Ne Mumone Bantu ba Lwitabijo Bekele Biyampe

Nasepele—mwanda nkyadipo nanga’mba mulunda nami usenswe bya kipwilo. Kupwa namwipangula’mba, “Le i bika byoyukile pa Bible?” Waija pa kulondolola. Ku mfulo wanombola’mba, mama wandi i Kamoni wa Yehova; wefundile bintu bimo kupityila kwadi. Byansangaja, nasaka mulunda nami anombwele’ko bivule.

Twesambile kitatyi kilampe kyolwa’kya. Mulunda nami wansapwila’mba Bible ulombola’mba Satana ye mulopwe wa ino ntanda. (Yoa. 14:30) Padi banwe mwayukile uno mulangwe tamba ku bunkasampe, inoko kondi ami, uno mulangwe wadi mupya kadi usangaja. Nadi ngivwana kyaba kyonso banena’mba ino ntanda yendejibwanga na Leza muyampe kadi wa kanye. Inoko uno mulangwe kewadipo ukwatañene na byonadi mona mu būmi. Nansha byonakidi’tu enka na myaka 26, nadi kendi mumone bintu bivule bimvutakanya ñeni.

Tata wadi pilote wa basola mu États-Unis. O mwanda tamba’tu nekidi mwanuke, nadi ndyukile amba kubwanya kulongeka divita dya mabombe a nyukilia; basola badi beteakanye kwela ano mabombe. Divita dya mu Vietename dyalongekele ponadi ku iniveleshite mu Kaliforni. Nami nelunga na befundi bashilwile kulonga tuvutakanya. Bampulushi baiya kwitupanga baselele matrake, twanyema twenda tufomakana ne kumona biyampe mpika, pa mwanda wa mabombe a mwishi akela impolo mu meso obadi bela. Kyadi kitatyi kya tuvutakanya ne kya butomboki. Kwadi bibumbo bya bantomboki ne bya bantu baleta tuvutakanya. Muntu yense wadi uleta milangwe yandi pa bifwaninwe kulongwa. Kwadi kavutakanya kakatampe.

Mu 1970, nashilwile kwingila kungala kwa Alaska ne kusokola lupeto luvule. Kupwa naenda mu Londoni, napota motó, nakananga dya kunshi pampikwa ne kitungo kine kya koñenda. Myeji pa kupita’po, nafika mu Afrika. Monadi ñenda, natene’mo bantu badi bakimba nabo kunyema makambakano a kwabo bende ku bifuko bikwabo.

Pa mwanda wa byonamwene ne kwivwana, naitabije amba bufundiji bwa mu Bible bwa amba kudi kipangwa kya ku mushipiditu kiludika myanda ya ino ntanda, i bwa bine. Inoko shi ke Lezapo wadi uludika ino ntanda, le aye wadi ulonga bika? Nasakile kuyuka uno mwanda.

Mu myeji yalondele’po, natana kilondololwa. Kadi mwenda mafuku, nayukile ne kusanswa bana-balume ne bana-bakaji bavule balombwele lwitabijo lwabo mudi Leza wa bine mu ngikadilo yo-yonso.

IRLANDE WA KUNGALA—“NTANDA YA MABOMBE NE MASASHI”

Ponajokēle mu Londoni, nakamona mulunda nandya mama, waumpa Bible. Mwenda mafuku ponaendele mu Amsterdam, mu Pays-Bas, Kamoni umo waumona ponadi ntanga Bible munshi mwa kitōkeji kya kwishinda, wankwasha ndyukile’ko bivule. Kupwa naenda mu Dublin, mu Irlande, nasokola kwadi bilo ya musambo wa Batumoni ba Yehova. Nakokola ku kibelo. Ye kotwetene na Arthur Matthews, tutu wa tunangu kadi wa bwino. Namunena amfundije Bible, nandi waitabija kwifunda nami.

Nashilula kwifunda na bupyasakane, kadi nadi na kipyupyu kya kutanga mabuku ne mapepala adi alupulwa na Batumoni. Ne kadi nadi ntanga ne Bible. Byadi bisangaja! Ku kupwila, nadi mona’ko enka ne banuke balondolola ku bipangujo byadi biipangula bantu bafunde mu bula bwa myaka mivule, pamo bwa bino bya amba: ‘Mwanda waka kudi bibi? Lelo Leza i ani? Le shi muntu wafu wikalanga mu ngikadilo’ka?’ Nadi mpwene enka na Batumoni. Byampēlele kupwana nabo mwanda nkyadipo ndyukile muntu nansha umo mu ntanda yonso ya Irlande. Bano balunda bankweshe nsanswe Yehova ne kusaka kulonga kiswa-mutyima kyandi.

