“Bulwi I bwa Yehova”

Mwanda mwine washilwile mu 1990 panenene umbikalo wa Franse amba musambo wetu wa mu Franse unenwe kufuta kitanshi pa mwanda wa byabuntu byowatambwile mu 1993 ne mu 1996. Twakatūdile uno mwanda mu bidye bya mu Franse, inoko kebyetubingijepo. Kidye kya lwito pa kupela kwitubingija, umbikalo wa Franse wasela lupeto lwa musambo kintu kya madolala 6 300 000 lwadi ku banki. Twadi ketukulupile enka mu Kidye kya Bulaya Kitala Byepelo bya Bantu. Ino kumeso kwa uno mwanda wende ku Kidye kya Bulaya, kino Kidye kyetunenene twitane na baavoka ba mu Franse ne na mwimaniji umo wa mu kino Kidye, mwanda wa kumona shi tubwanya kwiivwanika kumeso kwa ino myanda yende ku Kidye kya Bulaya.

Twadi tulanga’mba uno mwimaniji wa Kidye kya Bulaya uketuningila kufuta’ko lupeto nansha lutyetye mu lobadi betulombele mwanda wa kupwija uno mwanda. Inoko twadi tuyukile senene amba kufuta’tu nansha dolala imo i kutyumuna misoñanya ya mu Bible. Batutu ne bakaka badi batūla bino byabuntu mwanda wa kukwatakanya tumweno twa Bulopwe, nanshi bino byabuntu ke bya ba lupusapo. (Mat. 22:21) Inoko twakatenwe ku ino mīsambo mwanda wa kulombola bulēme ku bendeji ba Kidye kya Bulaya.

Twakebungīle mu kyumba kimo kiyampe mobatyibilanga myanda. Inoko mīsambo keyashilwilepo biyampe. Mu binenwa byandi bya ngalwilo, uno mwimaniji wanena’mo amba usaka Batumoni ba Yehova ba mu Franse balete’ko kipindi kya lupeto lobebalombele mwanda wa kufuta kitanshi. Na mukitulumukila twamwipangula’mba, “Le uyukile amba ba lupusa ke betusele kala lupeto lwa madolala 6 300 000 ludi ku banki?”

Uno mwanda wamutengele bininge. Kisumpi kya myanda itala bijila kya mu Franse pa kwitabija’mba i basele lupeto, uno mwimaniji washinta milangwe yaadi nayo pa uno mwanda. Webafunina kupwa waimika mīsambo kiponka na ponka. Ebiya najingulula’mba Yehova ubwanya kushinta bintu mu muswelo oketwadipo tulangila, mwanda wa kwitubingija. Twatulumukile bininge pa byalongekele mu ino mīsambo, ne kino kyetusangeje.

Kufika mu mafuku 30 Kweji 6, 2011, Kidye kya Bulaya kyetubingija. Kidye kyatalwile’ko kino kitanshi ne kulombola umbikalo wa Franse waluje lupeto ne kwitubweja’ko lupeto lukwabo! Buno butyibi bwa mungya bijila i bukinge butōtyi butōka mu Franse kufika’nka ne dyalelo. Kino kipangujo’tu kimo kyoketwadipo tulanga nansha kwipangula, kine kyashintyile buno bulwi, kyadi pamo bwa dibwe dyāsabile mutwe wa Ngodiata. Mwanda waka twabingile? Mwanda “bulwi i bwa Yehova,” monka mwānenene’kyo Davida kudi Ngodiata.—1 Sa. 17:​45-47.

Uno ke musunsapo’tu umo kete oketudi babinge mu bisambo. Nansha byotulwibwanga na bendeji ba politike bakomo ne na bendeji ba bipwilo, bidye bikatampe bya mu matanda 70 ne bidye bivule bya matanda, ke bikwate butyibi 1 225 mwanda wa kubingija Batumoni ba Yehova. Buno bushindañani butala myanda ya bijila i bukinge bwanapabo bwetu, pamo bwa bwanapabo bwa kutōta, kusapula, kupela kwikuja mu bilongwa bya kukwatakanya ntanda, ne kupela mashi.

