Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
3-9 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 27-29
“Iula Kubulwa Mboloji Kudi na Yehova”
Sangela ne pa Mfulo Ngikadilo ya Yehova
14 Bana-bakaji batano bāfwenene Mosesa ne kumwipangula amba: “Lelo i mwanda ka le dijina dya tata o difundwidilwe umbukata mwa difu dyandi, a?” Bamwisāshila amba: “Nanshi betupe netu bya kishi, umbukata bwa bamwanabo na tata.” Lelo Mosesa wānene’tu amba, ‘kijila kifwaninwe kwingidijibwa ponso? Mhm, wāletele “mwanda wabo ku meso a Yehova.” (Umb. 27:2-5) Yehova nandi walonga’po namani? Wasapwila Mosesa amba: “Bāna ba Zelofahade bana-bakaji abanena bilulame; binebine ukebapa kishi kya kupyana ne kwipyanununa umbukata mwa bāna babo na shabo, kadi ukebapyanika bupyani bwa shabo kudi abo.” Yehova wābwejeje’ko bikwabo. Waālamwine uno mwanda wa pa bula ke kijila na kulombola Mosesa amba: “Shi muntu afwe, mwana mwana-mulume mpika, nankyo ukapyanika mwana wandi mwana-mukaji.” (Umb. 27:6-8; Yos. 17:1-6) Tamba penepa, bana-bakaji bonso bene Isalela bādi batanwa na mwanda wa uno muswelo bādi bakingwa.
Sangela ne pa Mfulo Ngikadilo ya Yehova
15 Bine, buno bwādi butyibi bwa kanye kadi bwampikwa mboloji! Yehova wālēmekele bano bana-bakaji bampikwa bukomo na mwaālongele na bene Isalela bādi mu ngikadilo miyampe. (Mit. 68:5) Ino i nsekununi’tu imo ya mu nsekununi mivule ya mu Bible ilombola buno bubinebine bukunka mutyima bwa amba: Yehova umonanga bengidi bandi bonso pampikwa mboloji.—1 Sam. 16:1-13; Bil. 10:30-35, 44-48.
Sangela ne pa Mfulo Ngikadilo ya Yehova
16 Le i muswelo’ka otubwanya kwiula kubulwa mboloji kwa Yehova? Vuluka’mba, kubulwa mboloji kumwekanga mu bintu bibidi. Tukamona bakwetu pampikwa mboloji enka shi ketudipo na mboloji. Na bubine, batwe bonso tusakanga kwilangila bu tudi na ñeni miputuke ne amba ketudipo na mboloji. Inoko, padi uketabija amba kebipēlangapo nyeke kubandaula milangwe yetu senene. Penepa, le i bika byotufwaninwe kulonga pa kuyuka shi ketudipo na ntondo? Yesu paākimbile kuyuka byobya byādi binena bantu padi, wāipangwile balunda nandi bakulupilwe amba: “Le ami, Mwanā muntu, bantelanga’mba ne ani?” (Mat. 16:13, 14) Le ubulwe’po kulonda Yesu mu uno mwanda? Ubwanya kwipangula mulunda nobe umo oyukile bu wampikwa kafinda shi bakuyukile bu muntu wampikwa mboloji. Shi waitabija’mba bimweka bu kyaba kimo ukimbanga kusañuna tubila, musaka, bantu mungya tumweno, le ukalonga’po namani? Lomba Yehova na kininga pa milangwe yobe, muzenze akukwashe ushinte ngikadilo yobe mwanda wa imwekeje ne pa mfulo kubulwa mboloji kwandi.—Mat. 7:7; Kol. 3:10, 11.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-2-F p. 850 mus. 1
Byamulambu
Byamulambu bya Bitomibwa. Byamulambu bya bitomibwa byādi bilambulwa pamo na byamulambu bikwabo, divule bene Isalela bēbilambwile pobāpwile kutwela mu Ntanda ya Mulao. (Umb 15:2, 5, 8-10) Mu bino byamulambu bya bitomibwa mubadilwa vinyu (“mālwa”) yādi itūtwa pa kisōkelo. (Umb 28:7, 14; dingakanya na Div 30:9; Umb 15:10.) Mutumibwa Polo wālembēle bene Kidishitu ba mu Fidipai amba: “Shi mpungululwanga bwa kyamulambu kya bitomibwa pa kitapwa ne mwingilo ujila wemufikije’ko lwitabijo lwenu, nasangala.” Pano i mwingidije muneneno wa kyelekejo, mwanda wa kwisambila pa mutyima wandi wa kwipānina banababo bene Kidishitu. (Fid 2:17) Kumeso kwa aye kufwa, Polo wālembēle Temote amba: “Ami mpungululwanga kala bwa kyamulambu kya bitomibwa, kadi kitatyi kyami kya kukutululwa kibafwena.”—2Tm 4:6.
