Butundaile Bulēmekibwe ku Meso a Leza ne a Bantu

“Mwadi butundaile mu Kena . . . Ne Yesu mwine bamwendela konka ku butundaile ne bāna-bandi-babwanga bene kumo.”—YOANO 2:1, 2.

1. Nsekununi ya Yesu mu Kena īsambila pa bika?

YESU, inandi, ne bandi bana ba bwanga bamobamo bēmwenine nsangaji iletwanga na butundaile bwa bulēme bulongwa umbukata mwa bantu ba Leza. Kidishitu wālengeje masobo amo a butundaile ekale matabuke kunengela pa kulonga’ko kingelengele kyandi kibajinji. (Yoano 2:1-11) Padi nobe kodi mutanwe ku butundaile bwa Bene Kidishitu basaka kwingidila Yehova na nsangaji bu ba mulume ne mukaji. Pakwabo padi i abe mwine ulanga butundaile bobe nansha bwa mulunda okwasha mwanda wa bukapite biyampe. Ino i bika bikokeja kukwasha bukapite biyampe?

2. Bible witusapwila bika bitala pa butundaile?

² Bene Kidishitu i bamone amba madingi a mu Kinenwa kya Leza kya ku bukomo bwa mushipiditu akwashanga mwana-mulume ne mwana-mukaji basaka kwisonga. (2 Temote 3:16, 17) I bine, Bible kalombwelepo kamo ne kamo ka mwakulongela butundaile bwa Bene Kidishitu. I amo, mwanda bishiyekulu ne bijila bya ntanda bishilanga mwendele bifuko ne bitatyi. Kimfwa, mu Isalela wa kala kemwādipo bisela bishilakane bya butundaile. Mu difuku dya butundaile, musoñañani wādi’tu uselela mutundaile ku njibo yandi nansha ya shandi. (Ngalwilo 24:67; Isaya 61:10; Mateo 1:24) Kulonga namino ku meso a bantu bonso bo bwādi butundaile, kepādipo bisela na bino bivudile mu matundaile a dyalelo.

3. Yesu wākweshe ku mwanda’ka mu Kena?

³ Bene Isalela bādi bāyukile amba dino ditabula bo busongi bwine nansha butundaile. Kupwa papo, bādi bakokeja kusoba masobo, na oa alombwelwe mu Yoano 2:1. Malamuni mavule a Bible alamwine uno vese amba: “Mwadi butundaile mu Kena . . .” Ino binenwa bibajinjibajinji i binene’po amba “bidibwa bya masobo” nansha amba “bidibwa bya butundaile.”a (Mateo 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Nsekununi ilombola patōka amba Yesu wādi’ko kadi wākweshe ne ku kuloeja butundaile bwa Bayuda. Inoko, mwanda mukatampe i uno: mwāikadile bobwa butundaile i bishile na bimweka dyalelo.

4. Lelo Bene Kidishitu bamo batoñanga kulonga butundaile bwabo muswelo’ka, ne mwanda waka?

⁴ Mu matanda mavule dyalelo, Bene Kidishitu basaka kwisonga bafwaninwe kuvuija bisakibwa kampanda bya mungya bijila. Shi abalonga namino, nabya abetundaila mu muswelo mwitabijibwe na bijila. Kino’ki padi kilomba’tu kwitana ku meso a zuji, a mwendeji, nansha a ntunguluji upelwe lupusa na Leta. Bamo batoñanga kwisonga uno muswelo, na kulomba’ko babutule nansha balunda batyetye Bene Kidishitu batanwe’po bu batumoni ba kwibemanina mungya bijila, nansha mwanda wa kuvudija nsangaji. (Yelemia 33:11; Yoano 3:29) Mo monka, bakwabo balekanga kulonga masobo a butundaile makatakata nansha bidibwa bilomba lupoto luvule. Ino babwanya kulongolola tudibwa tutyetye twa kudya na balunda babala-banga kete. Nansha shi tubatonge kulonga bika, tuyukei amba Bene Kidishitu bapye bakokeja padi kwikala ne mumweno mwishile na wetu.—Loma 14:3, 4.

5. Mwanda waka Bene Kidishitu bavule basakanga ku butundaile bwabo kwikale ne dishikulu, ne disambilanga pa bika?

⁵ Bene Kidishitu bavule besonga basakanga kwikale ne dishikulu dimanine pa Bible ku bwabo butundaile.b Ke-bantu bayukile amba Yehova ye mwine wāshilwile busongi ne amba i mulete mu Kinenwa kyandi madingi a mwa kulumbulwila busongi ne mwa kutanina nsangaji. (Ngalwilo 2:22-24; Mako 10:6-9; Efisesa 5:22-33) Balume ne bakaji bavule betanga babutule ne balunda Bene Kidishitu bāye basangale nabo pamo. Shi ke pano, tufwaninwe kumona namani kwishila kwa bisakibwa bilombwa mungya bijila, muswelo upityijibwa busongi, ne bibidiji bya kotushikete? Kino kishinte kibandaula myanda ipitanga mu matanda palapala. Myanda imo ikokeja padi kwishila na yoyukile kala nansha na yomonanga kwenu. Nansha nankyo, ubwanya kutana’mo misoñanya imo ya mvubu ilondwa na bengidi ba Leza bonso.

