Twiendejei mungya lwitabijo lwetu mu milao ya Leza

“Ami ne Leza, ino kekudipo ungi nansha umo; ami ne Leza, kekudipo nansha umo wīfwana nami. Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.”—ISAYA 46:9, 10.

LELO myanda ipita pano panshi imutalanga Leza? Bantu badi na milangwe mishileshile pa uno mwanda. Mulangwe umo i wa amba ino myanda keimutalepo. Aye wāpwile’tu kupanga bintu wēbileka, kakisakilepo ne kakokejapo kwibikwatakanya. Mungya ino milangwe, Leza udi pamo bwa shabana wakandija wandi mwana pa nkinga mipya, wamwimika senene, kupwa weitonona, walekelela wandi mwana kapulumuka mu dishinda. Aye wataluka kaenda dyandi. Nkasampe washala bunka bukola; shi ukapona, shi kakaponepo, i aye mwine. Kyonso kyakamutana kimutene, keukidipo mwanda utala shandi.

² Mulangwe mukwabo i wa amba Leza uludikanga kakintu ko-konso mu būmi bwetu, mu byonso bilongeka mu bipangwa byandi nandi udi’mo. Shi kidi uno muswelo, bamo bakanena amba Leza kaloñangapo enka biyampe byotumona, i aye ulengejanga ne bupolapola ne binkumbulu biponena muzo wa muntu. Shi tuyukile bubinebine bwa mulongelanga Leza, tukayuka ne byalanga kwitulongela. Kadi ne lwitabijo lwetu lukaninga amba milao yandi ikafikidila binebine.—Bahebelu 11:1.

³ Kintu kinenenwa amba ino myanda ilonga bantu italanga ne Leza i mwanda’tu Yehova i Leza wa mpango. Dijina dyandi dilombola’kyo patōka. Dijina “Yehova” dishintulula’mba “Yewa Wikadija ke.” Bityebitye, Yehova wiikadijanga aye mwine ke Mufikidiji wa milao yandi yonso. O mwanda Yehova utelwa bu ‘ulongololanga,’ ko kunena amba usendululanga mpango yandi itala pa binkumenkume ne bilongwa bya mu mafuku āya kumeso. (2 Balopwe 19:25; Isaya 46:11) Bino bishima i bitambe ku kishima kya Kihebelu ya·tsarʹ, kiselele mulangwe wa kishima “umbumbi.” (Yelemia 18:4) Yehova ubumbanga bintu, wibisendulula mwanda wa kufikidija kiswamutyima kyandi, pamo bwa mumba wa bwino ubumba dilongo ke kingidilwa kilumbuluke.—Efisesa 1:11.

⁴ Tulete kifwa, Leza wākwete mpango amba ntanda ikale ke kifuko kilumbuluke byamwiko kishiketwe’po na bantu bakikōkeji, babwaninine. (Isaya 45:18) Kumeso kwa kupanga ba mulume ne mukaji babajinji, Yehova wābadikile kala kwibateakenya bintu byonso shē. Mashapita a ñanjilo a mukanda wa Ngalwilo alombola ne mwaātūdile’ko dyuba ne bufuku, nshi ne kalunga-lui. Kupwa wāpanga munamuna imbishi ne banyema. Kuno kulongolwela bantu ntanda pa kushikata kwālombele tununu ne tununu twa myaka. Kupwa kwāfika ne pa mfulo pako senene. Ba mwana-mulume ne mwana-mukaji babajinji bāshilula būmi bwabo mu Edena, mu paladisa wa ndoe mwādi muyule bintu bya kwibapa nsangaji mu būmi bwabo. (Ngalwilo 1:31) Papo Yehova ye wādi wimanine myanda ya pano panshi, usendulula bityebitye mingilo yandi amba poso ifikile pa mpango yandi ya kwanwa. Lelo kusambakana kwa bantu pano pantanda kubavutakanya mwingilo wandi?

Yehova watūla mikalo mu kipwano kyandi na bantu

⁵ Yehova kasakangapo kuludika nansha kukontolola kakintu ko-konso kafwaninwe kulonga muntu, nansha byadi na bukomo bwa kwikilonga. Kudi buluji bwakasakilanga kulonga nabya. Buluji bumo i buno, bantu bāpangilwe mu kifwa kya Leza, na bwanapabo bwa kwitongela, babwanya kulonga mobasakila. Yehova ketuningilapo kulonga byasaka; ne kadi ketudipo pamo bwa mapopi. (Kupituluka 30:19, 20; Yoshua 24:15) Nansha byalomba twishintulwile kwadi pa bilongwa byetu, ino witupele bwanapabo bukatampe bwa kutyiba mbila ya motusakila kuludikila būmi bwetu.—Loma 14:12; Bahebelu 4:13.