10-16 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 30-31
“Fikidija Mpiko Yopikile”
it-2-F p. 1164
Mutyipo
Kewādipo Uningilwañana, ino shi Muntu Weutyipe Wādi Ufwaninwe’nka Kwiufikidija. Bantu bādi batyipa mityipo ku kusaka kwa abo bene. Inoko, shi muntu watyipe mutyipo Bijila bya Leza byādi binena’mba yao muntu ufwaninwe kwiufikidija. O mwanda mutyipo wādi witwa bu ‘kiselwa kilēmena muya,’ mwanda būmi kyo kyādi kyeya kikulupija’mba muntu usakufikidija byalaile. (Umb 30:2; tala ne Lo 1:31, 32.) Shi muntu wapika mpiko mwādi mubadilwa ne būmi bwandi, o mwanda Bisonekwa bidyumuna amba i biyampe kubandaula kumeso kwa kitatyi myanda yobikakulomba shi ubatyipe mutyipo kampanda. Bijila byādi binena’mba: “Shi ubapika mpiko kudi Yehova . . . Leza obe ukakulandula’yo binebine; shi bitupu kikekala ke bubi kodi. Ino shi kupikilepo mpiko, kukekalapo na mambo a bubi.”—Div 23:21, 22.
it-2-F p. 1164
Mutyipo
I milao ikola ilaibwanga Leza ya kulonga bintu kampanda, ya kuleta byamulambu nansha byabuntu, ya kutwela mu mwingilo kampanda, ya kwijiba ku bintu kampanda byakubulwa kujidikwa. Mutyipo wādi utyipwa na muntu aye mwine kwakubulwa kuningilwa. Mpiko byoidi i mulao ukola, udi pamo bwa mutyipo nansha bwa kutyipa ukolokota, kadi bino bishima bibidi byendelanga pamo mu Bible. (Umb 30:2; Mat 5:33) “Mpiko” i kunena byolanga kulonga, ino “mutyipo” uyukijanga boba badi na lupusa lukatampe amba usa kulonga bintu binenwe kulongwa. Divule mityipo ingidijibwanga mu bipwano.—Ngo 26:28; 31:44, 53.
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Umbadilo
30:6-8—Le mwine Kidishitu ukokeja kwimika mpiko ya wandi mukaji? Yehova pano utalanga mpiko ya mutōtyi ne mutōtyi wandi pa bula. Kimfwa, kwipāna kudi Yehova i mpiko ya muntu ne muntu aye mwine. (Ngalatea 6:5) Mulume kadipo na lupusa lwa kwimika nansha kupeleja mukaji kupika ino mpiko. Ino mukaji nandi ufwaninwe kwepuka kupika mpiko keikwatañene na Kinenwa kya Leza ne na mingilo yafwaninwe kwingidila mulume.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-2-F p. 1203 mus. 4
Yefeta
Bantu bādi bapānwa kudi Yehova mwanda wa bengile mingilo ya ku kipandulwe. Bambutwile bādi na luno lupusa pa babo bana. Kimfwa, muntu umo bidi wālambwilwe uno muswelo i Samwele, inandi Hana wātyipile mutyipo amba ukamutuma ku mwingilo wa ku kipema, aye papo kabutwilwe. Elekana mulumya Hana, wāitabije uno mutyipo. Kinondanonda na pālekele Samwele mabele, Hana wakamupāna ku kipandulwe. Hana paādi ukamutūla’ko, wāselele ne nyema wa kwela bu kitapwa. (1Sa 1:11, 22-28; 2:11) Muntu mukwabo i Samishoni, wapēnwe kudi Leza mwanda wa engile mwingilo wa bu mwine Nazila.—Bat 13:2-5, 11-14; dingakanya na lupusa lwādi na bashabana pa babo bana bana-bakaji ludi mu Umb 30:3-5, 16.
17-23 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 32-33
“Pangai Bekadi ba Yoya Ntanda”
w10-F 1/8 p. 23
Le Wadi Uyukile?
Le “Mitenta Ikola” Itelelwe Divule mu Bisonekwa bya Kihebelu, Byādi Bika?
Bene Isalela pobādi kebakatwela mu Ntanda ya Mulao, Yehova wēbasapwidile bonakanye bifuko byonso pādi patōtela bene Kenani bādi bashikata’mo kumeso kwa batwele’mo. Leza wēbasoñenye amba: “Mufwaninwe. . . konakanya mabwe abo onso masōnge ne bankishi babo ba byuma, kadi mufwaninwe kutūta ne mitenta yabo yonso ikola.” (Umbadilo 33:52) Bino bifuko bikatampe bya mutōtelo wa bubela bimweka bu byādi mu dyuba bitupu pa mitenta nansha pa nkala milongololwe biyampe mu bifuko kampanda, mu bitako bya mityi nansha mu bukata mwa bibundi. (1Ba 14:23; 2Ba 17:29; Ezk 6:3) Bimweka bu pādi ne bisōkelo, bikomo bikola, bankishi, bisōkelo bya ensense, ne bintu bikwabo bya mu butōtyi.
w08-F 15/2 p. 27 mus. 5-6
Boila Ñeni ku Bilubo Byālongele Bene Isalela
Dyalelo, tulwanga na bikoleja na byālwile nabyo bene Isalela. Bantu ba dyalelo batōtanga bilezaleza. Mu bino bilezaleza mubadilwa lupeto, bakayi ba bwino batumbe, myanda ya politike, bendeji bamo ba bipwilo, kubadila’mo ne bantu ba mu kisaka. Shi ketutele’kopo mutyima, netu tubwanya kwibeula ketumone bino bintu bu bya mvubu mpata mu būmi. Kupwana bininge na bantu kebasenswepo Yehova, kutwalanga ku musala ku mushipiditu.