Busongi Bulēme I Busongi Bulonda Bijila

6, 7. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku bijila bya Leta mu busongi, ne tukalombola’kyo namani?

⁶ Yehova ye wātūdile’ko busongi, ino maludiki a bantu nao atalwanga na bilonga boba besongele. Ne kino i kyendele’mo. Yesu wānene amba: “Nanshi lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” (Mako 12:17) Mo monka, ne mutumibwa Polo wādingile amba: “Bantu bonso bēkale kukōkela bakatampe balupusa bakwibalela; ke-kuntu kutupu wa lupusa lwandi wa kubulwa Leza; ke-bantu balupusa bonso bádipo i baboībwe na Leza.”—Loma 13:1; Tetusa 3:1.

⁷ Mu matanda mavule Kesala, ke balupusa kadi, bo bayukanyanga i ani wafikila pa ludingo lwa kusonga nansha kusongwa. Penepo, shi Bene Kidishitu babidi badi na bwanapabo bwa kwisonga mwendele Bisonekwa, bafwaninwe na mutyima wa mundamunda utōka kuta mutyima ku bijila bya ntanda yabo. Mu bino bijila mubadilwa padi mukanda uleta kishima kya kwisonga, kwimaninwa na mwingidi wa Leta, ne kwilembeja ku buku. Kesala Akutusa, paāsomenye amba ntanda “ilembwe bu-musonko,” ba Madia ne Yosefa bālongēle monka na kwenda ku Betelema amba ‘basonekwepo ku musonko.’—Luka 2:1-5.

8. Busongi bukutyilanga namani bantu mu bumo, ne Batumoni ba Yehova baloñanga bika bilombola amba bemvwanije uno mwanda?

⁸ Shi Bene Kidishitu babidi abesonge mwendele bijila bya Leta, nabya abapu kwikuta mu bumo ku meso a Leza. O mwanda Batumoni ba Yehova kebapitulukangapo busongi bwabo na kuvudija bisela bya kwisonga mwendele bijila, nansha kupituluka monka mpiko yabo, kimfwa na mulongelanga boba bavulukanga mafuku a butundaile bwabo kupwa kwa myaka 25 nansha 50. (Mateo 5:37) (Bipwilo bimo bipelanga busongi bulembeje ku Leta amba mwanda’po’tu mumpele nansha pashitele kalongelepo tubisela twa mu kipwilo nansha kuyukanya’mba mwana-mulume’u ne mwana-mukaji’u abesonge.) Mu matanda mavule, Leta upanga Kamoni wa Yehova umo lupusa lwa kwimanina masongi. Shi kidi namino, ukasaka padi kwimanina’o na kwela’po ne dishikulu dya butundaile ku Njibo ya Bulopwe. Kino kyo kifuko kine kya mutōtelo wa bine kadi kyo kifwaninwe kulongelwa’ko dishikulu ditala ino mpangiko, yātūdilwe’ko na Yehova Leza.

9. (a) Shi busongi bukalembwa ku Leta, i bika padi bikasaka kulonga besonga’ba? (b) Bakulumpe batalwa namani na mpangiko ya butundaile?

⁹ Mu matanda makwabo, bijila bilomba ba mulume ne mukaji besongele ku bilo bya Leta, kimfwa mu mobo makata a mu kibundi, ku meso a mwingidi wa Leta mutongwe. Divule Bene Kidishitu basakanga kulonga, kunyuma kwa dino ditabula dya Leta, dishikulu dya butundaile ku Njibo ya Bulopwe mu dine difuku’dya nansha mu dilonda’po. (Ke biyampepo kupityija mafuku mavule pa bukata bwa difuku dya kwilembeja ku Leta ne dya dishikulu dimanine pa Bible, mwanda besoñanga ku meso a Leza ne a bantu, ne ku a kipwilo kya Bwine Kidishitu kine.) Shi ba mulume ne mukaji bakelembeja ku Leta bakimba kulongelwa dishikulu mu Njibo ya Bulopwe kampanda, bafwaninwe kulomba kumeso kwa kitatyi lupusa kudi bakulumpe babundile Komite wa Mingilo wa pa Kipwilo. Shi batadi abamone amba badi na mwiendelejo muyampe, bafwaninwe kadi ne kutala mpangiko ya butundaile kutyina’mba yakavutakanya mpangiko ya kupwila ne ya mingilo mikwabo ilongelwanga mu njibo’ya. (1 Kodinda 14:33, 40) Bakatala kadi ne bya kudyangula bikimba besongele kudyangula njibo ne kutyiba mbila shi i byendele’mo kwela musapu utala kwingidijibwa kwayo.

