Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
1-7 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 7-8
“Ñeni Yotuboila ku Nkambi ya Bene Isalela”
it-1-F p. 508 mus. 5
Kipwilo
Divule mu Isalela, bantu bādi na biselwa bo bādi bemanina muzo onso. (Eza 10:14) Kadi i “bamfumu ba bisaka” bāletele byabuntu pāpwile kipema. (Umb 7:1-11) Mu mafuku a Nehemia namo, i boba bādi na biselwa bākomene kashé pa binenwe bya “kumvwañana kusumininwe,” bādi bapidishitu, bene Levi, ne “mitwe ya bantu.” (Neh 9:38–10:27) Mu bantu 250 bēlungile ku mutamba wa ba Kola, Datani, Abilama, ne Ona mwanda wa kutombokela ba Mosesa ne Alone kitatyi kyādi bene Isalela mu ntanda mutuputupu, mwādi ne “bamfumu ba kitango, batongwe mu kipwilo, bana-balume ba ntumbo.” (Umb 16:1-3) Kadi Mosesa wālondele bulombodi bwa Leza na kutonga bana-balume 70 ba mu bakulumpe ba Isalela, mwanda wa bamukwashe kusela kiselwa ‘kilēma kya bantu’ kutyina’mba wakasela’kyo bunka. (Umb 11:16, 17, 24, 25) Bene Levi 4:15 utela “bakulumpe ba kitango,” kadi kino kishima i kingidijibwa pa kwisambila pa boba bādi bemanina muzo, kimfwa bakulumpe, mitwe ya muzo, batyibi, ne bemaniji.—Umb 1:4, 16; Yos 23:2; 24:1.
it-2-F p. 835 mus. 9
Lubeni
Mu nkambi, kisaka kya Lubeni kyādi kijokolokwe na ba ku lutundu lwa Shimioni ne lwa Ngade, bino bisaka byonso bisatu byādi ku mutumba wa Kunshi wa kipema. Shi bene Isalela kebenda, kisaka kya Lubeni kyo kyādi kibadikila kutaluka, kupwa kwalonda bisaka bisatu, kya Yuda, kya Isakala, ne kya Zebuluna. (Umb 2:10-16; 10:14-20) Kadi i enka uno muswelo wēlondele bino bisaka pa kuleta byabuntu mu difuku dya kufikidija kipema.—Umb 7:1, 2, 10-47.
Myanda Mikatampe ya mu Mukandawa Umbadilo
8:25, 26. Pa kusaka kuvuija mwingilo wa bwine Levi senene, ne mwanda wa kubanga myaka yabo, banunu bādi basoñanibwa kuleka kwingila mingilo ya kitungo. Inoko bādi bakokeja abo bene kukwasha bene Levi bakwabo. Shako kekudipo musoñanya wa kukwata pasho ku mwingilo wa bu musapudi wa Bulopwe dyalelo, inoko musoñanya udi mu kino kijila witufundija ñeni ya mvubu. Shi mwine Kidishitu watunya kuvuija mingilo yandi kampanda pa mwanda wa bununu, ukokeja kukimba mwingilo wa muswelo mukwabo ukwatañene na bukomo bwandi.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-2-F p. 637
Mwana Umbedi, Mwanā Bute
Bana babedi ba Isalela bana-balume byobādi ba kwikala bu ba kutangidila bisaka, bādi bemanina muzo mutuntulu. Ino kadi Yehova wāityile ne muzo onso bu “wami mwana umbedi,” wādi wandi muzo umbajinji pa mwanda wa kipwano kyaāpwene na Abalahama. (Div 4:22) Yehova byaākūdile būmi bwabo, wāsoñenye amba “mpandwilei umbedi ense mwana-mulume mu bene Isalela. Mwana-mulume umbajinji kubutulwa, ne ku bantu ne ku banyema kwine. “ (Div 13:2) Nanshi, bana-balume bonso babedi mu Isalela bādi bantu ba Yehova.
