Bipangujo Bya Batangi

Batumoni ba Yehova bavule basobanga masobo a kuvuluka difuku dyobētundaile. Masobo a kubutulwa nao i kivulukilo kya difuku dyowābutwilwe. Mwanda waka basobanga masobo a difuku dyobētundaile ino baleka’ko kusoba masobo a difuku dya kubutulwa?

Na bubine, kekudipo buluji busobela mwine Kidishitu ano masobo onso abidi. Ino kino kekishintululapo amba onso adi na buluji bumo nansha amba bene Kidishitu bafwaninwe kumona masobo mabajinji (a kuvuluka difuku dya butundaile) pamo bwa mobamwena a kuvuluka difuku dya kubutulwa.

Eyo, onso abidi i bivulukilo mwanda “kivulukilo” i ‘kuvuluka ku mwaka ne mwaka difuku dyālongekele mwanda kampanda.’ Mwanda o-onso ukokeja kwikala bu kivulukilo​—kifwa difuku dyomwāponene na motoka, difuku dyomwāmwene milemba ya dyuba podyāpūtyilwe na kweji, difuku dyomwākoile pamo na kisaka, ne bikwabo. I kimweke patōka amba bene Kidishitu kebakatūlapo “kivulukilo” kyo-kyonso bu difuku dya pa bula nansha kwalamuna’dyo bu masobo. Tufwaninwe kubandaula bintu bivule bitala pa mwanda’wa, penepa ketuyuka i kika kyotufwaninwe kulonga’po.

Kifwa, Leza wāsoñenye bene Isalela basobe masobo ku mwaka ne mwaka mu difuku dyāpityile mwikeulu wandi peūlu pa mobo a bene Isalela mu Edipito ne divilu dyabo dyālondele’po mu 1513 K.K.K. (Divilu 12:14) Bayuda, kubadila’mo ne Yesu mwine, bādi bavuluka kino ku mwaka ne mwaka, mwanda wa kukōkela ku buludiki bwa Leza, ino keyādipo fetyi nansha masobo a kwipa byabuntu. Bayuda bādi kadi bamwene kufikijija kwa tempelo bu kivulukilo kya pa bula kya ku mwaka ne mwaka. Nansha kuvuluka kino byokekwādipo kusoñanibwe mu Bible, Yoano 10:22, 23 ulombola’mba Yesu kāfutulwile’kyopo. Bene Kidishitu abo badi na kupwila kwa pa bula kwa kivulukilo kya lufu lwa Yesu kya ku mwaka ne mwaka. Bine, bekivulukanga mwanda bakōkele ku musoñanya umweka patōkelela mu Kinenwa kya Leza.​—Luka 22:​19, 20.

Le pa mwanda utala kuvuluka difuku dyetundailwe nako? Mu matanda amoamo, mudi kibidiji kya ba-mulume ne mukaji kuvuluka ku mwaka ne mwaka difuku dyobēsongele, mwanda i mpango ya Leza. (Ngalwilo 2:​18-24; Mateo 19:​4-6) Tuyukile amba Bible kashingilepo busongi kato. Nansha ke Yesu wākatenwe ku masobo a butundaile, kadi wābweja ne ku nsangaji ya masobo.​—⁠Yoano 2:​1-11.

Pa kino, ke kya kutulumukapo shi ba-mulume ne mukaji abatonge kwilamina’ko kyaba kya kuvuluka difuku dya butundaile bwabo, nsangaji yabo ya mobēsongele ne kubandaula dipya bitungo byabo mwanda wa busongi bwabo bwikale bulumbuluke. I abo bene batonga, shi bakalombola ino nsangaji pafula, pa bubidi bwabo kete, nansha shi baketa ne balongo babo babwanine nansha balunda nabo ba pa mutyima. Kyaba kya namino ke kabepelopo ka kufetela fetyi ya pwilai kuno. Mu difuku dya uno muswelo, bene Kidishitu bafwaninwe kuludikwa na misoñanya yobalondanga bukile bukile mu būmi bwabo. O mwanda kuvuluka nansha kuleka kuvuluka ku mwaka ne mwaka difuku dyomwētundaile, i mwanda utala muntu aye mwine.​—Loma 13:​13, 14.

Lelo difuku dya kubutulwa difwaninwe kusobelwa masobo? Le tudi na bilomboji kampanda mu Bible bitala pa ano masobo a ku mwaka ne mwaka?

Eyo, ku ngalwilo kwa ino myaka katwa, Befundi ba Bible, betwa bu Batumoni ba Yehova dyalelo, bādi bavuluka mafuku a kubutulwa. Bavule umbukata mwabo bādi bealonda mu kabuku kobādi batela bu Mana a Mūlu a Difuku ne Difuku. Mu kano kabuku mwādi bisonekwa bya Bible byobādi babandaula difuku ne difuku, bene Kidishitu bavule bādi balamika’mo tumafoto tutyetutye twa Befundi nabo ba Bible pa mafuku obābutwilwe. Kadi Kiteba kya Mulami kya mafuku 15 Kweji 2, 1909 (Angele), kyāsekunwine amba ku kitango kyālongelwe mu Jacksonville, mu Florida, mu Amerika, Tutu Russell, papo mwimaniji wa Sosiete, wāityilwe ku lukala. Mwanda waka? Mwanda wa kumutambika tulato twa mapapalamushi, binananshi, ne maolandi bu byabuntu bya kuvuluka difuku dyandi dya kubutulwa. Bino bitulombola mobyādi bikadile pa kala. Ino tuyukei amba, mu kyokya kitatyi, Befundi ba Bible bādi bakivuluka ne mafuku 25 Kweji 12 bu kivulukilo kya kubutulwa kwa Yesu. Kadi kwādi kibidiji kya kudya masobo a Noele mu Betele ya Brooklyn.