10. Shi busongi i bulembejibwe ku Leta, bikekala namani pa mwanda utala dishikulu dya butundaile?

¹⁰ Mukulumpe wela dishikulu dya butundaile ufwaninwe kwikankila’ko mwisambo wikale wa kyanga, ubaka ku mushipiditu, kadi wa bulēme. Shi ba mulume ne mukaji i bapwe kala kwilembeja ku Leta, nankyo ukalombola patōkelela amba i besonge mwendele bijila bya Kesala. Shi mityipo keyatyipilwepo ku meso a Leta, nankyo bakalonga’yo kitatyi kyelwa dishikulu.c Shi bātyipile’yo ku meso a Leta ino kadi bakimba ne kutyipa’yo ku meso a Yehova ne a kipwilo, nankyo bakanena mu muneneno ulombola amba beityipile kala na kwingidija kitatyi kipite, bilombola amba kebapwe kala ‘kusambakanibwa’ pamo.—Mateo 19:6; 22:21.

11. Mu bifuko bimo, besoñanga namani, ne bikalanga namani pa mwanda utala dishikulu dya butundaile?

¹¹ Mu bifuko bimo, bijila kebilombepo besonga’ba balonge bisela kampanda, nansha kwimana ku meso a mwingidi wa Leta kwine. Busongi kwabo i enka shi abalombola mwingidi wa Leta mukanda mushinye obalembeje busongi. Ponka’po, ne mukanda wa busongi wasonekwa mu buku. Kubapu besonga’ba ke ba mulume ne mukaji, ne dine difuku’dyo ye dyobetundaila. Monka mokilombwedilwe kungala, besonga bakasaka padi kulondeja’po dishikulu dimanine pa Bible ku Njibo ya Bulopwe. Tutu mupye ku mushipiditu utongelwe kunena’dyo ukalombola bemvwaniki bonso amba ba mulume ne mukaji’ba i besonge mwanda ke bapwe kwilembeja kala. Mityipo ikokeja kulongwa kukwatañana na madingi adi mu musango wa 10 ne adi kunshi kwa dyani. Boba bakatanwa ku Njibo ya Bulopwe bafwaninwe kusangala pamo na ba mulume ne mukaji ne kumwena mu madingi a mu Kinenwa kya Leza.—Lwimbo lwa Ñimbo 3:11.

Busongi bwa ku Bako ne bwa ku Leta

12. Lelo busongi bwa kishiyekulu i busongi’ka, ne shi bubapu i kika kifwaninwe kulonga?

¹² Mu matanda amo, balume ne bakaji bamo besoñanga bobwa butelwa bu busongi bwa ku bako (nansha bwa kishiyekulu). Buno ke busongipo bwa ntekele-nkuvwike, nansha bobwa buyukene enka mu kibundi ino mungya bibidiji bya kipindi kya ntanda’ya mpika.d Buno botwisambila’po i busongi bulongwa mwendele kibidiji kya kifuko nansha kya bantu kampanda. Padi balombanga kutūla buko, bulombola amba abesonge mwendele bijila ne Bisonekwa. Leta nandi umonanga amba buno busongi bwa kutūla buko i bwitabijibwe mwendele bijila, kadi i bwa lonso. O mwanda, busongi’bwa busonekwanga nansha kulembwa mu buku, ebiya ku mfulo besongele’ba bapebwa mukanda na Leta. Kulembeja kukiñanga ba mulume ne mukaji, enka ne mukaji shi ke wa kishala, pamo ne bana bene bakabutulwa. Kipwilo kikakankamika boba besonga mungya kishiyekulu balembeje busongi bwabo kinondanonda na kutūla buko. Eyo mobimwekela, mu bijila bya Mosesa, bana ne busongi byādi bilembejibwa mwendele bijila.—Mateo 1:1-16.

13. I kika kikanenenwa dishikulu, shi butundaile bwa kishiyekulu bubalongwa?

¹³ Boba besonga na kutūla buko mungya bijila bekalanga ke ba mulume ne mukaji besonge. Monka mokilombwedilwe kūlu, Bene Kidishitu besonga namino bakokeja kulomba dishikulu dya busongi, ne kulonga mpiko ya pa butundaile ku Njibo ya Bulopwe. Shi kibalongeka namino, muneni ufwaninwe kulombola’mba besongele’ba i besonge kala monka mwendele bijila bya Kesala. Dishikulu adyo i dimo kete. Busongi pano i bumo, bwa kishiyekulu mwendele bijila bitabijibwe, kadi bwelelwe ne dishikulu dya mu Bisonekwa. Kulonga byonso bibidi pamo, shi bibwanika, kyo kintu kiyampe, nakampata difuku dimo dyonka, kino kikapeja busongi bwa Bwine Kidishitu bulēme mu kibundi.

14. I kika kifwaninwe kulonga Bene Kidishitu shi busongi bwa kishiyekulu ne bwa ku Leta i bwitabijibwe kwabo?

¹⁴ Mu matanda amo mwitabijibwe busongi bwa kishiyekulu na bijila, mulongololwanga ne busongi bwa ku Leta (kulembeja). Busongi bwa ku Leta bwikalanga divule bulongwa ku meso a mwingidi wa Leta, kadi kwikalanga ne kwipikila mpiko ne kushinya ku Leta. Bene Kidishitu bavule basakanga busongi bwa ku Leta kupita’ko bwa mwendele kishiyekulu. Pa ano onso abidi kepadipo’ko kijila; mwanda mulongelo umo ne umo i mulembejibwe. Kadi byobya binenwe mu musango 9 ne wa 10 bitala pa dishikulu dya butundaile ne mpiko bikokeja kulondwa ne pano. Kintu’tu kisakwa i busongi’bwa bwikale bwa bulēme ku meso a Leza ne a bantu.—Luka 20:25; 1 Petelo 2:13, 14.

