I Kwiya Kwa Yesu’ni Nansha I Kwikala’po Kwandi?

“I kika kikekala bu kiyukeno kya kwikala’po kobe ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu?”​—MATEO 24:3, NW.

MUSWELO mulumbuluke wādi wingidija Yesu bipangujo, wādi ufikija bantu ku kulanguluka bininge, ne ku kubandaula bintu mu muswelo umpya. (Mako 12:35-​37; Luka 6:9; 9:​20; 20:3, 4) Tukokeja kufwijako Yesu mwanda wādi ulondolola ne ku bipangujo. Malondololo andi ashintululanga senene bubinebine boketwāswilepo kuyuka nansha kwivwanija senene.​—Mako 7:​17-​23; 9:​11-​13; 10:10-​12; 12:18-​27.

² Tutana mu Mateo 24:3 kimo kya mu bipangujo bikatampe byālondolwele Yesu. Kubwipi na mfulo ya būmi bwandi pano pantanda, Yesu wāletele kidyumu kitala pa kukonakanibwa kwa tempelo ya Yelusalema, kwādi kwa kukaleta mfulo ya ngikadilo ya Buyuda. Nsekununi ya Mateo ibwejako’mba: “Byādi ushikete pa Lūlu lwa Impafu, bana-babwanga bāmufwena pafula, amba: ‘Witulombole bidi, I kitatyi’ka kikalongeka bino bintu, ne i kika kikekala bu kiyukeno kya kwikala’po [“kwiya,” Mukanda Ukola] kobe ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu?’”​—Mateo 24:3, NW.

³ Batangi bavule ba Bible beipangulanga ‘Mwanda’ka bana-babwanga bāipangwile kino kipangujo, ne i muswelo’ka wibatala kino kilondololwa kya Yesu?’ Mu kilondololwa kyandi, Yesu wēsambile pa kushipuka kwa māni a mukuyu kulombola’mba buyo pano “ke budi pepi.” (Mateo 24:32, 33) Omwanda, bipwilo bivule bifundijanga’mba batumibwa bālombele kiyukeno kya “kwiya” kwa Yesu, kiyukeno kikalombola patōka’mba kujoka kwandi kekudi pabwipi. Bakulupile’mba “kwiya” kwandi i kitatyi kyakatekwina bakristu mūlu ne kuleta mfulo ya ntanda. Lelo witabije’mba i byabine?

⁴ Bwalamuni bumo-bumo bwa Bible, kubadila’mo ne Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau, i bwingidije kishima “kwikala’po” kyaba kya kwikyalamuna bu “kwiya.” Lelo, bifundijibwa mu bipwilo i bishile na kyāipangwile bana-babwanga ne na kyālondolwele Yesu? Le i kika kine kyobāipangwile? Ne i kilondololwa’ka kyāletele Yesu?

Le Bāipangwile Kika?

⁵ Shi tubandaule byānene Yesu pa mwanda utala tempelo, kimweka bu padi milangwe ya bana-babwanga yādi imanine pa ngikadilo ya Buyuda kitatyi kyobalombele ‘kiyukeno kya kuyukila’po kwikala’po kwandi [nansha, “kwiya”] ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu [pabute-pabute, “myaka”].’​—Enzankanya na “ntanda” mu 1 Kodinda 10:11 ne Ngalatea 1:4.

⁶ Mu kine kitatyi’kya batumibwa bādi bakidi na kwivwanija kutyetye kwa mfundijo ya Yesu. Bādi bafwatakanya mu kine kitatyi’kya amba “Bulopwe bwa Leza ke busake kumweka.” (Luka 19:11; Mateo 16:21-​23; Mako 10:35-​40) Nansha ke kunyuma kwa misambo ya pa Lūlu lwa Impafu mine, inoko pobādi kebashingilwe māni na mushipiditu sandu, bāmwipagwile Yesu shi wādi kasake kujokeja Bulopwe bwa Isalela mu kine kitatyi’kya.​—Bilongwa 1:6.