Busekese bwādi bumonwa na mvubu mu butōtyi bwa Baala, bwākokele bene Isalela bavule ne kwibongola. Bengidi ba Leza bavule ke bapye mu makinga a uno muswelo. Kimfwa, olodinatele ibwanya kuta muntu dikinga watala porno kitatyi kyadi kufula kwa bunka, waonakanya mutyima wandi wa mundamunda wadi muyampe. Bine i bibi shi mwine Kidishitu wakokwa na Entelenete katale porno!
it-1-F p. 392 mus. 4
Kenani
Yoshua byaādi na tunangu, o mwanda “kekudipo kintu nansha kimo kyakalongelepo mu byonso byobasoñenye Mosesa kudi Yehova” mu mwanda utala konakanya bene Kenani. (Yos 11:15) Inoko muzo wa Isalela wākomenwe kwiula Yoshua, mwine wādi wibatangidile mu mwingilo wa konakanya bene Kenani bādi basubija ntanda’ya. Kwikala’ko kwa bene Kenani mu bukata mwa bene Isalela, kwālengeje bene Isalela bebeule mwenda mafuku, na bubine kino kyāipaije bantu bavule (bene Isalela baānjile bupolapola, kulonga busekese, ne kutōta bilezaleza), shi bākōkele kijila kya kutukija bene Kenani bonso, longa kebātenwepo na bino bikoleja. (Umb 33:55, 56; Bat 2:1-3, 11-23; Ñi 106:34-43) Yehova wādyumwine bene Isalela amba kengidijangapo boloke bwandi ne butyibi bwandi na mboloji, kadi amba shi bene Isalela bapwane na bene Kenani banze kwisonga nabo, banze kutōtela nabo pamo, kebalonda bibidiji bya mutōtelo wabo, ne kwiula bilongwa byabo bibi, na bubine nabo bakonakanibwa bwa bene Kenani kadi ‘ntanda ikebalasa.’—Div 23:32, 33; 34:12-17; Lev 18:26-30; Kup 7:2-5, 25, 26.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 933 mus. 6
Mukalo
Shi abate bubale ne kumona mutamba ukekala ntanda ya kisaka kampanda, bādi babandaula shi bukata bwa ntanda’ya i bukwatañane mubaile kisaka, mwanda wa bubidi obādi balonda pa kwabanya ntanda. “Mufwaninwe kwabanya ntanda’ya na bubale bu kintu kyenu mu bisaka byenu byonso. Ku kibumbo kikatampe mukavudija bupyani bwakyo, kadi ku kibumbo kityetye nakyo mukatyepeja bupyani bwakyo. Bupyani bwa muntu ne muntu bukekala kokwa kuponena bubale bwandi” (Umb 33:54). Shi kisaka kibate bubale kibakwata mutamba kampanda kukekala yabo ntanda, kebādipo bebashinta mutamba’wa, inoko bukata bwa buno bupyani bwādi bushintwa. Kimfwa, ntanda yākwete ba mu kisaka kya Yuda na bubale yāmwenwe bu mikatampe bininge, bapa’ko ba mu kisaka kya Shimioni kipindi.—Yos 19:9.
24-30 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | UMBADILO 34-36
“Nyemena Kudi Yehova”
Lelo Unyemenanga Mudi Yehova?
4 Ino le byādi bikala namani shi mwine Isalela waipaya muntu pampikwa kusaka? Nansha shi i mumwipaye pampikwa kusaka, wādi upya mambo a kwipaya muntu wampikwa mwanda. (Ngalwilo 9:5) Inoko mu uno mwanda Yehova wānenene amba uno muntu ubwanya kufwilwa lusa. Yewa wipaijañene pampikwa kusaka, wādi unyema kinongo kya mashi na kwenda mu kibundi kimo kya mu bibundi bisamba bya kunyemena’mo. Shi abamwitabija kushikata mu kibundi’mwa, wādi ukingwa. Ino byādi bimulomba kushikata mu kibundi’mwa enka ne bifwa kitobo mukatampe.—Umbadilo 35:15, 28.
Lelo Unyemenanga Mudi Yehova?
6 Shi mwine Isalela waipaya muntu pampikwa kusaka, wādi unenwe kunyemena mu kibundi kya kunyemena’mo ne “kusapula mwanda wandi” ku bakulumpe pa kibelo kya kibundi’kya. Bakulumpe bādi bamutundaila. (Yoshua 20:4) Mafuku pa kupita’po, bādi bamwalwija ku kibundi kwaipaijañene mwanda wa bakulumpe bamutyibile mambo. (Tanga Umbadilo 35:24, 25.) Shi bano bakulumpe abakwata butyibi amba i mwipaijañane pampikwa kusaka, bādi bamwalwija kadi mu kibundi kya kunyemena’mo.