Lamai Bulēmantu mu Busongi

15, 16. I muswelo’ka ukalombolwa bulēme mu busongi?

¹⁵ Pākolele busongi bwa mulopwe wa Peleshia, mukulu wa badingidi witwa dya bu Memukane wāletele madingi a kamweno amba ‘bakaji bakalēmeke balume babo bulēme.’ (Eseta 1:20) Mu busongi bwa Bene Kidishitu kekilombepo bidi mulopwe wa pano panshi alete kijila; abo bakaji basangelanga kulēmeka balume babo. Mo monka ne balume nabo ‘balēmekele bulēme bakaji’ ne kwibatendela. (Nkindi 31:11, 30; 1 Petelo 3:7) Kushinsakanya bulēme ku bwetu busongi ke kwa kwilaijapo bidi kupwa kwa myaka mivule. Abo bufwaninwe kulombolwa’tu ku ngalwilo, i bine, tamba’tu enka difuku dya butundaile.

¹⁶ Ke enkapo mwana-mulume ne mwana-mukaji kete—ba mulume ne mukaji—bafwaninwe kulēmekeja difuku dya butundaile. Shi kudi mukulumpe Mwine Kidishitu ukela dishikulu dya butundaile, nabya bulēme bufwaninwe kumweka ne mu dishikulu’dya. Dishikulu dikatala enka ba mulume ne mukaji. Ne byodidi bu kipindi kya kwibapeja bulēme, muneni kafwaninwepo kunena bya kuzaula ne bya kusepeja. Kadi kafwaninwepo kwisambila bininge pa twanda twibatala, kutyina betundaila’ba nansha bemvwaniki bakakwatwa bumvu. Ino ukekankila’ko kwikala wa buzanzamuke ne ūbaka, ne kulombola biyampe mwine ushilwile busongi ne milangwe Yandi mine. I bine, dishikulu dya butundaile dilēme dinenwa na mukulumpe dikatuntwila’ko buyampe bwa butundaile buletela Yehova Leza bulēme.

17. Mwanda waka mu matundaile a Bene Kidishitu mudi ne bijila?

¹⁷ Mubamone mu kino kishinte myanda mivule ya bijila bitala pa butundaile. Padi myanda imo pa ino keiloñwangapo mu kyenu kibundi. Inoko, batwe bonso tubadyumunwa amba kya mvubu i mpangiko ya butundaile umbukata mwa Batumoni ba Yehova ikale milonde bijila bya mu kibundi ne bisakibwa bya Kesala. (Luka 20:25) Polo witusoñanya’mba: “Lambulai kudi abo bonso mo kyendelemo, musonko wende ku bamusonko; milambu nayo konka ku bamilambu; . . . ne buleme nabo bwikale konka ku bakulemekwa buleme.” (Loma 13:7) Bine, i kyendele’mo Bene Kidishitu bekale kulēmeka ndudi itūdile Leza mu busongi tamba’tu enka pobetundaila’pa.

18. I myanda’ka itala pa butundaile yotufwaninwe kuta’ko mutyima, ne i kwepi kotukokeja kutana madingi?

¹⁸ Kupwa kwa butundaile buvule bwa Bene Kidishitu kwikalanga ne kwibunga—ko kunena’mba kwikalanga masobo a butundaile, kudya, ne kutoma. Vuluka amba Yesu wākatenwe ku masobo amo a uno muswelo. Shi kudi kwibunga kwa uno muswelo, i muswelo’ka otukokeja kwingidija madingi a mu Bible mwanda wa kulombola bulēme kudi Leza ne ku bapya besongele bene kadi ne ku kipwilo kya Bwine Kidishitu? Kishinte kilonda’ko kikashintulula uno mwanda.

Lombola mu Būmi Bobe Amba Udi na Lwitabijo

“Kwitabija nako mo monka, shi kekudipo ne mīngilo, nankyo i kufwe ako kwine.”—YAKOBA 2:17.

1. Mwanda waka Bene Kidishitu babajinji bātele bininge mutyima ku lwitabijo ne ku mingilo mine?

BENE KIDISHITU babajinji, bonso pamo bālombwele lwitabijo lwabo bya binebine mu būmi bwabo. Mwanā bwanga Yakoba wādyumwine Bene Kidishitu amba: “Ino mwikale bakulonga mwanda, ke konka ku kwivwana bitupu.” Wābweja’ko kadi amba: “Monka mwikadile ngitu yambulwa mushipiditu i mifwe, mo monka ne kwitabija nako kwampikwa mīngilo i kufwe.” (Yakoba 1:22; 2:26) Myaka 35 pa kupita’po tamba usonekela bino binenwa, Bene Kidishitu bavule bāendelele binebine kulombola lwitabijo lwabo mu mingilo mipotoloke. Ino i kya bulanda, mwanda kudi bamo kebālongelepo namino. Yesu wāsoñenye kipwilo kya Semilena ne bakwabo bavule ba mu kipwilo kya mu Saledise, amba: “Ngyūkile bilongwa byobe, ne byōtelwa’mba, i mūmi; nanshi wi mufwe.”—Kusokwelwa 2:8-11; 3:1.

