Shapita 12

Komenai mishipiditu imbi

KUPWA’TU kwa kubatyijibwa kwandi, Yesu Kristu wāendele mu ntanda mutuputupu ya mu Yudea kukalombela ne kukalanguluka. Ye amo mwākamutompele Satana Dyabola amba ajilule bijila bya Leza. Ino, Yesu wāpelele byongo byonso bya Dyabola, ne kāponenepo mu dikinga dyandi. Kadi Yesu wādi wikunkula ne na mishipiditu imbi mikwabo mu mwingilo wandi pano pantanda. Ino misunsa mivule, wādi wiifundwila kulampe ne kwiikomena.​—⁠Luka 4:​1-13; 8:​26-34; 9:​37-43.

² Nsekununi ya mu Bible ifumika ino myanda, ifwaninwe kwitunekenya tuyuke’mba mishipiditu imbi idiko bine. Ijimijanga bantu. Inoko, tukokeja kukomena ino mishipiditu imbi. Lelo ayo mine yātambile kwepi? Mwanda’ka itompanga kudimba bantu? Ne i manwa’ka oingidija mwanda wa kufikila pa kitungo kyayo? Malondololo ku bino bipangujo akakukwasha ukomene mishipiditu imbi.

MISHIPIDITU IMBI​—⁠NSULO YAYO NE KITUNGO KYAYO

³ Yehova Leza wāpangile bipangwa bivule bya kumushipiditu kumeso kwa kupanga bantu. (Yoba 38:​4, 7) Nka na mokishintulwidilwe mu Shapita 6, umo wa mu bano bamwikeulu wātamije kilokoloko kya kusaka bantu bamutōte aye, pa kyaba kya kutōta Yehova. Pa kwendelela na kino kitungo kyandi, uno mwikeulu umbi wāpela kukokela Umpangi ne wāmulamakenya bubela, ne kulombola mwana-mukaji umbajinji’mba Leza i mbepai. Omwanda kino kipangwa kya kumushipiditu, ntomboki, kyāikele ke Satana (kinkwa) Dyabola (vubavuba).​—⁠Ngalwilo 3:​1-5; Yoba 1:⁠6.

⁴ Mwenda mafuku, bamwikeulu bakwabo balamata ku mutamba wa Satana Dyabola. Mu mafuku a Noa muntu moloke, bamo-bamo umbukata mwabo bāshile mingilo yabo momwa mūlu, bavwala imbidi ya bungitu mwanda wa kusangaja bilokoloko byabo bya busekese na bana-bakaji ba pano panshi. I Satana wātonwenine bano bamwikeulu mu dino dishinda dya butomboki. Kyēbafikije ku kubutula lukunwa lwa mashi a sanga lwādi lwitwa bu ba Nefilime, bakampangala ba binkandangobo. Yehova pa kuleta Dilobe dikatampe, dyākubije bantu bonso bamunyanji ne luno lukunwa lupunzule lwābutwilwe na bamwikeulu bakubulwa kikokeji. Bano bamwikeulu bantomboki bāsombolokele ku bonakani na kuvūla imbidi yabo ya bungitu, ebiya bajokela mu bikalo bya kumushipiditu. Inoko Leza wātyepēje bukomo bwabo na kwibela mu mfindi ya kumushipiditu bu tubwalala. (Ngalwilo 6:​1-7, 17; Yude 6) Inoko Satana, “mulopwe wa bademona,” ne bamwikeulu bandi, babi bakyendelela na butomboki bwabo. (Luka 11:15) Lelo badi na kitungo’ka?

⁵ Kitungo kya Satana ne bandemona bandi i kubombola bantu batombokele Yehova Leza. Omwanda umbula bwa mānga ya muzo wa muntu, bano bamwikeulu bajimijanga bantu na kwibakwatyija moyo ne na kulwa nabo. (Kusokwelwa 12:⁠9) Bimfwa bya mu kino kyetu kitatyi bilombola’mba bulwi bwitulwa bandemona pano i bukomo kupityidila. Bandemona bengidijanga miswelo yonso ya majende mwanda wa kunekenya bantu. I muswelo’ka wingidijanga bandemona kino kyambo, ne i muswelo’ka okokeja kwipandija’mo?