Lelo Unyemenanga Mudi Yehova?
13 Yewa wipaijañene wādi ukingwa enka shi udi mu kibundi kya kunyemena’mo. Yehova wēsambīle pa bino bibundi amba: “Bikemwikadilanga ke byakunyemenamo.” (Yoshua 20:2, 3) Yehova kādipo ulomba kipya-mambo’wa atyibilwe mambo dikwabo pa mwanda umo onka. Kadi, yewa wa kulubula kinongo kya mashi kādipo na lupusa lwa kutwela mu kibundi’kya mwanda wa kumwipaya. Kipya-mambo’wa wādi ukingwa senene na Yehova mu kibundi’mwa. Kādipo mu buloko. Wādi ubwanya kwingila, kukwasha bantu bakwabo, enka ne kwingidila Yehova mu ndoe. Bine, wādi ubwanya kwikala na būmi bwa nsangaji!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w91-F 15/2 p. 13 mus. 13
Kinkūlwa Kifwaninwa
13 Ba Adama ne Eva kebakamwenangapo mu kinkūlwa. Mu bijila bya Mosesa mudi musoñanya wa amba: “Kemufwaninwepo kutambula kinkūlwa kya būmi bwa ntapañani ufwaninwe kufwa, mwanda ufwaninwe binebine kwipaibwa.” (Umbadilo 35:31) Adama kāongwelwepo, ino wālongele bubi ku kusaka. (1 Temote 2:14) Udi bwa aye wāipaile lutundu lwandi lonso, mwanda i mwilupyanike kubulwa kubwaninina, kwine kuleta lufu. Na bubine, Adama wādi ufwaninwe kufwa, mwanda byaādi muntu mubwaninine, wātombokele kijila kya Leza ku kusaka. Kukūla Adama kupityila ku kinkūlwa kyāfutyile Yesu ke kwādi’po kukwatañene na misoñanya myoloke ya Yehova. Mfutwa yāfutyilwe mwanda wa kupūta bubi bwa Adama yākweshe lutundu lwandi lukūlwe ku lufu! (Lo 5:16) Mu uno muswelo nsulo mine ya bukomo bwa bubi i myonakanibwe. Yewa wāfutyilwe bu kinkūlwa ‘wātompele lufu pa mwanda wa muntu ense,’ ne kusela bubi bwa bana ba Adama.—Bahebelu 2:9;2 Bene Kodinda 5:21; 1 Petelo 2:24.
31 KWEJI 5–6 KWIJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | KUPITULUKA MU BIJILA 1-2
“Butyibi I bwa Leza”
w96-F 15/3 p. 23 mus. 1
Yehova Usenswe Boloke
Bakulumpe batongelwe mu kipwilo i bapebwe lupusa lwa kutyiba mambo a boba balonga bubi bukatampe. (1 Bene Kodinda 5:12, 13) Kitatyi kyobatyiba myanda, bafwaninwe kuvuluka amba pa kulombola boloke bwa Leza bibalomba kwikala na lusa shi bibwanika. Inoko kebafwaninwepo kwivwanina lusa muntu ulongele bubi upela kwisāsa. Kadi bakulumpe kebafwaninwepo kupanga mu kipwilo muntu ulongele bubi mwanda’po’tu bamulamine kīji. Abo’ko bafwaninwe kuvuluka’mba kupangwa kukakwasha muntu’wa ealuje. (Dingakanya na Ezekyele 18:23.) Bakulumpe byobatangidilwe na Kidishitu, baloñanga bintu na boloke, ne kino kibekadijanga bu “kifuko kya kufyama’mo kivula.” (Isaya 32:1, 2) O mwanda bafwaninwe kwikala bampikwa mboloji kadi ba bujalale.—Kupituluka mu Bijila 1:16, 17.
Kōkelai ne Dikōkeji Ponka ku Lupusa lwa Leza
4 Kwikala mutyibi kwādi kadi kulomba bivule, ke enkapo kuyuka Bijila kete, mhm. Bana-balume banunu bādi bakubulwa kubwaninina, o mwanda bādi bafwaninwe kuta mutyima ku kuleka kulēmenena ku masakila abo mabi—kifwa mwino, mboloji, ne lwiso—kutyina amba bakakondeka butyibi bwabo. Mosesa wēbasapwidile amba: “Kemukalemekapo bantu amba yeu i yeu, yeu i yeu, mu kidye, mhm; mukevwananga batyetye ne bakatampe pamo ponka; kemukakwatyibwapo moyo mpala ya muntu, mwanda kidye i kya Leza.” I amo, batyibi mu Isalela bādi batyiba mambo pa kyaba kya Leza. Bine, ādi madyese a kutendelwa mpata!—Kupituluka mu Bijila 1:16, 17.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Bivulujo Bya Yehova I Bikulupilwa
9 Kitatyi kyādi kyenda bene Isalela lwendo lwa myaka 40 bapityila “monso momwa muntanda mutuputupu,” Yehova kābadikilepo kwibalombola kamo ne kamo ka mwaādi wa kwibaludikila, kwibalama ne kwibakwatakanya. Ino, wāmwekeje kitatyi ne kitatyi amba babwanya kumukulupila aye ne bulombodi bwandi. Na kwingidija dilenga dya dikumbi mu dyuba ne dya mudilo bufuku, Yehova wāvulwije bene Isalela amba wādi nabo kitatyi kyaādi wibapityija mu kifuko kibi. (Kup. 1:19; Div. 40:36-38) Kadi wādi uvuija bisakibwa byabo. “Bivwalwa byabo kebyasafukilepo, kadi ne maulu abo kuyula mpika.” Na bubine, “kebabudilwepo nansha kamo kene.”—Neh. 9:19-21.
