Mutwe Wa Mwanda Wa Pa Kibalu | Kamweno Kadi mu Kubulwa Budimbidimbi
Lelo Kubulwa Budimbidimbi Kukidi na Mvubu?
Hitoshi wadi wingila mu bilo ya kubala lupeto mu sosiete itumanga lupeto ya mu Jampani. Pa kwiya kubala lupeto na mukulu wandi wa kaji, basoñanya Hitoshi alete lapolo ya bubela. Hitoshi walondolola’mba mutyima wandi wa mundamunda kewitabijepo kulonga buno budimbidimbi. Mfulo mfulō, mukulu wa kaji wa Hitoshi wamuzakaja na kukimba kumwasa buta kupwa wajimija kaji.
Myeji yalondele’po, Hitoshi watyumukwa mutyima pa mwanda wa kandi kaji ka mfutwa miyampe. Pobamwipangwile ku kaji, Hitoshi wanene amba kabwanyapo kwingila mwingilo wa budimbidimbi. Muntu wadi umwipangula wamunena amba, “Bine, mulangilo obe i ungi!” Kisaka kya Hitoshi ne balunda nandi bamukankamikile ekale nyeke wampikwa budimbidimbi, inoko washilula kyaba kimo kutatana. Kimfwa, wanene amba, “Nadi neipangula shi kubulwa budimbidimbi pa mwanda wa lwitabijo lwami i kuyampe.”
Mwanda watene Hitoshi wadi umuvutakanya ñeni pa kuyuka’mba i kutupu muntu nansha umo umwene kubulwa budimbidimbi bu kwa mvubu. Ino padi bakwabo babwanya kwikumona bu kintu kikomo, kupityidila mu myanda ya busunga. Mwana-mukaji umo wingilanga mu Afrika wa Kunshi unena amba: “Ñingilanga na bantu ba budimbidimbi ne kitatyi kimo bekalanga baningila bininge ngikale bwa abo.”
Muswelo umo wa budimbidimbi watāla pano pa ntanda dyalelo i bubela. Myaka ibala-inga pa kupita’po, bwifundi bwalongelwe na Robert Feldman mwifundi wa myanda ya mu ñeni wa ku Inivelesite ya mu Massachusetts Amherst bulombola amba mu bantu batame 60 pa katwa kebaloñangapo minite dikumi pampikwa kubepa. Feldman unena amba, “Bine kino kitulumuja’po kashā. Ketwadipo tulanga amba bubela bukokeja kwikala ke bwa difuku ne difuku uno muswelo.” Mwene i kintu kitulumuja pa kumona bantu bashikilwe kubepelwa inoko babepa’bo’nka bwa mema obatoma?
Mwanda waka kubepa, kwiba ne bilongwa bikwabo bya budimbidimbi bibavula dyalelo? Lelo budimbidimbi budi na lupusa’ka pa masosiete onso? Kadi kintu kya mvubu mpata i kino, le i muswelo’ka otukepuka kwikuja mu bino bilongwa bya budimbidimbi?