8-14 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 9-10
“Muswelo Wendejanga Yehova BantuBandi”
it-1-F p. 386 mus. 5
Nkambi
Muswelo wādi wenda ino nkambi mikatakata, yadi koku keidi koku (mu Umbadilo 33 Mosesa i munene’mba bātūdile nkambi ne kwiitalula kintu kya misunsa 40) ulombola’mba bādi mu bulongolodi. Ponso pādi pemana dikumbi pa kipema, bādi batūla nkambi pa kifuko’pa. Kitatyi kyādi kitaluka dikumbi, nkambi yonso yādi italuka. “Bene Isalela badi bataluka na musoñanya wa Yehova, kadi badi batūla nkambi na musoñanya wa Yehova.” (Umb 9:15-23) Yehova wāingidije bimpungidi bibidi bipungwe na ndalama mifule na kitotwa mwanda wa kwisamba na nkambi yonso ya Isalela. (Umb 10:2, 5, 6) Shi nkambi keitalulwa, kwādi kwelwa mawi a byombanwa mwanda wa kudyumuna bantu. Musunsa mubajinji wālongekele kino mwādi “mu mwaka wa bubidi [1512 Yesu Kaile], mu kweji wa bubidi, mu difuku dya 20 dya kweji.” Bisaka bisatu byo byādi bibadikila kutaluka biselele sanduku wa kipwano mu mutwe, kisaka Yuda kyo kyādi kipita kumeso, palonda kya Isakala, ke kya Zebuluna. Kupwa kwebalonda kisaka kya bene Ngelashona, pebalonda bene Meladi baselele kipema kikonkole. Bisaka bisatu bikwabo nabyo byalonda, byādi bitangidilwa na kisaka kya Lubeni, palonda kya Shimioni, kupwa ke kya Ngade. Abo bapwa kutaluka, kwalonda bene Kohata baselele kipandulwe, kupwa ke bisaka bikwabo bisatu bitangidilwe na kisaka kya Efelaimi, kwalonda kya Manase, kupwa ke kya Benjemani. Kwefula bisaka bisatu, kya Dani, kya Ashela ne kya Nafatale. Mu Isalela mwādi bisaka bibidi byādi na bantu bavule kadi bankomokomo, kimo kyādi kitangidila kumeso, kikwabo kyefula kunyuma.—Umb 10:11-28.
w11-F 15/4 p. 4-5
Lelo Wimwenanga Buludiki bwa Leza?
Le i muswe’ka otubwanya kulombola’mba tusangedile kwendejibwa na Leza? Mutumibwa Polo wānenene amba: “Kōkelai boba bemutangidile kumeso ne kwibakōkelelela.” (Bah. 13:17) Kulonga namino kekupēlangapo nyeke. Tulete kimfwa: Wimone bidi bwa mwine Isalela mu mafuku a Mosesa. Fwatakanya mubapu kwenda mu kitatyi kampanda, dilenga dya dikumbi dibaimana. Le disa kulonga’po mafuku anga? Le i difuku dimo? Yenga? Nansha myeji mivule? Ko wiipangula’mba, ‘Le tukutulule bivwe?’ Dibajinji, ubwanya padi kukutulula enka byobya byosakilwa. Ino, mafuku matyetye pa kupitapo, kokimbe kukutulula bivwe byonso mu nsungu. Abe kosake kupwa kukutulula byonso, amba utale dikumbi dibashilula kwenda—ko omeka’byo bukidibukidi! Nansha shi ubafītwa, inoko bene Isalela ‘bādi bataluka bukidibukidi.’—Umb. 9:17-22.
Le penepo, i bika byotufwaninwe kulonga shi tubatambula buludiki butamba kudi Leza? Le twibulondanga “bukidibukidi”? Nansha le twendelelanga na kulonga bintu mungya kibidiji? Le tulondanga buludiki bwa panopano, kimfwa butala mwa kwendejeja bifundwa bya Bible, mwa kusapwila bantu besamba ludimi lweni, mwa kulongela butōtyi bwa kisaka, mwa kwingidila pamo na Makomite Atala Myanda ya Lupitalo, ne butala mwa kwikadila na mwiendelejo muyampe ku bitango? Kadi tulombolanga’mba tusangedile kwendejibwa na Leza kitatyi kyotwitabija madingi. Kadi potulwa na kukwata butyibi, ketukulupilangapo mu tunangu twa batwe bene, ino tukimbanga buludiki bwa Yehova ne bwa bulongolodi bwandi. Pamo bwa mwana usakilwa kukingwa na bambutwile bandi ku kivula kikatampe, batwe netu tukimbanga kukingwa na bulongolodi bwa Yehova, kitatyi kipukuma kivula kikatampe, ko kunena’mba petutana makambakano a mu ino ntanda.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 207 mus. 7
