Kimba Biyampe Bidi mu Bonso

“Mvuluke, abe Leza wami, pangala pa biyampe.”​—NEHEMIA 13:31, BB.

1. Yehova ulongelanga bonso bintu na buyampe namani?

SHI mafuku mavule kūlu kwadi kukutakane makumbi, kasha kwikasa, dyuba pa kutema bintu bishintanga. Bantu basangamukanga ne kuloelelwa. Ne dyuba disansa ne mulanga mulamula nabyo monka na monka, mvula pa kunoka​—nansha i kinya kikata namani​—bantu beivwananga biyampe, mityima yebatūka. Yehova, Umpangi wetu wa buswe, wātūdile mu lwelele lwa ino ntanda kyabuntu kya kutendelwa kya bitatyi. Yesu wākokele milangwe pa buntu bwa Leza paāfundije amba: “Sanswai bakwimushikwa, ne bakwimumweshamwesha malwa nabo mwikale kwibalombelelapo, amba mwikale bāna ba Shenu wa mūlu, ke-muntu aye utēmejanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe bene kumo, kadi unokeja ne mvula ku bakoloka ne ku bampikwa koloka bene.” (Mateo 5:43-45) Eyo, Yehova ulongelanga bonso bintu na buyampe. Bengidi bandi nabo bafwaninwe kulonga bukomo bwa kumwiula na kukimba biyampe mu bakwabo.

2. (a) I kika kine kilongela Yehova bintu na buyampe? (b) Lelo Yehova ulamanga bika bilombola muswelo otwitaba ku buyampe bwandi?

² Lelo i kika kine kilongela Yehova bintu na buyampe? Tamba’tu kasha Adama ulonga bubi, Yehova kalekangapo kukimba biyampe bidi mu bantu. (Mitōto 130:3, 4) Mpango yakwete’ko i ya kusaka kujokejeja bantu ba kikōkeji ku būmi buyampe mu Paladisa. (Efisesa 1:9, 10) Buntu bwandi i bwitupe mukenga wa kunyongololwa ku bubi ne ku kubulwa kubwaninina kupityila ku Lukunwa lwālailwe. (Ngalwilo 3:15; Loma 5:12, 15) Kwitabija mpangiko ya kikūlwa ko kusebela muntu dishinda dya kukajokela ku bubwaninine. Yehova pano utalanga umo ne umo mwa kumwena muswelo otwitaba ku buntu bwandi. (1 Yoano 3:16) Ulamanga byonso byotulonga bilombola mutyima wetu wa kumufwija’ko pangala pa buyampe bwandi. “Leza kadipo wa bukondame wakuvulaminwa mīngilo yenu ne lusa lwenu lo mwalombwele pa dijina dyandi,” mo mwāsonekele mutumibwa Polo.​—Bahebelu 6:10.

3. I kipangujo’ka kyotufwaninwe kubandaula?

³ Penepa tukokeja kwiula Yehova namani potukimba biyampe bidi mu bakwetu? Tubandaulei malondololo a kino kipangujo mu myanda iná ya umbūmi: (1) mu mwingilo wa bwine Kidishitu, (2) mu kisaka, (3) mu kipwilo, ne (4) mu kipwano kyetu na bakwetu.

Mu Busapudi ne mu Kulonga Bana ba Bwanga

4. I kika kinenenwa amba kutambila mu mwingilo wa bwine Kidishitu i kilomboji kilombola amba tukimbanga biyampe bidi mu bakwetu?

⁴ ‘Budimi i ntanda,’ ye Yesu ushintulula pa kulondolola kipangujo kya bandi bana ba bwanga bāipangwile buluji bwa lukindi lwa ñano ne biyombo bibi. Batwe bana ba bwanga ba Kidishitu ba mu ano mafuku netu tuyukile buno bubinebine potutambilanga mu mwingilo wetu. (Mateo 13:36-38; 28:19, 20) Kwingila mwingilo wetu wa budimi i ne kulombola lwitabijo lwetu ku meso a bantu bonso. Kuyukana kuyukene Batumoni ba Yehova pangala pa mwingilo wabo wa ku njibo ne njibo ne mu bipito i bukamoni bulombola amba badi na kininga kya kukimba boba bonso bafwaninwe kusapwila musapu wa Bulopwe. I amo, mwanda Yesu wāfundije amba: “Mu bibundi byonso byo mukatwela, shi mu bikatampe, shi mu bityetye, mukasaka monka mwine ufwaninwe biya.”​—Mateo 10:11; Bilongwa 17:17; 20:20.

