Bisaka Bikatampe Bikutyile Umbumo Mu Mwingilo Wa Leza
“BĀNA E BIPYANWA BYA YEHOVA,” MO MWĀSONEKELE MULEMBI WA MITŌTO. “KADI BIPA BYA MUNDA NABYO E MPALO YANDI. MONKA MWIKADILE MIKETO MU KUBOKO KWA KILOBO, E MONKA MWIKADILE NE BĀNA BA MU BUNKASAMPE. KEYE WA NSANGAJI SHANDI! YEWA MUNTU UDI NE LUVUNGU LWANDI LUYŪLE BONKA ABO.”—MITŌTO 127:3-5.
BINE, bana i dyese ditamba kudi Yehova. Muloelelwanga kiluwe pa kuyuka mwa kolwela miketo ya mu lwandi luvungu (nkalankala wa miketo), ne bambutwile mo monka, basangalanga pobolwelanga babo bana mu dishinda ditwala ku būmi bwanyeke.—Mateo 7:14.
Tamba kalāa, bisaka bya bana bavule ‘bayule mvungu’ bitanwanga nyeke mu bantu ba Leza. Kifwa, myaka yobālēle mu bupika mu Edipito: “Bāna ba Isalela babutula ke benda bavula, ke batyatyatya bevudija, byo badi ke benda baninga buninge bukatakata; kabidi ntanda yadi ke miyule bonka abo.” (Divilu 1:7) Shi tudingakanye kibalwa kya bene Isalela pobātwelele mu Edipito na kya pobātambile’mo, tusa kumona’mba bisaka byādi na bana dikumi byo byādi bifikile!
Mwenda mafuku, Yesu wābutwilwa mu kisaka kikatampe ku bantu bavule dyalelo. Yesu wādi mwana umbedi, inoko, ba Yosefa ne Madia bābutwile ne bana bakwabo bana-balume baná ne bana-bakaji’po. (Mateo 13:54-56) Bibwanika padi i bana bavule bādi na ba Madia ne Yosefa bo bēbalengeje kujoka ku Yelusalema pampikwa kuyuka’mba Yesu kadipo mu kibumbo kyabo.—Luka 2:42-46.
Bisaka Bikatampe Dyalelo
Dyalelo bene Kidishitu bavule betungilanga kukadikila pa kibalwa kampanda kifikile kya bana mungya būmi bwa kumushipiditu, misokwe, mikadilo, ne bikwabo. Inoko kubutula bana mulongo o mwikadilo ulondwa na bavule. Dibuku dimo (Mwikadilo wa Bana ba Ntanda Yonso mu 1997, Angele), dinena’mba mu matanda mudi mubutwilo-mpata i a mu Afrika wa kunshi kwa Sahara. Mu ano matanda, bana-bakaji bavudile kubutula bana basamba ku muntu.
Kutamija bana bafikile pa kuswa Yehova ke mwandapo upēla ku bambutwile bene Kidishitu badi na bisaka bikatampe, eyo, bavule babwanyanga kwikilonga. Kisaka kikimba kwibatamija biyampe kifwaninwe kwikutyila umbumo mu mutōtelo utōka. Bino byānene mutumibwa Polo ku kipwilo kya mu Kodinda bingilanga ne dyalelo ku bisaka bya bene Kidishitu na bukomo bumo bonka. “Nemwisashilapo, bānwe bāna betu . . . amba bānwe bonso mwisambe kyakanwa kimo kyonka, kemukīketa bānwe bene pala, pala, ehe; nanshi mwikale babambakanibwe pamo, monka umutyima umo, ne pa kutyiba-mambo napo mo monka.” (1 Kodinda 1:10) I muswelo’ka otukokeja kufikila pa buno bumo?
Bambutwile Bafwaninwe Kwikala Bantu ba Kumushipiditu
Lufungulo lukatampe i bambutwile kwikala bepāne kudi Leza na mutyima onso. Ivwana byānene Mosesa ku bene Isalela: “Teja, a Isalela! Yehova wetu Leza i Yehova kasukwa; kadi ukasanswa Yehova Leza obe ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne bukomokomo bobe bonso. Ebiya kadi bino binenwa bino’bi byo nakusoñanya dyalelo dino’di, bikekala pa mutyima obe; kadi ukebikomeneja kudi bobe bāna, ne kwibisambijana pa kushikata mobe mu njibo, kadi poenda mwishinda, ne polāla, ne pobūka pene.”—Kupituluka 6:4-7.
