“Kimbai Yehova ne Bukomo Bwandi”

“Mwanda meso a Yehova akeñenya kusambakanya ntanda yonsololo, konsokonso pi na pi, kwilomboja mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi.”—2 BILONGWA 16:9.

1. Bukomo i kika, ne i muswelo’ka wibwingidija bantu?

BUKOMO bushintululanga bintu bivule, kifwa kwikala na lupusa, kuludika nansha kutādila bakwabo; lupaka lwa kulongela bintu nansha kulupula bintu; buninge bitupu; pakwabo manwa nansha ñeni. Ino bantu i bakomenwe komenwē kwingidija bukomo bwabo senene. Mukelenge Acton, mulembi wa mānga, wēsambīle pa lupusa lwingidijanga baludiki ba kipolitike amba: “Bukomo bonanga muntu, kwikala mukomo mu byonso konanga muntu mu byonso.” Mānga ya mu ano mafuku idi na bifwa bivule bilombola amba Mukelenge Acton wānene byabine. Mu myaka ya tutwa 20, ‘muntu wabikele muntu na kumusanshija’ kutabuka myaka ya kala yonso. (Musapudi 8:9) Baludiki ba kasusu boneke i bengidije bibi bukomo bwabo na kukubija midiyo ne midiyo ya bantu. Bukomo bwakubulwa buswe, tunangu ne boloke bya kwibukala, buletanga nyeke kyaka.

2. Shintulula ngikadilo ya Leza moikwatañenine na muswelo wingidija Yehova bukomo bwandi.

² Leza kadipo bwa bantu, aye wingidijanga bukomo bwandi biyampe. “Mwanda meso a Yehova akeñenya kusambakanya ntanda yonsololo, konsokonso pi na pi, kwilomboja mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi.” (2 Bilongwa 16:9) Yehova uludikanga bukomo bwandi pa ndudikilo. Kitūkijetyima kyandi kimupanga kwishisa kuleta bonakani pa babi, wibashila’ko bidi kyaba kya kwalamuka pa mutyima. Buswe bo bumutonona atemeje dyuba dyandi ku bantu bonso—ne boloke ne bakondame. Boloke nabo bo bukamufikija ku kwingidija bukomo bwandi bwambulwa mfulo difuku dyakonakanya jimejime mwine wākolomwene lufu, Satana Dyabola.—Mateo 5:44, 45; Bahebelu 2:14; 2 Petelo 3:9.

3. I kika kinenenwa amba Leza mwinē bukomo bonso ye ufwaninwe kukulupilwa?

³ Bukomo bulenga nzuba bwa Tata wa mūlu bo bulengeja twikale na kikulupiji mu milao yandi ne mu kukingwa na aye. Mwana mutyetye shi ukwete shandi ku kuboko kakwatwangapo moyo mu kitango kya bantu bakayukile, mwanda uyukile amba shandi kadipo mwa kumulekela bamulonga kibi. Ne Tata wetu wa mūlu, mwine “mukomokomo wa kupandija,” nandi uketukinga ku kintu kyo-kyonso kibi shi tunanga nandi. (Isaya 63:1; Mika 6:8) Yehova i Tata muyampe, ufikidijanga nyeke milao yandi. Bukomo bwandi bwampikwa mpwilo bwitukulupija amba ‘kinenwa kyandi kikafikijija biyampe’tu kyokya kyatumīne’kyo.’—Isaya 55:11; Tetusa 1:2.

4, 5. (a) I bika byāfikile Mulopwe Asa paākulupile mudi Yehova? (b) I bika biketutana shi tukulupila bantu amba bo bakupwija makambakano etu?

