Ubwanya kwaluja mwanenu
“Enda’ko ukamulombole’o [mambo] pa bubidi bwenu. Shi akakwimvwane nankyo ubaaluja mwanenu ke obe.”—MATEO 18:15, MB.
YESU wāpele bandi bana-babwanga madingi a kamweno kubwipi kwa mwaka umo wāmushadile’ko mwingilo wandi. Ukokeja kutanga’o mu Mateo shapita 18. Amo i atala pa mvubu ya kwikala betyepeje pamo bwa bana batyetye. Wākoma ne kukoma amba tufwaninwe kwepuka kukukaja “kamo ka totwa tutyetye” ne kulonga bukomo bwa kusokola “totwa tutyetye” tulumbakana kutyina amba twakoneka. Kupwa wābweja’ko madingi a mvubu alombola mwa kupwijija bikoleja pa bukata bwa bene Kidishitu.
2 Ubwanya kuvuluka byaānene, amba: “Shi mwanenu wakupi mambo, nabya enda’ko ukamulombole’o pa bubidi bwenu. Shi akakwimvwane nankyo ubaaluja mwanenu ke obe. Shi kakikumvwene, ita muntu umo nansha babidi, amba mwanda’wa unenyibwe ne tumonyi tubidi nansha tusatu, monka munenene Bisonekwa. Ekale kadi kakibomvwene ne abo bene, nabya enda ukasapwile kipwilo. Shi wapele kadi kumvwana ne kipwilo kine, nabya umutale bu [mujentaila nansha bu musonkeji wa musonko].” (Mateo 18:15-17, MB) I kitatyi’ka kyotufwaninwe kwingidija ano madingi, ne i milangwe’ka yotufwaninwe kwikala nayo potwiengidija?
3 Kishinte kishele kunyuma kyaimanine pa kuyukija amba tufwaninwe kwilekela mambo etu, mwanda batwe bonso twi bakubulwa kubwaninina, ba kulubaluba. I amo, nakampata shi mubelonga bisansa na mukwenu mwine Kidishitu mu bishima nansha mu bilongwa. (1 Petelo 4:8) Divule i kitabuke buya kupita pa mwanda’wa, kulekela’o mukwenu ne kwilwa’o. Tufwaninwe kumona kulonga uno muswelo bu kuloeja ndoe mu kipwilo kya bwine Kidishitu. (Mitōto 133:1; Nkindi 19:11) Ino kudi bitatyi bimo byokokeja kumona’mba ufwaninwe kupwija mwanda na mwanenu ukulongele kisansa. Mu myanda ya uno muswelo, binenwa bya Yesu bidi kūlu’bi byo bya kulonda.
4 Yesu wādingile amba “enda’ko ukamulombole’o pa bubidi bwenu.” Kyo kintu kya tunangu. Mu malamuni amo a mu Kialema balamwine’po amba, ukamulombole mwanda “mu meso aná,” ko kunena’mba obe ne andi. Kipēlanga kupwija mwanda shi mwisambila’o pafula biyampe shē. Mwanetu ukulubile nansha ukunene kibi ukokeja kwitabija kilubo kyandi bukidibukidi shi mudi kwa bunka bwenu. Wivwane padi bakwabo bateja, kibutwila kya bumuntu bwakubulwa kubwaninina kikamutonona apele kwitabija kibi kyalongele ne kutompa kwibingija. Ino shi mubesambila’o “mu meso aná,” ukamona’mba kwadi’tu kubulwa kwiivwana, ke bubipo nansha kilubo kilongelwe ku nshikani. Shi banwe bonso bubidi mubamone amba kwadi’tu kubulwa kwiivwana, pwijijijai’o, kemukiulekai wenda ubaya, kutyina amba wakemwipaila kipwano kyenu. Nanshi musoñanya udi mu Mateo 18:15 ukokeja kwingidijibwa ne mu tumyanda twipibwa difuku ne difuku.
Wādi usaka kunena bika?
