Udisha Bantu Bavule Kupityila Ku Makasa A Bantu Batyetye

“Ino watyumuna mikate [Yesu] weīpa kudi bāna-babwanga, kadi bāna-babwanga nabo bakeītambika ku bibumbo.”​—MAT. 14:19.

USA KULONDOLOLA NAMANI?

Le i kimfwa’ka kyālondele Yesu kitatyi kyaādishishe bibumbo?

Le Yesu wāingidije batumibwa ne bakulumpe ba mu Yelusalema namani?

Le Kidishitu wātongele mukola umo muteakanibwe wa kuletela’mo bidibwa bya ku mushipiditu kitatyi’ka?

1-3. Lombola muswelo wādishishe Yesu bibumbo byādi kufula kwa Beseda. (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

FWATAKANYA’PO bidi uno mwanda. (Tanga Mateo 14:14-21.) Kumeso’tu kwa Pashika ya mu mwaka wa 32 K.K. Kibumbo kya bana-balume kintu kya 5000, kutalula’mo bana-bakaji ne bana banuke, badi na Yesu ne bandi bana ba bwanga kwa bunka bwabo kufula kwa Beseda, kibundi kidi kutunduka kwa Kalunga ka Ngadilea.

² Yesu pa kumona kibumbo kya bantu, webevwanina lusa, ebiya waundapa babela mu bukata mwabo ne kwibafundija bintu bivule pa Bulopwe bwa Leza. Kitatyi pa kupita, bana babwanga kebasoñanya Yesu anene bantu bende mwanda wa nabo bende ku bibundi bya pabwipi bakapote bidibwa byabo. Ino Yesu wānena bandi bana ba bwanga amba: “Ke bapei bānwe badye.” Bimweka bu kebāivwanijepo binenwa byandi, mwanda bidibwa byādi bityetye​—mikate itano ne twita twa lui tubidi.

³ Yesu pa kwivwana lusa, walonga kingelengele​—kingelengele kimo kete kisonekelwe na balembi bonso baná ba Evanjile. (Mako 6:35-44; Luka 9:10-17; Yoa. 6:1-13) Yesu wānene bandi bana ba bwanga bashikatyije kibumbo pa biyombo mu bisumpi bya bantu 50 nansha 100. Pa kupwa kufwija, washilula kutyumuna mikate ne kwabanya keta ka lui. Ebiya, pa kyaba kya kupa bantu bidibwa aye mwine, Yesu wapa’byo “bāna-babwanga, kadi bāna-babwanga nabo [bakebitambika] ku bibumbo.” Mu kingelengele, bidibwa byavula bininge bya kudya bantu bonso! Langa’po bidi: Yesu wādishishe tununu ne tununu kupityila ku makasa a bantu batyetye​—bandi bana ba bwanga.a

4. (a) Le Yesu wādi utele mutyima bininge ku kuleta bidibwa bya muswelo’ka, ne mwanda waka? (b) Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte ne mu kilonda’ko?

⁴ Yesu wādi utele ne mutyima bininge ku kupa balondi bandi bidibwa bya ku mushipiditu. Wādi uyukile’mba kudya bidibwa bya ku mushipiditu, ko kunena’mba bubinebine budi mu Kinenwa kya Leza, kutwalanga ku būmi bwa nyeke. (Yoa. 6:26, 27; 17:3) Pa kutononwa na lusa lumo lonka lwāmulengeje adishe bibumbo na mikate ne twita twa lui, Yesu wāpityije mansá mavule ufundija balondi bandi. (Mako 6:34) Inoko, wādi uyukile amba kitatyi kyaādi wa kwikala pano pa ntanda kyādi kīpi ne amba ukajokela momwa mūlu. (Mat. 16:21; Yoa. 14:12) Le Yesu wādi wa kwendelela kudisha balondi bandi badi pano pa ntanda ku mushipiditu namani, aye momwa mūlu? Wādi wa kulonda kimfwa kimo kyonka​—wādi wa kudisha bantu bavule kupityila ku makasa a bantu batyetye. Le penepa, bano bantu batyetye i bāni? Tutalei bidi muswelo wāingidije Yesu bantu batyetye mwanda wa kudisha balondi bandi bashingwe māni bavule ba mu myaka katwa kabajinji. Kupwa, mu kishinte kilonda’ko, tukesambila pa kino kipangujo kya mvubu mpata kotudi batwe bonso kya’mba: Le i muswelo’ka otukokeja kuyuka bantu batyetye bengidija Kidishitu mwanda wa kwitudisha dyalelo?