5, 6. Mwanda waka twendelelanga na kupempula bantu ku mobo abo divulevule?

⁵ Potukapempula bantu mu kitulumukila, tutalanga muswelo obetaba ku musapu wetu. Kyaba kimo tutananga muntu wa mu kisaka udi na kutwi kwa nteja, ino wivwana ungi wa mu kisaka kimo kyonka witunena’mba, “Tupelele kwimwivwana,” ponka’po ne bupempudi bwafula. Bine, twivwananga bulanda mpata pa kumona kupela nansha kubulwa kusangela musapu kwa muntu umo kutādila mulondolwelo wa muntu mukwabo! Shi ke pano, tukalonga namani tutakamane na kukimba biyampe bidi mu bonso?

⁶ Bupempudi bwetu bulonda’po ku njibo’ya, shi tusapula mu mwine mwaba’wa, bukokeja kwitupa mukenga wa kwisambidila na mwine wetukalakenye mu bupempudi bwapityile. Kuvuluka byaetulondolwele kuketukwasha twiteakanye. Padi wapelele na milangwe miyampe, ulanga amba udi na lupusa lwa kupeleja yewa wetwitabile kuteja musapu wa Bulopwe. Padi mumweno wandi i munyengakanibwe na myanda ya bubela yobetunenena. Ino kino kekiketukankajapo kwendelela na kusapula myanda miyampe ya Bulopwe ku njibo’ya, ne kutompa kulemununa na bwino mifwatakanyo ya bubela. Kyotusaka i kukwasha bantu bonso bafikile pa kuyukidija Leza. Kepabulwe padi Yehova ukakokela muntu wa uno muswelo kwadi.​—Yoano 6:44; 1 Temote 2:4.

7. I bika biketukwasha twikale na mumweno muyampe potufwena bantu?

⁷ Bufundiji bwāfundije Yesu bandi bana ba bwanga bwālombwele ne myanda ya kulondwalondwa na ba kisaka. Mwene wānene amba: “Naiya’mba, bāshamuntu ne mwanandi bakatūpakana, ne bamwana ne inamuntu nabo monka, kadi mwana ne inandi-muko nabo monka”? Kupwa wābweja’ko amba: “Muntu ukashikibwa’nka na ba mu njibo yabo.” (Mateo 10:35, 36) Inoko, ngikadilo ne mulangilo bishintanga. Misongo ya kibozo, kufwilwa mulongo, kimpengele, kikona-mulá, ne bikwabokwabo byalamunanga mwitabilo wa bantu ku busapudi bwetu. Wivwane tudi kala na milangwe mibi pa bantu​—amba botusapwila kebaketabija’byopo​—le na bubine tukimbanga biyampe bidi mobadi? Tubulwe’po kukapempula mobo abo kitatyi kikwabo na nsangaji? Pakwabo bakālamuna mutyima. Kyaba kimo ke enkapo byotunena bibwanya kushinta mwitabilo, ino i ne muswelo otunena’byo. Kulombela na kininga kudi Yehova kumeso kwa kushilula busapudi nako kekukabulwepo kwitupa mumweno muyampe wa bintu ne kwitukwasha tusapule musapu wa Bulopwe mu muswelo usangaja bonso.​—Kolose 4:6; 1 Tesalonika 5:17.

8. I bipa’ka bilupukanga shi bene Kidishitu bakimba biyampe bidi mu balongo babo bampikwa kwitabija?

⁸ Mu bipwilo bimo mudi bisaka bivule bituntulu bingidila Yehova. Pavule pene kisangajanga bankasampe ne kwibekadija na bulēme i kutakamana kwa balongo babo batame balamanga kipwano kiyampe mu kisaka ne mu busongi, kino kyo kilengeja mityima ya bankasampe ikale kushinta. Kulonda madingi a mutumibwa Petelo nako kukwashanga bakaji bavule bene Kidishitu banekenye balume babo pampikwa “kwibasapwila ne kinenwa kine.”​—1 Petelo 3:1, 2, MB.

Mu Kisaka

9, 10. Lelo ba Yakoba ne Yosefa bākimbile namani biyampe byādi mu kisaka kyabo?