Bitango
Mvubu ya Kupwidila Pamo. Mvubu idi mu kumwena ne pa mfulo mu byakudya bya ku mushipiditu bitupanga Yehova kupityila ku bitango idi pamo na yoya yādi imwenwa mu Pashika ya mwaka ne mwaka. Mwana-mulume yense wakubulwa disubi wādi upela kwenda ku Pashika ku kusaka, wādi wipaibwa. (Umb 9:9-14) Hezekia mulopwe wa Yuda kitatyi kyawāityile bekadi ba Yuda ne bene Isalela bakatanwe ku masobo a Pashika ku Yelusalema, wēbalembēle amba: “A bantu ba Isalela, jokelai kudi Yehova . . . kemwakyumijai mitwe yenu pamo bwa bakulutuba benu. Kōkelelelai Yehova mwiye ku kipandulwe kyandi kyawapandula lonso, kadi ingidilai Yehova Leza wenu, amba bulobo bwandi budyendyemuka bwimushile kyaba. . . . Yehova Leza wenu i wa kanye ne lusa, kadi kakemuvundaminapo shi mujokele kwadi.” (2Bi 30:6-9) Shi muntu wapele kukatanwa’ko kukusaka, wādi ulombola’mba waleka Leza. Nansha bene Kidishitu byokebakisobangapo masobo a Pashika, inoko Polo wākankamikile bano bengidi ba Yehova bendelele na kwibungila pamo na kunena’mba: “Twitei mityima batwe bene na bene mwanda wa kwikankamikila ku buswe ne ku mingilo milumbuluke, ne kuleka’byo kwibungila pamo kwetu mpika, na mwaibidila bamobamo, ino twikankamikei batwe bene na bene, nakampata pano pomwamona difuku dibafwena po pene.”—Bah 10:24, 25; tala KIPWILO.
15-21 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 11-12
“Kine Kyofwaninwe Kwepukila Miuningo”
Kemukikalai Bemvwaniki ba Kīlwa
Bene Kidishitu bavule bene kebaponenangapo mu busekese. Ino tufwaninwe kudyumuka, kutyina amba twakalondalonda mwiendelejo ukolomona miuningo ileta kupelwa na Leza. Polo witudyumuna’mba: “[Ketwakekalai] kutompa Mfumwetu, pamo bwa bamo bamo ba abo badi bamutompa, ino baonekele ku banyoka; ne kumwiuningila, pamo bwa bamo bamo ba abo, kadi baonekele kudi wakyonakanya.” (1 Kodinda 10:9, 10) Bene Isalela bādi beuningila Mosesa ne Alone—eyo, beuningila ne Leza mwine—batompola pangala pa mana ādi ebapebwa mu kingelengele. (Umbadilo 16:41; 21:5) Lelo kufitwa mutyima kwāfityilwe Yehova pa mwanda wa miuningo yabo kwādi kutyetye kupita kokwa kwaāfityilwe pa busekese bwabo? Nsekununi ya mu Bible ilombola amba bantu bavule bēuningile bāfwile lwa banyoka. (Umbadilo 21:6) Dibajinji bidi, bantu 14 700 bātombokele na miuningo bāipailwe bonso. (Umbadilo 16:49) Shi ke pano, tulekei kutūla kitūkijetyima kya Yehova pa ditompo na kupēlula mpangiko yandi.
‘Tulekei Kwiuninga’
Bine, mwikadilo wa bene Isalela wāshintyile mpata! Dibajinji kukūlwa kwabo mu Edipito ne kunyongololwa kobānyongolwelwe pa Kalunga Katyila byēbalengeje bembile Yehova mitendelo. (Divilu 15:1-21) Ino bantu ba Leza pa kufudilwa mu ntanda mutuputupu ne pa kwivwana moyo wa bene Kenani, bābulwa mutyima wa kufwija’ko obādi nao, ino bāshilula kwiuningauninga. Pa kyaba kya kufwija’ko Leza wēbakūdile, ino abo kebamutopeka pangala pa bintu byobādi bamona abo bu byobabudilwe. Kwiuninga kwālombwele amba bābudilwe kufwija’ko Yehova pangala pa bintu byaādi wibalongela. Ke kya kutulumukapo shi Yehova wānene amba: “Lelo i ku mwaka ka le o nkatūkija mutyima ne kitango kibi kino’ki kiuningila ami?”—Umbadilo 14:27; 21:5.
