Kwipangula Bipangujo Senene

BIPANGUJO bilombanga malondololo​—a ku kanwa nansha a mu mutyima​—o mwanda bitwejanga bemvwaniki mu mwanda. Bipangujo bikokeja kukukwasha ushilule mīsambo ne kwishinta milangwe mu muswelo muloe. Byodi muneni kadi mufundiji, i biyampe wipangule bipangujo mwanda wa kulangula kusepelela, kulanguluja muntu pa mwanda unenwa, nansha kutyityija byonena. Shi wipangula bipangujo senene, nankyo ukankamikanga bakwenu nabo balanguluke pa kyaba kya kuteja bitupu. Lama nyeke kitungo kampanda mu ñeni, kadi ipangula bipangujo mwanda wa ufikile pa kine kitungo’kya.

Pa Kushilula Mīsambo. Shi ubatambila mu mwingilo wa budimi, ta mutyima ku mikenga ya kusonya bantu balupule bidi ku mutyima, shi nabo basaka kulupula’byo.

Batumoni bavule bashilulanga mīsambo isangaja na kwipangula’tu amba, “Le kodi mwiipangule amba . . . ?” Ponso pobatonga kipangujo kitele’ko bantu mutyima binebine, kebabulwangapo divule kupityija kitatyi kiyampe mu mwingilo wa budimi. Nansha shi kipangujo i kyeni, kishile na bilanga muntu, kibwanya kulangula mutyima wa kusaka kuyuka. Kudi myanda mivule mishileshile ikokeja kushilulwa na kunena’tu amba, “Molangila le . . . ?,” “Le momwena . . . ?,” ne “Lelo ukulupile amba. . . ?”

Tala musapudi Fidipa mwaāfwenene mwingidi wa mu kipango mwine Efiopya, wādi utanga na diwi ditunduke bupolofeto bwa Isaya. Fidipa wāmwipangwile’tu amba: “Le uyūkile biyampe [nansha le wivwanije] mwendele kyōtanga’kyo?” (Bil. 8:30) Kino kipangujo kyāfikija Fidipa ku kushintulula bubinebine butala padi Yesu Kidishitu. Ne Batumoni bamo dyalelo nabo mo monka, basokolanga bantu badi na nzala ya binebine ya kwivwanija senene bubinebine bwa mu Bible.

Shi upe bantu bavule mukenga wa kulupula milangwe yabo, bakekala na mutyima wa kukwivwana. Shi ubaipangula kipangujo, teja na katentekeji. Ikala wa kanye, kokikala muntu usaka’nka kupatanya binena muntu mukwabo. Mufwije’ko na mutyima umo shi i kyendele’mo. Kyaba kimo Yesu wāfwijije’ko musonekeji ‘wālondolwele mwanda bya ñeni,’ amba: “Kudipo kulampe ne bulopwe bwa Leza, mhm.” (Mako 12:34) Nansha shi kwitabijepo milangwe ya muntu’wa, ukokeja kumufwija’ko pa kulupula kwaalupula bidi ku mutyima. Ke-pantu byanena’bya bikokeja kukupa muswelo wa kuyuka mwikadilo ofwaninwe kwikala nao pomusapwila bubinebine bwa mu Bible.

Pa Kushilula Milangwe ya Mvubu. Shi unena ku meso a kibumbo kya bantu nansha wisamba na muntu umo, tompa kwipangula bipangujo pa kushilula mulangwe wa mvubu. Ino yuka bidi shi bipangujo’bya biselele myanda isangaja binebine bemvwaniki bobe. Ukokeja kwipangula ne bipangujo bikoka milangwe byampikwa malondololo amweka patōka. Shi wiikija bityetye kupwa kwa kwipangula kipangujo, bemvwaniki bobe bakata mutyima mpata ku bisa kulonda’ko.