⁹ Bijimba bikutyila bantu ba kisaka pamo nabyo bitupanga mukenga wa kukimba biyampe bidi mu bakwetu. Ivwana ñeni yotukokeja kuboila ku byālongele Yakoba ku bandi bana. Bible ulombola mu Ngalwilo shapita 37, vese 3 ne 4, amba Yakoba wādi uswele nakampata Yosefa. Batutu wandi bāmukwatyilwa mukao, bākimba’nka ne kumwipaya. Ino, tala mwēbamwenine ba Yakoba ne Yosefa mwenda mafuku. Abo bonso bubidi bākimbile biyampe bidi mu kyabo kisaka.

¹⁰ Yosefa wātambwile banababo kitatyi kyaādi wingila bu kapita wa bidibwa mu Edipito pa kipupo kya nzala. Nansha byākabadikilepo kwisokola, ino wālongele mwayukile amba badishibwe biyampe kadi bamone ne bidibwa bya kuselela shabo mununu. Bine, Yosefa wēbalongēle biyampe nansha abo byobāikele kumushikwa. (Ngalwilo 41:53–42:8; 45:23) Yakoba nandi monka na monka, paādi pa kitanda kya lufu, wāesele bandi bana bonso madyese a bupolofeto. Eyo, bilongwa byabo bibi byēbabudije shabyo madyese amoamo, ino i kutupu nansha umo wābudilwe kutambula bupyani mu ntanda’ya. (Ngalwilo 49:3-28) Bine, Yakoba wālombwele buswe bwa endaenda mu muswelo wa kutendelwa!

11, 12. (a) Le i kifwa’ka kya bupolofeto kilombola patōka mvubu ya kukimba biyampe bidi mu ba mu kisaka kyetu? (b) I ñeni’ka yotwaboila ku kifwa kya shabana wa mu lukindi lwa Yesu lwa mwana wa kisupa?

¹¹ Kitūkijetyima kya Yehova mu kipwano kyandi na muzo wa Isalela wampikwa lwitabijo kitupa bujinguludi bukwabo bwa mwa kukimbila biyampe mu bantu. Yehova wāingidije ngikadilo ya mu kisaka kya mupolofeto Hosea mwanda wa kulombola buswe bwandi bwa endaenda. Ngomela, mukaja Hosea, wādi ulonga makoji divulevule. Nansha nankyo, Yehova wāsapwidile Hosea amba: “Enda bidi monka usanswe mwana-mukaji muswedibwe na mulunda . . . , ke wabusekese kadi; mwasanshilwe Yehova bāna ba Isalela, nansha bavundamukile ku baleza bakwabo, ne kusanswa mikama ya mañanza.” (Hosea 3:1) Mwanda waka wāmusapwidile namino? Yehova wāyukile amba, mu uno muzo usāsukile mu mashinda andi, kemubulwepo bantu baketaba ku kutyumwina umanwi kwandi. Hosea wānene amba: “Ebiyampe kulondako bāna ba Isalela baketola, ne kukimba Yehova Leza wabo ne Davida mulopwe wabo; ino bakāyanga ne kwakamwa kudi Yehova, ne ku buyampe bwandi mu mafuku a kumfulo’a.” (Hosea 3:5) Bine kino i kifwa kilumbuluke kulanguluka’po shi tubatanwa na makambakano mu kisaka. Shi wendelele na kukimba biyampe bidi mu ba mu kisaka kyenu, bine kukabulwepo kwibashila nansha’tu kifwa kya kutyumwina umanwi.

¹² Lukindi lwa Yesu lwa mwana wa kisupa lwitupa kadi bujinguludi bukwabo bwa mwa kukimbila biyampe mu bantu ba mu kisaka kyetu. Nkasampe wājokele ku njibo pa kupwa kuleka kwikuja mu bya buleletwa. Shandi wāmufwila lusa. Lelo shabana wālongele namani pādi kepatompola mwana mukulu wāshele nyeke mu kisaka? Shabana wāmunene amba: “Abe mwana, abe udi nami nyeke, ne byonso byami i byobe.” Kuno kekwādipo kumulobela, ino kwādi’tu kusaka kumulombola buswe bwandi. Wābwejeje’ko amba: “Nanshi i biyampe byonka tusepelele ne ku mutyima to-o, ke-muntu mwanenu uno wadi mufwe, pano wasanguka, wadi mujimine wamweka.” Ne batwe netu mo monka, twendelelei na kukimba biyampe bidi mu bakwetu.​—Luka 15:11-32.