Le byaikele’tu namani mbadilwe mu mwanda wa kisambo kya mu Bulaya ami wadi wingidila ku Kité kya Ntanda Yonso kya Batumoni ba Yehova mu New York, mu États-Unis?

NATAMIJIBWE NA BAMBUTWILE BAMISHONELE KADI BAPYASAKANE

Bambutwile bami ba George ne Lucille, bafundile mu kalasa 12 ka Ngileade, kadi badi bengidila mu Etyopi kitatyi kyonabutwilwe mu 1956. Bañinikile bu Philip, dijina dya musapudi wa mu myaka katwa kabajinji. (Bil. 21:8) Mwaka walondele’po, ba lupusa bakankaja mwingilo wetu. Nansha byonadi mwanuke bininge, mvulukile padi papwila kisaka kyetu mu bufyafya. Byonadi mwanuke, nadi mona’mba i bisangaja! Kya bulanda, ba lupusa betuningila tutambe mu ino ntanda mu 1960.

Kisaka kyetu pokyavilukīle mu Wichita, mu Kansas, mu États-Unis, bambutwile bami kebajimijepo bupyasakane bwabo mu busapudi bwine bobadi nabo pobadi bamishonele. Bamfundije bubine ne kufundija kaka wami Judy, ne nkasami Leslie, bene babutwidilwe nabo mu Etyopi. Nabatyijibwe na myaka 13. Myaka isatu pa kupita’po, kyetu kisaka kyavilukila mu Arequipa, mu Peru, mwine mwadi musakilwa basapudi bavule.

Mu 1974 ami papo na myaka’tu 18, musambo wa mu Peru wauntonga ami pamo ne batutu bakwabo baná mwanda wa kwingila bu bapania ba pa bula. Twadi tunenwe kukasapula mu Ngulu ya Ande, mu myaba mwadi bantu basangela musapu. Muno mubadilwa kusapwila bantu ba kwine’kwa besamba Kiquechua ne Kiaymara. Twaendele na motoka udi pamo bwa njibo mwine otwadi twita ne bu Safina ya Noa, mwanda wadi umweka pamo bwa sanduku. Nsangalanga kitatyi kyomvulukanga muswelo otwadi twingidija Bible pa kukwasha bantu ba kwine’kwa bayuke amba panopano ponka Yehova usa kutalula’ko bulanda, misongo, ne lufu. (Kus. 21:​3, 4) Bantu bavule badi betabija musapu wa Bulopwe.

KWINGIDILA KU KITÉ KYA NTANDA YONSO

Tutu Albert Schroeder, wadi wingila mu Kitango Kyendeji kya Batumoni ba Yehova pawaile kwitupempula mu Peru mu 1977, waunkankamikile ndinge fomu wa kukengila ku Betele ya ku kité kya ntanda yonso. Ye byonalongele. Kitatyi kityetye pa kupita’po mu mafuku 17 Kweji 6, 1977, nashilula kwingila ku Betele ya mu Brooklyn. Myaka iná ne kupita yalondele’po, naingile ku Mwingilo wa Kukundula ne wa Kulongolola Bintu.

Mu Kweji 6, 1978, twetana na Elizabeth Avallone ku kitango kya matanda mu Nouvelle-Orléans, mu Louisiane. Watamijibwe na bambutwile bamufundije bubine, pamo’nka na mwamfundijije bambutwile bami. Elizabeth wadi ke mwingile bu pania wa lonso mu bula bwa myaka iná, kadi wadi usangela kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso mu būmi bwandi. Twaendelele na kwisamba. Kitatyi kityetye pa kupita’po twesanswa bininge. Ebiya twesonga mu mafuku 20 Kweji 10, 1979, ne kushilula kwingila pamo ku Betele.

Batutu ne bakaka ba mu kipwilo kyetu kibajinji kya Brooklyn Spanish, badi betusenswe bininge. Mu bula bwa myaka, twatuminwe kwingidila mu bipwilo bisatu mwine mobetutundaile senene ne kwitukankamika twendelele na mwingilo wetu wa ku Betele. Twasangedile bukwashi bwa bano banabetu, pamo ne bwa balunda netu, ne bantu ba mu kyetu kisaka bene betukweshe mu kukwatakanya bambutwile betu badi ke banunu.