Nabatyijibwe mu 1972. Mwaka umo pa kupita’po, nashilula kwingila bupania ne kwenda mu kipwilo kityetye kya mu Newry, mu Irlande wa Kungala. Naluwile kobo katyetye kadi dya ku lūlu. Kwadi bañombe mu madimi a kubwipi, kadi nadi neibidija mīsambo yami na kunena’yo kumeso kwabo. Badi bamweka bu bateja na katentekeji koku badya byakudya byabo. Kebadipo babwanya kumpa madingi, inoko baunkweshe ndyuke mwa kwisambila ntala bevwaniki kitatyi kyonena mīsambo. Mu 1974, natongwa bu pania wa pa bula, ketwingila na tutu Nigel Pitt mwine waikele ke mulunda nami wa myaka na myaka.

Mu kine kitatyi’kya, mu Irlande wa Kungala mwadi tuvutakanya tuvule. O mwanda bamo badi beta ino ntanda bu “ntanda ya mabombe ne masashi.” Kyaba kyonso kwadi bantu bomana mu bipito, kutambwa na bantu, kwela mata, ne kwela mabombe ku myotoka. Bantu ba politike ne ba bipwilo bo badi baleta tuno tuvutakanya. Inoko, bene Mishoni ne bene Katolika badi bayukile amba Batumoni kebekujangapo mu myanda ya politike, o mwanda twadi tusapula na bwanapabo kadi pampikwa makambakano. Bantu botwadi tusapwila badi bayuka divule kitatyi kisa kwikala’ko tuvutakanya ne kwine kotusa kulongekela, kadi badi betudyumuna kutyina twaketūla mu kyaka.

Nansha nankyo, byaka byadi konka. Difuku dimo, ami ne Denis Carrigan, wadi nandi wingila bu pania, twakasapwile mu kibundi kya kubwipi mwine kemwadipo Kamoni nansha umo, kadi motwadi ketudi bende musunsa’tu umo kumeso kwa batwe kukasapula’mo. Mwana-mukaji umo wetunena’mba twi basola bēfye ba Beletanye, padi i mwanda batwe bonso bubidi ketwadipo twisamba mwisambilanga bene Irlande. Kwitunena uno muswelo kwetukwatyije moyo. Kwikala’tu bya bulunda na basola kwadi kubwanya kulengeja muntu epaibwe nansha kususulwa bininge. Potwadi twimene panja twivwene mashika kadi pa bunka tutengēle bise, twamona motoka waiya kumeso kwa leshitola kwine kwadi kunenena uno mwana-mukaji. Mwana-mukaji’wa watamba panja wakesamba na bana-balume babidi badi mu uno motoka. Twamumona witufunka na nsangaji. Ebiya bana-balume’ba baiya dya kotwadi, betwipangula bipangujo kampanda pa mwanda utala mpangiko ya bise. Bise pa kufika, bakesamba na shofele wadi’mo. Ketwaivwenepo byobadi besamba. Mu bise’mwa kemwadipo muntu mukwabo, o mwanda twalangile’mba badi bakala ñeni ya mwa kwitwipaila panja pa kibundi. Inoko kebyaikelepo namino. Ponadi kentūka mu bise, naipangula shofele amba: “Le bakelenge’ba badi bakwipangula bipangujo pa mwanda wetu?” Walondolola’mba: “Nemuyukile biyampe, kadi nebasapwilanga’byo. Kemwakizakalai. Kekudipo kibi kisa kwimufikila.”

Mu 1976 ku kitango kya distrikea mu Dublin, twetana’ko na Pauline Lomax, pania wa pa bula wadi wingidila mu Angeletele. Wadi kaka usenswe Yehova, mwityepeje, kadi muyampe mpala. Aye pamo ne nkasandi mwana-mulume, Ray, bayukile bubine tamba ku bunkasampe. Mwaka pa kupita’po, twesonga na Pauline, kadi twaendelela kwingila bu bapania ba pa bula mu Ballymena, mu Irlande wa Kungala.

Twaingile mu kitatyi kampanda tupempula banabetu mu Belfast, mu Londonderry, ne mu bifuko bikwabo bya kyaka. Twatengelwe bininge na lwitabijo lwa batutu ne bakaka balekele nkulupilo ya bipwilo yobadi nayo, mboloji, ne mushikwa mwanda wa kwingidila Yehova. Bine, Yehova webesele ne kwibakinga!

