Kulanguluja Bantu Senene

TUFWIJANGA’KO Leza pangala pa kushinta kwitushintyile Kinenwa kyandi mu būmi bwetu, kadi tusaka bakwetu nabo bamwene’mo. Ne kadi tuyukile amba muswelo witaba bantu ku myanda miyampe o uyukanya byepelo byobakekala nabyo mu mafuku āya kumeso. (Mat. 7:13, 14; Yoa. 12:48) O mwanda tusakanga na kininga kyonso betabije bubinebine. Ino kikulupiji kyetu kisumininwe ne bupyasakane bwetu bifwaninwe kwendela pamo na kusansanya shi tusaka kulupula bipa bilumbuluke.

Kunena bubinebine na binenwa bya lupaka bya kusaka kuponeja lufundijo lwitemba muntu mukwabo, nansha shi i bikwatakanibwe na bisonekwa kapwila, kebimonwangapo divule senene. Kimfwa, shi tutela’tu mafetyi ebidile kufeta bantu amba i matambe ku mfundijo ya bujentaila, kino kekikashintapo mumweno wabo pa mafetyi’a. Ino divule, kulanguluka nabo senene ko kukalupula bipa biyampe. Lelo kwikala na mutyima unekena kulomba bika ne bika?

Bisonekwa bitulombola amba “tunangu tutamba mūlu i . . . twa ndoe, twa mutyima unekena.” (Yak. 3:17, NW) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe pano bu “mutyima unekena” kishintulula pa bute pa bute “wakubulwa kaninga-mpo.” Malamuni amo alamuna kino kishima amba “mutyima muyampe,” “senene,” nansha amba “kikōkeji.” Ino yuka amba mutyima unekena i mutūlwe pamo na ndoe. Kadi mu Tetusa 3:2, i beutele pamo na mutyima wa kupwana kadi i beushiyañanye na lūma. Fidipai 4:5 nandi witukankamika tuyukane bu bantu ba ‘mutyima unekena.’ Muntu wa mutyima unekena utanga mutyima ku bitamina, ngikadilo, ne malango a yewa waisamba nandi. Kekalangapo na kaninga-mpo ponso kepafwaninwepo kwikala nako. Shi tulongela bakwetu bintu namino, nabo bakashitula ñeni ne mityima yabo ya kwitabija musapu potulanguluka nabo mu Bisonekwa.

Kwa Kushilwila. Luka mulembi wa mānga unena amba mutumibwa Polo paādi mu Tesalonika, wāingidije Bisonekwa, “na kushintulula ne na kulombola bubinga kupityila mu bilembwa amba kyādi kifwaninwe Kidishitu asusuke ne kusanguka mu bafwe.” (Bil. 17:2, 3, NW) Kadi yuka amba Polo wālongele kino mu shinakoka ya Bayuda. Boba baādi wisamba nabo bādi betabije Bisonekwa bya Kihebelu amba i bya bine. O mwanda kyādi kyendele’mo kushilwila pa kintu kyobetabije kala.

Ino Polo pākesambile na Bangidiki ku Aleopakusa mu Atene, kāshilwilepo na kutela binenwa bya mu Bisonekwa. Ino wāshilwile na bintu byobādi bayukile ne bebitabije ne kwibitabija, wāingidija’byo mwa kwibafikijija ku kwitabija Umpangi ne mpango Yandi.​—Bil. 17:22-31.

Dyalelo nadyo, kudi midiyala ya bantu kebetabijapo lupusa ludi na Bible mu būmi bwabo. Ino kubwipi kwa būmi bwa umo ne umo budi mu makambakano a mwiko mu ino ngikadilo ya bintu. Bantu babilanga bintu bilumbuluke. Shi ubadikile kuta mutyima ku byobya bibasusula kupwa ke kwibalombola mushintulwila’byo Bible, uno musapwilo mujalale ukokeja kwibapa mutyima wa kuteja binena Bible pangala pa mpango ya Leza pa muzo wa muntu.