5 Kunena na bubine, madingi āletele Yesu i a myanda misumininwe. Wānene’mba: “Shi mwanenu wakupi mambo.” Mu buluji bukwabo, “mambo” akokeja kwikala kilubo nansha kutupa kampanda. (Yoba 2:10; Nkindi 21:4; Yakoba 4:17) Inoko, myanda idi kūlu ne kunshi kwa kisonekwa ilombola’mba Yesu wādi unenena pa mambo makatampe. Mambo masumininwe akokeja kufikija yewa upile’o ku kumonwa bu ‘mujentaila nansha bu musonkeji wa musonko.’ Bino bishima bikimba kunena bika?
6 Bana-babwanga ba Yesu bāivwene bino bishima bādi bayukile amba babo bekalwa-nabo kebādipo baswa kupwana na bajentaila. (Yoano 4:9; 18:28; Bilongwa 10:28) Basonkeji ba musonko bo bene bo bādi bashikilwe; abo bantu bābutwilwe Bayuda bāalamukile kebasusula ba kwabo. Kunena na bubine, mambo atelelwe mu Mateo 18:15-17 i mambo masumininwe, ke kwipyapo myanda nansha kwilonga bisansa komukokeja kulekela muntu mwailwa’ko.—Mateo 18:21, 22.a
7 Mu Bijila, kudi mambo amo keādipo alomba enka kulekelwa na yewa obalubile. Kutuka Leza, bupondo, kutōta bilezaleza, bubi bwa busekese, makoji, ne buenda bwa bantu ba ngitu imo i mambo ādi alomba kukatwalwa ku bakulumpe ba kupwija’o (nansha babitobo). Ne mu kipwilo kya bwine Kidishitu namo kidi muswelo umo onka. (Levi 5:1; 20:10-13; Umbadilo 5:30; 35:12; Kupituluka 17:9; 19:16-19; Nkindi 29:24) Ivwana pano mambo ēsambile’po Yesu bu akokeja kupwijibwa na bantu abo bene bubidi. I kifwa: Muntu wavubakenya mukwabo myanda ya bubela, shi na nsungu, shi na mukao. Mwine Kidishitu umvwañene na wa kwingidila kaji kampanda ne kupwa’ko mu difuku kamukaya. Mukwabo nandi waitabija kufuta lupeto pa kitatyi kansangwa nansha pa difuku kabidye. Kampanda ulaile amba shi mwinē mingilo wamufundija kwingila biyampe, kaketākapo nandi (nansha shi washinta mingilo) nansha kusaka kusompola mwinē mingilo bampotyi bandi mu kitatyi ne mu kifuko mobetungīle.b Shi mwanetu kakilongelepo mungya byaanene ne kwisāsa bino bilubo mpika, nabya akekala ke mambo makatampe. (Kusokwelwa 21:8) Ino mambo a uno muswelo i mambo akokeja kupwijibwa na bantu babidi bepile’o.
8 Shi ke pano, i muswelo’ka obwanya kupwija ino myanda? Binenwa bya Yesu bitūlwanga pavule mu matabula asatu. Tubandaulei dimo ne dimo. Pa kyaba kya kwiamona bu bijila kebijilulwapo, kimba kwivwanija buluji bwao pambulwa kujimija kitungo kyobe kya buswe.
Longa bukomo waluje mwanenu
9 Yesu wāshilwile amba: “Shi mwanenu wakupi mambo, nabya enda’ko ukamulombole’o pa bubidi bwenu. Shi akakwimvwane nankyo ubaaluja mwanenu ke obe.” I kimweke patōka amba dino ditabula kedimaninepo pa mfwatakani bitupu. Ufwaninwe kwikala na myanda mipotoloke, mimweke patōka yokokeja kukwasha nayo mwanenu amone amba ulubile, ne ufwaninwe kupwija ano mambo. I kiyampe kupelakana nao, pampikwa kuleka myanda ibaye nansha kufika’yo kubi. Kokelwa kino, kuminina myanda munda kukokeja kukukolomwena misongo. Byomukesamba myanda pa bubidi bwenu, leka kubadikila kulombola’yo bantu mwanda wa kwineñenya nansha kwimwekeja bu muyampe. (Nkindi 12:25; 17:9) Mwanda waka? Mwanda wa kitungo kyowitungile.