it-2-F p. 715 mus. 1
Kwipotomeja
Miuningo. Miuningo ityumunanga mutyima kadi izozejañananga. Kitatyi kityetye na pātambile bene Isalela mu Edipito, bashilula kwiuningila Yehova mwanda bamwene amba muswelo waādi wibendeja kupityila kudi ba Mosesa ne Alone wādi mubi. (Div 16:2, 7) Kitatyi pa kupita’po, kwidilakena kwabo kwātyumwine Mosesa mutyima kaabila’nka ne kufwa. (Umb 11:13-15) Miuningo itūlanga yewa wiuninga mu kyaka kya lufu. Yehova wāmwene bintu byādi binena boba bādi beuningila Mosesa bu butomboki bobātombokele buludiki Bwandi. (Umb 14:26-30) Bavule bāfwile pa kino kilongwa.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-2-F p. 207
Māna
Moekadile. Māna ādi “atōka pamo bwa miseke ya kodiandele,” kadi ādi bwa bunange bwa bedola, nansha bu budimbo bumweka bwa dilungo. Ādi atobala mukanwa “bwa mikate mipapakane myele būki” nansha “bwa mikate itobala myele’ko māni.” Shi abeapēla pa dibwe dya mpelo nansha kwiatwa mu kinu, bādi beasabija mu kisuku nansha kwialonga mikate mu fulu.—Div 16:23, 31; Umb 11:7, 8.
22-28 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 13-14
“Mwitupelanga Lwitabijo Bukankamane”
Bakomejibwe Kupityila ku Lwitabijone Kwakamwa Leza
Ino batubedibedi babidi, ba Yoshua ne Kalebu, bādi’nka na kipyupyu kya kutwela mu Ntanda ya Mulao. O mwanda bānene amba Bene Kenani “byo bidibwa byetu, mwemba wabo i mufunduke ko badi, kadi Yehova udi netu kemukebatyinai.” (Umbadilo 14:9) Lelo ba Yoshua ne Kalebu bādi bakulupila bintu bya buvila? Mhm, nansha dimo! Abo bēmwenine pamo na muzo onso muswelo Yehova waāfwijije Edipito nkomokomo bumvu ne baleza bandi na kwibaponejeja Mpupo Dikumi. Kupwa bēmwena Yehova mwālobejeje Felo ne basola bandi bonso mu Kalunga Katyila. (Mitōto 136:15) Bine, moyo wāivwene batubedibedi dikumi ne boba bobātuyuile mityima kewādipo mwendele’mo. Yehova wāsokwele bidi ku mutyima wandi amba: “Lelo i ku mwaka ka o bakaleka kumfutulula? Le i ku mwaka ka kadi o bakangitabijapo, nansha byobya biyukeno byonso byo nalongele mubukata mwabo?”—Umbadilo 14:11.
Yehova wātengele’nka pa mwanda mwine—kutuyuka kwa bantu kwādi kulombola’mba kebadipo na lwitabijo. I bine, lwitabijo ne kininga byendelanga pamo, o mwanda mutumibwa Yoano wātumine mukanda utala kipwilo kya Bwine Kidishitu ne būmi bwakyo bwa ku mushipiditu amba: “Kino namino kyo kinekenyo kya kunekenya panopantanda, ke kwitabija kwetu kadi.” (1 Yoano 5:4) Dyalelo, lwitabijo ludi pamo bwa lwa ba Yoshua ne Kalebu lumwekelanga ku busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe isapulwa pano pa ntanda ponso na midiyo isamba ne musubu ya Batumoni ba Yehova, bankasampe ne batame, bakomo ne bakōke ngitu. I kutupu walwana ubwenye kūbija kino kibumbo kikomo kadi kikankamane.—Loma 8:31.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 740
Ntanda Yāpelwe Bene Isalela na Leza
Leza wāpele bene Isalela ntanda milumbuluke mpata. Mosesa paātumine tubedibedi tukabele Ntanda ya Mulao ne kukasela’ko bintu bimo bya ino ntanda, batubedibedi bāile na bikuyu, mangelenade, ne kisansa kya mañanza kikatampe, bana-balume babidi bāya batembekele’kyo pa mapuji, bekiselēle ku mutyi! Nansha pobākwetwe moyo, i mwanda’tu kebādipo na lwitabijo, bāletele lapolo amba: Ntanda’ya na bubine “ikukanga mabele ne būki.”—Umb 13:23, 27.
29 KWEJI 3–4 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 15-16
“Tá Mutyima Wakekala na Mitatulone Kwikulupila Bipitepite”
Lelo Yehova Ukuyukile?
