MUTWE WA MWANDA WA PA KIBALU

Bifwatulo bya Bantu Badi Mutaka I Biyampe’ni nansha I Bibi?

Ntanda dyalelo i miyule bifwatulo bya bantu badi mutaka.a Bibwanya kutanwa mu bintu bikoka bampotyi, mu muvwadilo, mafilime, minjiki, majulunale, ne ku televijo, makayo a video, matelefone, mateba a Entelenete, ne mu mpangiko ilombola ma foto ku Entelenete. Bimweka bu kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka i mwanda witabijibwe na bantu bavule dyalelo. Bantu bavule badi mu bifuko bivule batalanga bininge bifwatulo bya bantu badi mutaka kutabuka mu bitatyi byonso bya mu mānga.​—Tala kapango kanena’mba “Bubinebine Butala pa Bifwatulo bya Bantu Badi Mutaka.”

Muswelo wa bifwatulo bya bantu badi mutaka ushintanga. Polofesele Gail Dines walembele amba: “Bifwatulo bitalwa dyalelo bininge kutabuka i bya bantu badi mutaka.”

Le umonanga bino bisela namani? Le kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka i kupityija kitatyi kuyampe, sumu ifwana nansha bu kintu kidi pa bukata bwa bino bibidi? Yesu wānene amba: “Mutyi munengele upanga binengele, ino mutyi mukobakane nao upanga bikobakane.” (Mateo 7:17) Le bifwatulo bya bantu badi mutaka bipanga bipa’ka? Pa kutana malondololo, tubandaulei bidi bipangujo bikatampe bitala pa bifwatulo bya bantu badi mutaka.

Le bifwatulo bya bantu badi mutaka bidi na lupusa’ka pa bantu?

BINENA BASHAYUKA: Kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka i kibidiji kidingakenye bakimbi ne bañanga na kutoma bintu bikolwañana pamo bwa cocaïne.

Brian,b wadi umuninwe na kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka pa Entelenete unena amba: “Kekwadipo kintu kya kunkankaja. Nadi neivwana bwa ami ulota. Nadi mpuka mutwe kyaba kimo ne kwiwivwana usansa. Nadi ndwa pa kuleka’byo, ino myaka pa kupita’po naikala na kibidiji kya kwibitala.”

Bantu beelele mu kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka bafyanga divule kibidiji kyabo. Befyanga ne kwiongola. Ke kya kutulumukapo shi bantu bavule basusuka na milangwe ya kwitolwela, bumvu, kuzumbija mutyima, njia ne bukalabale. Kyaba kimo, bafwatakanyanga’nka ne kwiyoa. Serge, wadi usela difuku ne difuku pa Entelenete bifwatulo bya bantu badi mutaka mu telefone yandi unena’mba, “būmi bwami bwaikele bwa kwilangila kadi bwampikwa kikulupiji.” “Nemwene bu wa bitupu, wa mambo, udi kasuku kadi mupye mu dikinga. Nadi ngivwana bumvu kadi nsela dityima kūlu pa kulomba bukwashi.”

Nansha kutala’tu bifwatulo bya bantu badi mutaka mu kitatyi kityetye nansha mu kitulumukila, kubwanya kwikala na lupusa lubi. Judith Reisman, mukimbi wimanine myanda ya bifwatulo bya bantu badi mutaka pa kuleta bukamoni kumeso a kitango kya Mikendi ya mu Amerika, wanene amba: “Kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka kushiyanga bintu mu bongolo ne kwibushinta, na kulengeja kyaba kimo bishale mu luté pampikwa muntu kusaka kadi ne kulala’byo mafuku malampe [ko kunena’mba] bikomo nansha kebibwanikapo kubulwa.” Susan, wa myaka 19, watadile bifwatulo bya bantu badi mutaka pa mateba a Entelenete unena’mba: “Bifwatulo i bishale mu ñeni yami. Byadi bimweka mu kitulumukila. Bimweka bu nkikabwanyapo nansha dimo kwibitalula’mo.”

