Ikalai na Mutyima Obaloelelwa Kudi Yehova

“Umpangululemo mutyima utōka, abe Leza; kadi ungalamune mushipiditu umpya wabukankamane mudi ami.”—MITŌTO 51:10.

1, 2. Mwanda waka tufwaninwe kwisambila pa mutyima wetu?

KUDI mukelenge umo, wādi na kīmano kilampe, wa buya kebutalwe dimo. Mupolofeto Samwele pa kumumona wātendela amba bine uno mwana mukulu wa Yese ye aye utongelwe na Leza amba ekale mulopwe pa kyaba kya Solo. Ino kwivwana kudi Yehova amba: “Kokibandila pa kilungi [kya uno mwana], nansha pa bula bwa kīmano kyandi; mwanda namufutulula, . . . muntu ubandila ponka paelele meso, ino Yehova ubandilanga pa mutyima.” Ebiya Yehova wātonga mwana nkasa wa Yese, ke Davida kadi—muntu wa “mwendele mutyima wandi.”—1 Samwele 13:14; 16:7.

² Leza umonanga bidi mu mutyima wa muntu, monka mwaēkinenene aye mwine mwenda mafuku amba: “Ami uno Yehova mandaulanga mutyima, ntompa mfyo, kupa muntu enselele mwendele mashinda andi, ne mwendele bipa bya bilongwa byandi.” (Yelemia 17:10) Bine, “Yehova utompanga mityima.” (Nkindi 17:3) Ino i mutyima’ka mwine ubandaulanga Yehova mu muntu? Ne i bika byotufwaninwe kulonga twikale na mutyima waloelelwa?

‘Muntu Mufyame Udi mu Mutyima’

3, 4. Kishima “mutyima” i kingidijibwe nakampata mu buluji’ka mu Bible? Leta bifwa.

³ Kishima “mutyima” kitanwa kintu kya misunsa kanunu katuntulu mu Bisonekwa Bikola. Pavule i kingidijibwe mu buluji bwa kyelekejo. Tulete kifwa, Yehova wānene mupolofeto Mosesa amba: “Nena bāna ba Isalela amba bangyatyile kyakwela kitundule; ku bantu bonso ba mutyima uswele e konka ko mukatambula kyakwela kyami kitundule.” Bonso bāile kutūla byabuntu “baiya ense mutununwe ku mutyima.” (Divilu 25:2; 35:21) Pano i kimweke patōka amba buluji bumo bwa kishima mutyima i kilongelo—bukomo bwa munda bwitutonona tulonge kintu. Mutyima wetu wa kyelekejo ufunkilanga ne pa malango ne mwiivwanino wetu, kwabila ne kisanso kyetu. Mutyima ubwanya kuyula nsungu nansha kutādilwa na kutuyuka, kwivwana kujinga nansha kutomboka nsangaji. (Mitōto 27:3; 39:3; Yoano 16:22; Loma 9:2) Ubwanya kwitatula nansha kwityepeja, kuswa nansha kushikwa.—Nkindi 16:5; Mateo 11:29; 1 Petelo 1:22.

⁴ I byabine, divule dine “mutyima” ufunkilanga pa kilongelo ne pa malango, ino “ñeni” ayo ifunkilanga bininge pa milangwe. Uno o muswelo otufwaninwe kwivwanija buluji budi na bino bishima shi abyo byonso bibidi bidi mu mwanda umo wisambilwa’po mu Bisonekwa. (Mateo 22:37; Fidipai 4:7) Ino mutyima ne ñeni ke bintupo bibidi bishile kulampe. Kifwa, Mosesa wāsoñenye Isalela amba: “[Ufwaninwe] kulangalanga biyampe mu mutyima obe [nansha “kwivuluja mu ñeni yobe,” kunshi kwa dyani mu NW], amba Yehova aye i Leza” wabine. (Kupituluka 4:39) Yesu nandi wānena basonekeji bādi bamukutyila nkuku amba: “Lelo [i] bika byo mufwatakenya bibi bibi [mu] mityima” yenu? (Mateo 9:4) “Kwivwanija,” “buyuki,” ne “kulanga biluji” bifunkila ne pa mutyima. (1 Balopwe 3:12; Nkindi 15:14; Mako 2:6, NW) Nanshi mutyima wa kyelekejo i ne ñeni yetu, ko kunena amba, milangwe yetu nansha kwivwanija kwetu.