⁷ Inoko, bādi bayukile biyampe’mba wādi wa kukebashiya, mwanda wēbalombwele kitatyi kya kunyuma’mba: “Pano kubashala’tu patyetye po mukidi na mwinya. Nangai ponka pano pakidiko mwinya.” (Yoano 12:35; Luka 19:12-​27) Nanshi bādi na buluji bwa kwīipangula, ‘Shi Yesu waenda, i muswelo’ka o tukajingulula kujoka kwandi?’ Bantu bavule kebāmujingulwilepo pāile bu Meshiasa. Mwaka umo ne musubu pa kupita’po, bantu bādi beipangula shi wādi wa kufikidija byonso byādi bifwaninwe kulonga Meshiasa. (Mateo 11:​2, 3) Nanshi batumibwa bādi na bubinga bwa kwipangula myanda itala pa mafuku a kumeso. Ino lelo, bādi balomba kiyukeno kya kuyukila’po amba kadi kubwipi na kwiya’ni nansha bādi basaka kintu kikwabo kishile na kino?

⁸ Kimfwa, langa shi wādi kyoni kyādi kiteja misambo ya ku Lūlu lwa Impafu. (Enzankanya na Musapudi 10:20.) Padi wādi wa kwivwana Yesu ne batumibwa bandi besamba mu Kihebelu. (Mako 14:70; Yoano 5:2; 19:17, 20; Bilongwa 21:40) Inoko, bādi bayukile ne ludimi lwa Kingidiki.

Byāsonekele Mateo​—Mu Kingidiki

⁹ Mabuku āsonekelwe kala kumeso kwa myaka tutwa tubidi K.K. alombola’mba Mateo wāsonekele dibajinji Evanjile yandi mu Kihebelu. Ebiya, mwenda mafuku wēisoneka mu Kingidiki. Mikanda mivule ya mu Kingidiki yālaminwe kufika ne mu kino kyetu kitatyi, ne yāingidijibwe bu kitako mu bwalamuni bwa Evanjile yandi mu ndimi ya dyalelo. Lelo Mateo wāsonekele mu Kingidiki kika kitala pa misambo ya pa Lūlu lwa Impafu? Wālembele kika kitala pa “kwiya” nansha pa “kwikala’po” kwāipangwile bana-babwanga, lelo Yesu nandi wālupwile’po mulangwe’ka?

¹⁰ Tutana misunsa 80 ne kupita mu ma shapita 23 mabajinji a Mateo, kyubwa kya mu Kingidiki erʹkho·mai kyalamwinwe bu “kwiya.” Pavule kidi na mulangwe wa kulumba nansha kufwena pabwipi, enka na munenena Yoano 1:​47 amba: “Penepo Yesu kadi wamumona Natanela wiya kwādi.” Kyubwa erʹkho·mai kikokeja kushintulula “kufika,” “kwenda,” “kupeta,” “kufikila pa,” nansha “kwikala mwishinda wiya,” mungya mwingidijo. (Mateo 2:​8, 11; 8:​28; Yoano 4:​25, 27, 45; 20:​4, 8; Bilongwa 8:​40; 13:51) Ino mu Mateo 24:​3, 27, 37, 39, Mateo wāingidije kishima kishile, dijina keditanwa pa kifuko kikwabo nansha kimo mu ma Evanjile: pa·rou·siʹa. Byotuyukile’mba Bible wāsonekelwe na bukomo bwa mushipiditu wa Leza, mwanda waka wātonwene Mateo atonge kino kishima kya mu Kingidiki mu ano mavese pādi usoneka ino Evanjile yandi mu Kingidiki? Lelo kishintulula kika, ne mwanda waka tufwaninwe kusaka kwikiyuka?

¹¹ Mungya buluji, kishima pa·rou·siʹa kishintulula “kwikala’po.” Dibuku dya Vine (Expository Dictionary of New Testament Words) dinene’mba: “PAROUSIA, . . . pab[ute-pabute], kwikala’po, para, ne, ousia, kwikala, (bino bishima bibidi i bilupuke ku eimi, kwikalako), byonso bifunkilanga pa kufika kulondwa ne na kilongwa kampanda kilombola’mba muntu’wa udi’po. Kimfwa, mwana-mukaji umo wēsambile pa kamweno ka parousia yandi mwanda wa kwenda kukatanwa ku myanda yādi itala bituntwa byandi.” Mabuku makwabo ashintulula bishima anena’mba kishima pa·rou·siʹa kifunkilanga pa ‘bupempudi bwa muludiki kampanda.’ Shi kepano, kekifunkilangapo enka pa kitatyi kya kufika, ino kifunkilanga pa kwikala’po kwa umbula bwa kitatyi kilampe, tamba pa kufikika ebiya ke kwendelela kumeso. I kyendelemo, Josephus Muyuda mulembi wa mānga, wādiko mu kitatyi kya batumibwa, nandi wāingidije kishima pa·rou·siʹa.a