⁶ Buluji bukwabo bulekele Leza kuludika kantu ko-konso kalongeka bwimanine pa lupata lwākolomwene Satana mu Edena. Satana wāfutulwile bubikadi bwa Leza. Wāpa Eva mukenga umweka bu wa bwanapabo—kupwa Eva ke Adama mulumyandi, bonso bāitabija’o. (Ngalwilo 3:1-6) Pa kino, Leza ulekele bantu beludike abo bene mu bula bwa kitatyi kampanda, amba tutale shi lonji lwa Satana ludi na bubinga. O mwanda bintu bibi bilonga bantu dyalelo ke bya kutwikapo Leza. Mosesa wāsonekele pa mwanda utala bantu batomboke amba: “Abalonga byakuboleja padi aye; boba kebadipo bāna bandi [Leza], mhm, i bulema bwabo; i lukongo lupupakane ne lwa bukondame.”—Kupituluka 32:5.

⁷ Eyo, Yehova ulekele bantu balonga mobasakila, beludika mobasakila, inoko ku myanda itala ino ntanda, kalekelele’kopo makasa; shi wadi amba ulekelele’ko makasa , longa ketudipo na lukulupilo amba ukafikidijanga milao yandi. Nansha ba Adama ne Eva byobātombokele bāpela bubikadi bwa Leza, Yehova kālekelepo mpango yandi ya buswe itala pa ino ntanda ne pa bantu. Bine, kakatunyapo kwalamuna ntanda ke paladisa ikelwe na bantu babwaninine, bakikōkeji ne bansangaji. (Luka 23:42, 43) Nsekununi ya Bible tamba ku Ngalwilo kutūla ne ku Kusokwelwa ilombola muswelo wingilanga Yehova bityebitye kufika ne pakafikidija kino kitungo.

Leza wingilanga mwanda wa kufikidija kiswamutyima kyandi

⁸ Bintu byādi bilonga Leza ku muzo wa Isalela bilombola amba ukafikidijanga mpango yandi. Kifwa, Yehova wākulupije Mosesa amba Ukanyongolola bene Isalela mu Edipito ne kwibatweja mu Ntanda ya Mulao, ntanda ikuka mabele ne būki. (Divilu 3:8) Uno musapu wādi wa mvubu kadi uleta kikulupiji. Mwanda wādi musapu wa kukutulula bene Isalela—kintu kya midiyo isatu, ne bapwani nabo kumo—mu bupika bwa muzo mukomo wādi musumanane amba kebendapo. (Divilu 3:19) Ntanda mine yobādi ba kutwejibwa’mo yādi ishiketwe na mizo mikomokomo yādi ipela kwiya kwabo. (Kupituluka 7:1) Pa bukata napo pādi ntanda mituputupu yambulwa mema ne bidibwa byādi bisakilwa bene Isalela. Ino ngikadilo yonso yāpele Yehova mukenga wa kulombola bukomo bwandi bukatakata ne Buleza bwandi.—Levi 25:38.

⁹ Leza wātambije bene Isalela mu Edipito na bingelengele bivule. Dibajinji, wāponeneje bipupo bya kyonakanya pa muzo wa bene Edipito. Kupwa, wākalañanya Kalunga Katyila, bene Isalela bāpanda, ino kibumbo kya bulwi kya bene Edipito kyādi kibalonda kyākuba. (Mitōto 78:12, 13, 43-51) Papo wāta bene Isalela mutyima myaka 40 mituntulu yobālele mu ntanda mutuputupu, wibadisha mana, wibapa mema, bivwalwa byabo kutupu kusanika, maulu abo kuyula mpika. (Kupituluka 8:3, 4) Pobāfikile mu Ntanda ya Mulao, Yehova wēbapa bushindañani pa balwana nabo. Yoshua, muntu wādi na lwitabijo lukomo mu milao ya Yehova wēmwenine bino byonso. O mwanda wānene bana-balume banunu ba mu yabo myaka’ya na kikulupiji amba: “Muyukile umityima yenu yonso ne mu myuya yenu yonso, amba nansha kintu kimo kine kyabulwa ku byonso bintu bilumbuluke byesambile Yehova Leza wenu pa mwanda wenu, mhm; byonsololo’tu byemufikidile.”—Yoshua 23:14.