YESU I MUTONGE BANTU BATYETYE

5, 6. (a) Le i butyibi’ka bwa kamweno bwākwete Yesu mwanda wa balondi bandi badishibwe biyampe ku mushipiditu pa kupwa kwa lufu lwandi? (b) Le Yesu wāteakenye batumibwa bandi namani mwa kwingidila mwingilo mukatampe pa kupwa kwa aye kufwa?

⁵ Mutwe wa kisaka uvuija bisakibwa bya kisaka kyandi utulanga’ko mpangiko mwanda kisaka kyandi kikwatakanibwe biyampe nansha shi kafwile. Mo monka ne Yesu​—Mutwe wa kipwilo kya bwine Kidishitu​—wākwete mpangiko yādi ya kukwatakanya balondi bandi pa kupwa kwa aye kufwa. (Ef. 1:22) Kimfwa, kintu kya myaka ibidi kumeso kwa aye kufwa, Yesu wākwete butyibi bwa kamweno. Wātongele bantu batyetye babajinji baādi wa kwingidija mwanda wa kudisha bantu bavule mwenda mafuku. Tutalei bidi bintu byālongekele.

⁶ Pa kupwa kulombela bufuku bonso, Yesu wākongakenye bandi bana ba bwanga ne kutonga’mo batumibwa 12. (Luka 6:12-16) Mu myaka ibidi yalondele’po, wāpityije kitatyi kilampe ne batumibwa 12, wibafundija kupityila ku binenwa ne ku kuleta kimfwa. Wādi uyukile’mba bādi na bivule bya kwifunda; ino bāendelele kwitwa bu “bana ba bwanga.” (Mat. 11:1; 20:17) Wēbapēle madingi a kamweno ne kwibafundija mwa kusapwila. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9: 52-55) Na bubine, wēbateakenye mwanda wa kwingila mwingilo mukatampe pa kupwa aye kufwa ne kujokela mūlu.

7. Le Yesu wālombwele’mba batumibwa bādi bakuta mutyima dibajinji ku bika?

⁷ Le batumibwa bādi ba kwikala na mwingilo’ka? Kitatyi kyāfwenene Pentekosa 33 K.K., byāmwekele patōka’mba batumibwa bādi ba kwingila mu mwingilo wa “bukulumpe.” (Bil. 1:20) Le penepa bādi bakuta mutyima dibajinji ku bika? Yesu pa kupwa’tu kusanguka, wāletele malondololo mu mwisambo wāesambile na mutumibwa Petelo. (Tanga Yoano 21:1, 2, 15-17.) Yesu walombwele Petelo ku meso a batumibwa bakwabo amba: “Kadishe mikōko yami.” Na bino binenwa, Yesu wālombwele amba batumibwa bandi bakabadilwa mu bantu batyetye baādi wa kwingidija mwanda wa kupa bantu bavule bidibwa bya ku mushipiditu. Bine, kino i kilomboji kitenga mutyima kilombola muswelo wiivwananga Yesu pa “mikōko”!b