¹² Buluji bwa kishima “kwikala’po” i bulombolwe patōkelela mu mikanda ya kala, ino bakristu batele mutyima nakampata ku muswelo wingidija Kinenwa kya Leza kishima pa·rou·siʹa. I kingidijibwe mu muswelo umo onka​—kwikala’po. Tukokeja kwikimona mu bimfwa bidi mu mikanda ya Polo. Kimfwa, wāsonekele bene Fidipai amba: “Nanshi, banwe baswedibwe bami, na dino dikokezi dyo mulaizye nyeke ne dinenwa kumweka, ke enka po si ndi po, ino na kampata pano pondi patupu, ingilai na moyo ne luzakalo mwa kufwila bya bwenu bukudi.” Kadi wēbalombwele’mba “nkekalanga nenu [pa·rou·siʹa]” mwanda wa mukamone muswelo wa kusepelela. (Fidipai 1:​25, 26; 2:​12, BB) Bwalamuni bukwabo bunena’po amba “kwikala kwami nenu monka” (Weymouth; New International Version); “po nkekala nenu monka” (Jerusalem Bible; New English Bible); ne “po munkamona dikwabo umbukata bwenu.” (Twentieth Century New Testament) Mu 2 Kodinda 10:10, 11, Polo washiañenye “kwikala’po kwandi” na kwikala “patupu’ye.” Bine, mu bino bimfwa, kādipo wisambila nakampata pa kwiya nansha pa kufika kwandi; wāingidije kishima pa·rou·siʹa na buluji bwa kwikala’po.b (Enzankanya na 1 Kodinda 16:17.) Ino pano, kidi muswelo’ka pa mwanda utala bisonekwa bisambila pa pa·rou·siʹa ya Yesu? Le bidi na buluji bwa “kwiya’ni,” nansha bilombolanga kwikala’po kwa umbula bwa kitatyi kilampe?

¹³ Mu mafuku a Polo, bakristu bashingwe-māni bādi batele mutyima ku pa·rou·siʹa ya Yesu. Inoko Polo wēbadyumwine baleke ‘kuteletenta mu mityima yabo.’ Poso bidi “muntu mwine bupondo” mwine asokoke, ne wāmwekele patōka’mba i bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu. Polo wāsonekele’mba: “Ke yewa kadi, wakwikala ponka pa kusomba kwa Satana, ne bukomo bonso, ne biyukeno.” (2 Tesalonika 2:​2, 3, 9) Nabubine, pa·rou·siʹa, nansha kwikala’po kwa “muntu mwine bupondo” kekwādipo kwiya kwa kiponka na ponka mhm; kwādi kwa kwendelela umbula bwa kitatyi kilampe, umbula bwa kino kitatyi, kwādi kwa kulupuka biyukeno byabubela. Mwanda’ka kidi na buluji?

¹⁴ Tubandaulei vese ubadikile uno, unena’mba: “Ne mwine bupondo mwine, wa konakanibwa kudi Mfumwetu Yesu ku muya wa kyakanwa kyandi, ne kumvutakanya ke wa bitupubitupu, ponka pa kumwekelela tō pa [kwikala’po, “NW”] kwandi.” “Muntu mwine bupondo” byāadi wa kwikala’po umbula bwa kitatyi kampanda, ne kwikala’po kwa Yesu nako mo monka, kwādi kwa kwendelela umbula bwa kitatyi kampanda, kyādi kya kufikila pa mutwe wakyo kitatyi kya bonakani bwa mwine bupondo “mwana wa konakanibwa.”​—2 Tesalonika 2:​8.

Mineneno ya mu Ludimi lwa Kihebelu

¹⁵ Enka mo twapwila kwikilombwela, nabubine Mateo wāsonekele dibajinji Evanjile yandi mu ludimi lwa Kihebelu. Penepo, lelo i kishima’ka kya Kihebelu kyāingidije mu Mateo 24:​3, 27, 37, 39? Bwalamuni buvule bwa mu Kihebelu kya ano mafuku butala pa mukanda wa Mateo i bwingidije kyubwa bohʼ, mu kipangujo kya batumibwa ne mu kilondololwa kya Yesu. Kikokeja kutangwa namino: “I kika kikekala bu kiyukeno kya [bohʼ] obe ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu?” ne amba, “Monka mwadi mwikadile myaka ya Noa ne [bohʼ] wa Mwanā muntu nandi ukēkalanga’nka nabya.” Le kishima bohʼ kishintulula kika?