KWINGILA KU BILO ITALA MYANDA YA BIJILA

Na mu kitulumukila, mu Kweji 1, 1982, natongwa kukengidila ku Bilo Itala Myanda ya Bijila ya ku Betele. Myaka isatu pa kupita’po, baunombola nkafunde masomo a bu avoka mwanda wa ntambule lisanse. Kitatyi kyotwadi tufunda, natulumukile pa kuyuka’mba bwanapabo bwa kulonga bintu budi na bantu ba mu Étas-Unis ne ba mu matanda makwabo, i butambe ku kubinga kwadi kubinga Batumoni ba Yehova mu bisambo. Uno mwanda wa mvubu wadi wisambilwa’po bininge mu kalasa.

Mu 1986 ponadi na myaka 30, natongwa kwikala mutadi wa Bilo Itala Myanda ya Bijila. Nasangele pa kuyuka’mba banabetu ku Betele i bankulupile pa kumpa mwingilo mukomo nansha byonadi nkasampe. Inoko kadi nadi nzumbija mutyima mwanda kyandipo ndyukile bintu bivule, kadi nadi ndyukile amba uno ke mwingilopo upēla.

Naikele avoka mu 1988, inoko nkyadipo ndyukile lupusa lukekala na ano masomo pondi ne pa kipwano kyami na Yehova. Masomo malamala abwanya kulengeja muntu ekale na kwisakila ne kwikala na milangwe ya kwimona bu udi na buyuki bwa pa bula kutabuka bantu bakwabo kebafundilepo masomo na afundile. Inoko Elizabeth wankwatakenye mu uno mwanda. Wankweshe ngaluje bibidiji byami bya ku mushipiditu byonadi nabyo kumeso kwa kukafunda masomo a bu avoka. Byanselele kitatyi, inoko nashilwile kupwana monka bityebitye na Yehova. Ne mujingulule amba kwikala na buyuki buvule bwa pa bula ke kwa mvubupo kutabuka mu būmi. Inoko kintu kiyampe kutabuka mu būmi i kupwana na Yehova, kumusanswa, ne kusanswa bantu bandi.

KULWILA MYANDA MIYAMPE NE KUBINGIJA’YO KU MESO A BA LUPUSA

Ami pa kupwa kufunda masomo, nashilula kukwasha bilo yetu itala myanda ya bijila mwanda wa ivuije myanda ya bijila ku Betele ne kulwila tumweno twa Bulopwe mu kidye. Mwingilo wami wa ku Betele wa kukwasha bulongolodi bwadi bwendelela kumeso, wadi usangaja, ino kadi kwadi ne makambakano. Kimfwa, dya ku ngalwilo kwa 1990, Bilo Itala Myanda ya Bijila yalombelwe kutangidila mwingilo wa kukwasha ku kushinta manwa otwadi twingidija mu bula bwa myaka mivule atala kulomba lupeto kitatyi kipānwa mabuku etu. Batumoni ba Yehova badi kebapāna mabuku ku bitupu. Kulonga namino kwapēleje mwingilo wa ku Betele ne wa mu mwaba, ne kukinga mingilo yetu ku kulombwa bitanshi byampikwa kwendela’mo. Bantu bamo badi balanga’mba kulonga namino kukanza kwitusela lupeto luvule ne kulengeja mwingilo wa busapudi uleke kwendelela senene. Inoko kebyalongekelepo namino. Tamba mu 1990 kibalwa kya bantu bengidila Yehova i kivudile’ko bininge. Kadi dyalelo, bantu batambulanga byakudya bya ku mushipiditu ku bitupu. Ku uno mwanda ne mwifundile’ko amba bujadiki bonso buletwa na bulongolodi bwa Yehova bubwanya kwendeka kupityila ku bukwashi bwa Yehova ne ku bwendeji bwaendeja umpika mukōkele ne mudyumuke.—Div. 15:2; Mat. 24:45.