2. I bika bifwaninwe kwiipangula Bene Kidishitu pa mwanda utala lwitabijo?

² Mo monka kadi Yesu wākankamikile ne boba ba mu Saledise—eyo i ne bonso badi bakutanga bino binenwa—amba balombole buswe bobaswele bubinebine bwa Bwine Kidishitu ne kwikala balanguke ku mushipiditu. (Kusokwelwa 3:2, 3) O mwanda umo ne umo motudi ufwaninwe kwiipangula amba: ‘Le bilongwa byami bidi namani? Lelo mingilo yami ilombolanga patōkelela amba noñanga bukomo bwami bonso bwa kulombola lwitabijo mu bilongwa byami, ne mu myanda mikwabo yampikwa kukwatañana na busapudi nansha na kupwila kwa pa kipwilo?’ (Luka 16:10) Uno mwanda utala mu bipindi bivule, ino lekai bidi tubandaulei’ko’tu kimo: kyokya kitala kwibungila pamo, kwela’mo ne kokwa kwa pa butundaile bwa Bwine Kidishitu.

Kwibunga Kutyekutye

3. I bika binena Bible pa mwanda utala kwibungila pamo?

³ Batwe bonso tusangelanga kwitwa ku kwibunga kwa Bene Kidishitu besangaja. Yehova i “Leza wa nsangaji,” usakilanga bengidi bandi nabo bekale ba nsangaji. (1 Temote 1:11, NW) Solomone wālembele buno bubine mu Bible amba: “Natendela nsangaji, mwanda muntu kadipo ne kintu kitabukile būya munshi mwa dyuba poso’nka kudya ne kutoma, ne kusangala; mwanda kyokya kikekalanga nandi mu mingilo yandi mafuku onso a būmi bwandi.” (Musapudi 3:1, 4, 13; 8:15) Kuno kusangala kukokeja kwikala i kudīla pamo mu kisaka nansha mu kwibunga kukwabo kutyekutye kwa batōtyi ba bine.—Yoba 1:4, 5, 18; Luka 10:38-42; 14:12-14.

4. Muntu ulongolola kwibunga kwa bantu ufwaninwe kuta mutyima ku bika?

⁴ Shi i abe ulongolola ne wimanine kuno kwibunga, ufwaninwe kutadija biyampe motandikile bintu, nansha shi wi mwite’tu batōtyi batyetye kete ku bidibwa ne ku mīsambo ya bu bana na bana. (Loma 12: 13) I biyampe kutala shi “bintu byonsololo [i] bilongibwe monka mo byendele,” ne kuludikwa’byo na “ñeni mitūke mūlu.” (1 Kodinda 14:40; Yakoba 3:17) Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Byonso byo mulonga, shi kudya, shi kutoma, shi bika, shi bika, byonsololo, longelai’byo monka mu ntumbo ya Leza. Kemukalonga, nansha kimo, kyakukoleja.” (1 Kodinda 10:31, 32) I myanda’ka imo ilomba kutebwa’ko mutyima? Kubandaula’yo kumeso kwa kitatyi ko kukakukwasha uyuke shi byolonga ne bilonga boba boityile bilombolanga lwitabijo lobe.—Loma 12:2.

Mukekadila Kwibungila Pamo

5. Mwanda waka mufikilwa ufwaninwe kuta mutyima ku mupānino wa bitomibwa bikolwañana ne minjiki?

⁵ Bafikilwa bavule beipangulanga shi babanya kuleta’ko bitomibwa bikolwañana. Ke malwapo aloejanga kwibungila pamo. Vuluka amba Yesu wāpele kibumbo kyāile kwadi bidibwa—wāvudija mikate ne mwita. Nsekununi keinenenepo amba wālongele kingelengele kya kuvudija vinyu, ino tuyukile amba wādi na bukomo bwa kwiileta. (Mateo 14:14-21) Shi ubatyibe mbila ya kuleta bitomibwa bikolwañana ku kwibunga, ikala na bujalale bwa kuyuka bungi bufwaninwe, watūla’ko ne bitobala bya boba kebafikanga’kopo. (1 Temote 3:2, 3, 8; 5:23; 1 Petelo 4:3) Nakampata kemwakalongai bintu bitonona bakwabo ku kutoma bintu bibwanya kwibasuma “bwa nyoka.” (Nkindi 23:29-32) Ebiya mwanda utala minjiki ne ñimbo nao? Shi kudi ne minjiki, kokelwa kusañuna ñimbo na katentekeji, uta mutyima ku mombelo ne masenda oilangula. (Kolose 3:8; Yakoba 1:21) Bene Kidishitu bavule i bamone amba komba’ko Ñimbo ya Bulopwe nansha kwimba’yo mwa kimo kuletanga nsangaji. (Efisesa 5:19, 20) Ino kadi, bandaula ne bukata bwa diwi kutyina’mba minjiki yakakadikija mīsambo ya nsangaji ne kukambakanya balondakani.—Mateo 7:12.