¹⁶ Nansha byokidi na buluji bwishileshile, ino kino kyubwa bohʼ kya mu Kihebelu kishintululanga “kwiya.” Dibuku dimo (Theological Dictionary of the Old Testament) dinena’mba: ‘Kyubwa bohʼ kingidijibwe misunsa 2 532, i kimo kya mu byubwa bingidijibwe pavule mu Bisonekwa bya Kihebelu, ne ye akyo kingidijibwanga pa kwisambila pa kuteluka.’ (Ngalwilo 7:​1, 13; Divilu 12:25; 28:35; 2 Samwele 19:30; 2 Balopwe 10:21; Mitōto 65:2; Isaya 1:​23; Ezekyele 11:16; Danyele 9:​13; Amose 8:​11) Shi Yesu ne batumibwa bandi bāingidije kishima kampanda na nshintulwilo ya uno muswelo, nankyo buluji bwakyo bwādi bwa kulupula lupata. Ino lelo, bekilongele?

¹⁷ Tuvulukei’mba bwalamuni bwa mu Kihebelu kya dyalelo i bwalamuni kebukokejapo kutentula na bubinebine byānene Mateo mu Kihebelu. Mwanda mwine i uno, Yesu wādi ukokeja kwingidija kishima kikwabo kishile na bohʼ, kikwatañane na buluji bwa pa·rou·siʹa. Ye mwikilombwela dibuku dimo (Hebrew Gospel of Matthew) dya mu 1995 dya Polofesele George Howard. Dino dibuku dyāimanine pa lupata lwātambile mu mwaka wa tutwa 14 lwālupwilwe na Shem-Tob ben Isaac Ibn Shaprut, muñanga umo Muyuda, wāshilwile kupatanya mfundijo ya bwine-kristu. Dino dibuku dyālombwele Bisonekwa bya Kihebelu bya Evanjile ya Mateo. Kudi bukamoni bulombola patōka’mba bino Bisonekwa bya Mateo byādi bya kala kene ne byālupwilwe dibajinji mu Kihebelu, kebyāalamwinwepo tamba ku Kilatini nansha ku Kingidiki mu kitatyi kya Shem-Tob.c Kino nanshi kikokeja kwitufwenya pabwipi na byānenwe pa Lūlu lwa Impafu.

¹⁸ Bwalamuni bwa Shem-Tob kebwingidijepo mu Mateo 24:​3, 27, 39 kyubwa bohʼ. Ino i bwingidije dijina bi·ʼahʹ ditambile ku kino kyubwa. Mu Bisonekwa bya Kihebelu dino dijina ditanwa enka mu Ezekyele 8:5 mo didi na buluji bwa “dishinda dya kitwelelo.” Kyaba kya kulombola kilongwa kya kwiya, pano bi·ʼahʹ udi na mulangwe wa kibelo kya njibo; shi udi pa ñanjilo ya kinjilo nansha pa lukala lwa kitwelelo, udi mwinjibo. Kadi, mu Mivungo yonso yāsokwelwe mu Dijiba dya Mwepo i mutupu mukanda nansha umo wa Bible wingidije dijina bi·ʼahʹ pa mwanda utala kufika nansha kushilula kwa mingilo ya bupidishitu. (Tala 1 Bilongwa 24:​3-​19; Luka 1:​5, 8, 23.) Kadi bwalamuni bwa mu 1986 bwa mu Kihebelu bwāalamwinwe tamba ku ludimi lwa kala lwa kine Syriac (nansha Kialamia) bwa Peshitta, i bwingidije kishima bi·ʼahʹ mu Mateo 24:​3, 27, 37, 39. Kino kilombola’mba mu kitatyi kya kala kishima bi·ʼahʹ kyādi kikokeja kwikala na buluji bwishile patyetye na kyubwa bohʼ kingidijibwe mu Bible. Mwanda waka uno mwanda udi na mvubu?