WADISHA BAVULE PA PENTEKOSA NE KWENDA KUMESO

8. Le bapya mu lwitabijo badi paPentekosa balombwele namani amba bādi bayukile biyampe mukola wādi wingidija Kidishitu?

⁸ Kushilwila pa Pentekosa 33 K.K., Kidishitu musanguke wāingidije batumibwa bandi bu mukola wa kudishisha’mo bandi bana bwanga bakwabo bashingwe māni. (Tanga Bilongwa 2:41, 42.) Uno mukola wādi uyukilwe biyampe na Bayuda ne baketūtyile’mo bāikele ke bene Kidishitu bashingwe māni mu mene mafuku’a. Ne kutatana kwine mpika, “[baūminine] monka mu lufundijo lwa batumibwa.” Kukwatañana na mufundi umo, kyubwa kya Kingidiki kyalamwinwe bu ‘kūminina’ kibwanya kushintulula “kwimanija ne kwendelela kulonga kintu kampanda.” Bapya mu lwitabijo bādi na nzala ya binebine ya bidibwa bya ku mushipiditu, kadi bādi bayukile biyampe kwa kwibitana. Na dikōkeji dya binebine, bādi batengele batumibwa bashintulule binenwa ne bilongwa bya Yesu ne kuleta kitōkeji pa shintulwilo ya bisonekwa bisambila padi Yesu.c​—Bil. 2:22-36.

9. Le i muswelo’ka wālombwele batumibwa amba bādi batele nyeke mutyima ku kiselwa kyabo kya kudisha mikōko?

⁹ Batumibwa bādi nyeke batele mutyima ku kuvuija biselwa byabo bya kudisha mikōko ya Yesu. Kimfwa, tala muswelo obapwile mwanda mukutakane wa kwiketaketa wālupukile mu kipwilo kipya kyābundilwe. Na bubine, uno mwanda wādi utala bidibwa​—bidibwa bya ku ngitu. Bakaji ba bafu bādi besamba Kingidiki kebādipo babilwa bidibwa difuku ne difuku, ino babilabyo’ko bakaji ba bafu bādi besamba Kihebelu. Le batumibwa bāpwijije uno mwanda mukomo namani? “Badikumi ne babidi” bātongele batutu basamba-babidi babwenye bisakibwa, bakutala “mīngilo” ya kwabanya bidibwa. Batumibwa bavule​— bādi mu mwingilo wa kwabanya bidibwa ku bibumbo byādishishe Yesu mu kingelengele​—bāmwene amba kuta mutyima ku kwibadisha ku mushipiditu kudi na mvubu. O mwanda bepēne abo bene mu “kufundija kwa myanda.”​—Bil. 6:1-6.

10. Le Kidishitu wāingidije batumibwa ne bakulumpe bādi mu Yelusalema namani?

¹⁰ Mu 49 K.K., batumibwa bādi bakidi bōmi bēlungile na bakulumpe bakwabo bādi babwenye bisakibwa. (Tanga Bilongwa 15:1, 2.) ‘Batumibwa ne bakulumpe bādi mu Yelusalema’ bādi bengila bu kitango kyendeji. Kidishitu byaādi Mutwe wa kipwilo, wāingidije kano kabumbo katyetye ka bana-balume babwenye bisakibwa mwanda wa kupwa mwanda, kutala ne kuludika mwingilo wa kusapula ne kufundija myanda miyampe ya Bulopwe.​—Bil. 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (a) Le i bika bilombola’mba Yehova wāesele mpangiko yāingidije wandi Mwana mwanda wa kudisha bipwilo bya mu myaka katwa kabajinji? (b) Le mukola wāingidije Kidishitu mwanda wa kudisha bantu ku mushipiditu wāyukene namani?