6. Mufikilwa ukalombola namani amba lwitabijo lwandi i lūmi mu mīsambo ne mu myanda mikwabo?

⁶ Ku kwibunga kwa bana na bana, Bene Kidishitu babwanya kwisambila pa myanda palapala, kutanga bishinte bishileshile, nansha kufumika myanda yobemwenine. Shi myanda keitontokela pakwabo, mufikilwa ukeyolola na bunwa. Ukatala kutyina’mba kwakekala’nka muntu umo utādila mīsambo. Shi wamone kino kintu, nankyo ukokeja aye mwine kuboya mwanda, nansha kupa bakwabo kishima kya kunena’po, padi na kuselula mwanda ulomba bonso banene’po. Bakulu ne banuke bakamwena mu myanda palapala ya kuno kwibungila pamo. Shi ulongolwele kuno kwibunga na tunangu ne na bunwa, nankyo ‘kikōkeji kyobe kikayūkibwa’ ku bantu bonso baile’ko. (Fidipai 4:5) Bakajingulula amba lwitabijo lobe i lūmi mu miswelo yonso ya bobe būmi.

Butundaile ne Masobo a Butundaile

7. Mwanda waka kutandika myanda ya matundaile ne kwibunga kukwabokwabo kulomba kutadija?

⁷ Mukenga wa pa bula wa kwisangaja i oa wa butundaile bwa Bwine Kidishitu. Bengidi ba Leza pa kala, kwela’mo Yesu ne bandi bana ba bwanga, bādi basangela bitatyi bya kwisangaja kwa uno muswelo, ne kwa mafetyi kwine. (Ngalwilo 29:21, 22; Yoano 2:1, 2) Inoko dyalelo, myanda mimweke ilombola’mba kutandika mpangiko ya kwibungila pamo, kwela’mo ne ya matundaile, kulomba kulonga bukomo bwa pa bula pa kusaka’mba ikale ya bujalale ne ndiñamano ya Bwine Kidishitu. Eyo mu būmi bwa bukile bukya, Mwine Kidishitu udi na mukenga wa kulombola lwitabijo lwandi.

8, 9. I muswelo’ka ufikidija bisela bivule bya pa butundaile myanda yotutanga mu 1 Yoano 2:16, 17?

⁸ Bantu bavule bakubulwa kulama misoñanya ya Leza bamonanga butundaile bu kitatyi kya kupityija’byo kipimo nansha kya kutala bintu kilomo-nyeka. Mwana-mukaji umo wasongelwe panopano unena mu dibuku dimo dya mu Bulaya pa mwanda utala butundaile bwabo bwa “katūtu” amba: ‘Twadi mu dikalo dikokwa na bimbulu biná koku tulondwa na tupo tuselelwe na bimbulu 12, ne ditempa mudi dintu dya batuimba ne bañomba ba minjiki. Kupwa, twadya bidibwa bya musonso ne kwimvwana minjiki miyampe; bine bwadi butundaile bwa ntumbo. Nadi’tu bwa mulopwe mukaji mu difuku’dya, enka monadi nsakila.’

⁹ Nansha bishidile bisela mu matanda mu matanda, miimvwanino na ino’i ilombola patōkelela byobya byāsonekele mutumibwa Yoano amba: “Ke-bintu byonsololo bidi panopantanda, kilokoloko kya ngitu, ne kilokoloko kya meso, ne ntumbo ya kwitatula ya būmi, kebidipo bya Tata, mhm, i bya panopantanda.” Ulanga’tu ba mulume ne mukaji Bene Kidishitu bapose bakokeja kukimba butundaile bwa “katūtu” na kudya bya masobo mulwi mwanda wa “ntumbo”? Na bubine, mumweno wabo ukalombola’mba balondanga madingi anena’mba “yewa ulonga kiswa-mutyima wa Leza aye wikele nyeke.”—1 Yoano 2:16, 17.

10. (a) Pa kusaka butundaile bwikale bujalale, mwanda waka bilomba mpangiko? (b) Lelo butyibi bukalongwa namani pangala pa bakwitwa?

¹⁰ Ba mulume ne mukaji Bene Kidishitu basakanga kwikala na bujalale ne bwenzankane, kadi Bible ubwanya kwibakwasha. Bayukile amba dino difuku didi na buluji, i ngalwilo ya būmi bwa busongi bwa Bene Kidishitu babidi bakulupile būmi bwa nyeke. Kebibalombangapo enka kulonga masobo a butundaile a kokwa na kuno. Shi abatonge kulonga fetyi, bakabala bidi lupeto lukimbwa’ko ne muswelo okukapityijibwa. (Luka 14:28) Mu būmi bwabo bwa bu Bene Kidishitu, mulume ukekala mutwe mwendele Bisonekwa. (1 Kodinda 11:3; Efisesa 5:22, 23) Nanshi musoñañani ye mwine masobo a butundaile. Inoko, ukesamba na buswe na yewa usa kwikala mukajandi pa mwanda utala kuyuka i bāni bobakokeja kwita ku masobo a butundaile. I bikomo kwita babutule ne balunda bonso, o mwanda bilomba bujalale ne butūkanye mu butyibi. Besonga’ba bafwaninwe kutala shi Bene Kidishitu bokebetyilepo bayukile buluji bwine bokebetyilwe ne kutyina bakakalala.—Musapudi 7:9.