MU KĪPI: Bifwatulo bya bantu badi mutaka bimunanga bupika boba bebitala ne kwibonakanya.​—2 Petelo 2:19.

Le bifwatulo bya bantu badi mutaka bidi na lupusa’ka pa bisaka?

BINENA BASHAYUKA: “Masongi ne bisaka bityumukanga mwanda wa kutala bifwatulo bya munyanji.”​—The Porn Trap, na Wendy ne Larry Maltz.

Bifwatulo bya bantu badi mutaka byonanga masongi ne bisaka na

▪ Kutyepeja kikulupiji, kipwano ne buswe mu busongi.​—Nkindi 2:12-17.

▪ Kusonshila kwisakila, milangwe ya kwitolwela ne kubulwa nsangaji kwa besongele.​—Efisesa 5:28, 29.

▪ Kutamija milangwe ya busekese ne bilokoloko.​—2 Petelo 2:14.

▪ Kutūla boba bebitala pa ditompo dya kuningila bene pabo balale mungya mobamwenine.​—Efisesa 5:3, 4.

▪ Kulengeja kubulwa kikōkeji mu malango ne ku ngitu.​—Mateo 5:28.

Bible ulombola bantu besongele baleke ‘kwilonga bupupakane’ umo ku mukwabo. (Malaki 2:16) Kubulwa kikōkeji i muswelo wa bupupakane ubwanya kona busongi ne kutwala ku kusansana ne dilubu. Kuno kupomoka kwa busongi nako kususulanga bana ba mu busongi.

Kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka kubwanya kadi kusanshija bana. Brian, utelelwe kūlu’u ushintulula amba: “Kitatyi kyonadi na kintu kya myaka dikumi, nātene mu kitulumukila majulunale a tata a bifwatulo bya bantu badi mutaka ponadi ntala’mo mu bufyafya. Nashilula kutala’byo kufula, ino kwivwanija kine kyadi kinsangeja bino bifwatulo mpika. Bino bifwatulo byanshila kibidiji kibi kufika ne ku bukulu.” Bwifundi bulombola’mba, bifwatulo bya bantu badi mutaka bibwanya kutonona bankasampe balonge busekese bakidi banuke ne kwikala bañenda, kusambakena na bantu ku bukomo ne kuzambazamba mu ñeni ne mu mwikadilo.

MU KĪPI: Bifwatulo bya bantu badi mutaka byonanga kipwano kya buswe, kadi bilengeja muntu evwane mutyima kusansa ne kumuletela misanshi.​—Nkindi 6:27.

Le Bible unena bika pa bifwatulo bya bantu badi mutaka?

KINENWA KYA LEZA KINENA AMBA: “Penepo kadi ipayai byakungitu byo mudi nabyo . . . busekese, ne kujilula kwa bijila, ne kilokoloko kibikibi, ne mutyima wa kusaka byabubi, ne kwabila nako i konka kutōta bakishi konka.”​—Kolose 3:5.

Mu kīpi, Yehovac Leza ushikilwe bifwatulo bya bantu badi mutaka. Ino ke kunenapo amba uteñwanga na myanda ya bulādi. Wētupangile na bukomo bwa kusambakena pamo ne na mpango ya amba, ba mulume ne mukaji basambakene pamo mwanda wa kwisangaja, kwifwena mu ñeni, ne kubutula bana pano pa ntanda.​—Yakoba 1:17.

Penepa, mwanda waka tubwanya kunena’mba Yehova ufitwanga pangala pa bifwatulo bya bantu badi mutaka? Tubandaulei’ko bidi bubinga butyetye’tu.

▪ Uyukile’mba bifwatulo bya bantu badi mutaka byonanga bantu.​—Efisesa 4:17-19.

▪ Witusenswe kadi usakanga kwitukinga ku bibi.​—Isaya 48:17, 18.

▪ Yehova usakanga kukinga masongi ne bisaka.​—Mateo 19:4-6.