7-13 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | KUPITULUKA MU BIJILA 3-4
“Bijila bya Yehova I bya Tunangu Kadi Byoloke”
it-1-F p. 1199 mus. 2
Ñeni
Muntu wifunda Kinenwa kya Leza ne wingidija misoñanya idimo, ukekala na bujinguludi kupita bantu bamufundije kadi ukekala wa ñeni kupita banunu. (Ñi 119:99, 100, 130; dingakanya na Luk 2:46, 47.) Mwanda mutyibilo wa mambo wa Leza utōka ne bijila byandi bikadijanga muntu ke wa tunangu kadi wa ñeni; o mwanda bene Isalela pobādi bikōkela, mizo yādi ibajokolokele yādi ibamona bu “bantu ba tunangu ne ba ñeni.” (Kup 4:5-8; Ñi 111:7, 8, 10; dingakanya na 1Ba 2:3.) Muntu wa ñeni ujingululanga’mba i bibi kuleka kulonda binena Kinenwa kya Leza, walonga bukomo bwa kwikikōkela, kadi ulombanga Leza amukwashe mu uno mwanda. (Ñi 119:169) Musapu wa Leza umutwelanga bininge (Mat 13:19-23), wiulemba pa kipāpo kya mutyima wandi (Nki 3:3-6; 7:1-4), kadi ushikwanga bininge “kashinda konso ka bubela” (Ñi 119:104). Mwanā Leza paādi pano panshi, wādi na ñeni mu uno mwanda, kānyemenepo kufwa lufu lwa masusu ku mutyi mwanda wa kufikidija byobya byālaile Bisonekwa amba ufwaninwe kufwa mu uno muswelo.—Mat 26:51-54.
w99-E 1/11 p. 20 mus. 6-7
Kitatyi Kivudila’ko Buntu Bukatampe
Kupityila ku byāivwene mulopwe mukaji ne byāemwenine, wāfudile kukunena na kwityepeja’mba: “Bantu bobe i ba nsangaji, ne bengidi bobe bemananga kyaba ne kyaba ku meso obe, bateja tunangu tobe nabo i ba nsangaji!” (1Ba 10:4-8) Pano kātendēlepo bengidi ba Solomone bu ba nsangaji pa mwanda wa bupeta bwādi bwibajokolokele—nansha byo bādi bampeta. Ino, bano bengidi ba Solomone bādi na dyese mwanda bādi bateja kyaba kyonso Solomone, muntu wāpelwe tunangu na Leza. Mulopwe mukaji wa Sheba i mushile bengidi ba Yehova dyalelo kimfwa kiyampe kya abo kulonda, mwanda Umpangi aye mwine ne wandi Mwana, Yesu Kidishitu bebapanga tunangu!
Kadi kintu kikwabo kya mvubu kyālongele mulopwe mukaji paāmwene Solomone, i byaānenene amba: “Yehova Leza obe atendelwe.” (1Ba 10:9) Na bubine uno mulopwe mukaji wemwenine na meso amba Yehova ye wāpele Solomone tunangu ne bupeta. Kino kyāfikidije byobya byālaile Yehova kulongela Isalela. Yehova wēbalaile amba ‘lamai mutyibilo wami wa mambo,’ mwanda ukalombola “tunangu ne ñeni komudi ku meso a bantu bakevwana ino misoñanya yonso, kadi bakanena’mba, ‘Bine, uno muzo mukatampe i bantu ba tunangu ne ba ñeni.’”—Kubituluka mu Bijila 4:5-7.
Lelo Wi “Mpeta Kudi Leza”?