¹⁹ Padi batumibwa bāingidije kishima bi·ʼahʹ mu kipangujo kyabo, padi kadi ne Yesu nandi wēkingidije mu kilondololwa kyandi. Nansha shi batumibwa bādi na mulangwe wa kwiya kwa Yesu bitupu, ino padi Kristu wāingidije kishima bi·ʼahʹ mwanda wa kufunkila pa myanda mivule kutabuka pa byobādi bafwatakanya. Yesu wādi wisambila pa kwiya kwandi mwanda wa kushilula mwingilo umpya; kwiya kwandi kwādi kwa kulombola ngalwilo ya mwingilo wandi umpya. Kino kyādi kya kukwatañana na buluji bwa kishima pa·rou·siʹa kyāingidije Mateo. Uno mwingidijo wa kishima bi·ʼahʹ wādi wa kukwatañana na muswelo wikifundijanga ba Tumoni twa Yehova tamba pakala, amba “kiyukeno” kya bipindi bishileshile kyāletele Yesu kyādi kifwaninwe kulombola kwikala’po kwandi.

Tengelai Kitatyi Kikananá Kwikala’po Kwandi

²⁰ Kifundwa kyetu kitala pa kwikala’po kwa Yesu kifwaninwe kwikala na lupusa lukatampe mu būmi bwetu ne pa kikulupiji kyetu. Yesu wāsoñenye balondi bandi bashale batengele. Wāletele kiyukeno mwanda wa kwikala’po kwandi kukapotololwe senene, nansha bantu bavule byokebādipo bakuta’ko mutyima, wānene’mba: “Ebiya monka mwadi mwikadile myaka ya Noa ne kukāya kwa Mwanā muntu nako kukēkalanga’nka nabya. Ke-bantu monka mo badi bēkadile mu oa mafuku abadikile ku meso a dilobe dya mema, badi badya bedīila; batoma bētomena; basonga bēsongela, basongwa nabo bēsongelwa; kutūla ne ku dyodya difuku dyātwelele Noa mu safini, ne kuyūkapo mpika, ino pa kufika dilobe dyatukija bonso kadi, ne pa [kwikala’po, NW] kwa Mwanā muntu napo pakēkalanga’nka nabya.”​—Mateo 24:37-​39.

²¹ Umbula bwa mafuku a Noa, bantu bavule bininge ba mu lolwa lukongo bādi bepānina’nka mu yabo myanda ya difuku ne difuku. Yesu wābadikile kunena’mba kikekalanga muswelo umo onka pa “kwikala’po kwa Mwanā muntu.” Bantu ba mu kitatyi kya Noa bādi balanga’mba kekudipo kintu nansha kimo kikalongeka. Ino, muyukile biyampe kyātambile. Kyokya kitatyi, kyāijije mafuku mavule, kyāfikile pa kunana kwakyo pāile “dilobe dyatukija bonso.” Luka uleta nsekununi imo yonka mwādingakenye Yesu “myaka ya Noa” na “myaka ya Mwanā muntu.” Yesu wēbadyumwine’mba: “Kikekalanga’nka nabya mu difuku dya kusokoka Mwanā muntu.”​—Luka 17:26-​30.

²² Bino byonso bidi na buluji bwapabula kotudi mwanda tudi mu kitatyi kyotujingulula bintu byonso byātobele Yesu​—mavita, binteshi, bipupo bya mbá, bimpengele bya nzala ne kupangwapangwa kwa bana-babwanga bandi. (Mateo 24:​7-9; Luka 21:10-​12) Bino i bisokokele patōka tamba pa Divita I dya Ntanda-yonso dyāletele kwalamuka kukatampe mu mānga ya muzo wa muntu, nansha bantu bavule byobebimwene bu byendelemo. Ino, bakristu babine, abo bakwete buluji bwa bino bintu na mutyika mukatampe, pamo’nka na bantu bajingulwila buyo kupityila ku kushipuka kwa māni a mukuyu. Yesu wāletele ano madingi’mba: “Kadi enka nenki bānwe pa kumona byobya bifike, mukayūka’mba, bulopwe bwa Leza bubafika.”​—Luka 21:31.

²³ Kilondololwa kya Yesu pa Lūlu lwa Impafu kyādi kitala nakampata balondi bandi. Mwanda i abo bādi bakukwata na makasa abidi mwingilo upāna būmi wa busapudi bwa myanda miyampe kujokoloka ntanda yonso kumeso kwa mfulo kufika. I abo bādi ba kukajingulula “kikobakane kya munyanji kya musala . . . kīmene kadi po kijidikilwe kijila.” I abo bādi bakulonda musoñanya wa ‘kunyema’ kumeso kwa kyamalwa kibūke. Ne kadi i abo besambilwa’po nakampata mu bino binenwa bilonda’ko amba: “Kadi shi oa mafuku keatyepejibwe longa kekukapande muntu, nansha umo, ino nao i mwanda wa batongwe bātongele ko kwipipija kwākēpipija oa mafuku.” (Mateo 24:​9, 14-​22) Ino bino binenwa bilanguluja uno muswelo, lelo bishintululanga kika, ne mwanda waka tukokeja kunena’mba bituletelanga nsangaji mikatampe, kikulupiji, ne bupyasakane? Kifundwa kilonda’ko kino kya Mateo 24:22 kikalondolola ku kino kipangujo.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. I buluji’ka bwādi na bipangujo mu mwingilo wa Yesu?