10 Kitungo kyobe i kwaluja mwanenu, ke kumupapo mfuto, kumufwija bumvu, nansha kumusanshija. Shi i mulube binebine, nankyo kipwano kyandi na Yehova kidi mu kyaka. Kyosaka i endelele na kwikala mwanenu mwine Kidishitu. Kumukwasha mu mīsambo yenu ya pa bunka kubwanika nakampata shi wisamba nandi na mutyima mutūke, ne kwepuka kunena binenwa bitapa, na diwi dya bulobo. Mu ino mīsambo ya kusaka kupwana, vuluka’mba banwe bonso mwi bantu bakubulwa kubwaninina, ba bubi. (Loma 3:23, 24) Shi ayuke’mba kuvubakenyepo ino myanda ne amone amba usaka na bubine kumukwasha, kemukejepo kupwija’yo. Kuno kumvwañana biyampe pakubulwa kwifyamina kukemuyukanya bu bantu ba tunangu shi banwe bonso mubayuka amba mudi na kilubo nansha amba i kubulwa kwiivwana ko kwalengeja myanda ilupuke.—Nkindi 25:9, 10; 26:20; Yakoba 3:5, 6.
11 Ekale ubamukwasha wamone amba kwadi kilubo, kadi i kikatampe, nabya ukekala na mutyima wa kwisāsa. Inoko divule, mitatulo yo ikalanga bu kijika. (Nkindi 16:18; 17:19) Eyo, nansha shi ketabijepo kala kilubo kyandi ne kwisāsa, ukelaija’ko bidi kumeso kwa kulangula dikwabo uno mwanda. Yesu kānenepo amba ‘enda’ko musunsa umo kete ukamulombole’o.’ Byoadi mambo omukokeja kupwija, tá mutyima ku kumwendela monka na mushipiditu wa Ngalatea 6:1, “mu meso aná.” Ukamunekenya. (Enzankanya na Yude 22, 23.) Ino le shi ubamone amba bine i mupye mambo, ino aye kwitabija’o mpika ukalonga’po namani?
Kimba bukwashi bwa banabetu bapye
12 Shi wadi amba i abe uponene mu bubi bukatampe, longa ubwanya kusangela bakwenu kukuleka lubilolubilo? Nansha dimo. O mwanda Yesu wālombwele amba pa kupwa kutabula ditabula dibajinji, kufwaninwepo kuleka kutompa kwaluja mwanenu, kwikutyila nandi umbumo, ne aye ne abe ne bakwenu, mwa kutōtela Leza butōtyi bwaitabija. Yesu wātelele ditabula dya bubidi amba: “Shi kakikumvwene, ita muntu umo nansha babidi, amba mwanda’wa unenyibwe ne tumonyi tubidi nansha tusatu, monka munenene Bisonekwa.”
13 Yesu wānene kusela “muntu umo nansha babidi.” Kānenepo amba pa kupwa kutabula ditabula dibajinji, kodi na bwanapabo bwa kulombola mwanda’wa ku bantu bavulevule, kukasapwila’o batadi bendakana nansha kusonekela’o banabetu bakwabo, ehe. Tūkija bidyoma, myanda keyayukene senene, padi abe ye udi na kilubo. Ke biyampepo nanshi kuzambalaja myanda ya bubela ikokeja kukwalamukila kodi vubavuba. (Nkindi 16:28; 18:8) Ino Yesu wānene amba sela muntu umo nansha babidi. Mwanda waka? Ne bokasela bene i bāni?