13 Yehova shi kaesela bantu bandi madyese, wibapanga nyeke enka bilumbuluke. (Yakoba 1:17) Kimfwa, Yehova pa kupa Bene Isalela kīkalo, wēbapele “ntanda ikuka mulungu wa mabele ne būkipo.” Eyo, ntanda ya Edipito nayo itelwa bu ikuka mabele ne būki, ino yoya yāpelwe Bene Isalela na Yehova yādi mishile bidi mu mwanda umo. Mosesa wālombwele Bene Isalela amba i “ntanda milelwe ne Yehova Leza.” Ko kunena’mba bādi ba kumona ntundubuko mwanda Yehova wādi wa kwibalela. Ponso pādi pa kwikala Bene Isalela na kikōkeji kudi Yehova, bādi ba kweselwa bininge ne kwikala na būmi bupityile patōkelela bwa mizo yonso ibajokolokele. Bine, dyese dya Yehova “dipeteja bupeta”!—Umbadilo 16:13; Kupituluka 4:5-8; 11:8-15.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Kupituluka
4:15-20, 23, 24—Le kijila kijidikile kupunga bankishi kishintulula amba i bibi kupunga ne bipungwa bya kuneñenya pantu? Mhm. Kijila kijidikilwe pano i kya kupunga bankishi ba kutōta—‘kwibevukwila nansha kwibengidila kwine.’ Bisonekwa kebipelejepo kupunga bankishi nansha kufwatula bifwatulo bya kuneñenya pantu kampanda.—1 Balopwe 7:18, 25.
14-20 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | KUPITULUKA MU BIJILA 5-6
“Fundijai Benu Bana Basanswe Yehova”
Bambutwile, Vuijai Bisakibwa bya Bisaka Byenu
11 Mu uno mwanda, i kutupu padi kisonekwa kipitulukwa’mo divule kutabuka kya Kupituluka 6:5-7. Pūtula Bible obe utange ano mavese. Yuka amba bambutwile bafwaninwe kutamija bidi būmi bwabo bwa ku mushipiditu, kūningisha buswe bobaswele Yehova ne kulama bino binenwa mu mutyima wabo. Bine, mufwaninwe kwikala befundi basumininwe ba Kinenwa kya Leza, kutanga Bible kitatyi ne kitatyi ne kulanguluka’po amba mwikale kwivwanija senene mashinda a Yehova, misoñanya yandi, ne bijila byandi kadi mwikale ne kuswa’byo. Ku mfulo, mutyima wenu ukayula bubinebine bulumbuluke bwa mu Bible bukemupa muswelo wa kwikala na nsangaji, kwakamwa, ne buswe bwa kuswa Yehova. Mukekala na bintu bivule bilumbuluke bya kupa benu bana.—Luka 6:45.
w07-F 15/5 p. 15-16
Le I Muswelo’ka Ombwanya Kukwasha Bami Bana Bekale Bafundijibwe Biyampe?
A bambutwile, byomulanga, bumuntu bwenu, ne bintu byomumwene bu bidi na mvubu bimwekelanga mu byomunena, ino nakampata bimwekelanga mu byomulonga. (Bene Loma 2:21, 22) Bana tamba’tu bakidi banuke, beulanga byobamona kudi babo bambutwile. Bamonanga bintu bimona babo bambutwile bu bya mvubu, ebiya pobenda batama nabo ke bebimone bu bya mvubu mpata. A mbutwile, shi usenswe Yehova na mutyima umo, bobe bana bakebimona. Kimfwa, basa kujingulula momwena kutanga Bible ne kwifunda’ye. Kadi bakajingulula shi utūlanga tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji mu bobe būmu. (Mateo 6:33) Shi utanwa kyaba ne kyaba ku kupwila ne kwenda kyaba kyonso mu busapudi, bakemwena na meso amba umwene na mvubu uno mwingilo ukola witupele Yehova.—Mateo 28:19, 20; Bahebelu 10:24, 25.
Bambutwile, Vuijai Bisakibwa bya Bisaka Byenu
14 Monka mwikilombwela Kupituluka 6:7, kudi ne bitatyi bikwabo byomukokeja banwe bambutwile kwisamba na benu bana bintu bya ku mushipiditu. Mukokeja kusokola mikenga ya kupa benu bana bisakibwa bya ku mushipiditu pomwenda pamo mwishinda, pomwingila pamo, ne pomukōkolokwa nabo pamo. Shako, kemufwaninwe’nka “kwisambasamba” na benu bana bubinebine bwa mu Bible. Ino tompai kwisamba mīsambo yūbaka ne itamija ku mushipiditu. Kimfwa, dipepala Réveillez-vous ! didi na bishinte bya myanda īsambila pa bintu bishileshile. Bino bishinte bikokeja kwikala kyalwilo kya mīsambo yenu itala pa bupangi bwa Yehova bwa banyema, bifuko bya buya bwa dyangi bya pano pa ntanda, ne bibidiji palapala bya bantu ne mwikadila wa būmi bwabo. Mīsambo ya uno muswelo na bana ikebatonona nabo batange bitabo bilupulwa na kabumbo ka umpika wa binebine ne wa manwa.—Mateo 24:45-47.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Buswe ne Boloke mu Isalela wa Kala
11 Byotwifunda’ko: Yehova umonanga bivule kupita’ko’tu mumwekelo wa muntu. Umonanga mwine motwikadile munda, ke mu mutyima wetu kadi. (1 Sa. 16:7) I kutupu milangwe, mwiivwanino, nansha bilongwa bibwanya kufyama kwadi. Ukimbanga biyampe bidi motudi ne kwitukankamika tulonge’byo. Inoko usakanga tuyuke ne kunekenya milangwe mibi kumeso kwa kwikala’yo bu bilongwa bibi.—2 Bi. 16:9; Mat. 5:27-30.