¹⁰ Ne bene Kidishitu dyalelo nabo mo monka, bakulupile ne mutyima onso, pamo bwa Yoshua mu myaka ya kala, amba Leza usakile ne ubwanya kulongela bengidi bandi bilumbuluke. Kuno kusumininwa i kipindi kikatampe kya lwitabijo lwetu. Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Kwakubulwa kwitabija kekyendelemopo kumutōkeja ku mutyima; ke-muntu yewa wakwiya kudi Leza i kimwendele’mba ētabije’mba: . . . [upalanga] mpalo boba bamukimba ne mikeketo.”—Bahebelu 11:6.

Leza umonanga bīya kumeso

¹¹ Kungala’ku twadi tubamone amba Leza udi na bukomo ne kiswamutyima kya kusaka kufikidija mpango yandi nansha byalekele bantu na bwanapabo bwa kwitongela ne bwa kubikala. Ino kudi kintu kikwabo kitukulupijanga’mba kufikidila kwa milao ya Leza kudi’ko. Yehova umonanga bīya kumeso. (Isaya 42:9) Leza wānene kupityila kudi mupolofeto wandi amba: “Vulukai bintu bya kalakala kene; mwanda ami ne Leza, ino kekudipo ungi nansha umo; ami ne Leza, kekudipo nansha umo wīfwana nami. Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo; na’mba: Kukala-ñeni kwami kukafikijibwa, nami nkalonga kiswa-mutyima kyami kyonsololo.” (Isaya 46:9, 10) Kidimye uyukile i kitatyi’ka ne i kifuko’ka kikunwanga nkunwa, ino tubintu tumotumo twa moikatamina tukokeja kumukomena kuyuka. Inoko “Mulopwe wa nyeke” udi na buyuki bwabinebine bwa kumona pambulwa kwitupa kitatyi ne kifuko kyafwaninwe kulonga bintu bya kufikidija mpango yandi.—1 Temote 1:17.

¹² Tala muswelo wālombwele Leza kwandi kubadikila kuyuka myanda mu mafuku a Noa. Leza wāsumininwe kukubija bantu bakubulwa kikōkeji, mwanda bubi bwāvudile bwāsambakana pano pantanda. Wātunga ne kitatyi kya kwibakubija, myaka 120 kumeso. (Ngalwilo 6:3) Pa kutūla’ko kino kyaba kitungwe, Yehova kātelepo mutyima enka ku konakanibwa kwa babi, ke-muntu wādi ukokeja kwibonakanya kitatyi kyo-kyonso. Ino kitatyi kyātungile Yehova kyāshile’ko ne kyaba kya kupandija myuya ya boloke. (Enzankanya na Ngalwilo 5:29.) Leza wābadikile kuyuka na tunangu twandi kitatyi kyaādi wa kupāna mwingilo wa kupandija yoya myuya. Wālombola Noa myanda yonso kamo ne kamo. Noa wādi wa kūbaka safini “ya kupandijamo ba munjibo mwandi,” ino babi bādi ba konakanibwa na dilobe dya ntanda yonso.—Bahebelu 11:7; Ngalwilo 6:13, 14, 18, 19.

Mwingilo mukatakata wa lūbako

¹³ Ivwana mwāmwenene Noa uno mwingilo. Noa wādi muntu wa Leza, wāyukile amba Yehova usa konakanya bantu bakubulwa bwine Leza. Inoko kumeso kwa kwibonakanya, kwādi mwingilo wādi unenwe kwingilwa—mwingilo ulomba kwikala na lwitabijo. Kūbaka safini wādi mwingilo mukatakata. Leza wāletele bipimo byayo bibwane. Safini yādi ya kwikala mikatampe kutabuka biwanza bimobimo bya makayo bya mu ino myaka, ne bwimwa nabo bupite njibo ya etaje ya mikuku itano. (Ngalwilo 6:15) Bobaki bādi bangiya kadi bādi butyetye. Kebādipo na bingidilwa nansha na bipungwa bipeleja kaji bwa bya dyalelo. Kadi Noa kādipo uyukile ngikadilo yādi ya kumufikila mwenda myaka, shi ya kumukwasha shi ya kumubudija kupwa lūbako, mwanda kādipo pamo bwa Yehova uyukanga bīya kumeso. Inoko Noa kādipo mwa kubudilwa kwiipangula bipangujo bivule. I muswelo’ka obādi ba kungwija bya lūbako? Wādi ukokeja namani kubungakanya banyema? I bidibwa’ka byobādi basakilwa ne byādi bya kwikala buvule bwa namani? Dilobe dine dyālailwe dyādi dya kufika dyuba’ka?