Kitatyi kimo, mupolofeto Mika wāipangwile bipangujo bivule. Pa kupwa kunena byobya bisaka Leza ku bonso bamutōta, wāipangwila’ko bipangujo bikwabo biná, kimo ne kimo kimweka amba kidi kala na malondololo. Bino bipangujo byonso byāteakenye batangi bateje malondololo maluji aāfudije nao kino kipindi kya mwisambo wandi. (Mika 6:6-8) Mwene nobe ubwanya kulonga namino pofundija? Tompa bidi.

Pa Kulanguluka pa Mwanda. Bipangujo bikokeja kukwasha bakwenu balonde buluji bwa bubinga boleta. Mo mwālongele Yehova pa kutyibila Isalela nsambu milobo, monka mwikilombwela Malaki 1:2-10. Dibajinji wēbanene amba: “Nemusanswa.” Ino abo pa kupela kwitaba ku buswe bwandi, wēbepangula’mba: “Lelo Esau kadipo mwanabo na Yakoba’ni, a?” Ebiya Yehova wātela masala a Edoma bu bukamoni bulombola amba kāswelepo muzo’wa pangala pa bilongwa byabo bibi. Penepa wālondeja’po bimfwa bitentakane na bipangujo bilombola patōka kutunya kutunyinye Isalela kwitaba ku buswe bwandi mobifwaninwe. Bipangujo bimo i bipangulwe ulanga amba i babitobo bampikwa kikōkeji bepangwile’byo. Bikwabo i bipangujo bipangula Yehova babitobo. Bine ino i mīsambo yulula masenda, ikoka milangwe yetu, i buluji bukomo ne mwa kupelela’bo; kadi i musapu keudipo ne mwa kwidilwa’o mwine.

Baneni bamo bepangulanga bipangujo biyampe shē uno muswelo. Nansha byokebanenapo bemvwaniki kulondolola ku kanwa, ino balondololanga mu mutyima ulanga amba besambulanga mawi.

Shi ketwendeja bifundwa bya Bible, twingidijanga manwa alengeja mwifundi nandi anene’po. Ino kikekala kiyampe kutabuka shi mwifundi kapituluka’po’tu mu malondololo asonekelwe. Na diwi disenga, ipangula bipangujo bya kulanguluja mwifundi. Mukankamike engidije Bible pa kulondolola pa milangwe ya kamweno. Ubwanya kumwipangula monka’mba: “Uno mwanda otwesamba ukwatañene namani na mwanda kampanda mukwabo oketudi kala befunde? Mwanda waka i wa kamweno? Witutala namani mu būmi bwetu?” Uno muswelo i muyampe mpata kupita’ko kumulombola’tu enka byokulupile nansha kumushintulwila bilabila. Shi ulonga namino, bine, ukakwasha mwifundi atōte Leza na ‘bukomo bwandi bwa kulanga.’​—Loma 12:1.

Shi mwifundi wakolelwa kwivwanija mulangwe kampanda, tūkija mutyima. Padi ulwanga na kwenzakanya byowanena na byakulupile mu bula bwa myaka. Kwisamba mwanda’wa mu muswelo ungi padi kukamukwasha. Kitatyi kimo bilomba kulanguluka nandi bya binebine. Kokekaka kwingidija Bisonekwa. Leta bimfwa. Ipangula ne bipangujo bipēla bimupa kulanguluka pa bubinga bomulombola.

Kuloba Malango a Munda. Palondololanga bantu bipangujo, kebasokolangapo nyeke bine bidi munda mwabo. Bakokeja kulondolola bintu byobamona amba byo bikusangaja. I biyampe kunañuna. (Nk. 20:5) Ukokeja kwipangula mwāipangwidile Yesu amba: “Le ubaitabija’byo a?”​—Yoa. 11:26.