Ino, muzo wa Isalela powādi mwishinda wenda mu Ntanda ya Mulao, Kola wāmwene mungya milangwe yandi amba kudi bintu kebyendekapo mu mpangiko ya Leza. Kupwa bendeji bakwabo 250 mu muzo bēkupa kwadi na kukimba kushinta bintu. Kola ne bakwabo ye bano padi bālangile amba Yehova upwene nabo. Ke banena Mosesa amba: “Banwe’bo i kubapu banwe, nanshi ba kitango kyonsololo i kijila kyonsololo’tu, muntu ku muntu; kadi Yehova nandi udi mubukata mwakyo.” (Umb. 16:1-3) Leka, leka, leka, kuno shako ko kwikulupila bipitepite ne ditatu! Mosesa wēbalondolola amba: “Yehova ukalaija boba badi bu-bandi.” (Tanga Umbadilo 16:5.) Difuku dyālondele’po ne kujika’dyo mpika, Kola ne bonso bēlungile ku butomboki bwandi byobafwa’bi.—Umb. 16:31-35.
w11 1/9 p. 30 mus 11
Lelo Yehova Ukuyukile?
Ba Mosesa ne Kola i beshile mpata mu mwanda utala kulēmeka mpangiko ya Yehova ne butyibi bwandi. Bilongwa byabo byālengeje Yehova ebamone mu muswelo kampanda. Kola i Mwine Levi wa mu kisaka kya Kohata, kadi wādi na madyese mavule, mukokeja kubadilwa ne kwimwena kweēmwenine muzo unyongololwa pa Kalunga Katyila, kukwatakanya butyibi bwa Yehova pa Bene Isalela bakubulwa kikōkeji ku Lūlu lwa Shinai, ne kwingila mu mingilo ya kusela dikumbo dya kipwano. (Div. 32:26-29; Umb. 3:30, 31) Bimweka’mba wādi na dikōkeji mu bula bwa myaka ne bavule mu kitūlo kya Isalela kebādipo babulwa kunyemena kwadi.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w98 1/9 p. 20 mus. 1-2 Bintu Bibajinji Tūlai’byo pa Kifuko Kibajinji!
Yehova aye wāmwene uno mwanda bu mwanda musumininwe. Bible unena’mba: “Kwivwana kwadi Yehova kanena Mosesa amba: Uno muntu uno’u kufwa ukafikijibwa ne ku lufu.” (Umbadilo 15:35) Mwanda waka Yehova wāsumininwe uno muswelo pa kyālongele uno mwana-mulume?
Mwanda bantu bādi na mafuku asamba a kutyaba nkuni ne nyala ne bisakibwa bikwabo bya bidibwa, bivwalwa, ne bīkalo. Difuku dya busamba-bubidi dyādi dya kwipānina ku bisakibwa byabo bya ku mushipiditu. Nansha byokekyādipo kibi kuboya nyala, ino kyādi kibi kwingidija kitatyi kifwaninwe kutūdilwa butōtyi bwa Yehova ku kuboya nyala. Nansha bene Kidishitu byokebakidipo munshi mwa Bijila bya Mosesa, mwene kino kitukwasha tuboile’po ñeni ya byotufwaninwe kutangidija kumeso dyalelo?—Fidipai 1:10.
5-11 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 17-19
“Amiwa Ye . . . Bupyani Bobe”
Lelo Witabije Yehova Ekale Kyepelo Kyobe?
Vuluka Bene Levi kebāpelwepo ntanda ya kupyana. Mwanda mutōtelo wa bine o mwine obādi batele’ko mutyima, pa mwanda utala bya ku ngitu, bādi bakulupile kudi Yehova, wēbanenene amba: “Amiwa ne kyepelo kyobe.” (Umb. 18:20) Nansha byoketwingilangapo mu tempelo ya ku ngitu pamo bwa Bene Levi, ino tubwanya kwiula mutyima wabo, wa kukulupila mudi Yehova etupe bisakibwa byetu. Kikulupiji kyetu mu bukomo bwa Leza bwa kwitupa byotusakilwa ke kidi na mvubu mpata pano potwatokena mu mafuku a mfulo.—Kus. 13:17.