⁴ Mwanda waka i kya mvubu twikale basumininwe kulama mumweno otumwene kukingwa na Tata wetu wa mūlu? Mwanda tukokeja kutyintyidilwa na makambakano kamukaya, twailwa ne kotufwaninwe kunyemena kwine i kwepi. Kino kyo kintu kyāfikile Mulopwe Asa, mwana-mulume wādi ukulupile nyeke mudi Yehova. Mu bulopwe bwa Asa, kibumbo kya bankanka tununu ne tununu twa bene Efiopya kyāile kutamba Yuda. Asa pa kuyuka amba kibumbo kya balwana nandi i kibavudile, wālombela’mba: “Yehova kekudipo kodi amba yeu ye yeu, kukwasha umbukata bwa mukomokomo ne wampikwa bukomo; witukwashe a Yehova Leza wetu; mwanda tukukulupīle abe, i mu dijina dyobe mo twaiya pa kibumbo kino’ki. A Yehova wi Leza wetu; kokalekapo bidi muntu bitupu kukunekenya.” (2 Bilongwa 14:11) Yehova wāpa Asa bushindañani bukatampe mungya kulomba kwandi.

⁵ Ino kupwa kwa myaka mivule ya mingilo ya kikōkeji, kikulupiji kya Asa mu bukomo bwa Yehova bwa kupandija bantu kyātyepa. Pa kutambwa na bulopwe bwa kungala bwa Isalela, wākaloba bene Shidea ba kwiya kumukūkila. (2 Bilongwa 16:1-3) Nansha majika-kanwa aāpele Bene-hadada Mulopwe wa Shidea byoāfikije ku kufundula kyaka kya Isalela pa Yuda, ino kipwano kya Asa na Shidea kyālombwele amba wābudilwe kikulupiji mudi Yehova. Hanani mupolofeto wāmwipangula’mba: “Lelo bene Efiopya ne bene Lubi kebadipo kibumbo kya ntanda ne ntanda bangibangi’tu, ne makalo ne bapatubalwe bangi’tu, a? inoko nanshi mwanda shi wakulupile padi Yehova longa webapene mu kuboko kobe.” (2 Bilongwa 16:7, 8) Ino Asa wāpela kwitabija madingi. (2 Bilongwa 16:9-12) Shi netu tubatanwa na makambakano, ketwakikulupilai amba bantu babwanya kupwija’o. Tukulupilei mu bukomo bwa Leza, mwanda bukomo bwa bantu butwalanga ku musala.—Mitōto 146:3-5.

Kimbai bukomo bupāna Yehova

6. Mwanda waka tunenwe ‘kukimba Yehova ne bukomo bwandi’?

⁶ Yehova upanga bengidi bandi bukomo ne kwibakinga. Bible witukankamika amba “kimbai Yehova ne bukomo bwandi.” (Mitōto 105:4) Mwanda waka? Mwanda shi tulonga bintu na bukomo bwa Leza, buninge bwetu bukekala bwa kulongela bakwetu biyampe, ke bibipo, mhm. Pa kino, kekudipo muntu wāshile kifwa kiyampe kutabuka kya Yesu Kidishitu, wālongele bingelengele bivule na “bukomo bwa Yehova.” (Luka 5:17) Yesu wādi ubwanya kwielaela mu kukimba bupeta, ntumbo, nansha kwikala mulopwe wa bukomo bonso. (Luka 4:5-7) Ino kālongelepo nabya, wāingidije bukomo bwāmupele Leza mu kufundija ne kulombola bakwabo mingilo, kukwasha ne kundapa. (Mako 7:37; Yoano 7:46) Bine, kino i kifwa kilumbuluke kotudi!

7. I ngikadilo’ka ya kamweno yotutamija shi tulonga bintu mungya bukomo bwa Leza kupita’ko munya bukomo bwetu?

⁷ Pakwabo kadi, shi tulonga bintu mungya “bukomo bwa kupebwa na Leza” tukekala bantu bayukile kwityepeja. (1 Petelo 4:11) Bantu bekimbilanga bukomo abo bene kebo kwianya. Kino i kimweke mu kifwa kya Esala-hadona Mulopwe wa Ashidia wādi wianya’mba: “Ne mukomokomo, ndi na bukomo bonso, nkomonkomo, ndi mukatampe, nkanka mwana-mulume.” Ino Yehova aye “watongele bintu bya bukōkekōke bya panopantanda [mwanda wa kufwija bintu] byabukomo” bumvu. Nanshi shi mwine Kidishitu witumbija, etumbije mudi Yehova, mwanda uyukile biyampe amba byonso byalonga kaloñanga’byopo na bukomo bwa aye mwine. ‘Twityepejei munshi mwa kuboko kwa bukomo kwa Leza,’ nabya nandi uketuzunzula.—1 Kodinda 1:26-31; 1 Petelo 5:6.