MUKIMBILA MISHIPIDITU IMBI KUKULUBIJA

⁶ Lelo majende i kika? I kwisamba nansha kwingidila pamo na bandemona, mishipiditu imbi, mpala na mpala nansha kupityila ku kilumbu. Majende ku bandemona adi pamo’nka bwa kyambo ku biluwe: Akokanga bantu. Babiluwe bengidijanga tudimbo twishileshile mwanda wa kukokela banyema mu bitebwa byabo, mishipiditu imbi nayo mo monka, ingidijanga miswelo mishileshile ya majende, mwanda wa kukokela bantu mu lupungu lwayo. (Enzankanya na Mitōto 119:110.) Miswelo imo-imo ya majende i kubuka, maleñanya, kutoma mwavi, butyi, kupaka manga, kwenda ku babwana-vidye, ne kwipangula bafu.

⁷ Kino kyambo kingilanga bininge, ke-pantu majende ongolanga bantu kujokoloka ntanda yonso. Ba mu bibundi bya kunja bakapakanga ku bañanga, boba bengila mu bizungu bendelanga ku bamaleñanya befundi ba ñenyenye. Majende i masambakane ne mu matanda atelwa bu a Ki-kristu. Bwifundi bulombola’mba mu Amerika (Etats-Unis) kete, mudi majulunale 30 alupulwa mu buvule bwa mikanda 10 000 000 ne kupita, esambilanga’nka pa majende kete. Bene Brezile bajimijanga ku mwaka ne mwaka Madolala midiyo 500 ne kupita ku bintu byamajende. Ino, bantu 80 pa katwa mu boba bakatanwanga ku bifuko bitōtelwanga’ko majende mu Brezile i bene Katolika babatyijibwe, bendanga ne ku Mīsa. Pa kutala muswelo wielele bakulumpe ba bipwilo mu kulonga byamajende, bantu bavule ba mu bipwilo balañanga’mba kulonga byamajende i kwitabijibwe na Leza. Ino lelo i amo?

MWANDA’KA BIBLE UPELANGA MAJENDE

⁸ Shi bākufundije’mba miswelo imo-imo ya majende i dishinda dilumbuluke dya kwisambila’mo na mishipiditu miyampe, padi ukatulumuka pa kuyuka binena Bible pa mwanda utala majende. Bantu ba Yehova bādyumwinwe’mba: “Kemukasomonwapo kuvundamukila ku boba beta bikudi bya kayamulongo, nansha ku boba ba majende; kemukikimbidila’bopo kwimusubija.” (Levi 19:31; 20:​6, 27) Mukanda wa Kusokwelwa witudyumuna’mba “bamajende” mfulo yabo i “dijiba ditema mudilo ne bibidikityi; luno namino lo lufu lwa bubidi [lwalonso].” (Kusokwelwa 21:8; 22:15) Yehova Leza i mupele miswelo yonso ya majende. (Kupituluka 18:​10-12) Mwanda waka?

⁹ Yehova wādi utuma mishipiditu miyampe, bamwikeulu boloke, mwanda wa kwisamba na bantu pādi kepabwene Bible yense mutuntulu. Tamba pa kubwana kwandi, Kinenwa kya Leza pano kyo akyo kiludika bantu basaka kwingidila Yehova mu muswelo mwitabijibwe. (2 Temote 3:​16, 17; Bahebelu 1:​1, 2) Leza kakonkolokangapo Kinenwa kyandi kikola na kupa bilumbu misapu, ehe. Mu kino kyetu kitatyi, misapu yonso itamba mu bikalo bya mishipiditu itambanga ku mishipiditu imbi. Majende akokeja kufikija muntu ku kususulwa na bandemona nansha ku kukwatwa na mishipiditu imbi. Omwanda Leza wabuswe witudyumunanga tuleke kwikuja mu miswelo yonso ya byamajende. (Kupituluka 18:14; Ngalatea 5:​19-21) Kadi shi tukyendelela na bilongwa byamajende kupwa kwa kuyuka muswelo wiamwene Yehova, nankyo tukidi ku mutamba wa mishipiditu imbi ya butomboki ne tukidi balwana na Leza.​—⁠1 Samwele 15:23; 1 Bilongwa 10:​13, 14; Mitōto 5:⁠4.