Ubaivwana mwēsambile Mosesa, amba mbila ya Leza ifwaninwe bidi kwikala ‘mu mityima’ ya bambutwile. Nabya bakabwanya kupāna bufundiji bwa kumushipiditu ku babo bana kitatyi kyonso. Shi bambutwile i bakomo kumushipiditu, kebakabulwepo kufundija babo bana bintu bya kumushipiditu.
Pa kusaka muntu ekale wa kumushipiditu, asanswe Yehova na mutyima wandi onso, ufwaninwe kutanga Kinenwa kya Leza kitatyi ne kitatyi, kulanguluka’po ne kulonga mokinenena. Mulembi wa mitōto wāsonekele amba yewa uloelelwa mu mukanda wa bijila wa Yehova, utanga’mo “dyuba ne bufuku,” ukekala “bwa mutyi mukunwe pa tunonga twa mema, wakupa bipa byao pa mwaka wao, ne dyani dyao kufumba mpika; ne byonso byālonga bikalumbuluka.”—Mitōto 1:2, 3.
Mupelanga mutyi bipa biyampe shi usangilwa mema kitatyi ne kitatyi, mo monka ne kudisha kisaka kumushipiditu nako kulupulanga bipa bya bwine Leza, biletela Yehova ntumbo. Kifwa kimweke patōka i kino kya kisaka kya Uwadiegwu, wa mu Afrika wa Kushika. Ba Uwadiegwu ne wandi mukaji i bapania balonso, bengidi ba kitatyi kyonso mu Batumoni ba Yehova, nansha byobadi na bana 8. Unena’mba: “Kisaka kyetu kilamine kifundwa kya kisaka kya kitatyi ne kitatyi pano ke myaka 20. Tufundijanga bana Kinenwa kya Leza tamba bakidi banuke, ke’nkapo mu kifundwa kyetu kya kisaka, i ne mu mwingilo wa busapudi ne mu bitatyi bikwabo. Betu bana bonso i basapudi ba myanda miyampe ya Bulopwe, enka mukala wabo udi na myaka isamba ye kabatyijibwe.”
Kwingidila Pamo bu Kisumpi
‘Na tunangu bakokeja kūbaka njibo,’ mo munenena Bible. (Nkindi 24:3) Tunangu shi tudi munda mwa kisaka, tubutulanga mushipiditu wa kwingidila pamo. “Mwendeji” wa kisaka i shabana; ye utongelwe na Leza bu mutwe wa kipango kyonso. (1 Kodinda 11:3) Mutumibwa Polo wālombwele bukatampe bwa kiselwa kya bumutwe paāsonekele ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Shi kadi muntu kamwenepo bintu [bya kungitu ne bya kumushipiditu] bya bandi, ne bya ba mu kipango kyandi nabo bo bēne, nankyo wavutakanya lwitabijo, watabukidilamo kubipa ne pa wampikwa kwitabija.”—1 Temote 5:8.
Mungya ano madingi a Kinenwa kya Leza, balume bene Kidishitu bafwaninwe kupyasakena būmi bwa kumushipiditu bwa babo bakaji. Shi bakaji bekale batyinibwe na mingilo ya pa lubanza, būmi bwabo bwa kumushipiditu bukekala bufwe. Mu ntanda imo ya mu Afrika, mwine Kidishitu umo wabatyijibwe panopano wadi utompola ku meso a bakulumpe ba pa kyabo kipwilo amba mukajandi umweka bu wampikwa kusolokwa mutyima ku bintu bya kumushipiditu. Bakulumpe bamupa madingi amba ufwaninwe kumukwasha’ko ku mingilo. Penepa mulume washilula kumukwasha’ko. Wetūdila’ko ne kyaba kya kumukwasha endelele kumeso mu butangi ne mu buyuki bwa Bible. Mukaji welemununa, pano kisaka kyonso i kīkutyile umbumo mu mwingilo wa Leza.