Nalongele myaka dikumi mu Irlande. Ebiya mu 1981 betwita kukafunda Masomo a Ngileade, mu kalasa ka 72. Potwapwile kufunda, betutuma mu Siera Leone, Kushika kwa Afrika.

MU SIERA LEONE—BANABETU BADI NA LWITABIJO NANSHA BYOBADI BALANDA

Twadi tushikata pamo na bantu bayampe 11 mu njibo ya bamishonele. Twadi na mpishi imo, misalani isatu, bikoloni bibidi, telefone imo, mashini amo a kukenda nao bisandi, ne mashini amo a kūmija nao bisandi. Mudilo wadi wenda kyaba kyonso kadi mu kitulumukila. Kyaba kimo bampuku badi batwela mu musaka, ne banyoka nabo mu kyumba kya panshi.

Nansha byoketwadipo mu ngikadilo miyampe, mwingilo wa busapudi wadi wituletela nsangaji. Bantu badi balēmekele musapu wa mu Bible ne kwiuteja na katentekeji. Bavule badi betabija kwifunda Bible ne kutwela mu bubine. Bantu ba kwine’kwa badi bangita bu “Mukelenge Robert.” Pauline nandi bamwita bu “Lolo Robert.” Inoko kitatyi kampanda pa kupita’po, panselele mingilo ya ku bilo ya musambo kitatyi kivule nkikitambilapo bininge mu busapudi, bashilwile kwita Pauline bu “Lolo Pauline.” Ami nami kebangite bu “Mukelenge Pauline.” Byadi bisangaja Pauline!

Banabetu bavule badi balanda, inoko Yehova wadi uvuija nyeke bisakibwa byabo, kadi kyaba kimo mu muswelo utulumukwa. (Mat. 6:33) Navuluka kaka umo wadi’tu enka na lupeto lwa kupota byakudya byandi ne bya bandi bana mu dine difuku’dya, ino wapa lupeto lonso tutu umo kadipo na lupeto lwa kupota lawa ya malaria. Dine difuku’dya ku kyolwa, lolo umo waiya kumona uno kaka mu kitulumukila ne kumufuta makuta mwanda wa amubande nywene. Myanda na ino yadi imweka divule dine.

MU NIJERIA—NEFUNDILE’MO BIBIDIJI BIPYA

Twalongele myaka kitema mu Siera Leone. Ebiya betutuma ku Betele ya mu Nijeria. Pano twadi ketudi ku musambo mukatampe. Bampele kwingila enka mingilo ya mu bilo yonadi ñingila mu Siera Leone, inoko ku mutamba wa Pauline, kwadi i kushinta kukatampe kadi kukomo. Wadi ulonga mansá 130 kweji ne kweji mu busapudi kadi wadi na bifundwa byendelela biyampe. Inoko pano bamupele mwingilo wa kusona, kwine kwaadi upityija mafuku onso mu kulongolola bisandi. Byamulombele kitatyi pa kwibidila, inoko wajingulwile amba bantu bakwabo badi bafwija’ko bininge pa mingilo yaadi wingila, kadi watele mutyima ku kukwatakanya mikenga ya kukankamika banabetu bakwabo mu kisaka kya Betele.

Bibidiji bya mu Nijeria byadi byeni kotudi, o mwanda twadi na bivule bya kufunda. Difuku dimo, tutu umo waiya ku yami bilo mwanda kunombola kaka wadi ukīyaiya ku Betele. Ami pa kolola kuboko amba musambije, uno kaka wevukwila bityetye ku maulu ami. Byantulumuja! Kiponka na ponka navuluka mu ñeni bisonekwa bibidi: Bilongwa 10:25, 26 ne Kusokwelwa 19:10. Keneipangula’mba, ‘Le mulombole aleke kulonga byalonga’bi?’ Inoko kadi nanena’mba, byobamwitabija kwingila ku Betele, uyukile byobya bifundija Bible.