¹⁰ Muswelo umo wa majende uyukene bininge i lubuko​—⁠kutompa kuyuka myanda ya kumeso nansha mifyame, na bukwashi bwa mishipiditu imbi. Miswelo imo-imo ya lubuko i ino: lubuko lwa kutala ñenyenye, lwa musheta, kushintulula bilotwa, mishinko ya mu bikasala, kulala na bijimba. Bavule bamwene lubuko bu kukaya mitembwe bitupu, ino Bible ulombola’mba ne ba lubuko, ne mishipiditu imbi, bonso badi mu dikuta dimo. Kimfwa, Bilongwa 16:​16-19 ulombola ‘ndemona ubuka’ wādi ukankamika mwana-mukaji umo mu kubuka “lubuko.” Ino, bukomo bwandi bwa kubuka bwāmupwile pobāmufundwile mwine ndemona’wa. Bine lubuko i kyambo kingidijanga bandemona mwanda wa kukokela bantu mu makinga abo.

¹¹ Shi udi mu kyāso kya bulanda bwa lufu lwa mukena wa mu kyenu kisaka nansha mulunda nobe wa pamutyima, ukokeja kongolwa na dikinga dikwabo. Kilumbu wa majende ukokeja kukupa musapu kampanda nansha kwisamba na diwi dīfwene na dya yewa ufwile. Dyumuka! Kutompa kwisamba na bafu kukokeja kukukokela mu dikinga. Mwanda waka? Mwanda bafu kebakokejapo kwisamba. Wikiyukile kala, Kinenwa kya Leza kinena patōka’mba shi muntu wafu, “walukila ku biloba byandi, mu dyodya difuku dimo dyonka mifwatakanyo yandi ibaoneka.” Bafwe “kebayukilepo nansha kimo kine.” (Mitōto 146:4; Musapudi 9:​5, 10) Kadi, bandemona beulanga diwi dya mufu ne kupa kilumbu musapu utala pa yewa ufwile. (1 Samwele 28:​3-19) Nanshi yense “wipangula bibanda” udi mu dikinga dya mishipiditu imbi ne kaloñangapo kiswamutyima kya Yehova Leza.​—⁠Kupituluka 18:​11, 12; Isaya 8:⁠19.

KUPWA KONGOLWA KE KULWA DIVITA

¹² Shi ukokele ku madingi adi mu Kinenwa kya Leza atala pa majende, nankyo ukeonzolola mu dikinga dya bandemona. (Enzankanya na Mitōto 141:​9, 10; Loma 12:⁠9.) Ino lelo kishintulula’mba mishipiditu imbi keikikakutepo makinga? Mhm! Kupwa kutompa Yesu misunsa isatu, Satana “wamusonsoloka kufika’nka ne ku kitatyi kikwabo.” (Luka 4:​13, MB) Mishipiditu imbi nayo mo monka, keyongolangapo bantu bitupu, ino ibalwanga ne divita.

¹³ Vuluka muswelo wātambilwe Yoba, mwingidi wa Leza, divita na Satana. Dyabola wāmwipaile bimunanwa byandi pamo ne bengidi bandi bavule. Satana wāmwipaile ne bana bene. Kupwa wāmuponeneja mu misongo mikomokomo. Ino Yoba wāshele mwimanije kumeso a Leza, ne wāeselwe bininge. (Yoba 1:​7-19; 2:​7, 8; 42:​12) Tamba’nka penepa, bandemona bapanga bantu bumāma, bumpofu, ne baloelelwanga bininge pa kwibamona basusuka. (Mateo 9:​32, 33; 12:22; Mako 5:​2-5) Dyalelo, misapu mivule ilombola’mba bandemona bamweshanga bantu malwa mu busekese, ne kubeleka bantu bulubi. Bakyendelela na kutonwena bantu ku kutapañana ne ku kwiyoa, buno i bubi kumeso a Leza. (Kupituluka 5:17; 1 Yoano 3:15) Inoko, tununu twa bantu bādi bakutyilwe na ino mishipiditu imbi, pano i bekutulule’mo abo bene. Bekibwenye namani? Bēkilongele na kutabula matabula makatampe.