Bashabana bafwaninwe kupyasakena ne būmi bwa kumushipiditu bwa babo bana. Polo wāsonekele’mba: “Bānwe bashabo nenu, kemukibasomba bāna benu ku bukalabale; mwibatamijei biyampe monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Mfumwetu [Yehova, NW].” (Efisesa 6:4) Shi bambutwile balame kino kidyumu kya kuleka kusomba babo bana, ebiya bepāne mu kwibolola na bufundiji, bana bakemona’mba nabo i tutyi twelwa ku lūbako mu kisaka. Kadi bakakankamikwa kufikila pa bitungo bya kumushipiditu.
Kwingidila pamo kulomba ne kupa bana biselwa bya kumushipiditu shi abafikila pa kusela’byo. Shabana umo, mukulumpe mwine Kidishitu wa bana 11, wadi ulanguka lubanga na bwē waendeja bifundwa ku bandi bana, kumeso kwa kwenda ku kaji. Bana bakulu bapwile’tu kubatyijibwa, abamupingakena mu kukwasha bankasabo, bebafundija Bible. Shabo ye utala mwendela bifundwa ne kwibatendela pa byobalonga. Bana basamba ke babatyijibwe kala, bakwabo bendelela na kulonga bukomo nabo babatyijibwe.
Mīsambo Milumbuluke, Kwikwasha mu Bitungo
Kintu kya mvubu ku bisaka bīkutyile umbumo i kwisambila pamo ne kwikwasha mu bitungo bya kumushipiditu. Ivwana mulongelanga Gordon, mukulumpe mwine Kidishitu umo wikalanga mu Nijeria, shandya bana basamba-babidi ba myaka tamba ku 11 kufika ku 27. Basamba mu bano bana i bapania, enka na mwikadile bambutwile babo. Mukala wabatyijibwe’nka panopano, nandi katambilanga mu mwingilo wa kulonga bana-babwanga kitatyi ne kitatyi pamo na kisaka. Bana babidi batame i bengidi ba mingilo pa kipwilo.
Gordon wendejanga aye mwine kifundwa kya Bible kya mwana ne mwana. Kadi kyandi kisaka kidi na mpangiko miyampe ya bufundiji bwa Bible. Lubanga ne lubanga bakongakenanga pamo, babandaula kisonekwa kya Bible, bateakanya ne kupwila kwa pa kipwilo.
Kimo kya mu bitungo bitūngile umo ne umo mu kisaka i kutanga bishinte byonso bya Kiteba kya Mulami ne bya Amkeni! Panopano babwejeje’ko ne kutanga Bible difuku ne difuku. Bintu byobatanga byobesekunwina nabyo bikankamikanga umo ne umo endelele na kino kibidiji.
Kifundwa kya Bible mu kisaka kya ku yenga ne yenga i kitandikwe senene, i kutupu uvulujibwanga’kyo—abo bonso bekitengelanga. Myanda ifundwa, mwifundilo ne bula bwa kifundwa kya kisaka byendanga bishinta mungya myaka ya bana ne bisakibwa byabo. Kisaka i kipwane bininge na bengidi bakwabo bakikōkeji ba Leza, kino nakyo kiloejanga mushipiditu muyampe ku bana.
Balongelanga bintu pamo kisaka kyonso kituntulu, bashiya’ko ne kyaba kya kukokolokwa. Yenga ne yenga, basoba “kafetyi ka mu kisaka,” bakaya makayo a tusepo, bazaula, bomba binanda, babanga mānga, ne makayo onso a kwitūkija. Kyaba kimo bendanga ku nkula ya mema ne mu bifuko bikwabo bisangaja.
Kukulupila Mudi Yehova
I kutupu nansha umo mu batelelwe kūlu’ku usebwile kiselwa kya kulela kisaka kikatampe. “Kwikala shandya bana 8 i kiselwa kikatampe,” ye mwine Kidishitu umo unene. “Bilombanga kwikala na bidibwa bivule bya kungitu ne bya kumushipiditu bya kwibapa bukomo; ñingilanga na kininga pa kusokola lupeto lwa kwibalela. Bana batame abapite pa myaka dikumi, abo bonso 8 bafundanga. Ndyukile amba kwibafundija bintu bya kumushipiditu kudi na kamweno mpata, ino bamo i bapupakane, bampikwa kukōkela. Banjingijanga mutyima, ino ndyukile amba nami noñanga kyaba kimo bintu bifityija Yehova mutyima, ino umfwilanga’ko lusa. O mwanda nami mfwaninwe kwendelela nyeke kulemununa bami bana na kitūkijetyima kufika ne pobakaboya ñeni ya butame.
