KISHINTE KYA KWIFUNDA 42
“Ba Nsangaji I Boba Balamine Bululame” Kudi Yehova
“Ba nsangaji i boba balamine bululame . . . , banangila mu bijila bya Yehova.”—ÑIM. 119:1, kunshi kwa dyani.
LWIMBO 124 Twikalei na Lulamato Nyeke
BIDI MU KISHINTEa
Batutu ne bakaka bamo bankanka bakutyilwe mafuku kunyuma, nansha badi pano mu buloko pa mwanda wa lulamato lwabo ku bubikadi bwa Yehova (Tala musango 1-2)
1-2. (a) Le maludiki amo alwanga namani na bantu ba Yehova, ino le bantu bandi baloñangapo namani? (b) Le kupangwapangwa kubwanya namani kwituletela nsangaji? (Wisambile ne pa kifwatulo kya pa kibalu.)
PESAMBWA pano, mwingilo wetu i mutūdilwe mikalo nansha kukankajibwa mu matanda 30 ne musubu ntanda yonso. Mu matanda amo mu ano’a, ba lupusa i bakute’mo batutu ne bakaka. Le i kibi’ka kyobalongele? Yehova umwene amba kekudipo kibi kyobalongele. Kintu’tu kyobalongele i kutanga Bible ne kwifunda’ye, kusapwila bantu bakwabo nkulupilo yabo, ne kupwila pamo na banababo mu lwitabijo. Kadi bapelele kwikuja mu myanda ya politike. Ino nansha byobebalwa bininge, bano bengidi ba Leza ba kikōkeji i balame bululame bwabob—i balombole amba balamete Yehova bya binebine. Kadi kulonga namino, kwibaletelanga nsangaji!
2 Padi ye uno kodi mumone’ko mafoto a bano Batumoni bankanka, ne kumona’mba badi na mimungomungo. Bine badi na nsangaji mwanda bayukile amba Yehova wibasangedile pa kulama kobalama bululame bwabo kwadi. (1 Bi. 29:17a) Yesu wānenene amba: “Ba nsangaji i boba bapangwapangwa pa mwanda wa boloke . . . Sepelelai ne kusangala bininge, mwanda mpalo yenu i mikatampe.”—Mat. 5:10-12.
KIMFWA KOTUDI
Ba Petelo ne Yoano i bashiye kimfwa ku bene Kidishitu ba dyalelo banenwe kukemana mu kidye ne kubingija lwitabijo lwabo (Tala musango 3-4)
3. Le kukwatañana na binena Bilongwa 4:19, 20, i bika byālongele batumibwa pobādi bebapangapanga mu myaka katwa kabajinji, ne mwanda waka?
3 Batutu ne bakaka bemwenanga byāuminine batumibwa mu myaka katwa kabajinji, pobādi bapangwapangwa pa mwanda wa kusapula myanda ya Yesu. Batyibi ba mu kidye kikatampe kya Bayuda bēbasoñenye misunsa mivule “baleke kunena kintu nansha kimo nansha kufundija mu dijina dya Yesu.” (Bil. 4:18; 5:27, 28, 40) Le batumibwa bālongele’po namani? (Tanga Bilongwa 4:19, 20.) Bāyukile amba muntu wa lupusa lukatampe ye ‘wēbasoñenye kusapula ne kupāna bukamoni ne pa mfulo’ pa myanda ya Kidishitu. (Bil. 10:42) O mwanda ba Petelo ne Yoano bēsambile mu dijina dyabo, bānenene pampikwa moyo amba bakakōkela Leza pa kyaba kya bano batyibi, ne amba kebakaleka’byopo kwisamba myanda ya Yesu. Bādi pamo bwa abo bēbepangwile amba, ‘Mukimba kunena’mba byomwitusoñanya kulonga i bitabuke bitusoñenye Leza?’
4. Kukwatañana na Bilongwa 5:27-29, le batumibwa i bashile bene Kidishitu bonso ba bine kimfwa’ka, ne i muswelo’ka otubwanya kwibeula?