MUSWELO WA KUKOMENA MISHIPIDITU IMBI

¹⁴ I muswelo’ka umo okokeja kukomena mishipiditu imbi ne kwilama ku makinga ayo, abe pamo ne kisaka kyobe? Bakristu bene Efisesa ba mu myaka katwa imbajinji bādi bengidija majende kumeso kwa kwitabija, bātabwile matabula malumbuluke. Tutanga’mba “bavule badi balonga bya majende baungwija mikanda yabo pamo basoka’yo ku meso a bonso.” (Bilongwa 19:19) Nansha shi kwaingidije byamajende, wilame ku bintu byonso bikwatañene na majende nansha bisambila pa majende. Bitabo, ma julunale, ma video, bifwatulo bya ku lubumbu, ma bande a minjiki, nansha bintu byobengidijanga mu majende. Kadi ne bankishi, tukūya, kwishīka, mikānda, nkano ya kwikinga ne byonso bikupa boba balonga majende. (Kupituluka 7:​25, 26; 1 Kodinda 10:21) Kimfwa: ba mulume ne mukaji mu Tailande bāsuswilwe bininge na bandemona umbula bwa kitatyi kilampe. Kupwa bāsoka bintu byonso byādi bikwatañene na byamajende. Kyālupwile kika? Bānyongolwelwe mu lupusa lwa bandemona, kupwa bāendelele binebine kumushipiditu.

¹⁵ Pa kukomena mishipiditu imbi, ditabula dikwabo i kwingidija madingi a mutumibwa Polo: kuvwala ñonga ya kumushipiditu mibwaninine itupa Leza. (Efisesa 6:​11-17) Bakristu bafwaninwe kuningija kwikinga kwabo ku mishipiditu imbi. Lelo dino ditabula dilomba bika? Polo wānene’mba: “Kadi bwejejaiko ku bino byonso bino’bi ngabo ya kwitabija, ya kumona nayo mwakubudila miketo yonso ya mudilo ya yewa mubi.” I bine, shi lwitabijo lobe i lukomo bininge, kukakolelwapo kukomena mishipiditu imbi.​—⁠Mateo 17:​14-20.

¹⁶ I muswelo’ka okokeja kuningija lwitabijo lobe? I na kwendelela na kwifunda Bible ne kwingidija madingi andi umbūmi bobe. Bukomo bwa lwitabijo lwa muntu bulondanga nakampata mungya bukomo bwa kitako kyalo​—⁠buyuki bwa Leza. Lelo kwitabijepo’mba buyuki bwabinebine bōwatambwile ne bōwalamine mu mutyima pa kwendelela na kwifunda Bible, bwāikele kūbaka lwitabijo lobe? (Loma 10:​10, 17) Bine, mu kwendelela na kino kifundwa ne na kwikala na kibidiji kya kutanwa ku kupwila kwa ba Tumoni twa Yehova, lwitabijo lobe lukakomejibwa bininge. (Loma 1:​11, 12; Kolose 2:​6, 7) Kikekala bu ngabo ya kukukinga ku bulwi bwa mishipiditu imbi.​—⁠1 Yoano 5:⁠5.

¹⁷ Le i matabula’ka makwabo afwaninwe kutabula yewa usaka kukomena mishipiditu imbi? Bakristu bene Efisesa bādi bafwaninwe kwikinga mwanda bādi mu kibundi kyādi kibikelwe na bandemona. Omwanda Polo wēbasapwidile’mba: “Takamanai na kulombela mu kitatyi kyonso mu mushipiditu.” (Efisesa 6:​18, NW) Byotudi mu ntanda ibikelwe na bandemona, tufwaninwe kulombela kitatyi kyonso mwanda wa Leza etukinge ku mishipiditu imbi. (Mateo 6:13) Kikwasha nakampata mu kino kipindi, i bwangudi bwa kumushipiditu ne milombelo ya bakulumpe ba pa kipwilo kya bwine-kristu.​—⁠Yakoba 5:​13-15.

ENDELELA KULWA NA MISHIPIDITU IMBI

¹⁸ Nansha pa kupwa kutabula ano matabula a pakitako, bakwabo bāikele kukambakanibwa na mishipiditu imbi. Kimfwa, muntu umo wa mu Côte d’Ivoire wāshilwile kwifunda Bible na ba Tumoni twa Yehova, kupwa wāsokele bijimba byandi. Wāendelela bininge, wēpāna kudi Yehova, kupwa wābatyijibwa. Ino yenga umo kupwa kwa kubatyijibwa’ye, bandemona bāshilula kumukambakanya monka, wāshilula kwivwana mawi amusapwila’mba leka luno lwitabijo lobe lupya. Shi kino kibakufikila, lelo kishintulula’mba uwajimija kukingwa na Yehova? Mhm.