14 Kyosaka i kwaluja mwanenu na kukimba kumunekenya etabije amba upile mambo, ne ufwaninwe kwisāsa’o mwanda wa ekale mu ndoe na abe ne na Leza. Pa kino, yewa “muntu umo nansha babidi” boketa i kipite buya bekale batumoni ba kyokya kilubo, batenwe palupukile mwanda, nansha bayukile biyampe bintu byalongele (nansha byabudilwe kulonga) mu myanda ya lupeto. Shi bano batumoni kebadi’kopo, nankyo sela boba bapotolwele myanda yomwisambila’po amba bāye bajingulule senene bilongelwe shi i kilubo binebine. Ne kadi, bafwaninwe kwikala batumoni baivwene byanenwe, ba kwiya kushotolola myanda ilongekele ne bukomo bulongelwe. (Umbadilo 35:30; Kupituluka 17:6) Kebafwaninwepo kwikala na kobalēmenene, nansha bu bantyiba-mambo bitupu; ehe, kyobendela i kukwasha mwaluje mwanenu kadi mwanabo ne abo.
15 Kokilanga amba boketa pano bafwaninwe kwikala’nka bakulumpe pa kipwilo, mhm. Inoko bana-balume bapye bengila bu bakulumpe bakokeja kukwasha, mwanda i babwanye bisakibwa bya kumushipiditu. Badi pamo “bwa kinyemeno kya luvula, ne mpakala ku kintenshi; pamo’nka bwa minonga ya mema muntu mūmu, bwa mwemba wa dibwe dikatakata muntanda myumu.” (Isaya 32:1, 2) Badi na bwino bwa kulanguluka na batutu ne bakaka ne kwibafukatyija mityima. Ne yewa ulubile nandi udi na buluji bwa kukulupidila mu bano ‘bantu bu byabuntu.’c (Efisesa 4:8, 11, 12) Kwisambila myanda padi bano banabetu bapye ne kulombela nabo pamo bikokeja kuleta mushipiditu mupya wa kupwija myanda yadi imweka bu mikomo kupwija.—Enzankanya na Yakoba 5:14, 15.
Bukomo bwa mfulo mu kumwaluja
16 Shi matabula abidi ababulwe kupwija myanda, batadi ba kipwilo bo ba mfulo mu ditabula dya busatu. “Ekale kadi kakibomvwene ne abo bene [muntu umo nansha babidi], nabya enda ukasapwile kipwilo. Shi wapele kadi kumvwana ne kipwilo kine, nabya umutale bu [mujentaila nansha bu musonkeji wa musonko].” I bika bisaka kunena uno vese?
17 Ke kunenapo amba uno i musoñanya wa kusapwila kipwilo kyonso bubi nansha kilubo ku kupwila kwa kyaba ne kyaba nansha kwa pa bula. Tukomvwanija biyampe mokifwaninwe kulongelwa mu Kinenwa kya Leza. Ivwana mwādi mulongelwa mu Isalela wa kala mu myanda ya butomboki, mudyopolo, ne bunkolwankolwa: “Shi kadi muntu udi ne mwana mwana-mulume wa lupata lubi, ntomboki wa kubulwa kukōkela diwi dya shandi, nansha diwi dya inandi mwine, kabidi nansha bamudingila madingi, aye kwibakōkela mpika; nankyo bashandi ne inandi mwine bakamukwata ne kulupwila’ye kudi bakulumpe ba kibundi kyandi, ne ku kibelo kya pantu pandi. Ebiya bakanena bakulumpe ba kibundi kyandi amba: Uno mwana wetu mwana-mulume uno’u i wa lupata lubi, ne ntomboki, kakōkelepo diwi dyetu, udi kyelakanya ne bunkolwankolwa; ino bana-balume bonso ba kibundi kyandi bakamwasa mabwe.”—Kupituluka 21:18-21.
18 Mambo a uno muntu keādipo emvwanwa ne kutyibwa na muzo onso mutuntulu nansha na kisaka kyabo kyonso. Ino “bakulumpe” bayukilwe na bonso bo bādi batyiba’o mu dijina dya kipwilo. (Enzankanya na Kupituluka 19:16, 17 pa mwanda wādi utyibwa na ‘babitobo ne batyibi bādi bengila mu oa mafuku’a.’) Ne dyalelo nadyo monka na monka, shi kusakilwa kutabula ditabula dya busatu, bakulumpe bemanine kipwilo bo bakapwija uno mwanda. Kitungo kyabo i kyonka kimo, kwaluja mwanenu mwine Kidishitu shi kibwanika. Kino i kimweke patōka mu muswelo obalondanga boloke, pambulwa kufwatakenya muntu myanda nansha kwikala’bo na mboloji.