¹¹ Le Yehova wāesele ino mpangiko yāingidije wandi Mwana mwanda wa kudisha bipwilo bya mu myaka katwa kabajinji? I amo! Twayukile kino namani? Mukanda wa Bilongwa witulombola’mba: “Penepo byo badi ke benda [ba mutumibwa Polo ne bapwani nandi ba mu lwendo] bapita mu bibundi, benda bebafikijija bijila bya kulama byatongelwe kudi batumibwa ne bakulumpe bēne badi mu Yelusalema. Balenga bipwilo byonso byakankamana ne kukankamana monka mu lwitabijo, bantu ke benda bavulamo mafuku onso mo bukila, mo bukila.” (Bil. 16:4, 5) Yuka’mba bino bipwilo byāendelele mwanda wa kwingidila pamo na dikōkeji na kitango kyendeji kya mu Yelusalema. Le buno ke bukamonipo bulombola’mba Yehova wāesele ino mpangiko yāingidije wandi Mwana mwanda wa kudisha bipwilo? Tuvulukei amba kwendelela kwa ku mushipiditu kukekala’ko kupityila’nka ku dyese dya Yehova.​—Nk. 10:22; 1 Kod. 3:6, 7.

¹² Monka motwekimwenanga, Yesu wālondele kimfwa kitatyi kyaādishishe balondi bandi: Wādishishe bantu bavule kupityila ku makasa a bantu batyetye. Mukola waāingidije mwanda wa kudisha bantu ku mushipiditu wāyukene patōkelela. Ne kadi, batumibwa​—bantu babajinji ba mu kitango kyendeji​—bāletele bukamoni bumwekelele bulombola’mba Leza wādi nabo. Bilongwa 5:12d unena’mba, “biyūkeno bivule bīne, ne bingelengele nabyo byadi bilongwa mubukata mwa bantu.”^[4] Nanshi boba bāikele ke bene Kidishitu kebādipo na bubinga bwa kwipangwila’mba, ‘le i kupityila kudi bāni kwine kudishisha Kidishitu mikōko yandi?’ Ino dya ku mfulo kwa myaka katwa kabajinji, ngikadilo yāshintyile.

KITATYI KYĀDI BITYANI BIVULE INO ÑANO MITYETYE

13, 14. (a) Le Yesu wāletele kidyumu’ka kitala pa kutambwa kwa kipwilo, ne binenwa byandi byāshilwile kufikidila kitatyi’ka? (b) Le bulwi bwādi bwa kutamba ku mitamba’ka ibidi? (Tala bilembwa bya mfulo.)

¹³ Yesu wālaile amba kipwilo kya bwine Kidishitu kyādi kya kutambwa. Tuvulukei amba, mu kyelekejo kyandi kya bupolofeto kya ñano ne bityani, Yesu wādyumwine’mo amba mu budimi bupya bwa ñano (bene Kidishitu bashingwe māni) mwādi mwa kukuswa bityani (bene Kidishitu ba bubela). Wānene’mba, abyo byonso byādi bya kutamina pamo​—bisobe kufika ne ku mwangulo, mwine wādi wa kulongeka “pamfulo pene pa panopantanda.” (Mat. 13:24-30, 36-43) Kitatyi kityetye’tu pa kupita’po, binenwa bya Yesu byashilula kufikidila.e

¹⁴ Bupondo bwātādile mu myaka katwa kabajinji, ino batumibwa ba Yesu ba kikōkeji bālongele bintu pamo bwa ‘bakukankaja,’ na kwikinga kipwilo ku kusambukilwa ne ku lupusa lwa bufundiji bwa bubela. (2 Tes. 2:3, 6, 7) Inoko, kitatyi kyāfwile mutumibwa wa mfulo, bupondo bwaala miji ne kwandabila mu kitatyi kilampe kya myaka tutwa na tutwa. Kadi mu bula bwa kino kitatyi, bityani byāvudile ino miseke ya ñano yatyepa. Kekwādipo mukola wādi uletwa’mo bidibwa bya ku mushipiditu kitatyi ne kitatyi. Kino kyādi kya kushinta mwenda mafuku. Ino kipangujo i kino’mba, kitatyi’ka?

LE I ĀNI WĀDI WA KUDISHA BANTU MU KITATYI KYA MWANGULO?

15, 16. Le befundi ba Bible bēfundile Bisonekwa na kininga bātene bipa’ka, ne i kipangujo’ka kyaipangulwa?