4 Batumibwa i bashiye kimfwa kiyampe kilondanga bene Kidishitu bonso ba bine tamba pene’pa, kya “kukōkela Leza bu mulopwe kupita’ko bantu.” (Tanga Bilongwa 5:27-29.) Batumibwa pa kupwa kukupilwa pa mwanda wa bululame bwabo, bātalukile ku kidye kikatampe kya Bayuda “basangele mwanda abamweka bu bantu bafwaninwe kufutululwa pa mwanda wa dijina [dya Yesu],” kadi bāendelela na kusapula!—Bil. 5:40-42.
5. Le i bipangujo’ka byotusa kulondolola?
5 Kimfwa kishile batumibwa i kilupule bipangujo kampanda. Kimfwa, le butyibi bwabo bwa kukōkela Leza kupita’ko bantu, bukwatañene namani na musoñanya wa mu Bisonekwa wa kukōkela “bininge ba lupusa batabukile bukatampe”? (Loma 13:1) Le i muswelo’ka otubwanya ‘kukōkela maludiki ne ba lupusa,’ na munenena’byo mutumibwa Polo, koku kadi tulamine bululame bwetu kudi Leza bu Mubikadi wetu mukatampe?—Tet. 3:1.
“BA LUPUSA BATABUKILE BUKATAMPE”
6. (a) Le “ba lupusa batabukile bukatampe” batelelwe mu Bene Loma 13:1 i bāni, ne i betusoñanye bika pa mwanda wabo? (b) Le balopwe bonso ba pano pa ntanda badi na lupusa ludi namani?
6 Tanga Bene Loma 13:1. Mu uno vese, binenwa “ba lupusa batabukile bukatampe” bifunkila pa bantu babikele badi na lupusa pa bantu bakwabo. Bene Kidishitu bakōkelanga bininge bano bantu ba lupusa. Bano bendeji batūlanga’ko ndudi mu bantu, baloñanga bukomo amba bantu balēmeke bijila, kadi kyaba kimo bakiñanga enka ne bantu ba Yehova. (Kus. 12:16) O mwanda twi basoñanibwe kufuta bitanshi, kwibapa milambu, kityino, ne bulēme bobasaka. (Loma 13:7) Inoko, ano maludiki a bantu adi na lupusa mwanda’tu Yehova i mwibaleke bekale nalo. Yesu wālombwele patōka uno mwanda kitatyi kyobādi bamwipangula kudi Pontyusa Pilato, Mbikavu mwine Loma. Pānenene Pilato amba udi na lupusa lwa kukwata butyibi bwa kumupandija nansha kumwipaya, Yesu wāmulombwele amba: “Abe kwadipo wa kwikala na lupusa nansha lumo pondi shi kekyakupelwepo kūlu.” (Yoa. 19:11) Pamo’nka bwa Pilato, lupusa lwa balopwe bonso ba pano pa ntanda ne bampulushi ludi na mikalo.
7. I mu myanda’ka imo moketufwaninwepo kukōkela balopwe ba ino ntanda, ne i bika byobafwaninwe kuyuka?
7 Bene Kidishitu bakōkelanga maludiki a bantu shi bijila byabo kebipatanyapo na bijila bya Leza. Inoko ketubwanyapo kukōkela bantu kitatyi kyobetunena kulonga bintu bipeleje Leza, nansha pobetukankaja kulonga byobya bitulomba Leza kulonga. Kimfwa, babwanya kunena nsongwalume asele mata akalwe divita.c Nansha kadi babwanya kukankaja Bible wetu ne mabuku esambila pa Bible, ne kwitupeleja kusapula ne kutōtela pamo. Shi balopwe bengidija lupusa lwabo bibi, kimfwa na kupangapanga bana ba bwanga ba Kidishitu, bafwaninwe kuyuka’mba bakeshintulwila kudi Leza. Yehova wibamonanga pobalonga namino!—Mus. 5:8.