“Neelelanga’ko kulonda kifwa kya Yehova utūkije mutyima pa batwe, mwanda usaka bantu bonso bafikile pa kwalamuka pa mutyima. Nefundanga na kisaka kyami, pano bami bana bamo bekankila kufikila pa kitungo kya kubatyijibwa. Ke bukomo bwa ami mwinepo bumfikijanga ku bino byonso; bukomo bwami kebubwanyapo kulonga kintu kikatampe. Ino mfwenanga kudi Yehova mu milombelo ne kulonda lukindi lunena’mba: ‘Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalēmenenapo pa kwivwanija kwa abe mwine; mu mashinda obe onso muyuke, nabya aye ukōlolanga tushinda tobe.’ Yehova usa kunkwasha mfikidije uno mwingilo wa kufundija bami bana.”—Nkindi 3:5, 6.
Kokakōkapo!
Kyaba kimo kufundija bana kumwekanga bu kufwa nkondo bitupu, ino kokakokapo! Ningisha’nka nankyo! Nansha shi bobe bana kebalondangapo byolonga nansha kutendela bukomo bolonga pano, abe kokibanga’byo, dyakadilwe kantu dino’di bakakutendelanga. Kutamija mwana ekale ke mwine Kidishitu upa bipa bya mushipiditu i mwingilo ulomba kitatyi kilampe.—Ngalatea 5:22, 23.
Ivwana munenena Monica mwine Kenya, umo wa mu bana dikumi. “Bambutwile bami bētufundije bubinebine bwa mu Bible tamba pa bwanuke bwetu. Tata wādi wifunda netu mabuku a bwine Kidishitu yenga ne yenga. Inoko kifundwa kekyādipo kifundwa’nka mu difuku kampanda ditungwe, ehe, mwanda wa yandi mingilo. Kyaba kimo, paādi ukotoka ku mingilo, shi wafika ku njibo wetumone tukaya panja, wetulombola’mba mu minite itano tusa kutwela batwe bonso mu njibo kukefunda Bible. Shi tubapu kwifunda Bible, wetunena kwipangula bipangujo nansha kwisambila pa bintu byo-byonso.
“Wādi utadija shi botupwene nabo i bana bakaminwe Leza. Tata wādi wenda nyeke ku masomo wipangula badimu betu mwiendelejo wetu. Difuku dimo bamusapwila’mba batutu basatu badi abekupila na bansongwalume bakwabo, i bapupakane. Tata wēbapa mfuto pa mwiendelejo wabo mubi, kupwa wāshikata nabo kashintulula mu Bisonekwa buluji bwaebasakila kulonda dishinda dya bwine Leza.
“Bambutwile betu badi betulombola mvubu ya kutanwa ku kupwila, bateakanya netu bipindi. Twafundijibwe kwikala basapudi na kubadikila bidi kupituluka’mo ku njibo. Twādi twenda na bambutwile betu mu mwingilo wa budimi tamba pa bwanuke.
“Dyalelo, batutu babidi i bapania ba pa bula, nkasami nandi i pania walonso, kaka musongwe udi na kisaka nandi i Kamoni mupyasakane. Bankasami babidi bana-bakaji, wa myaka 18 ne wa myaka 16, i basapudi babatyijibwe. Bana-balume babidi banuke nabo bakifundijibwa. Naingila ke myaka isatu kuno ku musambo wa Batumoni ba Yehova mu Kenya. Nsenswe bambutwile bami mpata, ne kadi netembanga’bo, mwanda i bantu ba kumushipiditu; i betushile kifwa kilumbuluke kya kulonda.”
Nansha bana i bavule namani, kokolwa kukōka, wibakwashe’nka nankyo wibolwele mu dishinda dya būmi bwanyeke. Dyakadilwe kantu dino’di, Yehova ukesela bukomo bolonga, nobe ukapitanga mu bino binenwa bya mutumibwa Yoano pa bana ba kumushipiditu: “Nkidipo na tusepo tupityile buya pa tuno, twa kwivwana’mba, bāna bami banangila mu b[u]binebine.”—3 Yoano 4.