8. I bika byotufwaninwe kulonga shi tusaka kwikala na bukomo bwa Yehova?

⁸ I muswelo’ka otukokeja kutambula bukomo bwa Leza? Dibajinji bidi, tufwaninwe kulomba’bo mu milombelo. Yesu wākulupije bandi bana-babwanga amba Shandi ukapāna mushipiditu sandu ku boba bamulomba’o. (Luka 11:10-13) Tala’po bana-babwanga ba Kidishitu, mobāpelēlwe bukomo, bātongela kukōkela Leza kupita’ko kukōkela bendeji ba bipwilo bādi bebakankaja kusapula myanda ya Yesu. I kyabine, bālombele bukwashi kudi Yehova, lulombelo lwabo lwa na mutyima umo lwālondololwa, mushipiditu sandu wēbapa bukomo bwa kwendelela na kusapula myanda miyampe pakubulwa moyo.—Bilongwa 4:19, 20, 29-31, 33.

9. Tela nsulo ya bubidi kumwenwanga bukomo bwa kumushipiditu, leta ne kifwa kya mu Bisonekwa kibingija uno mwanda.

⁹ Kya bubidi, tukokeja kumwena bukomo bwa kumushipiditu mu Bible. (Bahebelu 4:12) Bukomo bwa kinenwa kya Leza bwāmwekele patōka mu mafuku a Mulopwe Yoshia. Uno mulopwe wa Yuda wādi kala ke mufundule bankishi ba bajentaila mu ntanda’ya, ino kusokolwa kwāsokwelwe Bijila bya Yehova mu tempelo kwāmukunkile ku mutyima ēpānine’ko bininge mu mingilo ya kutōkeja mutōtelo wa Leza.a Kupwa Yoshia wātanga aye mwine Bijila ku meso a bantu, o muzo onso wāsamba kipwano na Yehova, bāsumininwa byabinebine, bāshilula monka dipya mwingilo wa konakanya bankishi. Kintu kilumbuluke kyālupukile ku uno mwingilo wāingile Yoshia, i “mafuku andi onsololo [bantu] kebafundukilepo ku kulonda Yehova.”—2 Bilongwa 34:33.

10. I muswelo’ka wa busatu umwenwanga’mo bukomo butamba kudi Yehova, ne i kika kinenenwa amba i wa kamweno?

¹⁰ Kya busatu, tutambulanga bukomo bwa Yehova kupityila ku kipwano kyetu kya bwine Kidishitu. Polo wākankamikile bene Kidishitu kutanwa ku kupwila kitatyi ne kitatyi mwanda wa “kwisombela ku [buswe] ne mīngilo miyampe” ne mwanda wa kwikankamika abo bene na bene. (Bahebelu 10:24, 25) Petelo pa kunyongololwa mu kingelengele mu kifungo, wāsakile kukemona na banababo; ko kwenda wāenda tululu ne ku njibo ya inandya Yoano Mako kobādi “babungakanine pamo bungi bungi balombela.” (Bilongwa 12:12) Eyo, bādi bakokeja kushikata umo ne umo ku yandi njibo, balombela wa kwandi wa kwandi. Ino bātongele kubungakena pamo mwanda wa kulombela ne kwikankamika abo bene na bene mu kitatyi kikomo. Polo nandi, kubwipi na kuvuya lwendo lwandi lwa kyaka lwaādi wenda ku Loma, wāketene na banabetu bamobamo mu Puteodi, kupwa wētana ne na boba bāile kwimona nandi. Le wālongele’po kika? “Polo pa kwibamona [bano banabetu,] wamufwijako Leza ne mu bidyoma mwakankamana.” (Bilongwa 28:13-15) Polo wāivwene bukomo pa kwitana dikwabo na balunda nandi bene Kidishitu. Ne batwe netu mo monka, tumwenanga bukomo ne ku kisense kya na balunda netu bene Kidishitu. Ponso potukidi na bwanapabo ne potubwanya kwitana na banabetu, ketwakikimbai kwenda kasuku mu kashinda katyetye katwala ku būmi bwa nyeke.—Nkindi 18:1; Mateo 7:14.