5. Mutyima wa kyelekejo i bika?

⁵ Mungya munenena dibuku dimo, mutyima wa kyelekejo kyo “kipindi kya mvubu mikatampe, i munda, ne kadi ye muntu wa munda wilombola kupityila ku mingilo yandi yonso mishileshile, mu bilokoloko byandi, mu malangatyima, mu mīdimuko, mu biswelelela, mu bitungo, mu milangwe yandi, mu mimweno, mu mifwatakanyo, mu tunangu twandi, buyuki, bwino, nkulupilo yandi ne mu milangulukilo yandi, mu lūku lwandi ne mu kwiyuka kwandi.” Ufunkilanga na bubine pa motwikadile munda, pa ‘muntu mufyame udi mu mutyima.’ (1 Petelo 3:4) Uno o mutyima utalanga Yehova, wiubandaula. O mwanda Davida wālombele amba: “Umpangululemo mutyima utōka, abe Leza; kadi ungalamune mushipiditu umpya wabukankamane mudi ami.” (Mitōto 51:10) I muswelo’ka otubwanya kwikala na mutyima utōka?

“Tai Mutyima Wenu” ku Kinenwa kya Leza

6. I musoñanya’ka obāsoñenye bene Isalela kudi Mosesa pobādi mu kitūlo mu Misanza ya Moabu?

⁶ Kumeso kwa kutwela mu Ntanda ya Mulao, Mosesa wādyumwine bana ba Isalela bādi bongwidile mu Misanza ya Moabu amba: “Tai mutyima wenu ku binenwa byonso byo nemusapwila bu-kamoni amiwa dyalelo dino’di; byo mukasōnanya bāna benu, kutentekela kulonga binenwa byonso bya uno mukanda-wabijila uno’u.” (Kupituluka 32:46) Bene Isalela bādi banenwe ‘kulama’byo mu mutyima.’ (BB) Kukomeneja mbila ya Leza mu lutundu lwabo kwādi kwa kubwanika enka shi abo bene bidi bādi beibidije’yo.—Kupituluka 6:6-8.

7. Le ‘kuta mutyima wetu’ ku Kinenwa kya Leza kwitulomba kulonga bika?

⁷ Kikatampe kisakibwa pa kwikala na mutyima utōka i kwikala na buyuki bwabinebine bwa kiswa-mutyima kya Leza ne mpango yandi. Nsulo imo kete idi’ko ya buno buyuki i Kinenwa kya Leza kyālembelwe ku bukomo bwa mushipiditu. (2 Temote 3:16, 17) Buyuki bwa mu mutwe bonkabonka kebubwanyapo kwitwikadija na mutyima usangaja Yehova. Pa kusaka amba bwitutenge binebine munda mwetu, tufwaninwe ‘kuta mutyima’ ku bintu byotufunda, ‘kulama’byo mu mutyima.’ (Kupituluka 32:46, BB) Le tubwanya kulama’byo namani? Davida mulembi wa mitōto ushintulula’mba: “Mvulukanga mafuku a pa kala; mfwatakanyanga bilongwa byobe byonso; nañanga mīngilo ya makasa obe.”—Mitōto 143:5.

8. I bipangujo’ka byotufwaninwe kukunkamana’po kitatyi kyotwifunda?

⁸ Ne batwe netu tufwaninwe kusangela kulanguluka pa mingilo ya Yehova. Ponso potusoma Bible nansha mabuku emanine pa Bible, tukunkamanei’po ne kwiipangula bipangujo bya uno muswelo: ‘Le kino kibaumfundija bika padi Yehova? I ngikadilo’ka ya Yehova yonamona ilombwelwe pano? Ino mānga ibamfundija bika pa bisaka Yehova ne pa byashikilwe? Shi nalonga biswele Yehova i bika byonkamwena’mo bishidile na byobya bilupuka ku kulonga byashikilwe? I muswelo’ka ukwatañene ino myanda na mikwabo yongyukile kala’