Mu Kipwilo kya Bwine Kidishitu

13, 14. I muswelo’ka umo wa kulonda kijila kya bulopwe kya buswe mu kipwilo kya bwine Kidishitu?

¹³ Byotudi bene Kidishitu, tunenwe kulonda kijila kya bulopwe kya buswe. (Yakoba 2:1-9) Bine, padi twitabije amba banabetu ba pa kipwilo badi na misokwe mishile na yetu. Ino le ‘twisansanyanga’ mungya tubila, misaka nansha myanda ya kipwilo? Shi i amo, le penepo tubwanya namani kulonda madingi a Yakoba?

¹⁴ Kutundaila bonso bāya ku kupwila kwa bwine Kidishitu i kilomboji kilombola amba twi bakyaba bulāle. Potukwata mulangwe wa kwisamba na bapya bāya ku Njibo ya Bulopwe, twibapwanga bumvu ne moyo obadi nao. I amo, bamo pobāyanga ku kupwila kwa bwine Kidishitu musunsa wabo umbajinji banenanga amba: “Muntu yense wadi wilombola bu mulunda. Ulanga amba muntu yense wadi undyukile kala. Nadi pamo’nka bwa ami udi kwetu.”

15. Lelo bankasampe mu kipwilo bakokeja kukwashibwa namani bate mutyima ku batame?

¹⁵ Mu bipwilo bikwabo, bankasampe babala-banga bakokeja kungwila pamo munda nansha panja pa Njibo ya Bulopwe, pa kupwa kupwila, mobatyina kwikala pamo na batame. Lelo i kintu’ka kiyampe kikokeja kulongwa mwa kupwijija kano kakoba? Dibajinji bidi, bambutwile bo ba kufundija babo bana ku njibo, ne kwibateakanya mwanda wa kupwila. (Nkindi 22:6) Bakokeja kupebwa mwingilo wa kukumbula mabuku pala pala amba bonso bamone a kwenda nao ku kupwila. Kadi bambutwile bo babwanya kukankamika babo bana bekale kwisamba na batame ne na boba badi na bulema ku Njibo ya Bulopwe. Kwikala na kintu kilumbuluke kya kwisamba na bano bantu kukapa bana kuloelelwa.

16, 17. Le batame babwanya namani kukimba biyampe mu bankasampe badi mu kipwilo?

¹⁶ Batutu ne bakaka batame nabo bafwaninwe kuta mutyima ku bankasampe badi mu kipwilo. (Fidipai 2:4) Bakokeja kushilula kwisamba na bankasampe mwanda wa kwibakankamika. Divule kekubulwangapo myanda miyampe isambilwe’po mu kupwila. Bankasampe bakokeja kwipangulwa shi abasangelanga kupwila nansha shi kudi myanda kampanda yadi ibebasangaja mpata yobakokejeja kwingidija. Bankasampe i kipindi kikatampe kya kipwilo, kadi bafwaninwe kutendelwa pangala pa mutyima obata ku binenwa ne kufwijibwa’ko pa malondololo o-onso obaleta ku kupwila ne pa bipindi byo-byonso byobapityija’ko. Muswelo obengila na batame mu kipwilo ne obengila twaji ku njibo bikalombola shi babwanya kusela biselwa bikatampe mwenda mafuku.​—Luka 16:10.

¹⁷ Bankasampe bamo, pa kwitabija biselwa, bendelelanga kufika ne pa kwikala na ngikadilo ya ku mushipiditu ibapeja madyese makatampe. Kwikala na bintu kampanda bya kulonga kukokeja ne kufundula mwiendelejo wa bulembakane mu ñeni. (2 Temote 2:22) Ino mingilo ibwanya kufikija batutu ku ‘kutompibwa’ shi babwanya kwikala bengidi ba mingilo. (1 Temote 3:10) Kampeja-bukidi kabo ka kulondolwela ku kupwila ne bupyasakane bwabo mu mwingilo, pamo ne kuta kobata bonso mutyima mu kipwilo, bikakwasha bakulumpe bajingulule bwino bwabo kitatyi kyobalanga kwibapela’ko mingilo mikwabo.