2. Le pano, tufwaninwe kuta mutyima ku kipangujo’ka?

3, 4. Le i kwishila’ka kudi mu muswelo wingidija ma Bible kishima kikatampe kidi mu Mateo 24:3?

5, 6. Le i kika kyotukokeja kunena kitala pa milangwe yādi na batumibwa kitatyi kyobāipangwile kipangujo kidi mu Mateo 24:3?

7. Mwanda waka batumibwa bādi na bubinga bwa kwipangula Yesu mwingilo wādi wa kukengila mu mafuku a kumeso?

8. Bimweka bu batumibwa bādi besamba na Yesu mu ludimi’ka?

9. Bwalamuni buvule bwa dyalelo bwa Evanjile ya Mateo bwimanine pa kitako’ka?

10. (a) Mateo wāingidije pavule kishima’ka kya mu Kingidiki pa mwanda utala “kwiya,” ne kikokeja kwikala na buluji’ka? (b) Le i kishima’ka kikwabo kya mu Kingidiki kidi na kamweno?

11. (a) Le kishima pa·rou·siʹa kidi na buluji’ka? (b) Bimfwa bidi mu bilembwa bya Josephus bibingijanga muswelo’ka mwivwanino wetu utala pa kishima pa·rou·siʹa? (Tala kunshi kwa dyani.)

12. I muswelo’ka witukwasha Bible aye mwine tujingulule buluji bwa kishima pa·rou·siʹa?

13, 14. (a) Mwanda waka tukokeja kunena’mba pa·rou·siʹa yendelelanga mu kitatyi kilampe? (b) I kika kyotukokeja kunena pa mwanda utala bula bwa kitatyi kya pa·rou·siʹa ya Yesu?

15, 16. (a) I kishima’ka kya pabula kingidijibwe mu bwalamuni buvule bwa Mateo mu Kihebelu? (b) I muswelo’ka wingidijibwe bohʼ mu Bisonekwa?

17. (a) Mwanda’ka bwalamuni bwa mu Kihebelu kya dyalelo bwa Mateo kebukokejapo kulombola senene byānene Yesu ne batumibwa? (b) I kwepi kukwabo kotukokeja kutana nshintulwilo itala pa kishima kyāingidije Yesu ne batumibwa, ne kidi na kamweno pamwanda wa bubinga’ka bukwabo? (Tala kunshi kwa dyani.)

18. Shem-Tob i mwingidije kishima’ka kya mu Kihebelu kya kamweno?

19. Shi Yesu ne batumibwa bāingidije kishima bi·ʼah,ʹ nankyo i kika kyotukokeja kunena?

20, 21. I ñeni’ka yotukokeja kuboila mu binenwa bya Yesu bitala pa mafuku a Noa?

22. Mwanda’ka tufwaninwe kuta mutyima nakampata ku bupolofeto bwa Yesu budi mu Mateo shapita 24?

23. Binenwa bya Yesu bidi mu Mateo shapita 24 bidi na buluji bwapabula kudi bāni, ne mwanda waka?

[Kapango pa paje 4]

Lūlu lwa Impafu, mantea-ntea na Yelusalema

Ukalondolola Namani?

◻ Mwanda waka i kya kamwano kubandaula kwishila kudi pa miswelo yālamwinwe Mateo 24:3 na ma Bible meshileshile?

◻ Kishima pa·rou·siʹa kidi na buluji’ka, ne mwanda’ka kifwaninwe kubandaulwa senene?

◻ I kwishila’ka kukokeja kwikala pa bukata bwa bwalamuni bwa Mateo 24:3 mu Kingidiki ne mu Kihebelu?

◻ Lelo i kintu’ka kikatampe kyotufwaninwe kuyuka kitala pa kitatyi mwanda wa kwivwanija senene Mateo shapita 24?