9. Kifundwa kya kasuku ne kulanguluka bidi na mvubu’ka?

⁹ Lisaa wa myaka 32 ushintulula muswelo waaikele kusangela mvubu ya kwifunda ne kulanguluka kwa mushike amba: “Kinondanonda na kubatyijibwa kwami mu 1994, nadi mupyasakane mu bubinebine kintu kya myaka ibidi. Ntanwa ku kupwila konso kwa bwine Kidishitu, ntambila mu mwingilo wa budimi nsaa 30 kutūla ku 40 ku kweji, kadi ñenda kisense na banabetu bene Kidishitu. Kupwa nashilula kweja. Nakulukila palampe, ku mfulo najilula’nka ne bijila bya Leza. Ino navubuka’mo, ebiya nasumininwa kutōkeja būmi bwami. Bine, ne musangale bininge Yehova pa kwitabija kwisāsa kwami, wangaluja ne kungaluja! Pano neipangulanga nyeke amba: ‘Kyaumponeje i kika?’ Kilondololwa kingiyanga nyeke mu ñeni pa kino i kya amba i kusūla konasūdile kifundwa kishimate ne kubulwa kulanguluka kwa mushike. Bubinebine bwa mu Bible kebwakidipo buntenga ku mutyima. Tamba pano, kifundwa kya kasuku ne kulanguluka bikekala bintu bya mvubu mu būmi bwami.” I byabine, pano potwenda tutama mu kuyuka Yehova, wandi Mwana, ne Kinenwa kyandi, twitūdilei’ko kitatyi kya kulanguluka na mushike!

10. Mwanda waka tufwaninwe kwalwila’ko kwitūdila kitatyi kya kifundwa kya kasuku ne kulanguluka?

¹⁰ Mu ino ntanda muvudile bya kulonga, kumona kyaba kya kwifunda ne kulanguluka i bulwi bwabinebine. Inoko, bene Kidishitu pano balumba ku kibelo kya kutwela mu Ntanda ya Mulao ya kutendelwa—ntanda impya ya Leza mukekalanga boloke. (2 Petelo 3:13) Binkumenkume bitulumukwa, kifwa konakanibwa kwa “Babiloni Mukatakata” ne kutambwa kwa bantu ba Yehova na “Koka, wa ntanda ya Makoka,” kebikidipo kulampe. (Kusokwelwa 17:1, 2, 5, 15-17; Ezekyele 38:1-4, 14-16; 39:2) Bimbidikita bitutengele kumeso’ku bibwanya kutūla buswe botuswele Yehova pa kutompibwa. Pano po pa kukūla kitatyi kifwaninwe ne kuta mutyima wetu ku Kinenwa kya Leza!—Efisesa 5:15, 16.

‘Longolola Mutyima Obe mwa Kukimbila mu Kinenwa kya Leza’

11. Mutyima wetu ubwanya kudingakanibwa namani na nshi?

¹¹ Mutyima wa kyelekejo ukunwanga’mo nkunwa ya bubinebine ubwanya kudingakanibwa na nshi. (Mateo 13:18-23) Nshi idimwa bidibwa isengelwanga bidi, yabundwa ne imbunda, kupwa ke kusekwila, mwa kukungila’yo bidimibwa. Ne mutyima wetu nao mo monka, i wa kulongolola, ko kunena amba kuteakanya’o, mwa kwitabijija’o senene Kinenwa kya Leza. Kitobo Ezela ‘wālongolwele mutyima wandi, mwa kukimbila bijila bya Yehova ne kulonga’byo.’ (Ezela 7:10) Lelo netu tubwanya namani kulongolola mityima yetu?

12. I kika kibwanya kwitukwasha tulongolole mutyima kumeso kwa kushilula kifundwa?

¹² Kulongolola mutyima kulumbuluke kumeso kwa kukimba Kinenwa kya Leza kushilulanga na milombelo itamba ku mutyima. Kupwila kwa bwine Kidishitu kwa batōtyi babine kushilulanga na milombelo, kwafula kadi na milombelo. Bine, nanshi tufwaninwe kushilula kifundwa kyo-kyonso kya Bible kya kasuku na milombelo misumininwe, ebiya kadi twikale batakamane byabinebine mu byotwifunda mu bula bonso bwa kifundwa kyetu!

13. Pa kwikala na mutyima obaloelelwa kudi Yehova, i bika byotufwaninwe kulonga?

¹³ Mutyima wa kyelekejo ufwaninwe kulongololwa mwa kutalwila’mo milangwe ya kulangidija bintu bingi, abyo bine mobikadile mungi. Bendeji ba mitōtelo ba mu mafuku a Yesu kebādipo basaka kulonga namino. (Mateo 13:15) Ino Madia inandya Yesu aye wādi ulangalanga “mu mutyima wandi” mungya bubinebine bwaāivwene. (Luka 2:19, 51) Ku mfulo wāikala ke mwanā-bwanga wabinebine wa Yesu. Didya mwine Tyiataila nandi monka na monka, Yehova “wamushitwile mutyima wandi’mba, até konka” ku byobya byaāivwene kudi Polo. Nandi wāitabija. (Bilongwa 16:14, 15) Netu ketufwaninwepo kulamata pototo pō enka ku milangwe ya batwe bene nansha ku mimweno kampanda ya mfundijo yotukenene. Ino tufwaninwe kuleka “Leza ēkaleko wa-binebine, bonso bantu bēkale babubela.”—Loma 3:4.