Kimba Biyampe mu Bonso

18. I dikinga’ka difwaninwe kwepukwa mu butyibi, ne mwanda waka?

¹⁸ “Kekiyampepo kubanga bantu, amba yeu i yeu, mu kidye,” mo munenena Nkindi 24:23. Tunangu tutamba mūlu tulomba bakulumpe bepuke mboloji pobatyiba mambo mu kipwilo. Yakoba wānene amba: “Tunangu twa momwa mulu, pabajinji tudi too, kupwa ke talala nyaa, kadi tudi senene! Ato tupwanya, i tuyulwe lusa ne bilongwa biyampe, ketulemenenapo mutamba umo nansha kwikala ne buzazangi, enhe.” (Yakoba 3:17, MB) I kimweke patōka amba, kitatyi kikimba bakulumpe biyampe mu bakwabo, bafwaninwe kutadija kutyina amba bakatweja maviyo mu butyibi bwabo shi pa mwanda wa bubutule nansha pa mwanda wa bulanda bwa bitupu. Asafa, mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Leza wimananga mu kipwilo kya Leza; utyibanga mambo umbukata mwa baleza [bantu batyibi ba mambo]. Lelo [i] ku mwaka ka ko mukalekapo ku tyibila mwampikwa koloka, ne kulemeka ngitu ya babi?” (Mitōto 82:1, 2) Bakulumpe bene Kidishitu balonda kino bejibanga kwikala na ntondo shi mwine utyibilwa myanda i mulunda nansha mulongo. Mu uno muswelo balamanga bumo bwa kipwilo ne kupa mushipiditu wa Yehova kyaba kya kwingila kukolelwa mpika.​—1 Tesalonika 5:23.

19. I mu mashinda’ka motukokeja kukimba biyampe mu bakwetu?

¹⁹ Ponso potukimba biyampe mu batutu ne bakaka, tulombolanga mutyima pamo na wādi na Polo paānene kipwilo kya mu Tesalonika amba: “E mo twimukulupidile mudi Mfumwetu amba muloñanga mo twemunenene kadi mukalonga’nka nabya.” (2 Tesalonika 3:4, MB) Wivwane tukimba biyampe bidi mu bakwetu, nankyo tukekala na mutyima wa kupūta bilubo byabo. Tukakimba mu bintu motukokeja kufwija’ko banabetu, kupita’ko kwikala na mushipiditu wa kwibatopekatopeka. Polo wāsonekele amba: ‘Kikimbwa mudi bakalama, i muntu ekale wabinebine.’ (1 Kodinda 4:2) Bubinebine, ke enkapo bwa boba balama kipwilo, mhm, ino i ne bwa batutu ne bakaka bonsololo, buketupa mutyima wa kwibaswa mpata. Buketufwenya kobadi, ne kuningisha bijimba bya bulunda bwa bwine Kidishitu. Tukekala na mumweno wādi umona Polo banababo ba mu myaka yabo’ya. Bine, i bengidi “ba mu mīngilo ya ku bulopwe bwa Leza,” kadi i bakwetu ‘ba kwitukomeja.’ (Kolose 4:11) Shi tulonge namino, tukekala na mumweno wa Yehova.

20. I madyese’ka akapebwa boba bakimba biyampe bidi mu bakwabo?

²⁰ Na bubine tulombelanga mwālombelele Nehemia amba: “Mvuluke, abe wami Leza, pangala pa biyampe.” (Nehemia 13:31, BB) Bine, tudi na nsangaji mpata pa kuyuka amba Yehova ukimbanga biyampe bidi mu bantu! (1 Balopwe 14:13) Netu tulongelei bakwetu muswelo umo onka. Ke-pantu kulonga namino kuketupeja kyepelo kya kukūlwa ne kupebwa būmi bwa nyeke mu ntanda impya yafwena pabwipi’i.​—Mitōto 130:3-8.

Usa Kulondolola Namani?

• Lelo i kika kine kilongela Yehova bintu na buyampe ku bonso?

• I muswelo’ka otukokeja kukimba biyampe bidi mu bakwetu

• mu mwingilo wetu

• mu kisaka kyetu?

• mu kipwilo kyetu?

• mu kipwano kyetu na bonso?

[Kifwatulo pa paje 13]

Yosefa wākimbile biyampe byādi mu banababo nansha byobāikele kumushikwa

[Kifwatulo pa paje 14]

Kupela kwa bamo kekuketukankajapo kukwasha bantu bonso

[Kifwatulo pa paje 15]

I kutupu mwanā Yakoba wābudilwe kweselwa madyese nansha byobāikele kuluba dibajinji

[Kifwatulo pa paje 16]

Tundaila bonso bāya ku kupwila kwa bwine Kidishitu