Yehova I Kyepelo Kyami
Le uno mwingilo wādi ulomba bika ku Bene Levi? Yehova wānene amba wādi wa kwikala ke kyepelo kyabo mu buluji bwa amba, pa kyaba kya kupebwa ntanda ya kupyana, abo bādi ba kupebwa madyese a mwingilo wa mvubu. “Bupidishitu bwa Yehova” kyo kipyanwa kyabo. (Yos. 18:7) Myanda idi kūlu ne kunshi kwa Umbadilo 18:20 ilombola’mba ino mpangiko keyebāshilepo mu bulanda ku ngitu. (Tanga Umbadilo 18:19, 21, 24.) Bene Levi bādi ba kupebwa “byakujikija dikumi mu Isalela ke bya kadīlo kadi, mwanda wa bwingidi bwabo.” Bādi bafwaninwe kutambula bipindi 10 pa katwa bya mu bimunanwa bivudija. Kadi Bene Levi nabo bādi ba kulambula bya dikumi bya ku bintu byobapebwa, “ku byonso bitabuke buyampe,” mwanda wa kukwatakanya bupidishitu. (Umb. 18:25-29) Kadi bapidishitu bādi bapebwa “byakwela bitundule byonso bya bintu bijila” byādi bileta bana ba Isalela kudi Leza mu kifuko kya kutōtela’po. Bapidishitu bādi na bubinga bwa kukulupila amba Yehova ukebapa byobasakilwa.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
g02-F 8/6 p. 14 mus. 2
Mwepo—Kisombelwa Kiyampe Mpata
Kadi mwepo wādi wingidijibwa mu muswelo wa kyelekejo bu kiyukeno kya kintu kijalale kadi kya nyeke. O mwanda mu Bible shi muntu abeteleka na mukwabo kintu kampanda na kusumininwa, kino kipwano kyādi kitwa bu “kipwano kya mwepo,” kadi shi bantu kebadipo beteleka abapwana, bādi badīla byakudya pamo, ne mwepo, mwanda wa kulombola’mba pano abasumininwa kupwana. (Umbadilo 18:19) Mu Bijila bya Mosesa, bādi babweja mwepo pa kyamulambu kyādi kilambulwa pa kisōkelo, mwanda wādi welekeja kubulwa kubola nansha kufuka.
12-18 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 20-21
“Ikala Mwityepeje Nansha shi Abakulobeja”
Kimba Kwityepeja ne Kusangaja Yehova
Tukepuka kulonga bilubo. Tulangulukilei monka padi Mosesa. Mu myaka makumi na makumi wādi mwityepeje ne kusangaja Yehova. Ino, ku mfulo kwa mwaka wa 40 wa lwendo lwabo lukomo mu ntanda mutuputupu, Mosesa wākomenwe kwikala mwityepeje. Kaka wandi, mwine wākweshe pa kupandija būmi bwandi mu Edipito, wāfwile ne kujīkwa mu Kadesha. Bene Isalela bāshilula monka kwidilakena’mba kebatelwepo mutyima senene. Mu kino kitatyi bādi “kebapotomeja Mosesa” pa mwanda wa mema obābudilwe. Nansha Yehova byāebalongēle bingelengele kupityila kudi Mosesa kadi nansha Mosesa byāebendeje kitatyi kilampe pampikwa kwisakila, bantu bādi’nka betompwela. Kebētompwedilepo’tu’nka pa mwanda wa mema obābudilwe, ino bādi batopeka ne Mosesa amba i aye webalengeja bekale na kino kyumwa.—Umb. 20:1-5, 9-11.
Kimba Kwityepeja ne Kusangaja Yehova
Mosesa pa kuloba, wākomenwa kumwekeja ngikadila italala. Pa kyaba kya kunena na lwitabijo ku kidibwe mwāmusoñaninye Yehova, Mosesa wānena na bululu ku bantu ne kwitumbika aye mwine. Kupwa wākupila ku kidibwe misunsa ibidi ne mema mangi kealondomoka. Mitatulo ne bulobo byālengeje Mosesa alonge kilubo kikatampe. (Ñim. 106:32, 33) Mosesa pa kubulwa kwityepeja mu kino kitatyi kityetye’tu, wābudilwe kukatwela mu Ntanda ya Mulao.—Umb. 20:12.
Tubwanya kuboila ñeni mikatampe ku kimfwa kyandi. Ñeni mibajinji, tufwaninwe nyeke kulonga bukomo bwa kwikala betyepeje. Shi tubulwe kwityepeja nansha’tu mu kakitatyi katyetye, mitatulo ibwanya kwitutādila ne kwitulengeja tunene ne kulonga bya bulembakane. Ñeni ya bubidi, kuvutakanibwa ñeni kubwanya kwituzozeja, o mwanda tufwaninwe kulonga bukomo bwa kwikala betyepeje nansha shi twi batyinibwe mbavu.