14. I muswelo’ka otubwanya kulongolola mityima yetu mwa kwivwanina byobanena ku kupwila kwa bwine Kidishitu?

¹⁴ Kulongolola mutyima mwa kukevwanina bikanenwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu kudi na mvubu mpata. Shi bitupu kupuakanibwa kubwanya kwitulabika, twabulwa kuta mutyima ku byobanena. Shi mityima yetu tutele’yo ku bintu byadi bilongekele mu dyuba, nansha ku bitutengele dya kesha, byonso byobanena ku kupwila kebiketutwilapo. Nanshi tufwaninwe kusumininwa byabinebine kwivwana, mwa kuboila ñeni ku byobanena shi tusaka kumwena’mo. Bine, shi tusumininwe kwivwana bisonekwa bibandaulwa ne bushintuludi bwa kwitwimvwanija’byo buletwa, tukamwena’mo byabuyabuya bivule!—Nehemia 8:5-8, 12.

15. Lelo kwityepeja kubwanya namani kwitukwasha twikale bantu betabija kufundijibwa?

¹⁵ Kubweja mboleo mu budimi kuvudijanga bumeni bwa nshi, ne mutyima wetu wa kyelekejo nao mo monka, kutamija kwityepeja, ndyoko ya bidibwa bya ku mushipiditu, kikulupiji, kwakamwa Leza, ne kumuswa, kubwanya kwiupeteja. Kifwa, kwityepeja kwitunekenyanga mutyima, twaikala bantu betabija kufundijibwa. Yehova wānene Yoshia Mulopwe wa Yuda amba: “Ke-muntu mutyima obe wadi munekene ne kwityepeja abe mwine ku meso a Yehova, po waumvwene kyo nanenene . . . ne kudila ku meso ami; amiwa nami nakwivwana.” (2 Balopwe 22:19) Mutyima wa Yoshia wādi mwityepeje, witabija byobanena. Kwityepeja ko konka kwākweshe bana-babwanga ba Yesu “bakubulwa kufundijibwa, [ne] bampikwa ñeni,” bāivwanija ne kulonda bubinebine bwa ku mushipiditu, ino bantu ‘batunangu ne bafunde’ bābulwa’bo. (Bilongwa 4:13; Luka 10:21) Nanshi “twiubijei ku meso a Leza wetu,” koku tukimba kwikala na mutyima obaloelelwa kudi Yehova.—Ezela 8:21.

16. I kika kinenenwa amba kutamija ndyoko ya bidibwa bya ku mushipiditu i kintu kilomba kwielela’ko?

¹⁶ Yesu wānene amba: “Kebo ba nsangaji shabo boba beyukile bisakibwa byabo bya ku mushipiditu.” (Mateo 5:3, NW) Nansha byotupelwe mityima isaka kulonda būmi bwa ku mushipiditu, inoko bikambija bya ino ngikadilo imbi ya bintu, ne bintu pamo bwa bukope, bibwanya kutunija mutyima wetu wa mundamunda, keukivulukapo bisakibwa byetu. (Mateo 4:4) Tufwaninwe kutamija ndyoko miyampe ya bidibwa bya ku mushipiditu. Nansha shi ku ngalwilo ketusangelapo butangi bwa Bible ne kifundwa kya kasuku, tūmininei na kininga, bine tukemwena, buyuki buketwikadila ‘buyampe ku muya wetu,’ kadi tukashilula kutengela na kyaka bitatyi byetu bya kwifunda.—Nkindi 2:10, 11.

17. (a) I kika kinenenwa amba Yehova ye otufwaninwe kukulupila mu bintu byonso? (b) Tubwanya namani kutamija kikulupiji kyetu mudi Leza?