Padi bambutwile ba omwifunda nandi Bible bamupyanikile nkulupilo ne bibidiji bya mutōtelo kampanda. Pano mwifundi wefunde amba ino nkulupilo ne bibidiji kebisangajapo Leza, waleka’byo ino waitabija byobya bifundija Bible. Le mwifundi ukashintulula namani buno butyibi bwandi ku meso a bambutwile bandi? Bakamona padi amba kupela kwaapela mutōtelo obamupyanikile, i abo baapela. Padi mwifundi wa Bible ukanena mu mutyima wandi amba kumeso kwa kushintulwila bambutwile butyibi bwandi bwimanine pa Bible, i biyampe ebakulupije bidi amba wibaswele ne kwibalēmeka.

Kitatyi kya Kunekenya Mutyima. Yehova mwine ye Yehova, nansha byadi na lupusa lonso lwa kusomanya, ino wikalanga na mutyima unekena. Kitatyi kyaāpandije Lota ne kisaka kyandi mu Sodoma, bamwikeulu ba Yehova bēbasoñenye amba: “Nyemena ku lūlu, kutyina’mba wakalotejibwa.” Ino Lota wāzenza’mba: “E! e! ke nankyopo mfumwami!” Penepa wālomba amba anyemene ku Zola. Yehova wālonda byānene Lota, wāmuleka anyemene ku Zola; o mwanda bibundi bikwabo pa konakanibwa, Zola wāpanda. Inoko mwenda mafuku, Lota wālonda bulombodi bubajinji bwa Yehova, wākekala mu ntanda ya ngulu. (Ngal. 19:17-30) Yehova wādi uyukile’tu amba byaādi ulonga byo byoloke, ino na kitūkijetyima wābanga bidi Lota enka ne byāfudile Lota kwivwanija’byo biyampe.

Ne batwe netu mo monka, shi tusaka kwikala biyampe na bakwetu, tufwaninwe kwikala ba mutyima unekena. Padi tuyukile’tu biyampe amba byenda na muntu kampanda i bya bubela, padi tudi ne na bubinga bukomo bwa kubingija milangwe yetu. Ino kyaba kimo i kipite buya kuleka kuningila muntu mwanda. Kwikala na mutyima unekena ke kutunapo misoñanya ya Yehova. Padi i biyampe kufwija’ko’tu muntu’wa pa byaanena nansha kuleka’tu bya bubela byaanena bipite bumama mwa kwimanina pa myanda mikwabo ikokeja kumukwasha. Nansha shi utopeka byokulupile, ke mwandapo, kokifuna. Ukokeja kumwipangula mwanda waka umona’byo nabya. Teja na katentekeji malondololo andi. Kino kikakupa bujinguludi bwa kuyuka mwalangila. Kadi kibwanya ne kwala kyalwilo kya mīsambo yūbaka yomukesamba mu mafuku āya kumeso.​—Nk. 16:23; 19:11.

Yehova upele bantu bwino bwa kutonga. Wibalekanga bengidije buno bwino, nansha byobakokeja kutonga butongi bubi. Yoshua, musedi wa myanda wa Yehova, wāsekunwine bilongwa bya Leza pa Isalela. Kupwa wānena’mba: “Ino kadi shi ku mutyima wenu amba, i kibi kumwingidila Yehova, tongai dyalelo dino’di nanshi o mukengidilanga; shi baleza’bo baingidile bashenu badi bobwa bukila bwa Munonga’wa, shi baleza ba bene Amole’ba mu ino ntanda yo mwikelemo banwe ino’i; ino padi amiwa nanshi ne njibo yami mine, tukamwingidilanga Yehova.” (Yos. 24:15) Kiselwa kyetu dyalelo i kusapula ‘bukamoni,’ kadi tunenanga’bo na kusumininwa, ino ke na kuningilapo bakwetu amba’nka betabije. (Mat. 24:14) Bafwaninwe kwitongela abo bene, ketukebapelelapo kino kyabo kyepelo.