21-27 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | KUPITULUKA MU BIJILA 7-8
“Kufwaninwepo Kusamba Nabo Kipwano kya Kwisonga”
w12-F 1/7 p. 29 mus. 2
Mwanda Waka Leza Wāsoñenye Batōtyi Bandi Besonge Enka Abo Bene na Bene?
Yehova wādi uyukile amba Satana wādi usaka kongola bantu bandi banze kutōta bilezaleza. O mwanda Leza wēbadyumwine amba “bakasāsukija bobe bana baleke kunonda kebengidila baleza bakwabo.” Wādi mwanda mukatampe. Mwanda shi muzo wa Isalela wāshilwile kwingidila baleza bangi, bādi ba kujimija bulami bwa Leza kadi balwana nabo bādi ba kwibanekenya mu muswelo upēla. Ne kadi byādi bya kwikala bikomo ku uno muzo kutambe Meshiasa. Na bubine Satana wādi wipa aye mwine bubinga bwa kongwela bene Isalela besonge na bantu ba mizo ingi.
w15 15/3 p. 19
Kwisonga “Enka Mudi Mfumwetu Kete” Le I kwa Kamweno?
Inoko, Yehova i mulete bulombodi mu Kinenwa kyandi bwa kwisonga enka mudi mfumwetu kete. Mwanda waka? Mwanda usakilanga bantu bandi biyampe. Ke pa mwandapo’tu usakanga kulama bengidi bandi ku misanshi itamba ku kulondalonda mwiendelejo mubi, ino wibasakilanga kadi bekale mu nsangaji. Mu mafuku a Nehemia, Bayuda bavule pobāsongele bakaji ba mizo ingi kebadipo batōta Yehova, Nehemia wēsambile pa kimfwa kibi kya Solomone. Nansha shi Solomone “wādi muswedibwe na Leza wandi, . . . bana-bakaji bangi nabo bamulongeja kulonga bubi.” (Neh. 13:23-26) O mwanda pa kusakila bengidi bandi biyampe, Leza i mwitusoñanye kwisonga enka na batōtyi ba bine kete. (Ñim. 19:7-10; Isa. 48:17, 18) Bene Kidishitu ba bine bafwijanga’ko pa muswelo wibatele Leza mutyima ne kukulupila mu buludiki bwandi. Kukōkela kobamukōkele bu Muludiki, balombolanga’mba bamuyukile bu Mubikadi wa diulu ne ntanda.—Nki. 1:5.
Tadija Balunda Bopwana Nabo mu Ano Mafuku a Mfulo
12 Bene Kidishitu basaka kusonga nansha kusongwa bafwaninwe kutadija bantu bobapwana nabo. Kinenwa kya Leza kitudyumuna amba: “Kemwakīkutyilai mu lupungu lubi na bampikwa kwitabija. Mwanda le i kisense’ka kidi pa boloke ne kujilula bijila? Nansha le kitōkeji ne fukutu bikwatañene pa bika?” (2 Kodinda 6:14) Bible ulombola bengidi ba Leza kwisonga “enka mudi Mfumwetu kete,” ko kunena amba, kwisonga enka na muntu mwipāne ne mubatyijibwe kadi wiendeja mungya misoñanya ya Yehova. (1 Kodinda 7:39) Shi wisonge na muntu wa uno muswelo, usenswe Yehova, ukekala na mwikadi ukakukwasha ushale nyeke na kikōkeji kudi Leza.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Yehova Witupanga Bisakibwa Byetu bya Difuku ne Difuku
4 Milombelo yotulomba bidibwa bya mobukila mobukila ifwaninwe kwituvuluja ne bidibwa bya ku mushipiditu bya difuku ne difuku. Yesu wādi na nzala mikatampe pa kupwa kushikilwa mafuku mavule kudya mpika, ino wākomena Satana wāmutompele amba alamune mabwe ke mikate, wāmunena’mba: “Kisonekelwe’mba: Muntu nanshi kakamwenapo būmi mu mikate yonka, mhm, poso mu myanda yonso ītamba mu kyakanwa kya Mwine Leza.” (Mateo 4:4) Pano Yesu wātelele binenwa bya mupolofeto Mosesa, wānene bene Isalela’mba: “[Yehova] wakūbije ne kukukwatyija ne nzala, ne kukudisha ne mana o kwayukilepo, nansha bashobe bene kebayukile’opo, mhm; amba akuyukije’mba muntu nanshi kamwenepo bumi ku bidibwa byonka, mhm, muntu umona bumi poso’nka ku byonso bitambanga mu kyakanwa kya Yehova.” (Kupituluka 8:3) Muswelo wādishishe Yehova bene Isalela mana kewādipo enka wa kwibadisha bidibwa bya ku ngitu kete, mhm, ino i ne kwibafundija ku mushipiditu. Kimfwa, bādi banenwe “kuboya’byo bya difuku dimo, mo bukila mo bukila.” Shi muntu waungwija mana mavule apityile pa difuku dimo, ashele’a ādi anunka ne kubola keatambe mvinyu. (Divilu 16:4, 20) Inoko keādipo abola nansha kununka mu difuku dya busamba mobādi bongwija mana a mafuku abidi mwa kumwena bya kudya mu dya Sabado. (Divilu 16:5, 23, 24) Nanshi mana ādi ebavuluja amba bafwaninwe kukōkela ne amba būmi bwabo kebwimaninepo pa mikate yonkayonka, ino i pa kulonda “byonso bitambanga mu kyakanwa kya Yehova.”