Kubinga kotubiñanga mu bisambo ke pa mwandapo wa baavoka bayampe botudi nabo. Inoko divule mwiendelejo muyampe wa bantu ba Yehova o ulengejanga ba lupusa betukwashe. Nemwenine uno mwanda mu 1998 paile batutu basatu ba mu Kitango Kyendeji ne babo bakaji kutanwa ku bitango bya pa bula mu Cuba. Kanye ne bulēme bwabo bukatampe byakweshe ba lupusa betabije amba ketwikujangapo mu bya ntanda. Kulonga namino kwakweshe bininge kupita’ko mīsambo yotwadi twisamba nabo.

Inoko kitatyi kekivuijibwapo senene myanda ya bijila, ‘tulwilanga myanda miyampe ne kuningija’yo’ mu kidye. (Fid. 1:7) Kimfwa, pano kepadi myaka mivule, ba lupusa ba mu Bulaya ne ba mu Korea wa Kunshi kebaitabijepo bwanapabo bwetu bwa kupela mingilo ya busola. Kino kyalengeje kintu kya banabetu 18 000 ba mu Bulaya ne banabetu 19 000 ne kupita ba mu Korea wa Kunshi bakutwe pa mwanda wa mutyima wabo wa mundamunda wibapeleja kutwela bu sola.

Ku mfulo, mu mafuku 7 Kweji 7, 2011, Kidye kya Bulaya kyatūdile’ko mbila mu kisambo kya Bayatyan na ntanda ya Armeni ipa bantu mu Bulaya monso bwanapabo bwa kwingila mingilo ya basivile. Butyibi na buno bo bwakwetwe ne mu Korea wa Kunshi na Kidye Kitala Myanda ya Bijila mu mafuku 28 Kweji 6, 2018. Shi kwaikele’tu nansha batutu bankasampe batyetye bekujije mu myanda ya politike, longa kekwaikelepo buno bushindañani.

Batutu bemanine mingilo ne mabilo atala myanda ya bijila a mu misambo ntanda yonso, bengilanga bininge mwanda wa kulwila tumweno twa Bulopwe. I dyese dikatampe kotudi kwimanina batutu ne bakaka bekonda na kupangwapangwa na ba lupusa. Tubinge mu kidye nansha tuleke kubinga, tupānanga bukamoni ku bambikavu, balopwe, ne ku mizo. (Mat. 10:18) Batyibi, bemaniji ba umbikalo, bisanji, ne bantu bonso babandaulanga bisonekwa byotulembanga mu mikanda ne bisonekwa byotutelanga mu kisambo. Bantu ba mityima miyampe befundanga mwikadile Batumoni ba Yehova ne kwine kutambile nkulupilo yabo. Bamo mu bano’ba bekalanga ke banabetu mu lwitabijo.

WAFWA’KO YEHOVA!

Mu bula bwa myaka 40 ipityile’i, naikele na dyese dya kwingidila pamo na misambo ya koku ne koku ntanda yonso, mwanda wa kuvuija myanda itala bijila ne kwimana kumeso kwa bidye bivule ne kumeso a ba lupusa bakatampe. Nsenswe ne kulēmeka bengidi-nami ba mu Bilo Itala Myanda ya Bijila ya ku kite kya ntanda ne ba mu mabilo atala myanda ya bijila kujokoloka ntanda yonso. Ne mweselwe ne kwimwena madyese mavule mu bwami būmi.

Elizabeth i mulombole lulamato kondi mu bitatyi biyampe ne mu makambakano, kadi i munkwatakanye mu bula bwa myaka 45 ipityile’i. Musenswe mwanda walongele namino nansha byaadi wikonda na misongo mine yatyepeje bukomo bwandi bwa ngitu.

Twi bemwene amba buno bukomo ne bushindañani kebitambengapo ku bukomo bwa batwe bene. Davida wānenene amba, “Yehova i bukomo bwa bantu bandi.” (Ñim. 28:8) Bine, “bulwi i bwa Yehova.”