Bine, dyalelo bantu ba Leza ke batame kumushipiditu mu myanda mivule. Mu myaka ya 1920, mwinya wa bubinebine wenda ukamba wēbamunikile, bāyuka bino bilonda’ko amba:

Yesu kābutwilwepo mu mafuku 25 Kweji 12, difuku dyālupukile ku mutōtelo wa bujentaila. Bible witusoñanya kuvuluka difuku dya lufu lwa Yesu, ke dya kubutulwapo kwandi nansha kwa muntu mukwabo, shi ani, shi ani. Kuvuluka lufu lwa Yesu i kukwatañane na Musapudi 7:1, difuku dya lufu lwa muntu wakikōkeji i dya mvubu kutabuka dya kubutulwa kwandi. Bible katelelepo mwingidi wakikōkeji nansha umo wāikele kuvuluka difuku dya kubutulwa kwandi. Utelele’nka masobo a kuvuluka kubutulwa kwa bajentaila, ālupwile bitulu bya butapani. Tubandaulei kashilushilu ka ano masobo a kuvuluka kubutulwa.

Masobo mabajinji i a kubutulwa kwa Felo mu myaka ya Yosefa. (Ngalwilo 40:20-​23) Pa ano masobo, kishinte kimanine pa mafuku a kubutulwa kyālupwilwe mu dibuku dya Hastings (Encyclopædia of Religion and Ethics) kishilula amba: “Kibidiji kya kuvuluka difuku dya kubutulwa i kikwatañane, mu muswelo wakyo, na myanda ya mu myaka ya kala, mungya mokilongelwa i kikwatañane na misoñanya ya mitōtelo imoimo ya kala.” Kupwa, dino dibuku ditela Mukelenge J. Gardner Wilkinson mufundi wa Edipito wāsonekele amba: “Mwine Edipito ye-yense wādi upele mutyika difuku dya kubutulwa kwandi, pakwabo ne nsaa yako mine; kadi kimweka’mba, pamo’nka na mwādi mulongelwa mu Peleshia, muntu ne muntu wādi uvuluka difuku dya kubutulwa kwandi na nsangaji mikatampe, wēndela ne balunda nandi ku byamazua byonso bya muzo wabo, ne ku bidibwa binunka lunsense.”

Masobo makwabo a kuvuluka difuku dya kubutulwa atelelwe mu Bible i āsobele Heloda, ātyibilwe’ko mutwe wa Yoano Mubatyiji. (Mateo 14:​6-​10) Dibuku dimo (The International Standard Bible Encyclopedia, 1979 edition) dileta’po uno mulangwe: “Bangidiki ba kala bādi bavuluka mafuku a kubutulwa kwa baleza ne kwa bantu bantumbo. Kishima kya N[gidi]ki genéthlia kyādi kifunkila pa ano masobo, ino kishima genésia kyādi kishintulula masobo a kuvuluka kubutulwa kwa bantu ba mvubu bafwile kala. Mu 2 Makabe 6:7 tutana’mo genéthlia wa kweji ne kweji wa Antiokusa wa IV, obādi baningila Bayuda ‘kukatanwa ku byakudya bya mishole.’ . . . Pāsobele Heloda masobo a kubutulwa kwandi wāsobele’o mwendele musobelo wa Bangidiki; kekudipo kilomboji nansha kimo kilombola’mba kudi masobo a kuvuluka kubutulwa āsobelwe mu Isalela mu myaka yobādi kebasobakene na Bangidiki.”

Eyo, bene Kidishitu babine dyalelo kebafwilangapo kukonkotola nsulo ya mitōtelo kampanda ya kala, nansha kukwatañana kwayo na kibidiji kabidye, mhm, ino kebasakilepo kwilwa bilomboji bidi mu Kinenwa kya Leza pa mwine mwanda’wa. Kino i kubadila’mo ne masobo a kubutulwa alombwelwe mu nsekununi ya Bible amba i a bajentaila ne kadi i makwatañane na butapani. Kintu kifwaninwe kuta’ko mutyima bene Kidishitu ba mityima myoloke i kino, Bisonekwa bilombolanga kato kashingilwe masobo a kuvuluka mafuku a kubutulwa.

Nanshi, nansha kutonga kuvuluka difuku dya butundaile byoudi mwanda utala mwine Kidishitu kasuku kandi, ino kudi bubinga bulumbuluke bwa kulekela kuvuluka mafuku a kubutulwa.