¹⁵ Kitatyi kya mwangulo po kyāfwenene kunfulo, bantu bāsangedile bininge bubinebine bwa mu Bible. Vuluka’mba mu myaka ya 1870, kabumbo katyetye ka bantu bakimba bubinebine pampikwa budimbidimbi kēbungile pamo ne kubunda tulasa twa kwifunda Bible twishile na bityani​—bene Kidishitu ba bubela badi mu bipwilo ne tutangotango twa kine Kidishitu. Na mityima ya kwityepeja ne na mumweno muyampe, bano bantu bampikwa budimbidimbi bēityile bu befundi ba Bible, bālongele bukimbi mu Bisonekwa na katentekeji ne milombelo ponka.​—Mat. 11:25.

¹⁶ Befundi ba Bible bēfundile Bisonekwa na kininga ne kutana bipa biyampe. Bano bana-balume ne bana-bakaji ba kikōkeji bāsokwedile patōka mfundijo ya bubela, kuzambalaja bubinebine bwa ku mushipiditu, kulupula ne kwabanya mabuku esambila pa Bible konsokonso pano pa ntanda. Mwingilo wabo wātengele mityima ne kunekenya milangwe ya bantu bavule badi na nzala ne kyumwa kya bubinebine bwa ku mushipiditu. Kipangujo kikunka mutyima i kino: Le Befundi ba Bible ba mu myaka ilumba ku 1914, bādi bu mukola mutongwe wādi wingidija Kidishitu mwanda wa kudisha mikōko yandi? Mhm. Bādi bakidi mu kitatyi kyādi kitamina ñano ne biyombo bibi pamo, kadi mukola wādi wa kuletela’mo bidibwa bya ku mushipiditu wādi kewāteakanibwe. Kitatyi kyādi kekyabwene kya kusansanya bene Kidishitu ba bubela badi pamo bwa bityani na bene Kidishitu ba bine badi pamo bwa ñano.

17. Le i bintu’ka byāshilwile kulongeka mu 1914?

¹⁷ Monka motwefundile mu kishinte kibadikile, kitatyi kya mwangulo kyashilwile mu 1914. Mu uno mwaka, mwashilwile kulongeka bintu bivule. Yesu wābikikilwe ke mulopwe ne mafuku a mfulo ashilula. (Kus. 11:15) Tamba mu 1914 kutūla ku ngalwilo kwa mwaka wa 1919, Yesu wāendele na Shandi kukapempula tempelo ya ku mushipiditu ne kwiitōkeja.f (Mal. 3:1-4) Ebiya, kushilwila mu 1919, ñano yashilula kukongakanibwa. Le kitatyi kyābwene kya Kidishitu kutonga mukola umo muteakanibwe wa kupānina’mo bidibwa bya ku mushipiditu? Bine, i amo!

18. Le Yesu wālaile amba wādi wa kulonga bika, ne i kipangujo’ka kya mvubu kyāipangwilwe pa kupwa’tu kwa mafuku a mfulo kushilula?

¹⁸ Mu bupolofeto bwandi butala pa kitatyi kya mfulo, Yesu wālaile amba wādi wa kutonga mukola wa kuletela’mo “babidibwa [bya ku mushipiditu] pa kitungo kya mwaka po kitungilwe.” (Mat. 24:45-47) Le wādi wa kwingidija mukola’ka? Kukwatañana na kimfwa kyaāshile mu myaka katwa kabajinji, Yesu wādi wa kudisha monka bantu bavule kupityila ku makasa a bantu batyetye. Ino pa kupwa’tu kwa mafuku a mfulo kushilula, kwalupuka kipangujo kya mvubu kya amba, le i bāni bakekala bano bantu batyetye? Kino kipangujo ne bipangujo bikwabo bitala pa bupolofeto bwa Yesu bikesambilwa’po mu kishinte kilonda’ko.

BILEMBWA BYA MFULO: (Bikatangwa na mutangilwanga kunshi kwa dyani kukwatañana na misango.)