19 Bakulumpe bakalonga bukomo bwa kujingulula myanda ne kuteja batumoni shi i kyendele’mo, mwa kuyukila shi kudi bubi bulongelwe (nansha bukyendelela na kulongwa). Bakimba kukinga kipwilo ku bintu bya kiboja ne ku mushipiditu wa ntanda wakatwela’mo. (1 Kodinda 2:12; 5:7) Mungya bisakibwa byabo bya mu Bisonekwa, bekankilanga’ko bamone “mwakufundijija lufundijo lukomo, ne kuvutakanya boba bapepulula mo twisambila.” (Tetusa 1:9) Eyo, tukulupilanga amba yewa ulubile kakekalapo bwa bene Isalela bēsambile’po mupolofeto wa Yehova wāsonekele amba: “Naityile banwe kwivwana mpika, po nesambile banwe kwivwana mpika; ino nanshi mubalonga kyokya kibikibi mu meso ami, ne kutonga kyokya kyampikwapo kuloelelwa ami.”—Isaya 65:12.
20 Inoko pamopamo, kipya-mambo wikalanga ulonga enka namino. Shi walombola uno mwikadilo, madingi a Yesu adi patōka: “Nabya umutale bu [mujentaila nansha bu musonkeji wa musonko].” Mfumwetu kāsakilepo twikale na mutyima wa nshikani nansha wa kukimba kulonga muntu kibi, shi kika shi kika. Madingi āletele mutumibwa Polo a kupanga mu kipwilo nonga-bibi wakubulwa kwisāsa nao monka na monka, keadipo poakutakene. (1 Kodinda 5:11-13) Nansha ke kuno kupangwa kwine nako kubwanya mwenda mafuku kwaluja kipya-mambo.
21 Kuno kwalujibwa kwa kipya-mambo tubwanya kwikumona mu lukindi lwāelele Yesu lwa mwana wa kisūpa. Monka mokyāelekejibwe, mafuku pa kupita’po, kipya-mambo wālele panja pa njibo ya shandi pambulwa kushikatyila nandi pamo, wādi ‘kaealakanya.’ (Luka 15:11-18, MB) Polo wālombwele Temote amba banonga-bibi bamobamo bakesāsa mwenda mafuku ne kwialakanya, “bealuje abo bene ku dikinga dya dyabola.” (2 Temote 2:24-26) Twi ba kukulupila ne mutyima umo amba muntu ye-yense ulonga bubi pampikwa kwisāsa ne kupangwa pa kipwilo ukemona amba wajimija—kwitabijibwa na Leza ne kisense kya kyanga ne bulunda na bene Kidishitu badikōkeji—ku mfulo’kwa ukealakanyanga.
22 Yesu kādipo umwene bajentaila ne basonkeji ba musonko bu bantu kebakibwanika kukūlwa, mhm. Mateo Levi i umo wa mu bano, wēsāshile, ‘wālonda Yesu’ na mutyima umo, wātongwa ne bu mutumibwa. (Mako 2:15; Luka 15:1) Nanshi, shi dyalelo kipya-mambo ‘kemvwenepo ne kipwilo kine,’ ebiya wapangwa’mo, tufwaninwe kutengela amba mwenda mafuku ukesāsa ne kolola kadi tushinda twa kunanga’mo maulu andi. Pakajoka ne kwikala monka umo wa pa kipwilo, tukasepelela, amba tubaaluja mwanetu ne kumutundaila mu luombe lwa bantu balonda mutōtelo wabine.