11. Tela ngikadilo imoimo isakilwa mu muswelo wa pa bula “bukomo butabukile pa bwikalwanga nabo nyeke.”

¹¹ Twendelelei na ‘kukakankamana mudi Mfumwetu, ne monka mu bukomo bwa buninge bwandi’ kupityila ku milombelo ya kyaba ne kyaba, ku kwifunda Kinenwa kya Leza ne ku kuloeja kisense na banabetu betabije. (Efisesa 6:10) Batwe bonso tusakilwa ‘bukomo bwa mudi Mfumwetu.’ Bamo basusukanga na misongo keipu, bakwabo na bikambija bya bununu, bakwabo nabo na kufwilwa umpwani nabo wa umbūmi. (Mitōto 41:3) Bakwabo batyumwina mu manwi kulondwalondwa na bene pabo bakubulwa kwitabija. Bambutwile, nakampata boba balela bana kasuku, bakokeja kumona amba kwingila kaji, koku kadi bakwatakanya bisaka i kiselwa kipungija umbidyoma. Ne bankasampe bene Kidishitu, nabo basakilwa bukomo bwa kwimanija ku kuningilwa na bakwabo ne kupela kwikuja mu kutoma dyamba ne mu busekese. Kekudipo ufwaninwe kwikaka kulomba Yehova “bukomo butabukile pa bwikalwanga nabo nyeke” mwanda wa kunekenya bino bikoleja.—2 Kodinda 4:7, NW.

“Upana Bukomokomo Kudi wa Mpungiji”

12. Yehova witukwatakanyanga namani mu mwingilo wa bwine Kidishitu?

¹² Yehova upānanga bukomo nakampata ku bengidi bandi kitatyi kyobengila mingilo yabo. Tutanga mu bupolofeto bwa Isaya amba: “Upana bukomokomo kudi wa mpungiji, ne kudi yewa wampikwa bunkanka ulundako bukomo. . . . Boba bakungila Yehova bakansangula bukomo bwabo; bakalelemba na mapapa’nka bwa mukebo; bakanyema, ne kukōkapo kwine mpika; bakananga, ne kupungilapo kwine mpikila.” (Isaya 40:29-31) Mutumibwa Polo wātambwile bukomo bwa kwingila mwingilo wandi. O mwanda mwingilo wandi wādi umwitaba. Wātumine bene Kidishitu ba mu Tesalonika mukanda’mba: “Myanda-miyampe yetu po yafikile kwako ko mudi, keyadipo ya kinenenene bitupu, mhm, i ne umbukomo ne mu [m]ushipiditu [s]andu.” (1 Tesalonika 1:5) Bufundiji ne busapudi bwandi bwādi na bukomo bwa kufikija boba bādi bamwivwana ku kushinta būmi bwabo pakatampe pene.

13. I bika byākomeje Yelemia endelele na mwingilo nansha byobādi bamulondalonda?

¹³ Shi tubatana mushipiditu wa buñumauma mu wetu mwaba—pakwabo ketudi basapulesapule’mo myaka mivule ino mutupu witaba senene—tukokeja padi kuzozeja mutyima. Eyo, ne Yelemia nandi wāzozeje mutyima pa kulondwalondwa, pa kusepwa ne pa kumona buñumauma bwa bantu baādi usapwila. Katompola’mba: “Nkikamutēlapo [Leza] nansha kwisamba monka mu dijina dyandi.” Ino kādipo mwa kūbila talala. Mwanda musapu wandi wādi pamo bwa “mudilo utēma, ushityilw[e] mu bikupa” byandi. (Yelemia 20:9) Lelo i kika kyādi kimupa bukomo bwa kulwa na luno lwana lukomo uno muswelo? Yelemia ulondolola’mba: “Yehova udi nami pamo’nka bwa umo mukomokomo.” (Yelemia 20:11) Kintu kyākweshe Yelemia etabije kukankamikwa na Yehova i kusangela kwaādi usangedile mvubu ya musapu ne mwingilo wandi wāmupele Leza.