¹⁹ Yesu Kristu muntu mubwaninine, nansha byādi ulaminwe na Leza, ino wāivwene diwi dya Satana Dyabola, mushipiditu umbi. Yesu wētulombwele kyakulonga mu ngikadilo ya uno muswelo. Wānene Dyabola’mba: “Funduka papo abe Satana”! (Mateo 4:​3-10) Nobe mo monka, ufwaninwe kupela kwivwana mawi atamba mu bikalo bya mishipiditu. Komena mishipiditu imbi na kwabija Yehova. Eyo, lombela na diwi dikatampe, utela dijina dya Leza. Nkindi 18:10 unena’mba: “Dijina dya Yehova i bu-kiteba kikomokomo: Moloke unyemenamo ne kupanda wapanda.” Uno mwana-mulume mukristu mwine Côte d’Ivoire ye mwālongele, ebiya mishipiditu imbi yaleka’byo kumukambakanya.​—⁠Mitōto 124:8; 145:18.

²⁰ Yehova ulekele mishipiditu imbi ikale’ko, ino ulombolanga bukomo bwandi, nakampata mwanda wa bantu bandi, koku dijina dyandi dyenda disapulwa pano pantanda ponso. (Divilu 9:16) Shi udi nyeke pabwipi na Leza, kukevwanapo moyo wa mishipiditu imbi. (Umbadilo 23:​21, 23; Yakoba 4:​7, 8; 2 Petelo 2:⁠9) Bukomo bwabo i bwakipindi. Mu mafuku a Noa, yāpelwe mfuto, kitatyi kya kunyuma’ki beipangile mūlu, pano ikungile butyibi bwamfulo. (Yude 6; Kusokwelwa 12:9; 20:​1-3, 7-10, 14) Bine, ikungile’nka konakanibwa. (Yakoba 2:19) Shi kepano, shi mishipiditu imbi itompa kukongola na kyambo kampanda, nansha kukulwa divita mu muswelo kabidye, ukokeja kwiikomena. (2 Kodinda 2:11) Nyema miswelo yonso ya majende, ingidija madingi a Kinenwa kya Leza, ne kimba kwitabijibwa na Yehova. Wikilonge na kampeja-bukidi, ke-buntu būmi bobe bwimanine pa muswelo okomena mishipiditu imbi!

[Bipangujo]

1. Yesu wādi ulonga kika kitatyi kyādi witana na mishipiditu imbi?

2. I bipangujo’ka byotukabandaula?

3. Satana Dyabola waikeleko muswelo’ka?

4. I muswelo’ka wālubile bamwikeulu bakwabo mu mafuku a Noa?

5. Satana ne bandemona bandi badi na kitungo’ka, ne bengidijanga kika mwanda wa kunekenya bantu?

6. Majende i kika, i miswelo’ka ya majende imo-imo?

7. I muswelo’ka usambakene majende konso-konso, ne mwanda’ka imasambakane ne mu matanda etwa bu a bwine-kristu?

8. I kika kinena Bisonekwa pamwanda utala majende?

9. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba misapu itamba mu bikalo bya mishipiditu keitambengapo kudi Yehova?

10. Lubuko i kika, ne mwanda’ka tufwaninwe kwilupela?

11. Mwanda’ka kusaka kwisamba na bafu i dikinga dikatampe?

12, 13. I bukamoni’ka bulombola’mba bandemona bakyendelela na kutompa bantu ne kulwa nabo?

14. Kukwatañana na kimfwa kya bakristu ba mu myaka katwa imbajinji ba mu Efisesa, i muswelo’ka otukokeja kukomena mishipiditu imbi?

15. Pa kusaka kukomena mishipiditu imbi, i ditabula’ka dikwabo dyotufwaninwe kutabula?

16. I muswelo’ka okokeja kuningija lwitabijo lobe?

17. I matabula’ka makwabo ofwaninwe kutabula mwanda wa kukomena mishipiditu imbi?

18, 19. I kika kifwaninwe kulonga shi bandemona bakyendelela na kukambakanya muntu?

20. Mu kīpi, i kika kyofwaninwe kulonga mwanda wa kukomena mishipiditu imbi?

[Kapango pa paje 110]

I muswelo’ka omwene majende mu miswelo yao yonso?

TOMPA BUYUKI BOBE

I muswelo’ka upima mishipiditu imbi kujimija bantu?

Mwanda’ka Bible upelejanga majende?

I muswelo’ka ukokeja muntu kwinyongolola mu bukomo bwa mishipiditu imbi?

Mwanda’ka ufwaninwe kwendelela na kukomena mishipiditu imbi?