¹⁷ Mulopwe Solomone witukoma’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemēnenapo pa kwivwanija kwa abe mwine.” (Nkindi 3:5) Mutyima ukulupile mudi Yehova uyukile amba byonso byalomba ne buludiki bwapāna kupityila ku Kinenwa kyandi i byoloke nyeke. (Isaya 48:17) Yehova ye otufwaninwe kukulupila mu bintu byonso. Ukafikidija byonso byakwete mu mpango yandi. (Isaya 40:26, 29) I kyabine, mwanda dijina dyandi dishintulula pa bute pa bute amba “Yewa wikadija ke,” ditupanga kikulupiji mu bukomo bwadi nabo bwa kufikidija byalaile! “I moloke mu mashinda andi onso, ne wabuntu mu mīngilo yandi yonso.” (Mitōto 145:17) Bine, kutūla kikulupiji mwadi kwitulomba ‘kutompa, twimwene amba Yehova i muyampe,’ na kulonda mu būmi bwetu byonso byotwifunda mu Bible ne na kulanguluka pa biyampe byonso byotumwena’mo.—Mitōto 34:8.

18. Lelo kwakamwa Leza kubwanya kwitukwasha namani tulonde buludiki bwandi?

¹⁸ Solomone, pa kutenga ngikadilo mikwabo ifukatyijanga mutyima wa muntu washilula kwitabija buludiki bwa Leza, wānene amba: “Akamwa Yehova ne kusonsoloka ku kibi.” (Nkindi 3:7) Yehova wānene pangala pa Isalela wa kala’mba: “Yo! yo! Shi uno mutyima uno’u wadi monka mwabo wa kungakamwa amiwa, ne wa kulama bijila byami byonso nyeke, longa nankyo abakamone biyampe senene ne bāna babo bene nyeke ne nyeke.” (Kupituluka 5:29) Bine, boba bakaminwe Leza bamukōkelanga. Yehova ubwanya “kwilomboja [bu] mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi,” ne kupāna mfuto ku boba bapela kumukōkela. (2 Bilongwa 16:9) Nanshi, kwakamwa kwendele’mo kwa kupela kufityija Leza mutyima kwituludike mu bilongwa byetu byonso, mu milangwe yetu yonso, ne mu malango etu onso.

‘Swa Yehova na Mutyima Obe Onso’

19. Lelo buswe budi na mwingilo’ka mu kunekenya mutyima wetu mwa kwitabijija’o buludiki bwa Yehova?

¹⁹ Buswe i butabuke ngikadilo yonso ku kunekenya mutyima wetu, mwa kwitabijija’o buludiki bwa Yehova. Mutyima muyule buswe bwa padi Leza utononanga muntu ekale na kyaka kya kuyuka bisaka Leza i byepi ne byashikilwe i byepi. (1 Yoano 5:3) Yesu wānene amba: “Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso.” (Mateo 22:37) Nanshi tuloejei buno buswe bwa kuswa Leza na kwikala na kibidiji kya kulanguluka pa buyampe bwandi, na kwisamba nandi nyeke pamo bwa mulunda netu wa pa mutyima, ne na kwikala na bupyasakane bwa kusapwila bakwetu mwaikadile.

20. I muswelo’ka otubwanya kwikala na mutyima obaloelelwa kudi Yehova?

²⁰ Tupitulukei’mo bidi: Kwikala na mutyima obaloelelwa kudi Yehova Leza kulomba kuleka Kinenwa kyandi kikale na lupusa munda mwetu, mu muntu wa munda mwa mutyima wetu. Kifundwa kya kasuku kishikate kya Bisonekwa ne kulanguluka’po na kufwija’ko ke bintupo bya kubulwa. Bine, bino byonso i bya kulonga na mutyima mulongololwe—muyule ngikadilo itwikadija bantu betabija kufundijibwa, wampikwa kulangidija bintu mu muswelo ungi, abyo bine mobikadile mungi! Eyo, na bukwashi bwa Yehova, tubwanya kwikala na mutyima muyampe. Ino i bintu’ka byotufwaninwe kulonga mwanda wa kulama mutyima wetu?

[Kunshi kwa dyani]

Ukalondolola Muswelo’ka?

• Mutyima wa kyelekejo obabandaulanga kudi Yehova i mutyima’ka?

• Tukokeja namani ‘kuta mutyima’ wetu ku Kinenwa kya Leza?

• I muswelo’ka otukokeja ‘kuta mutyima’ wetu ku Kinenwa kya Leza?

• Potwapwa kubandaula ino myanda, lelo mutyima ubakusoloka kukalonga bika?

[Kifwatulo pa paje 12]

Davida wādi ulanguluka koku utendela bintu bya ku mushipiditu. Lelo abe nobe?

[Bifwatulo pa paje 16]

Longolola mutyima obe kumeso kwa kwifunda Kinenwa kya Leza