Bukomo bwa Kusanshija ne Bukomo bwa Kubelula

14. (a) Ludimi i kingidilwa kya bukomo bwa muswelo’ka? (b) Leta bifwa bilombola musala ukokeja kuleta ludimi.

¹⁴ Bukomo botudi nabo, ke bonsopo bwiya kwa Leza. Kifwa ludimi ludi na bukomo bwa kusanshija ne bwa kundapa. Solomone udyumuna’mba: “Lufu ne būmi bwine kumo bidi mu bukomo bwa ludimi.” (Nkindi 18:21) Bintu bilupukile ku mīsambo mityetye ya ba Satana ne Eva bilombolanga mubaile musala ukokeja kutamba ku binenwa. (Ngalwilo 3:1-5; Yakoba 3:5) Netu tubwanya kōna bintu bivule na ludimi. Kunenanena nsongwakaji bukata bwabaile kukokeja kumufikija ku kuleka kudya bidibwa. Kupitulukapituluka mu binenwa bya lumvuba kukokeja kōna bulunda bwa tamba kalā. Bine, tufwaninwe kukoka ludimi lwetu.

15. I muswelo’ka otubwanya kwingidija ludimi lwetu mwanda wa kūbaka ne kubelula?

¹⁵ Tuyukei kino, ludimi lukokeja kūbaka nansha kupomona. Lukindi lumo lwa mu Bible lunena’mba: “Kudi wa kampeja-bukidi ka kunenena pamo’nka bwa kusaba bwa kipete: Ino ludimi lwa bañeni luleta bukomo.” (Nkindi 12:18) Bene Kidishitu batunangu bengidijanga ludimi lwabo mwanda wa kusenga boba bajingwa mityima na njia ne bafwilwe. Binenwa bisenga bikokeja kukankamika bankasampe bekonda na kuningilwa na bakwabo. Ludimi lwa ñeni lukokeja kukulupija batutu ne bakaka banunu beivwane nyeke bu bantu batelwe mutyima, baswedibwe. Binenwa bya kanye bikadijanga babemvu biyampe mu dine difuku’dya. Nakampata, tufwaninwe kwingidija ludimi lwetu mwanda wa kupāna na bukomo musapu wa Bulopwe ku bonso betwivwana. Bukomo bwa kusapula Kinenwa kya Leza tudi nabo, kitusakila’tu kwikala na mutyima wipēne’mo. Bible unena’mba: “Kokapelejapo biyampe kudi bene’byo, po dikōkeja dikasa dyobe kulonga’kyo.”—Nkindi 3:27.

Kwingidija Bukomo Senene

16, 17. Bakulumpe, bambutwile, balume, ne bakaji pobengidija lupusa lwibapele Leza, i muswelo’ka obakokeja kwiula Yehova?

¹⁶ Yehova uludikanga kipwilo na buswe, nansha byadi Mwinebukomobonso. (1 Yoano 4:8) Batadi bene Kidishitu bamwiulanga, balela luombe lwa Leza na buswe—bengidija lupusa lwabo biyampe, ke bibipo, ehe. Batadi nansha byobafwaninwe dimodimo “[ku]jingulula, ne kudingila madingi, ne kwibēsashilapo,” bafwaninwe kulonga na ‘mutyima mutūke, ne bwino bwa kufundija ponka.’ (2 Temote 4:2) O mwanda bakulumpe balangulukanga kitatyi kyonso pa bino binenwa bya mutumibwa Petelo wātumine mukanda kudi boba badi na lupusa mu kipwilo amba: “Kumbai luombe lwa Leza ludi umbukata mwenu, ne kuyūka bukulumpe bwa kilelo, bwakubulwa kuningilwa, poso ku mityima yenu tō bānwe bene, monka mwikadile Leza; nansha pa mwanda wa bupeta bwa mu byabumvubumvu, poso ne mutyima mutele monka, tō, nansha kwibasomanya bumfumwabo boba bemupelwe buledi, mhm, nanshi mwikale bwa byelekejo bya luombe.”—1 Petelo 5:2, 3; 1 Tesalonika 2:7, 8.