w09-F 1/9 p. 19 mus. 5
Mutyibi Ulamete ku Boloke
Dibajinji, Leza kasoñenyepo Mosesa esambe na bantu, nansha kwibatyibila mambo na kwibeta bu bantomboki. Dyabubidi, ba Mosesa ne Alone kebātumbijepo Leza. Leza wēbasapwidile amba, ‘Kemumpandwilepo’. (Mu shapita wa 20 vese 12) Mosesa paānenene amba “twimutambijije mema,” wādi wisambila padi aye ne mwanabo Alone—ke padi Lezapo—mwine wāpēle bene Isalela mema mu kingelengele. Dyabusatu, butyibi bobātyibilwe ye bwātyibilwe ne bantu bakwabo mafuku kunyuma. Leza wāpelele lukongo lubajinji lwa bantomboki lukatwele mu ntanda ya Kenani, ye byaālongele ne ba Mosesa ne Alone. (Umbadilo 14:22, 23) Dyabuná, ba Mosesa ne Alone bo bādi bendeji ba muzo wa Isalela. Leza ulombanga bivule ku boba badi na biselwa bivule.—Luka 12:48.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Lelo Umonanga Bukōkekōke bwa Bantuna Mwibumwena Yehova?
Mu ino myanda yonso, Yehova wādi ukokeja kupa Alone mfuto kiponka na ponka. Ino wājingulwile amba Alone kādipo muntu mubi nansha kwikala na kilubo kikatampe. Bimweka bu Alone wālekele ngikadilo ne lupusa lwa bakwabo bimusasukije ku mwiendelejo muyampe. Kadi kitatyi kyobāmulombwele bilubo byandi, wēbitabije lubilolubilo ne kukwatakanya butyibi bwa Yehova. (Div. 32:26; Umb. 12:11; 20:23-27) Yehova wāimanine pa lwitabijo lwa Alone ne pa mutyima wandi wa kwisāsa. Tutwa twa myaka pa kupita’po, Alone ne lutundu lwandi bādi bakivulukwa bu bantu bakaminwe Yehova.—Ñim. 115:10-12; 135:19, 20.
19-25 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 22-24
“Yehova Waālamwine Mafingo Ke Madyese”
bt-F p. 53 mus. 5
“Wamusapwila Myanda Miyampe ya Yesu”
Tamba mu myaka katwa kabajinji kufika ne dyalelo, kupangwapangwa kwa bantu ba Leza kekwaimikile mwingilo wabo wa busapudi. Kitatyi ne kitatyi, bene Kidishitu bibalombanga kuviluka badi koku ke badi koku—bamo bakutwanga buloko, bakwabo nabo bebaselela mu ntanda ingi—kino kibakwashanga bafikije musapu wa Bulopwe mu bifuko mowadi kewafikile. Kimfwa, mu Divita dya Bubidi dya Ntanda, Batumoni ba Yehova basapwile na bukankamane mu makomponi a masusu mu kitatyi kya Nazi. Muyuda umo wakatene’mo Batumoni unena’mba: “Mwiendelejo muyampe wa Batumoni ba Yehova badi bakutwe wankulupije amba lwitabijo lwabo lwadi lwimanine pa Bisonekwa—kino kyankoka nakwata butyibi bwa kwikala Kamoni.”
it-1-F p. 909
Bulubi
Bulubi bwa Kulwa na Yehova. Mupolofeto Balame wādi ukimba kufinga bene Isalela pampikwa ñeni mwanda wa bamupe lupeto kudi Mulopwe Balake, mulopwe mwine Moabu, inoko Yehova wāmukalakenye. Mutumibwa Polo wālembele myanda itala Balame amba, “nyema uselanga biselwa kanenanga pa kunena na diwi dya muntu, wākankeje lwendo lwa bulubi lwa yewa mupolofeto.” Mutumibwa Petelo pano i mwingidije paraphronia, kishima kya mu Kingidiki pa kwisambila pa bulubi bwa Balame, kino kishima kidi na mulangwe wa “kujinwa ñeni.”—2Pe 2:15, 16; Umb 22:26-31.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda waUmbadilo
22:20-22—Mwanda waka bukalabale bwa Yehova bwaākīle Balame? Yehova wānene mupolofeto Balame amba kafwaninwepo kufinga bene Isalela. (Umbadilo 22:12) Inoko, mupolofeto wāenda na bantu ba Balake na mulangwe wa kukafinga Isalela. Balame wāsakile kusangaja mulopwe wa Moabu mwa kutambwila mpalo kwadi. (2 Petelo 2:15, 16; Yude 11) Nansha mafingo a Balame a kufinga Isalela byoāalamwinwe ke madyese, ino aye wādi usaka mulopwe amutōkelwe mutyima, o mwanda wāmupele mulangwe wa bana-bakaji batōtyi ba Bala bongole bana-balume bene Isalela. (Umbadilo 31:15, 16) Nanshi bukalabale bwa Leza bwaākīle mupolofeto Balame mwanda wa lwiso lwandi lubi.