“Mwine Bidibwa”

11. I mwingilo’ka udi na “mwine bidibwa” ku butundaile?

¹¹ Shi besonga’ba abatonge kwikale ne kwibungila pamo mwa kusobela masobo a butundaile, bakalonga namani pa kusaka’mba kwikale kulēmekibwe? Pano kepadi makumi a myaka, Batumoni ba Yehova bavulukanga tunangu tulombwelwe mu masobo ākatenwe’ko Yesu ku Kena. Kwādi “mwine bidibwa,” eyo ne kutatana mpika i mukulumpe mutōtyi nabo. (Yoano 2:9, 10) Mo monka, musoñañani wa bujinguludi ukatonga tutu Mwine Kidishitu mutame ku mushipiditu emanine mwingilo mukatampe’u. Shi wayuka masakila ne byobya bisangaja musoñañani, mwine bidibwa ukalonda kamo ne kamo kumeso ne mu kitatyi kya kwibunga kine.

12. Lelo musoñañani ukata mutyima ku bika pa bitala bitomibwa bikolwañana?

¹² Kutentekela pa binenwe mu musango wa 5, bamo besoñanga batoñanga kuleka kuleta bitomibwa bikolwañana ku masobo a butundaile mwanda wa kwepuka bunkolwankolwa kutyina’mba byakona nsangaji ne bulumbuluke bwa masobo. (Loma 13:13; 1 Kodinda 5:11) Ino, shi bitomibwa bikolwañana bibaletwa, musoñañani ukatadija amba bipānwe na bujalale. Ku butundaile bwākatenwe’ko Yesu mu Kena kwādi ne vinyu kadi nandi wāletele’ko vinyu milumbuluke. Yāfikija mwine bidibwa ku kunena’mba: “Bantu bonso babadikilanga bidi kusokola vinyu mikambe kulumbuluka nakampata, bantu batomatome-ē, ebiya nansha ke basokola milumbuluke’tu nabya, ino abewa ukibīkile vinyu mikambe kulumbuluka ne pano.” (Yoano 2:10) Eyo, Yesu aye kātonwenepo bantu ku bunkolwankolwa, mwanda wādi wibuyukile amba i bubi. (Luka 12:45, 46) Kutulumuka kwātulumukile mwine bidibwa pa mwanda wa vinyu milumbuluke kulombola amba wādi umwene betwa bonso bādi batoma amba kekudipo ukolelwe. (Bilongwa 2:15; 1 Tesalonika 5:7) Nanshi, musoñañani ne yewa utongelwe bu mwine bidibwa mukulupilwe bafwaninwe kutala shi bonso baile balondanga musoñanya unena’mba: “Kemukakolwai vinyu, e mudi lūma.”—Efisesa 5:18; Nkindi 20:1; Hosea 4:11.

13. Besongele bafwaninwe kuta mutyima ku bika shi kebaleta minjiki ku masobo a butundaile, ne mwanda waka?

¹³ Monka mwikadilanga kwibunga kukwabo, ne kuno nako shi kudi ne minjiki, i biyampe kuta mutyima ku bukata bwa diwi mwanda dyakajikakanya mīsambo. Mukulumpe umo Mwine Kidishitu wānene amba: “Pekalanga kyolwa kyenda kyoloba, mīsambo nayo yenda iloa pakwabo ne maja ashilula, ne diwi dya minjiki nadyo dyabaila’ko. Minjiki ishilulanga padi na diwi dityetye ku mfulo ke dikatampe dyajikakanya ne mīsambo. Masobo a butundaile wikalanga mukenga wa kwisanswa kwa bu bana na bana. Kikekala kya bulanda shi bukata bwa diwi dya minjiki bukalakanye uno mukenga!” Pano napo musoñañani ne mwine bidibwa ku fetyi bafwaninwe kutala myanda pa kyaba kya kunena muntu ungi, nansha kwita bañomba ba minjiki, basañune minjiki ne bukata bwayo bwa diwi. Polo wāsonekele amba: “Byonso byo mulonga shi bika, shi bika, shi kwisamba, shi mīngilo, nankyo longelai’byo byonsololo mu dijina dya Mfumwetu Yesu.” (Kolose 3:17) Shi betwa abajokela ku mobo abo pa kupwa kwa fetyi (nansha kwa masobo), lelo basa kuvuluka’mba besongele’ba badi abalombola kupityila ku yabo minjiki amba abalongela byonsololo mu dijina dya Yesu? Shi bavuluke namino, nankyo kibanengela.