¹⁷ Bambutwile ne balume, nabo badi na lupusa lwibapele Yehova; ne buno bukomo bufwaninwe kwingidijibwa mwanda wa kukwasha, kudisha, ne kusanswa. (Efisesa 5:22, 28-30; 6:4) Kifwa kya Yesu kilombola’mba lupusa lukokeja kwingidijibwa mu muswelo mulumbuluke. Shi bana bapebwa madingi pa mpelo, akubulwa kwalamukaalamuka, kebanyoñamapo pa mutyima. (Kolose 3:21) Masongi aningishibwanga shi balume bene Kidishitu bengidija na buswe bumutwe bwabo, ne shi bakaji nabo balēmekele bininge kino kyepelo kibapele Leza pambulwa kukimba kutabuka mikalo ya kyepelo kyobapelwe, na kusaka kutādilañana, nansha kulonga’nka mobasakila.—Efisesa 5:28, 33; 1 Petelo 3:7.

18. (a) Tukokeja namani kwiula kifwa kya Yehova mu kuyuka kwishisa bya kufunafuna bulobo? (b) I bika bifwaninwe kukuna boba badi na lupusa mu boba bobalela?

¹⁸ Boba badi na lupusa mu kisaka ne mu kipwilo bafwaninwe nakampata kuta mutyima ku kwishisa, kuleka bya kufunafuna bulobo, mwanda bulobo bubutulanga moyo, ke buswepo, mhm. Mupolofeto Nahumi wānene amba: “Yehova wijanga pa kufuna bulobo, i mukatampe mu bukomokomo.” (Nahumi 1:3; Kolose 3:19) Kuyuka kwishisa ku bya kufunafuna bulobo i kiyukeno kya bukomo, kufunafuna bulobo i kilomboji kya buzoze. (Nkindi 16:32) Mu kisaka ne mu kipwilo mudi enka kitungo kimo, kukuna buswe—buswe bwa kuswa Yehova, bwa kwiswa umo ne mukwabo, ne bwa kuswa misoñanya myoloke. Buswe kyo kijimba kikomo kiluñanga bantu umbumo ne kwibakunka ku mutyima balonge byoloke.—1 Kodinda 13:8, 13; Kolose 3:14.

19. Yehova witupa kikulupiji’ka kisenga pa mutyima, ne tufwaninwe kwitaba’ko namani?

¹⁹ Kuyuka Yehova i kujingulula ne bukomo bwandi. Yehova wānene kupityila kudi Isaya amba: “Lelo kuyukilepo’ni? Lelo kwaivwenepo, a? Leza wa nyeke ne nyeke, Yehova mupangi wa mafulo a panopanshi, kupungilapo mpika, nansha kukōkapo kwine, ehe.” (Isaya 40:28) Bukomo bwa Yehova kebupwangapo. Shi tumukulupile, tuleke kwikulupila batwe bene, kaketwilwapo, nansha dimo. Witukulupija’mba: “Kokakwatwapo moyo, mwanda ndi nobe kokizumbazumbapo, mwanda ami ne Leza obe, nkakukomeja; eyo, nkakukwasha; eyo, nkakukankamija ne kuboko kwa lundyo kwa boloke bwami.” (Isaya 41:10) I muswelo’ka otufwaninwe kwitaba ku buswe bwandi? Twingidijei bukomo bo-bonso bwitupa Yehova mwanda wa kukwasha ne kūbaka bakwabo pamo bwa Yesu. Tuyukei kukoka ludimi lwetu, tundape nalo pa kyaba kya kusanshija. Twikalei nyeke batengele kumushipiditu, bemanije mu lwitabijo ne kuninga mu bukomo bwa Yehova Leza, Umpangi wetu Mukatampe.—1 Kodinda 16:13.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Yehova wingidijanga namani bukomo bwandi?

• I miswelo’ka yotukokeja kumwena’mo bukomo bwa Yehova?

• I muswelo’ka otukokeja kwingidija bukomo bwa ludimi lwetu?

• Lupusa lupāna Leza lukokeja kwikala bu dyese namani?

[Kifwatulo pa paje 25]

Yesu wāingidije bukomo bwa Yehova mu kukwasha bakwabo

[Bifwatulo pa paje 26]

Tudi na bukomo bwa kusapula Kinenwa kya Leza, kisakwa’tu i kwikala na mutyima wipēne’mo