8. Le i kwishila’ka kudi pa bukata bwa “batabukile bukatampe” ne “mukatakata,” ne mwanda waka kuyuka kino i kwa mvubu?
8 Bishima “batabukile bukatampe” bishintulula’mba “bayampe, bakatampe, ba ludingo lwa peulu.” Inoko kebishintululapo “bayampe mpata, bakatampe bininge, ba peulu bininge.” Bino byo bishintulula kishima kikwabo—“mukatakata.” Nansha maludiki a bantu byoatelelwe bu “ba lupusa batabukile bukatampe,” kudi muntu mukwabo udi na lupusa lwa peulu bininge—ke mukatakata kadi. Bible utela Yehova misunsa iná na kumupa kitenta kya bu “Mwine Mukatakata Mwine.”—Dan. 7:18, 22, 25, 27.
“MWINE MUKATAKATA MWINE”
9. Le i bika byāmwene mupolofeto Danyele mu bimonwa?
9 Mupolofeto Danyele wāmwene bimonwa byālombwele patōka bukatakata bwa Yehova pa bantu bakwabo bonso ba lupusa. Danyele wāmwene Dibajinji binyema biná bikatampe byelekeja imbikalo ya ntanda ya pa kala—Babiloni, Mede-Peleshia, Ngidiki, Loma, ne umbikalo wa ntanda udi’ko dyalelo wa Angeletele-Amerika. (Dan. 7:1-3, 17) Kupwa Danyele wāmona Yehova Leza ushikete pa lupona mu kidye kya momwa mūlu. (Dan. 7:9, 10) Bintu bikwabo byāmwene uno mupolofeto, i kidyumu kikatampe ku balopwe ba dyalelo.
10. Le kukwatañana na Danyele 7:13, 14, 27, i bāni bobapa lupusa lwa ino ntanda kudi Yehova, ne kino kilombola bika pādi?
10 Tanga Danyele 7:13, 14, 27. Leza wayata bukomo ne lupusa lwa maludiki a bantu, wape’lo boba bafwaninwe’lo bininge kadi bakomo kutabuka. Le wape’lo bāni? Wape’lo “muntu umo udi pamo bwa mwanā muntu,” ko kunena’mba Yesu Kidishitu, ne “bajila ba Mwine Mukatakata Mwine,” ko kunena’mba ba 144 000, bene bakaludika “nyeke ne nyekeke.” (Dan. 7:18) Na bubine, Yehova ye “Mwine Mukatakata Mwine,” mwanda aye bunka bwandi ye udi na lupusa lwa kulonga kintu pamo bwa kino.
11. I bintu’ka bikwabo byālembele Danyele bilombola bukatakata bwa Yehova pa mizo?
11 Bintu byāmwene Danyele mu kimonwa bibingija byaānenene ku ngalwilo. Danyele wānenene amba: “[Leza wa mūlu] ubikulanga balopwe ne kubikika balopwe.” Kadi wālembele amba “Mwine wa Peulu Mwine i Mulopwe mu bulopwe bwa bantu ne amba upanga’bo yewa ense wasaka.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Le kudi kitatyi kyābikwile Yehova balopwe, nansha kwibabikika? I amo!
Yehova wāyatyile Beleshazale bulopwe, wāpa’bo bene Mede ne bene Peleshia (Tala musango 12)