Ipangula Bipangujo. Yesu wāshile kimfwa kya kutendelwa pa kulanguluka na bantu. Wādi utala bibidiji byabo ne kuleta byelekejo byobakokeja kwitabija lubilo. Kadi wādi wipangula ne bipangujo bifike’po. Kino kyādi kipa bakwabo mukenga wa kwisamba kadi kyādi kisokola bidi mu mityima yabo. Wādi kadi wibakankamika balanguluke pa myanda yobesamba.

Mwana-mulume umo mwipāne mu Bijila wāipangwile Yesu amba: “Abe Mufundiji, lelo nonga namani mpyanepo būmi bwa nyeke?” Yesu wādi ukokeja kumulondolola bipēla byonka. Ino wāmunena aye mwine alombole mwalangila’po. Amba: “Lelo kyokya kidi mu mukanda bālembele namani? lelo wikitañanga namani nobe?” Mwana-mulume wālondolola bya bine. Le kuleta kwaāletele malondololo a bine kwāfudije mīsambo yabo? Mhm. Yesu wālekele mwana-mulume’wa endelele na kunena, kadi kipangujo kyāipangwile mukelenge’wa kyālombwele amba wādi usaka’tu kwimwekeja bu moloke. Kupwa wāipangula’mba: “Lelo mukwetu kadi i ani le?” Ino Yesu kāmushintulwidilepo buluji bwa kishima’kya, mwanda mwana-mulume’wa wādi wa kupatanya’bo, ke-pantu wādi na mumweno wādi na Bayuda bavule pa Bajentaila ne bene Samadia, o mwanda Yesu wāmwityile kalanguluka nandi pa kino kyelekejo. Kyādi kyelekejo kya mwine Samadia wa mutyima muyampe wakweshe munangi waibilwe bintu ne kukupilwa, ino ba kitobo ne mwine Levi bāpela kumukwasha. Yesu wāipangula kipangujo kipēla’tu mwanda wa kumona shi muntu’wa wāivwanija mwanda. Mulangulukilo wāingidije Yesu pa kishima “mukwetu” wāpele kino kishima buluji bupya kebwādipo nansha dimo mu ñeni ya uno muntu. (Luka 10:25-37) Bine kino i kimfwa kiyampe kwiula! Pa kyaba kya kwisamba byonso enka abe kasuku, i biyampe kulanguluka na mwisambi nobe, na kuyuka kwingidija bipangujo na bunwa ne kuleta byelekejo bikankamika mwimvwaniki alanguluke.

Leta Bubinga. Mutumibwa Polo paādi wisamba mu shinakoka ya mu Tesalonika, kādipo’tu utanga bintu bilembelwe na walupusa witabijibwe na bemvwaniki bandi. Luka uleta lapolo amba Polo wādi ushintulula, ubingija, ne kulombola mvubu ya bintu byaādi utanga. Ku mfulo, “bamo bamo bakwabo baitabije, ke benda na baPolo ne Shilasa pamo.”​—Bil. 17:1-4.

Nansha shi bemvwaniki bobe i bantu ba muswelo’ka, kwibalanguluja kudi na kamweno. Kidi uno muswelo shi usapwila babutule, wisamba na bakwenu ba ku kaji nansha ba ku masomo, unena na bantu bokuyukile mu busapudi bwa kyungwija, wendeja kifundwa kya Bible, nansha shi unena dishikulu ku kipwilo. Shi ubatange kisonekwa, padi abe wivwanije buluji bwakyo senene, ino muntu mukwabo padi kebwivwanijepo. O mwanda bushintuludi bobe ne muswelo olombola mvubu ya kisonekwa’kya ukokeja kumweka amba umuningilanga kwitabija. Mwene i biyampe padi kusañuna ne kushintulula binenwa bimo bidi mu kisonekwa? Ubulwe’po kubweja’ko bukamoni, shi bwa kungala ne kunshi nansha bwa mu kisonekwa kikwabo kikwatañene na mwanda’wa? Lelo kudi kyelekejo kibwanya padi kulombola bujalale bwa byowanena? Lelo bipangujo bibulwe kulanguluja bemvwaniki pa mwanda’wa? Kulanguluja bantu uno muswelo kwibateñanga ku mityima biyampe ne kwibakwasha nabo balanguluke’po.