28 KWEJI 6–4 KWEJI 7
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | KUPITULUKA MU BIJILA 9-10
“Le I Kika Kikulomba Yehova Leza Obe?”
w09-F 1/10 p. 10 mus. 3-4
Lelo Yehova Usakanga Tulonge Bika?
Le i bika bifwaninwe kwitutonona tukōkele Leza na mutyima umo? Mosesa utela’ko kintu kimo amba i “kutyina Yehova Leza obe.” (Kupituluka mu Bijila 10:12) Kuno kutyina Leza ke kwikalapo na moyo wa kupebwa mfuto, ino i kusanswa Leza ne misoñanya byandi. Kimfwa, shi tutyina Leza, tukepuka kulonga bintu byashikilwe.
Penepo le i kika kifwaninwe kwitutonona tukokele Leza? Mosesa ulondolola’mba: “Kumusanswa [Yehova] ne . . . kwingidila Yehova Leza obe na mutyima obe onso ne na muya obe onso.” (Vese 12) Kusanswa Leza kulomba kulonga bivule pa kyaba kya kwiina’tu amba umusenswe. Dibuku dimo dishintulula amba: “Byubwa bya Kihebelu bifunkila pa mwiivwanino, kyaba kimo bifunkilanga pa bilupuka ku mwiivwanino.” Kadi dibweja’ko amba kusanswa Leza i “kulonga bintu bilombola’mba tumusenswe.” Ko kunena’mba, shi tusenswe Leza, tukalonga enka bintu bimusangaja.—Nkindi 27:11.
w09-F 1/10 p. 10 mus. 6
Lelo Yehova Usakanga Tulonge Bika?
Tukamwena’mo madyese shi tukōkela na mutyima umo. Mosesa wālembele amba: ‘Lama mbila . . . yonkusoñanya dyalelo dino’di amba wikale biyampe.’ (Kupituluka mu Bijila 10:13) Na bubine, mbila yonso ya Yehova—kintu kyonso kyasaka tulonge—i mwanda’tu wa kamweno ketu. Bine, ye mobikadile mwanda Bible unena’mba “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:8) Yehova witupanga misoñanya mwanda wa twikale nyeke na ndoe. (Isaya 48:17) Kulonda byonso bitulomba Yehova kuketukwasha dyalelo tuleke kutanwa na makambakano atambanga ku kuleka kumukōkela, kadi mwenda mafuku tukemwena madyese a nyeke pakaludika Bulopwe bwa Leza.
Le Ubwanya Bine ‘Kufwena Kudi Leza’?
2 Abalahama wa pa kala wāpwene na Leza. Yehova wātelele uno mukulutuba amba i “mulunda nami.” (Isaya 41:8) Bine, Yehova wādi umwene Abalahama bu mulunda nandi. Abalahama wāpwene nandi mwanda “wāikele na lwitabijo mudi Yehova.” (Yakoba 2:23) Dyalelo nadyo Yehova ukimbanga mwa ‘kutela mutyima’ boba bamwingidila na buswe. (Kupituluka 10:15) Kinenwa kyandi kitusoñanya amba: “Fwenai kudi Leza, nandi ukemufwena.” (Yakoba 4:8) Mu bino binenwa mudi bintu bibidi, lwito ne mulao.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 115
Bene Anaki
I musaka wa bantu balabala kadi bapuñame bādi bekala mu ntanda ya ngulu ya mu Kenani ne kufulakufula kwa ntanda ya Kenani, bavule bādi bashikata Kunshi kwa ino ntanda. Mu bula bwa kitatyi kampanda, bene Anaki basatu ba Ahimana, Sheshai, ne Talamai bāshikete mu Hebelona. (Umb 13:22) I mu kino kifuko mwāmwene batubedibedi 12 Bahebelu musunsa wabo mubajinji bene Anaki, kadi mu bano batubedibedi 12, batubedibedi 10 bāletele lapolo izozeja ya bintu byobākatene, bānenene na kusumininwa amba bano bantu i ba ku lutundu lwa Banefilimi bādi’ko kumeso kwa Dilobe, kadi amba shi bedingakanye nabo, Bahebelu badi pamo bwa “batēte.” (Umb 13:28-33; Kup 1:28) Bene Isalela bāzakele bininge mwanda bene Anaki bādi bantu bakatampe kadi balabala, kebebadingakanya na bene Emimu ne bene Lefaime, mwanda nabo bādi bapuñame. Bimweka bu bene Anaki byobādi bankomokomo, o mwanda kwāikele muneneno wa’mba: “I ani le ubwanya kukomena bana ba Anaki?”—Kup 2:10, 11, 20, 21; 9:1-3.