[Footnotes]
a Dibuku dimo (Cyclopedia) dya ba McClintock ne Strong dinena’mba: “Balungu [basonkeji ba musonko] ba mu Kipw[anino] Kipya bādi bamonwa bu bangabañani ne bu tupondo, bantu besubija na kisense kyabo kya kyaba ne kyaba na basenji, bingidilwa bitabije kwingidijibwa na basusujañanyi. Bādi batūlwa mu mulongo umo na babipya-mambo . . . Bādi betolwele pafula, o mwanda bantu ba būmi bwa bulēmantu kebādipo baswa kwilunga nabo, balunda nabo nansha bapwani nabo bādi’nka mu bantu bādi belwa mwenji pamo bwa abo.”
b Myanda ya busunga ne ya lupeto shi mubatwela bubela, manyengenyenge, ne budimbidimbi ikokeja kubadilwa mu mulongo wa mambo ēsambile’po Yesu. Kino i kimweke mu kyelekejo kyāletele Yesu kinondanonda na paāletele madingi atanwa mu Mateo 18:15-17, kya bapika (bengidi) bāapwile lupeto ino bakomenwa kwaluja’lo.
c Mufundi umo wa Bible unena’mba: “Kyaba kimo muntu ulubile wikalanga wivwana madingi a bantu babidi nansha basatu (nakampata shi i bantu bafwaninwe kupebwa bulēme) kupita’ko a muntu umo, kupityidila shi i a muntu wāetupile nandi mu milangwe.”
Lelo ukivulukile?
◻ Dibajinji i mu mambo a muswelo’ka mwingidijibwa Mateo 18:15-17?
◻ I bika byotufwaninwe kuvuluka kumeso kwa kutabula ditabula dibajinji?
◻ I bāni bakokeja kwitukwasha shi ketutabula ditabula dya bubidi?
◻ I bāni batalwa na ditabula dya busatu, ne i muswelo’ka otukokeja kadi monka kwaluja mwanetu?
[Study Questions]
1, 2. I madingi’ka aletele Yesu a mwa kupwijija mambo?
3. I muswelo’ka otufwaninwe kupwija bilubo bya bakwetu?
4. Mokyendele, i muswelo’ka otukokeja kwingidija Mateo 18:15 shi bakwetu abetulubila?
5, 6. Mungya myanda idi kūlu ne kunshi, i mambo’ka atelelwe mu Mateo 18:15, ne alombola bika?
7, 8. (a) I mambo a muswelo’ka akokeja kupwijibwa na bakulumpe? (b) Mwendele Mateo 18:15-17, i mambo’ka akokeja kupwija bene Kidishitu abo bene bubidi?
9. I milangwe’ka yotufwaninwe kwikala nayo mu ñeni potwingidija Mateo 18:15?
10. I bika biketukwasha twaluje mwanetu?
11. Nansha shi mwine witupīle mambo’wa ketwivwenepo, i bika byotukalonga’po?
12, 13. (a) I ditabula’ka dya bubidi dyātelele Yesu dya mwa kupwijija mambo? (b) I bintu’ka byoketufwaninwepo kulonga mu kutabula dino ditabula?
14. I bāni botukokeja kusela mu ditabula dya bubidi?
15. I kika kinenenwa amba bakulumpe bene Kidishitu bakokeja kukwasha shi ketutabula ditabula dya bubidi?
16. I ditabula’ka dya busatu dyātelele Yesu?
17, 18. (a) I kifwa’ka kitwivwanija nshintulwilo ya kishima ‘kusapwila kipwilo’? (b) I muswelo’ka otulondanga dino ditabula dyalelo?
19. I bukomo’ka bukalonga bakulumpe batongelwe kuteja mwanda?
20. Yesu wānene bika bikokeja kufikila kipya-mambo shi wapele kwivwana ne kwisāsa?
21. I kibelo’ka kishele pululu kishitwilwe yewa mupangwe mu kipwilo?
22. I muswelo’ka otukabwanya kwaluja monka mwanetu?
[Picture on page 16]
Bayuda bādi bepuka basonkeji ba musonko. Mateo wāshintyile lwendo lwandi kalonda Yesu
[Picture on page 18]
Pavule tukokeja kupwija myanda “mu meso aná”