Le I Bika Byomfwaninwe Kulonga shi Natyumuna Bijila bya mu Kisaka?

Kisengēle kisaka ne kisaka kikalanga na bijila, kimfwa bitala nsá ifwaninwe kujokela muntu ne muntu kwinjibo, mwa kwingidijija bya busendwe, kwilēmeka mwinjibo, ne bikwabo.

Penepo, le i bika byobwanya kulonga shi ubatyumuna kijila kampanda kya mu kisaka? Kubwanyapo kushinta bintu byolongele, inoko kudi byobwanya kulonga pa kusaka’mba myanda ileke kubipila’ko. Kino kishinte kisa kukukwasha mwa kwibilongela.

• Byokufwaninwepo kulonga

• Mwa kupwijija mwanda

• Binena bakwenu

Byokufwaninwepo kulonga

• Shi bambutwile bobe kebayukilepo amba ubatyumuna kijila kampanda kya mu kisaka, mutyima ubwanya kukwiya’mo wa kufya mwanda’wa.

• Shi bobe bambutwile abayuka’amba ubatyumuna kijila kampanda kya mu kisaka, mutyima ubwanya kukwiya’mo wa kwibingija nansha wa kutwika muntu ungi kilubo.

Ano manwa abidi i mabi kulonga. Mwanda waka? Mwanda kufya myanda yolongele nansha kwikala na mukanwa mula na kwibingija kulombola’mba kwatamine. Udi bwa abe ulombola bambutwile bobe amba bikikulomba kutamina’ko.

“Bubela kebupwangapo myanda. Mwenda mafuku, bubine bukafula’nka ku kuyukana, pakayuka bambutwile bobe amba wabepele po pene babwanya kukupela’ko mfuto isansa bininge kupita yobadi ba kukupa shi webalombwele bubine.”—Diana.

Mwa kupwijija mwanda

• Wisapule abe mwine. Bible unenamba: “Yewa upūta kujilula kwandi kebikamwendekelapo.” (Nkindi 28:13) Bobe bambutwile bayukile amba wi wampikwa kubwaninina. Ino kyobasaka i wikale wampikwa budimbidimbi.

  “Bobe bambutwile bakapēlelwa kukufwila lusa shi unena bya bine. Shi bakwipangula mwanda nobe wibasapwila’o enka mowikadile, bakakukulupila mwanda kudipo na budimbidimbi.”—Olivia.

• Lomba lusa. Bible unena’mba: “Vwalai kwityepeja.” (1 Petelo 5:5) Bilomba kwikala mwityepeje pa kunena’tu amba, “Mfwile’ko lusa” ne pa kukomena mutyima wa kusaka’nka kwibingija.

  “Shi muntu udi na kibidiji kya kwibingijabingija, onanga mutyima wandi wa mundamunda. Mwenda mafuku, mutyima keukimutopekapo nansha shi walonga kintu kibi.”—Heather.

• Itabija bipa bilula bilupuka ku byolongele. Bible unena’mba: “Ivwanai bulemununi.” (Nkindi 8:33) Epuka kwitompwela kadi kokekala na mutwe mūmu pa mwanda wa mfuto ikupa bambutwile, ino wibakōkele.

  “Shi bakupa mfuto inoko wilombola bu udi na mutwe mūmu, ubipijijanga’ko myanda. Abe longa’tu bukomo bwa kwitabija mfuto, kadi kokita mutyima pa mikalo yobakutūdila.”—Jason.

• Longa bukomo bambutwile bakukulupile monka. Bible unena’mba, “[Vūlai] bumuntu bwa kala bukwatañene na mwiendelejo wenu wa pa kala.” (Bene Efisesa 4:22) Ikala na kibidiji kya kwiendeja bu muntu mutame.

  “Shi bambutwile bakumona ukwata kyaba ne kyaba butyibi bwa tunangu ne amba wi musumininwe kuleka kuponena mukilubo’kya dikwabo, nabya bakakukulupila monka.”—Karen.

LONDA ANO MADINGI: Longa bukomo bobe bonso wimwekeje bu muntu ukulupilwa. Kimfwa, shi wadi kudipo ku njibo pano kojokela’ko, yukija bambutwile amba kodi mu dishinda—nansha shi kusapo kufika nsá ke mipite. Shi ulonge namino udi bwa abe wibalombola’mba, ‘Nsaka munkulupile monka.’