Yesu wāsakile batumibwa bandi balupule bidi ku mityima kitatyi kyāfityilwe bandi bana ba bwanga bavule pa bintu byaānene, bāleka ne kumulonda. Wāipangula’mba: “Lelo ne bānwe musaka kufunduka’ni?” Petelo wānena mwalangila’po amba: “Abe Mfumwami, le tukenda kudi ani? Abewa wi wa binenwa bya muya wa nyeke ne nyeke. Bātwe tubaitabija, ne kuyūka kadi tubayūkidija’mba: Abe wi ukola wa Leza.” (Yoa. 6:67-69) Kyaba kikwabo, Yesu wāipangwile bandi bana ba bwanga’mba: “Le ami, Mwanā muntu, bantelanga’mba ne ani?” Kupwa wēpalondeja kipangujo kibaloba banene bidi mu mityima yabo. “Le ne bānwe nenu amba ne ani?” Kwivwana kudi Petelo amba: “Abewa wi aye Kidishitu, Mwana Leza wa būmi.”​—Mat. 16:13-16.

Padi nobe ukokeja kumona amba i biyampe kwipangula namino pa myanda imoimo shi wendeja kifundwa kya Bible. Ukokeja kwipangula’mba: “Le bakwenu ba ku masomo (nansha ba ku kaji) bamwene uno mwanda muswelo’ka?” Ebiya ukokeja kwipangula’mba: “Abe mwine ulanga’po namani?” Byodi mufundiji, shi ubapu kuyuka malango mene adi ku mutyima wandi, nabya ukamukwasha mpata.

Kutyityija Mwanda. Bipangujo bikokeja kadi kwipangulwa mwanda wa kutyityija milangwe. Polo wēkilongele, pamo na mokisonekelwe mu Loma 8:31, 32 amba: “Shi Leza i wetu, nankyo uketulonga bubi i ani? Aye nanshi wakubulwa kwelela Mwana kunyuma wa aye mwine, ino wamusokwela padi bātwe bonso, ino abulwe namani kwitupa bintu byonso ke byabuntu ponka padi aye?” Tadija, usa kumona amba kipangujo ne kipangujo kikwatañene na mulangwe mutuntulu ushele kunyuma.

Mupolofeto Isaya nandi, pa kupwa kusoneka butyibi bwa Leza padi mulopwe wa Babiloni, wālombwele kikulupiji kikunkane na kubweja’ko amba: “Yehova wa bibumbo waté mutyima, penepo lelo i ani ukavutakanya’o? Kuboko kwandi nako i kolole, lelo i ani ukekukonya, a?” (Is. 14:27) Bipangujo pamo bwa bino, shi i binenwe na binenwa bityite, bilombolanga amba mulangwe obiselele keupatanibwapo. Kebilombepo muntu kuleta’po malondololo.

Kutuluja Milangwe ya Bubela. Bipangujo bikungwe senene kebyo kwikala bingidilwa bya bukomo bituluja milangwe ya bubela. Yesu, kumeso kwa kundapa ubela, wāipangwile Bafadiseo ne bashayuka ba Bijila amba: “Lelo kūndapa mu dya Sabado i kijila’ni?” Pa kupwa kumubelula, wālondejapo kipangujo kikwabo amba: “Lelo i ani wa kwenu shi kimbulu nansha ñombe yandi īponene mu kina, ino abulwe kwiyabulamo panopano, monka mu dya Sabado?” (Luka 14:1-6) Kādipo usaka balete kilondololwa, kadi nandi kāletelepo kilondololwa. Bino bipangujo byātulwije milangwe yabo mifwe.

Kyaba kimo, ne bene Kidishitu ba bine nabo baponenanga mu mulangilo mufwe. Bamo mu Kodinda wa mu myaka katwa kabajinji bādi batwala banababo mu bidye amba bebatyibile myanda yobādi bakokeja kutyiba abo bene. Le mutumibwa Polo wāolwele ino myanda namani? I na kwipangula bipangujo bivulevule bisendulula mulangilo wabo.​—1 Kod. 6:1-8.

Nanshi shi wiibidije nobe ukokeja kwipangula bipangujo mu muswelo mufike’po. Inoko vuluka kwikala na bulēme, nakampata shi wisamba na batame, na bantu bokuyukile, ne na boba badi na lupusa. Ipangula bipangujo mwanda wa kusapula bubinebine bwa mu Bible mu muswelo usangaja.