Kitatyi Kilupukanga Bimpengele Bya Ntanda

Akra, mu Ghana, 4 kweji 7, 1995: Kwānokele binya bya mvula mukatakata, byāletele dilobe kedyamwekele kashāa, tamba kubwipi kwa umbula bwa myaka 60. Kubwipi kwa bantu 200 000 bājimije bintu byabo byonso, bantu 500 000 bākomenwe kujokela ku abo mobo, kwafwa ne bantu 22.

San Angelo, Texas, mu Amerika, 28 kweji 5, 1995: Kimpumpu ne mvula wa mabwe byāsadile kino kibundi kya bekadi 90 000, kyaonakanya bintu bya kubwipi kwa madollar (U.S.) midiyo 120.

Kobe, mu Japon, 17 kweji 1, 1995: Kintenshi kyāijije’nka masekonde 20; kyāipaile tununu ne tununu, tununu tukwabo bāshala batapwe bilonda, ne tutwa twa tununu bāshala pakubulwa mobo.

KITATYI kyotudi’mo kikokeja kwitwa bu kitatyi kya bimpengele. Lapolo imo ya Kitango kya Bumo bwa Mizo ilombola patōka’mba mu myaka 30 ya tamba 1963 ku 1992, kibalwa kya bantu bāfwile, bātapilwe, nansha bāvilwilwe na bimpengele, kyēlundile’ko na mwayene wa bantu 6 pa katwa ku mwaka ne mwaka. Ino ngikadilo ya kufudilwa yālengeje O.N.U. kutela myaka ya 1990 bu “Myaka Dikumi ya Kutyepa kwa Bimpengele bya Ntanda Kujokoloka Ntanda Yonso.”

Eyo, bukomo bwa kipangila​—kimfwa kimpumpu, kusabika kwa lūlu lulasa mudilo, nansha kintenshi​—kebiletangapo nyeke bimpengele. Kulongekanga bivule ku mwaka ne mwaka pakubulwa kwipaya bantu nansha kwibonena bintu. Inoko bitwanga bu bimpengele enka kitatyi kyobipaya bantu nansha kwibonena bintu.

Bimweka bu kwilundila’ko kwa bino bimpengele bya ntanda kwendelelanga nyeke. Dibuku Bimpengele bya Ntanda​—i Bilongwa bya Leza’ni Nansha i Bilongwa bya Bantu? (Angele) dinena’mba: “Bantu ye bonakanyanga bikalo byabo na kwibitūla mu kyaka kya kuponenwa na bimpengele bimo-bimo, kadi betūlanga abo bene bu kyambo kya kufikilwa na bino bimpengele.” Dino dibuku dileta kimfwa kimo’mba: “Kintenshi kityetye kyāponeje mobo āubakilwe na matafwadi alēma akubulwa kusoka, ku lubungo lwa kinkolankola kya mema kyēlombwele patōka bu kimpengele mwanda bantu bāfwile ne masusu okyāletele. Ino lelo byamalwa bilupukanga nakampata ku kutenkana kwa nshi’ni nansha bifikilanga bantu mwanda bashikete mu mobo ebaletela byāka mwanda obakilwe pa nshi mibi?”

Befundi ba Bible badi na buluji bukwabo bokebatulumukilapo kwilundila’ko kwa bimpengele bya ntanda. Kepapite kubwipi kwa myaka 2 000, Yesu Kristu wātobele’mba, ‘mfulo ya ngikadilo ya bintu’ ikemwekeja kupityila ku bintu bimo-bimo pamo bwa “bipengele bya nzala, ne bintenshi bya kutenkanya ntanda, kyadi koku, ke kidi koku.” (Mateo 24:3, 6-8) Kadi Bible wātobele’mba umbula bwa “mafuku a kumfulo’a,” bantu bakēsanswa abo bene, bakasanswa bupeta, bakekala bakubulwa lusa lwa bu-butule, kadi bampikwa kusanswa kiyampe.a (2 Temote 3:​1-5) Pavule ino ngikadilo itononanga bantu bengile mingilo yonakanya bifuko byabo, ibatūla mu kyaka kya kuponenwa na bimpengele bya ntanda. Kadi bimpengele bikolomonwa na bantu bilupukanga ku kubulwa buswe bwa bantu, bekalwa nabo mu bifuko bishiketwe.

Ntanda byoyayula bantu bininge, ne ngikadilo ya bantu byoyaletela bantu byāka bikomokomo, kadi ne byabupeta bya ntanda byobyendelela na konakanibwa, bimpengele bikendelela’nka kumwesha muzo wa muntu malwa. Enka na mukekilombwela kishinte kilonda’ko, kikalanga kikomo kukwasha bantu baponenwe na kimpengele.

[Kunshi kwa dyani]