¹⁴ Kupwa kadi kwādi makambakano a mu mushikatyilo. Bubi bwāsambakene konso konso. Banefilimi batumpangala—bana ba nsanga bābutwilwe na bamwikeulu babi na bana-bakaji—bāyujije bukalabale ntanda yonso. (Ngalwilo 6:1-4, 13) Ne kadi lūbako lwa safini kewādipo mwingilo wa kwingila mu bufyafya. Bantu bādi ba kwipangula Noa kyaādi ulonga i kika, nandi wādi wa kwibalondolola. (2 Petelo 2:5) Le bādi ba kwitabija’byo? Nansha dimo! Myaka kampanda kunyuma, Enoke muntu wa kikōkeji wāelele lubila lwa konakanibwa kwa babi. Ino bantu kuteja musapu wandi mpika, o mwanda Leza “wamutekwine,” wāipipija mafuku a būmi bwandi, kutyina’mba balwana Nandi bakamwipaya lufu lwa malwa. (Ngalwilo 5:24; Bahebelu 11:5; Yude 14, 15) Noa kādipo usapula’nka musapu wakubulwa kusangelwa, ino wādi kadi ūbaka ne safini. Kūbakwa kwa safini kwādi kwa kushala nyeke ke kivulujo kikatampe kivuluja amba Noa i muntu wa kikōkeji, wāubakile safini ku meso a bantu babi ba mu myaka yabo’ya!

¹⁵ Noa wāyukile amba uno mwingilo wādi ukwatakanibwa ne kweselwa na Leza Mwinē Bukomo Bonso. Mwene i Yehova mwine wāmupele’o? Yehova wākulupije Noa amba aye ne kisaka kyandi bakatwela mu safini shi wapu, mwa kulaminwa’bo bōmi pa Dilobe dya ntanda yonso. Leza wānene kino wākoma ne kukoma. (Ngalwilo 6:18, 19) Mobimwekela Noa wāyukile’tu amba Yehova i muyuke ne kupikula byonso bitala pa uno mwingilo kumeso kwa kumupa’o. Kadi Noa wādi uyukile amba Yehova udi na bukomo bwādi bukokeja kumukwasha ponso pādi pa kumusakila bukwashi. O mwanda lwitabijo lwa Noa lwāmutonwenine ku mingilo. Noa, pamo bwa Abalahama kandi kankanununa, wādi mupwe “kuyūkidija biyampe amba kyāundaīle aye mwine [Leza] uyūkile ne mwakulongela’kyo.”—Loma 4:21.

¹⁶ Myaka pa kupita’po, safini yenda imana, lwitabijo lwa Noa nalo lwenda luningila’ko. Makambakano a lūbako ne a myanda pala pala āpwa. Matompo ānekenibwa. Kutupu kyādi kya kukala mwingilo. Bine, kisaka kya Noa kyēmwenine bulami ne bukwashi bwādi bwibakwasha Yehova. Noa mu kwendelela kumeso na lūbako, ‘bukomo butompibwe bwa lwitabijo lwandi nabo bwāleta kūminina.’ (Yakoba 1:2-4) Safini wāpwa ne kupwa, Dilobe dyāiya, Noa ne kisaka kyandi bāpanda. Noa wēmwena kufikidila kwa milao ya Leza, na mwēmwenine’ko Yoshua myaka pa kupita’po. Enka namino, Noa wāpadibwa mpalo pangala pa lwitabijo lwandi.

Yehova ye ukwatakanyanga mwingilo

¹⁷ Yesu wānene’kyo kala, amba ano etu mafuku ādi a kudingakana na mafuku a Noa. Leza ukisumininwe ne pano konakanya babi, o mwanda witungile’ko kitatyi kyakebonakanya. (Mateo 24:36-39) Kadi i muteakanye bintu mwanda wa kupandija boloke. Eyo Noa wāpelwe kūbaka safini, ino bengidi ba Leza dyalelo i bapebwe kusapula mpango ya Yehova, kufundija Kinenwa kyandi, ne kulonga bana-babwanga.—Mateo 28:19.

¹⁸ Safini keyādipo ya kupwa kūbakwa shi Yehova kākwatakenyepo Noa ne kumukwasha. (Enzankanya na Mitōto 127:1.) Ne bwine Kidishitu nabo’nka nabya, shi bwadi amba kebukwatakanibwangapo na Yehova, longa kebupandilepo ne kutubuluka’bo namino. Ngamayela mufundiji wa Bijila, Mufadiseo wādi mulēmekibwe mu myaka katwa imbajinji wāitabije kino. Sanhedrini, kidye kya Bayuda pokyādi kekisake kwipaya batumibwa, Ngamayela wēkidingile amba: “Kemukikolwai kwibalonga [kintu] bantu bano! Mwibalekei bitupu, ke-mintu shi ñeni īno, ne īno mīngilo īkale i ya bantu bitupu, nankyo īkalundwilwa panshi. Wivwane kadi shi i ya Leza, nabya kemukamonepo kwibalundwila panshi.”—Bilongwa 5:38, 39.