Nansha nankyo, naivwene bumvu potwadi twisamba nandi. Kupwa nakalongela’po bukimbi. Najingulula’mba byalongele kaka’wa byadi bikwatañene na bibidiji bya kwabo, bine byadi bikilongwa mu kine kitatyi’kya mu bipindi bimo mu Nijeria. Ne bana-balume badi bevukwila’nka uno muswelo. Wadi’tu i muswelo wa kulombola bulēme. Kekwadipo kutōta muntu; enka ne mu Bible mudi bimfwa bya uno muswelo. (1 Sa. 24:8) Nasangele pa kuyuka’mba kyanenenepo bintu byadi bibwanya kukwatyija uno kaka bumvu, pa mwanda wa kubulwa kuyuka kwami.

Twetene na banabetu bangi mu Nijeria balombwele lwitabijo lwa kutendelwa mu bula bwa myaka mivule. Kimfwa kimo bidi i kya Isaiah Adagbona.b Wefundile bubine ukidi nkasampe, kupwa bamukwata misongo ya makopo. Bamutuma mu kifuko kya ba makopo, mwine mwaadi Kamoni bunka bwandi. Nansha byobadi bamulwa, wakweshe ba makopo 30 ne musubu betabije bubine ne kubunda kipwilo mu kino kifuko.

KENYA—BANABETU BANTŪKIJIJE MUTYIMA

Mu 1996 betutumine ku musambo wa Kenya. Uno wadi musunsa wami umbajinji kujokela’mo tamba ñenda’mo lwendo lonasekununanga ku ngalwilo. Twadi tushikata ku Betele. Mu boba badi bāya kupempula’ko, mwadi ne bampuya. Badi basompola bakaka bipa. Difuku dimo, kaka umo ku Betele washile dididisha pululu. Aye pa kujokela mu kyumba, watana’mo kisaka kya bampuya kidya byakudya byokyatene’mo. Kaka waela lwanji ne kutamba’mo lubilo. Bampuya banyema na kutambila pa dididisha.

Ami ne Pauline betutumine mu kipwilo kya Kiswahidi. Kitatyi kityetye pa kupita’po, baumpa kwendeja Kifundwa kya Kitabo kya Kipwilo (kītwa dyalelo bu Kifundwa kya Bible kya Kipwilo). Inoko bwino bwami mu luno ludimi bwadi butyetye bininge. Nadi neteakanya kumeso kwa kitatyi mwanda wa mbwanye kutanga bipangujo. Inoko shi banabetu balondolola nansha’tu bishile bityetye na bilembelwe pa papye, nkyadipo nebivwana. Nadi neivwana bibi! Nadi ngivwanina batutu ne bakaka bulanda. Inoko natengelwe pa kumona’mba bakōkele ino mpangiko na kitūkijetyima ne kwityepeja.

MU ÉTATS-UNIS—BANABETU BADI NA LWITABIJO NANSHA BYOBADI MU NTANDA YA BUPETA

Ketwapwilepo ne mwaka mwine mu Kenya, mu 1997 betwita tukengidile ku Betele ya Brooklyn, mu New York. Pano twaile mu ntanda mudi bantu badi na bintu bivule bya ku ngitu, mine idi nayo na makambakano ayo. (Nki. 30:8, 9) Inoko enka ne mu ino ntanda’i namo, batutu ne bakaka balombolanga’mo lwitabijo lukomo. Banabetu kebengidijangapo kitatyi kyabo ne bituntwa byabo mwanda wa kupeta, ino bebingidijanga mwanda wa kukwatakanya mwingilo muyampe wa bulongolodi bwa Yehova.

Mu bula bwa myaka mivule twi bamone lwitabijo lwa batutu ne bakaka ba mu ngikadilo palapala. Mu Irlande, banabetu badi na lwitabijo nansha byokwadi tuvutakanya twa basivile. Mu Afrika, banabetu badi na lwitabijo nansha byobadi balanda kadi kulampe. Mu États-Unis, banabetu badi na lwitabijo nansha byobadi mu ntanda ya bupeta. Na bubine, Yehova usangalanga patala pano panshi ne kumona bantu balombola buswe bobamusenswe mu ngikadilo ya miswelo yo-yonso!

Myaka yenda’nka lubilo—“lubilo kupita ne kingidilwa kya muntu usuka.” (Yoba 7:6) Pano twingilanga pamo na banabetu ku kité kya ntanda yonso ku Warwick, mu New York, kadi tusangedile kwendelela kwingila pamo na bantu besenswe bya binebine umo ku mukwabo. Tudi na nsangaji kadi tuloelelwe kulonga byonso byotubwanya mwanda wa kukwatakanya mulopwe wetu Yesu Kidishitu, mwine usa kupala mpalo panopano ponka, bantu ba lwitabijo kebabadika.—Mat. 25:34.