12. Leta kimfwa kya muswelo wābikwile Yehova balopwe pa mpona yabo pa kala. (Tala kifwatulo.)
12 Yehova i mulombole patōka bukatakata bwandi pa “ba lupusa batabukile bukatampe.” Tubandaulei’ko bino bimfwa bisatu. Felo mulopwe wa Edipito wāmunine bantu ba Yehova bupika, ne kupela misunsa mivule kwibalekelela bende. Inoko Leza wānyongolwele bantu bandi ne kutokenya Felo mu Dijiba Dityila. (Div. 14:26-28; Ñim. 136:15) Beleshazale mulopwe wa Babiloni wāsobele masobo, “[wezunzwila] Mfumu wa madiulu” ne kutendela “baleza ba ndalama ne ba olo,” pa kyaba kya Yehova. (Dan. 5:22, 23) Inoko Leza wāikija uno muntu wa mitatulo. “Enka bwine bufuku’bwa,” Beleshazale wāipaibwa, kadi bulopwe bwandi bwāpebwa bene Mede ne bene Peleshia. (Dan. 5:28, 30, 31) Mulopwe Heloda Akidipa I wa Paleshitina wāipaile mutumibwa Yakoba, kupwa wākuta mutumibwa Petelo na kitungo kya kumwipaya ne aye mwine. Inoko Yehova wākankaja Heloda kufikidija mpango yandi. “Mwikeulu wa Yehova wamukupila,” ne kufwa wāfwa.—Bil. 12:1-5, 21-23.
13. Leta kimfwa kilombola muswelo wānekenye Yehova balopwe bavule bekutyile mu bumo.
13 Kadi Yehova wālombwele bukatakata bwandi pa balopwe bavule bekutyile mu bumo. Wālwidile bene Isalela, wēbakwasha bonakanye balopwe 31 bene Kenani bēkutyile mu bumo, ne kunekenya bipindi bikatampe bya Ntanda ya Mulao. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Kadi Yehova wākweshe bene Isalela banekenye Mulopwe Bene-Hadada, ne balopwe bakwabo 32 bene Shidea bālwile nabo.—1 Ba. 20:1, 26-29.
14-15. (a) Le Mulopwe Nebukaneza ne Dadiusa bānenene bika pa bubikadi bwa Yehova? (b) I bika byānenene kaimba wa mitōto padi Yehova ne pa muzo wandi?
14 Yehova wēlombwele misunsa mivule bu Mwine Mukatakata Mwine! Nebukaneza mulopwe wa Babiloni paādi wianinya ‘bukomo ne buninge bwandi aye mwine ne ntumbo ya bukatakata bwandi’ pa kyaba kya kwitabija na kwityepeja amba Yehova ye Mwine ufwaninwe kupebwa mitendelo, Leza wāmubeleka bulubi. Nebukaneza pa kukoma, wātendela “Mwine wa Peulu Mwine” ne kwitabija’mba, “buledi bwa [Yehova] i buledi bwa nyeke.” Kadi wābweja’ko amba: “I kutupu muntu ubwanya kumukankaja.” (Dan. 4:30, 33-35) Pa kupwa kwa Danyele kutūlwa pa ditompo pa mwanda wa bululame bwandi kudi Leza, ne pa kupwa kwa Yehova kumupandija mu kīna kya bantambo, Mulopwe Dadiusa wānenene amba: “Bantu bafwaninwe kuzakala ku meso a Leza wa Danyele. Mwanda aye i Leza mūmi kadi udi’ko nyeke. Bulopwe bwandi kebukonakanibwapo, kadi buledi bwandi i bwa nyeke.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27, kunshi kwa dyani.
15 Kaimba wa mitōto wānenene amba: “Yehova wavutakanya nkuku ya mizo; wakankaja mpango ya bantu.” Kadi wābweja’ko amba: “Muzo wa nsangaji i owa udi na Leza wao Yehova, bantu batongele bu kintu kyandi.” (Ñim. 33:10, 12) Bine tudi na bubinga buyampe bwa kulamina bululame bwetu kudi Yehova!
DIVITA DYA MFULO
Mizo mīkutyile mu bumo keikabwanyapo kwimana kumeso a bibumbo bya divita bya Yehova bya momwa mūlu (Tala musango 16-17)