14. I bika bifwaninwe kuvuluka Bene Kidishitu pa mwanda utala butundaile?

¹⁴ Eyo, butundaile bulongololwe biyampe bukavulukilwa pa biyampe. Ba Adam ne Edyta besongele pano kepadi myaka 30, banena pangala pa butundaile bumo amba: “Shi wadi’ko, longa wadi wa kwimwena kipwano kya bu bana na bana bwa Bene Kidishitu. Kwadi ñimbo ya kutendela Yehova ne kwipwija mukose kulumbuluke. Kuja ne minjiki kebyadikopo na mvubu mikatampe. Kwadi’tu kwisangaja ne kwiūbaka, kadi kyonso kyadi kilongwa’ko kyadi kikwatañane na misoñanya ya mu Bible.” Kubamone’po, ba musoñañani ne mutundaile bakokeja kulonga bivule mwa kulombwela lwitabijo lwabo mu bilongwa.

Byabuntu bya Butundaile

15. I madingi’ka a Bible otukokeja kulonda pa mwanda utala byabuntu bya pa butundaile?

¹⁵ Mu matanda mavule balunda ne babutule bapānga boba besonga byabuntu. Shi nobe ulañanga kupāna, i bika byofwaninwe kulama mu ñeni? Vuluka, mutumibwa Yoano wānenene pa mwanda wa “ntumbo ya kwitatula ya būmi.” Wanenene pa kuno kwitatula’mba i kwa ‘ino ntanda ipita,’ ke kwa Bene Kidishitupo balombola lwitabijo lwabo mu bilongwa. (1 Yoano 2:16, 17) Na uno mumweno wa Yoano wa ku bukomo bwa mushipiditu, lelo i biyampe bidi besonga bayuke majina a boba bonso baleta byabuntu? Bene Kidishitu ba mu Masedonya ne mu Akaya bāpene byabuntu ku banababo ba ku Yelusalema, ino i kutupu nansha pamo panena’mba majina abo ālombwelwe ku bantu. (Loma 15:26) Bene Kidishitu bavule bapānanga byabuntu balekanga kuyukanya majina abo kutyina amba bakemwekeja. Pa uno mwanda, ukokeja kupituluka mu madingi a Yesu adi mu Mateo 6:1-4.

16. I muswelo’ka ukepuka boba besonga kusanshija bakwabo pa bitala byabuntu bya butundaile?

¹⁶ Kukimba kuyuka baleta byabuntu i “kwikolomona bātwe bene” mwanda wa kumona i ani uletele bivule ne bilumbuluke. Nanshi, Bene Kidishitu besongele bakejiba kutela ku bantu majina a boba baletele byabuntu. Mwanda kutela majina a baletele kukokeja padi kusanshija boba kebadipo na muswelo wa kuleta’byo. (Ngalatea 5:26; 6:10) Inoko, ke kibipo ba musoñañani ne mutundaile kuyuka bamo baletanga byabuntu kampanda. Bakokeja padi kuyukila muntu wapānanga byabuntu ku kakanda kadi’mo, ino bantu bakwabo kuyuka mpika. Pekale i potupota, potupāna, ne potutambula byabuntu bya butundaile, tulombolei amba nansha ke mu tubintu twitutala kufula, lwitabijo lwetu lo luludika bilongwa byetu.

17. I kitungo’ka kifwaninwe kwitungila Mwine Kidishitu pa bitala lwitabijo ne mingilo?

¹⁷ Kulombola lwitabijo lwetu bine kulomba bivule, ke’nkapo kwikala na mwikadilo utōka, kutanwa ku kupwila kwa Bwine Kidishitu, ne kutanwa mu mwingilo wa busapudi kete. I kiyampe batwe bonso twikale na lwitabijo lūmi lumweka mu byonso byotulonga. Eyo, tubwanya kulombola lwitabijo lwetu mu bilongwa “bibwaninine” kwela’mo ne bya mu myanda yanenwa kala kūlu’i.—Kusokwelwa 3:2.

18. Bubine bwa binenwa bidi mu Yoano 13:17 i bumweke namani mu myanda itala butundaile ne kwibunga kwa Bwine Kidishitu?

¹⁸ Yesu pa kupwa kushiya kimfwa kiyampe kya kwityepeja ku bandi bana ba bwanga na kwiboija ku maulu, wānene amba: “Wivwane muyūke byabyo ne kwibilonga monka, nabya mwi badyese ne dyesepo.” (Yoano 13:4-17) Mu bibundi byotushikete’mo, padi kekidi’po na mvubu ne kekyendele’mopo koija muntu mukwabo ku maulu, kimfwa muntu wiya kwitunangila. Ino monka motwekimwena mu kino kishinte, tudi na mikenga mikwabo mu būmi ya kulombwela’mo lwitabijo lwetu na buswe, mu bilongwa kampanda, ne mu byobya bikwatañene na kwibunga kwa bana na bana ne kwa matundaile a Bene Kidishitu. Kushintulula ko kunena’mba i kitatyi kyotwisonga nansha kyotwityilwe ku butundaile nansha ku kwisangaja kwa kwibunga kwa Bene Kidishitu bakimba kulombola lwitabijo lwabo mu bilongwa byabo.

Usa Kulondolola Namani?

Ukalombola namani lwitabijo lobe

• polongolola kwibunga kwa bana na bana?

• polongolola butundaile nansha masobo?

• popāna nansha kutambula byabuntu bya butundaile?