▪ Witusakilanga twikala batōka mu ñeni ne kulēmeka lupusa lwa bakwetu.​—1 Tesalonika 4:3-6.

▪ Usakanga tulēmeke bukomo bwetu bwa kwibutula ne kwibwingidija mu muswelo wa bulēme.​—Bahebelu 13:4.

▪ Yehova uyukile’mba bifwatulo bya bantu badi mutaka bilombolanga mumweno mufwe, wa kwisakila umonanga Satana bulādi.​—Ngalwilo 6:2; Yude 6, 7.

MU KĪPI: Bifwatulo bya bantu badi mutaka byonanga kipwano kipwene bantu na Leza. ​—Loma 1:24.

Inoko, Yehova udi na lusa lukatampe pa boba bonso basaka kuleka kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Bible unena amba: “Yehova i muyūle lusa, i wa buntu, ne kwija pa kufuna bulobo, kadi i wa lusa lwa ntanda ne miseke. Ke-muntu uyūkile ngitu yetu; witunena’mba, i luvumbi.” (Mitōto 103:8, 14) Witanga bantu betyepeje bajokele kwadi’mba ‘batambule kanye, ne kumona buntu bwa kwibakwasha mu mwaka wa kufudilwa.’​—Bahebelu 4:16; tala kapango kanena’mba “Kunyongololwa ku Kutala Bifwatulo bya Bantu Badi Mutaka.”

Bantu bavule i betabije bukwashi bwa Leza. Lelo bukwashi bwandi i buyampe? Tala binena Bible pa bantu bamo banekenye bibidiji bibi amba: “Umbaōījibwa, . . . kupandulwa umbapandulwamo, . . . kubinga umbabinga, monka mu dijina dya Mfumwetu Yesu Kidishitu, ne mu Mushipiditu wa Leza wetu.” (1 Kodinda 6:11) Pamo bwa mutumibwa Polo, bano bantu babwanya kunena amba: “Ne mukomo wa kulonga bintu byonso mudi aye wakunkomeja.”​—Fidipai 4:13.

Susan, wanekenye kibidiji kya kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka unena amba: “Yehova kasuku kandi ye ubwanya kukukwasha winyongolole mu kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Shi umulombe bukwashi ne buludiki bwandi, ubwanya kwikala na mwimanino muyampe kumeso andi. Kakakulekelelapo nansha dimo.”

[Kunshi kwa dyani]

[Picture on pages 2, 3]

[Picture on pages 4, 5]

[Kapango pa paje 5]

BUBINEBINE BUTALA PA BIFWATULO BYA BANTU BADI MUTAKA

SEKONDE NE SEKONDE: Kubwipi kwa bantu 30000 batalanga bifwatulo bya bantu badi mutaka pa mateba a Entelenete.

MUNITE NE MUNITE: Bantu bengidijanga Entelenete, batumanga misapu MUDIYO 1,7 ne kupita ya bifwatulo bya bantu badi mutaka.

NSÁ NE NSÁ: Kubwipi kwa mavideo ABIDI a bifwatulo bya munyanji bya bantu badi mutaka alupulwanga mu États-Unis.

DIFUKU NE DIFUKU: Mwayene wa mafilime MIDIYO IBIDI ne kupita a bifwatulo bya bantu badi mutaka eajimwanga mu États-Unis kete.

KWEJI NE KWEJI: Kubwipi kwa bankasampe bana-balume 9 pa 10 ne bankasampe bana-bakaji 3 pa 10 mu États-Unis batalanga bifwatulo bya bantu badi mutaka.

MWAKA NE MWAKA: Matyapu a ntanda yonso alupulanga bifwatulo bya bantu badi mutaka, amwenanga’mo kintu kya MADOLALA MIDIYO 100 (États-Unis).

[Kapango pa pajes 6, 7]

Kunyongololwa ku Kutala Bifwatulo bya Bantu Badi Mutaka

Le uyukile’ko muntu kampanda wikonda pa kuleka kibidiji kya kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka? Tala matabula amo akweshe bantu bavule benyongolole’mo.