26 KWEJI 4–2 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 25-26
“Le Muntu Bunka Ubwanya Kwishila na Kibumbo kya Bantu?”
“Nyemai Busekese!”
KILUWE waenda pa ntemba pabwanya kutana mwita wakimba kukwata. Watonge kyambo, kupwa waela bulobo pa mema. Kailaije na kitūkijetyima, keta pa kudīla’ko, wekalunda bulobo mu kilango ne kwikasamuna.
Ne bantu nabo muswelo umo onka, babwanya kukwatwa. Kimfwa, bene Isalela bādi’tu kebadi pepi na kutwela mu Ntanda ya Mulao pobātūdile nkambi mu Malungu a Moabu. Mulopwe wa Moabu wālaya muntu umo witwa bu Balame kumupa lupeto luvule shi wafinge bene Isalela. Mfulo mfulō, Balame wāsokola muswelo wa kulengeja bene Isalela beletele abo bene mafingo. Wātonga kyambo na bunwa. Wātuma bansongwakaji bene Moabu mu nkambi ya bene Isalela mwanda wa kwibongola.—Umbadilo 22:1-7; 31:15, 16; Kusokwelwa 2:14.
“Nyemai Busekese!”
Mwanda waka bene Isalela bavule bāponene pa mwanda wa nkuku ya Balame? Mwanda bādi balangulukila’nka pa bilokoloko byabo bya kwisangaja, kadi bāidilwe bintu byonso byēbalongele Yehova. Bene Isalela bādi na bubinga buvule bwa kulamatyila Leza. Wēbanyongolwele mu bupika mu Edipito, wēbadisha mu ntanda mutuputupu, ne kwibafikija biyampe ku mukalo wa Ntanda ya Mulao. (Bahebelu 3:12) Inoko, bāongolwa na busekese. Mutumibwa Polo wālembele amba: “Kadi ketwakilongai busekese, mwālongele bamobamo mu bukata mwabo busekese, ne kufwa bafwa.”—1 Kodinda 10:8.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 933 mus. 5-6
Mukalo
I kimweke patōka’mba kwādi myanda ibidi yādi ilondwa pa kwabanya ntanda ya bene Isalela mu bisaka: pakaponena muntu na bubale, ne mubaile kyabo kisaka. Kuta bubale kwādi kukwasha pa kuyuka mutamba ubwanya kwikala ntanda ya kupebwa kisaka kampanda, mwakuyukila mu muswelo upēla mutamba ukekala ntanda ya bupyani ya kisaka’kya, kimfwa Kungala nansha Kunshi, Kutunduka nansha Kushika, mu dilungu, nansha mu ngulu. Butyibi bwa kutonga ntanda na bubale bwādi butamba kudi Yehova, kādi bwākweshe bantu baleke kwiivwanina mukao ne bisaka byepuke kwipotomeja. (Nki 16:33) Kino kilombola’mba Leza ye wādi uludika ino myanda mwanda wa kisaka ne kisaka kiponene pa ntanda mungya binenwa bya bupolofeto byānenene mukulutuba Yakoba paādi pa kitanda kya lufu bilembelwe mu Ngalwilo 49:1-33.
Shi abate bubale ne kumona mutamba ukekala ntanda ya kisaka kampanda, bādi babandaula shi bukata bwa ntanda’ya i bukwatañane mubaile kisaka, mwanda wa bubidi obādi balonda pa kwabanya ntanda. “Mufwaninwe kwabanya ntanda’ya na bubale bu kintu kyenu mu bisaka byenu byonso. Ku kibumbo kikatampe mukavudija bupyani bwakyo, kadi ku kibumbo kityetye nakyo mukatyepeja bupyani bwakyo. Bupyani bwa muntu ne muntu bukekala kokwa kuponena bubale bwandi” (Umb 33:54). Shi kisaka kibate bubale kibakwata mutamba kampanda kukekala yabo ntanda, kebādipo bebashinta mutamba’wa, inoko bukata bwa buno bupyani bwādi bushintwa. Kimfwa, ntanda yākwete ba mu kisaka kya Yuda na bubale yāmwenwe bu mikatampe bininge, bapa’ko ba mu kisaka kya Shimioni kipindi.—Yos 19:9.