¹⁹ Kwendelela kumeso kwa mwingilo wa busapudi, mu myaka katwa imbajinji ne dyalelo, kulombola amba uno mwingilo ke wa bantupo, i wa Leza. Kishinte kilonda’ko kikesambila pa ngikadilo imoimo ne bintu byādi bilongeka byākweshe uno mwingilo wendelele kumeso kufika ne byowasambakana ntanda uno muswelo.

Kokolwa kuzobolola!

²⁰ Nansha byotudi mu “myaka ya malwa,” tufwaninwe kukulupila amba Yehova ye ukwete bintu byonso mu makasa. Ukwatakanyanga ne kukwasha bantu bandi baputumina kuvuya mwingilo wa busapudi bwa myanda miyampe kumeso kwa kitatyi kitungilwe na Leza kya kufudija ngikadilo imbi ya bintu kufika’kyo. (2 Temote 3:1; Mateo 24:14) Yehova witwita twikale “bakwingila mīngilo pamo” nandi. (1 Kodinda 3:9) Netu twi bakulupijibwe amba Kidishitu Yesu udi pamo netu mu uno mwingilo, ne amba bamwikeulu ba kwitukwatakanya ne kwituludika badi’ko.—Mateo 28:20; Kusokwelwa 14:6.

²¹ Noa ne kisaka kyandi bādi na lwitabijo mu milao ya Yehova, o mwanda bāpandile ku mema a dilobe. Boba badi na lwitabijo lwa uno muswelo dyalelo nabo bakapanda ku “malwa makatakata” āya kumeso’ku. (Kusokwelwa 7:14) Tudi mu myaka ya kasekuseku. Binkumenkume bikatakata abi bīya! Panopano ponka, Leza ukatūla’ko madiulu mapya ne ntanda ingi mipya mukekalanga boloke. (2 Petelo 3:13) Kokolwa, kokolwa nansha dimo kuzobolola kusumininwa kosumininwe mu binene Leza, aye usa kwibilonga.—Loma 4:21.

Myanda ya kuvuluka

◻ Mwanda waka Yehova kakontololangapo kamo ne kamo kalonga muntu?

◻ Bukomo bwa Yehova bwa kufikidija mpango yandi bwāmwekele namani mu kipwano kyandi na Isalela?

◻ Bukomo bwa Yehova bwa kumona bīya kumeso bwālombwelwe patōka namani mu mafuku a Noa?

◻ I kikulupiji’ka kyotufwaninwe kwikala nakyo mu milao ya Leza?

[Study Questions]

1, 2. Le i milangwe’ka mishileshile idi na bantu itala pa kuyuka shi Leza utalwa na myanda ipita pano panshi?

3. (a) Tubayuka namani amba Yehova i Leza wa mpango? (b) Mwanda waka Yehova utelwa bu ‘ulongololanga’ nansha bu usendululanga mpango yandi?

4. Leza wālongolwele namani ntanda mwanda wa ikale kikalo kya bantu?

5, 6. Mwanda waka Leza wātūdile mikalo mu kipwano kyandi na bantu?

7. I mpango’ka ikwete Yehova itala pa ntanda ne pa bantu?

8. I bika byālongelwe pa kutweja bene Isalela mu Ntanda ya Mulao?

9, 10. (a) Mwanda waka Yoshua wāfikile pa kunena’mba milao ya Leza i ikulupilwa? (b) I mvubu’ka mikatampe yotufwaninwe kwikadila na kikulupiji mu bukomo budi na Leza bwa kupala mpalo boba bamukōkele?

11. I bika byotunenena’mba Leza ubwanya kufikidija milao yandi?

12. Yehova wālombwele namani kwandi kubadikila kuyuka myanda mu mafuku a Noa?

13, 14. Mwanda waka mwingilo wa kūbaka safini wādi mwingilo mukomo?

15. Mwanda waka Noa wādi ukulupile amba ukapwa mwingilo waāpelwe?

16. Lwitabijo lwa Noa lwāningishibwe namani pādi pendelela lūbako lwa safini kumeso?

17. Ano etu mafuku ne oa a Noa i madingakane mu miswelo’ka?

18, 19. Tubayuka namani amba busapudi bwa myanda miyampe bukwatakanibwanga na Yehova?

20. I ani witukwatakanyanga mu busapudi bwa myanda miyampe botusapulanga?

21. I kusumininwa’ka koketufwaninwepo kuzobolola nansha dimo?