1. Kulombela kudi Leza.

“Ditabula dya mvubu mpata pa kunekenya dikinga dya kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka, i kulomba bukwashi kudi Yehova mu milombelo.”​—Franz.

Yehova ubwanya kupa muntu mushipiditu sandu, wa kumupa bukomo bwa ‘kusaka, ne kulonga’po kintu.’ (Fidipai 2:13) Shi muntu euleke umuludike, ukamukwasha anekenye “bisakasaka-mutyima, ne byakilokoloko” bibi.​—Ngalatea 5:16, 24.

2. Kulomba bukwashi ku bantu bakwabo.

Yoshi unena’mba, “kibidiji kya kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka kiloñwanga mu bufyafya kadi ubwanya kwivwana bumvu pa kulomba bukwashi. Ubwanya kulanga’mba ukokeja kwinyongolola’mo abe mwine. Ino kebibwanikapo. Ubwanya kwinyongolola’mo enka kupityila ku bukwashi. Penepa naleka mitatulo yami ne kupityila’mo wami mukaji. Kadi nalomba bukwashi kudi mulunda onkulupile. Kyādi kintu kikomo kyonādi nkyalongele kashā, ino natambula bukwashi bonādi nsakilwa.”

Kulomba bantu bakwabo bukwashi kuletanga bukankamane ne kininga. Kadi, i ditabula diyampe pa kunekenya kino kibidiji ne kwaluja kipwano na kisaka. Susan, utelelwe dibajinji, unena amba: “Pa kupwa kukwashibwa, nēivwene bu napitwe muya. Bino bitatyi byādi bya masusu, ino mfulo mfulō natana ndoe ne kwitabijibwa na Leza.”​—Yakoba 5:16.

3. Jingulula ne kwepuka bintu bikulengejanga utale bino bifwatulo.

Le i ngikadilo’ka, milangwe’ka, nansha mifwatakanyo’ka iletanga bilokoloko bibi? Le i kutwela-twela mu mampangiko a Entelenete? Kutala Televijo bufuku bininge? Kutanga majulunale? Kwenda ku byabu? Kwikala na nzala, bulobo, kasuku kobe nansha kukōka? Sven unena’mba, “jingulula bukōkekōke bobe ne kwibwepuka pamo bwa kipupo.” Yesu wānene amba: “Shi wivwane dīso dyobe dya ku lundyo dikukalakanye, ebiya bongotola’dyo ukedyele.”​—Mateo 5:29.

Franz unena’mba, “shi natanwa pa ditompo dya kutala mwana-mukaji na meso a kumusaka, nombanga Yehova kiponka na ponka ne kulonga bukomo bwa kutala kungi.” Yoba mukulutuba wa kikōkeji usonekelwe mu Bible wānene amba: “Natyipile mutyipo na meso ami amba aleke kutala nsongwakaji na mutyima wa kumwabila.”​—Yoba 31:1, Dibuku Dijila.

4. Kuningisha kipwano na Leza.

Franz ubweja’ko amba, “yuja mu ñeni yobe milangwe milumbuluke ne kuvudilwa mingilo ya ku mushipiditu mu būmi bobe.”

Bible unena amba: “Byonsololo, shi bika, shi bika, bya binebine, byonso bilemekwa buleme, shi bika, shi bika; byonso bya boloke, shi bika, shi bika; byonso bitoka tō, shi bika, shi bika; byonso bya buyabuya, shi bika, shi bika; kadi byobya byonsololo bilumbuluke ku meso a bantu bonso, shi kadi namo mudi buleme, ne kutendelwa kwabyo, mufwatakanyei bino bintu bino’bi . . . , ne Leza wa ndoe nandi ukēkalanga nenu.”​—Fidipai 4:8, 9.

[Kifwatulo]

1

[Kifwatulo]

2

[Kifwatulo]

3

[Kifwatulo]

4