16. Le i bika byotubwanya kukulupila bikalongeka pa “kyamalwa kikatampe,” ne mwanda waka? (Tala kifwatulo.)
16 Tubatange bintu byālongele Yehova pa kala. Le pene’po i bika byotubwanya kutengela panopano kumeso’ku? Tubwanya kukulupila’mba Yehova ukapandija bengidi bandi ba lulamato pa “kyamalwa kikatampe.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Yehova ukalonga namino kitatyi kikatambwa bantu bandi ba kikōkeji bulwi bwa mu meso fututu kadi bwa ntanda yonso, na mizo mīkutyile mu bumo, iyukene bu Koka wa Makoka. Nansha shi mukekale bendeji bonso ba mu matanda 193 a mu Bumo bwa Mizo, bano bendeji bekutyile mu bumo kebakalongapo kintu kumeso a Mwine Mukatakata Mwine pamo ne bibumbo byandi bya mūlu! Yehova i mulaye amba: “Na bubine nketumbija ami mwine ne kwipandula ami mwine ne kwiyukanya ku meso a mizo mingimingi; penepo bakayuka’mba ami ne Yehova.”—Ezk. 38:14-16, 23; Ñim. 46:10.
17. Le Bible i mulaye bika bisa kufikila kumeso’ku balopwe ba pano pa ntanda ne boba balama bululame bwabo kudi Yehova?
17 Kutambañana bulwi kwa Koka kukatwala ku divita dya Amakedona, pene pakonakanibwa “balopwe ba ntanda yonso ikelwe na bantu.” (Kus. 16:14, 16; 19:19-21) Ino i “enka bantu boloke swā, kadi balama bululame bakekalanga’mo nyeke.”—Nki. 2:21, kunshi kwa dyani.
TUFWANINWE KULAMA BULULAME BWETU
18. Le bene Kidishitu bavule ba bine i betabije na mutyima tō kulonga bika, ne mwanda waka? (Danyele 3:28)
18 Mu bula bwa mānga, bene Kidishitu bavule ba bine batūlanga mu kyaka bwanapabo bwabo, enka ne būmi bwabo pa mwanda wa buswe bobasenswe Yehova wabo Mubikadi wa Diulu ne Ntanda. Balamanga bululame bwabo, kadi basumininwe pamo bwa Bahebelu basatu bāpandijibwe mu nkelwa ya mudilo, pa mwanda wa kikōkeji kyabo kudi Mwine Mukatakata Mwine.—Tanga Danyele 3:28.
19. Le Yehova ukatyibila bantu bandi mambo kukwatañana na bika, ne kino kitulomba tulonge bika tamba’nka pano?
19 Davida kaimba wa mitōto wālembele pa kamweno kadi mu kulama bululame bwetu kudi Leza amba: “Yehova ukatyibila bantu nsambu. A Yehova, ntyibile mambo mwendele boloke bwami ne mwendele bululame bwami.” (Ñim. 7:8) Kadi Davida wālembele monka amba: “Nanshi bululame ne boloke bindame.” (Ñim. 25:21) Muswelo muyampe wa kwiendeja mu būmi i wa kushala nyeke na kikōkeji kudi Yehova, ne kulama lulamato lwetu kwadi nansha shi tubatanwa na bika! Ebiya tukeivwana mwēivwanine kaimba wa mitōto wālembele amba: “Ba nsangaji i boba balamine bululame . . . , banangila mu bijila bya Yehova.”—Ñim. 119:1, kunshi kwa dyani.
LWIMBO 122 Tushimatyijei ne Kujina Mpika!
a Bible usoñanya bene Kidishitu bakōkele ba lupusa batabukile bukatampe—ko kunena’mba, maludiki a ino ntanda. Inoko maludiki amo alwanga patōkelela na Yehova ne na bengidi bandi. Le i muswelo’ka otubwanya kukōkela balopwe ba ino ntanda koku tulamine bululame bwetu kudi Yehova?
b NSHINTULWILO YA KISHIMA: Kulama bululame kudi Yehova kwitulomba kuleka kulonga nansha dimo bintu bibwanya kwitubudija lulamato kwadi ne ku bubikadi bwandi, nansha shi tubatanwa mu ngikadilo’ka.
c Tala mu kino Kiteba kishinte kinena’mba “Bene Isalela ba Kala Bādi Balwa Mavita—Mwanda Waka Batwe Ketulungapo?”