Ba Petelo ne Yoano batumwanga na Yesu abafika kala mu Yelusalema mwanda wa kuteakanya Pashika. Kitatyi pa kupita’po Yesu ne bandi batumibwa dikumi nabo abebalonda’ko. Ke kyolwa, kadi dyuba dibapone na kutwela mu makumbi kushika, papo Yesu ne bantu bandi batūka Lūlu lwa Impafu. Uno o musunsa wa mfulo wamona Yesu mushikila dyuba pantu’pa kufika’nka ne byasangulwa.

Kepejije Yesu ne bandi batumibwa abafika mu kibundi ne kupitaila ku njibo kobasa kudīla Pashika. Abakanda lukala mwa kufikila pa kyumba kya pangala. Kwine’kwa, abatana byonso bilongolole mu kyumba kyabo kibalamīnwe. Yesu wadi wabila dino difuku, mwanda wanena’mba: “Nadi nsaka ne mutyima onso kudya nenu ino Pashika ponkyasusukile’pa.”​—Luka 22:15.

Myaka mivule kunyuma badi na kibidiji kya kupityijija badya Pashika bitomeno bivule bya vinyu. Ino pano Yesu pa kupwa kusela kitomeno kimo, wafwija’ko kanena’mba: “Yatai’kyo, mwikipityijei ku umo ne umo momudi’mo, mwanda nemulombola’mba, tamba pano, nkikatomepo monka bitomibwa bya mañanza enka ne bīya Bulopwe bwa Leza.” (Luka 22:17, 18) Kibamweka patōka amba lufu lwandi lubafwena.

Pobadya Pashika, pabalongeka kintu kyeni. Yesu waimana, watūla kufula bivwalwa byandi bya pangala, watekuna kisandi. Ebiya waela mema mu nsāni wakwete. Divule, i mufikilwa ye wadi na kiselwa kya kutuma muntu oije betwa ku maulu, nakampata umpika. (Luka 7:44) Inoko pano kepadipo mufikilwa, penepa Yesu waingila uno mwingilo. Mutumibwa umo wadi ubwanya kulonga uno mwingilo, ino kutupu nansha umo. Le i mwanda wa lupata lobadi nalo lwa kufwila bukata? Nansha bikale namani, abakwatwa bumvu pa kumona Yesu wiboija ku maulu.

Yesu pa kufika padi Petelo, Petelo wapele amba: “Abe kungoijapo ku maulu nansha dimo.” Yesu wamulondolola’mba: “Shi nkikoijepo, kudipo na kantu nansha kamo pamo nami.” Petelo wamunena’mba: “A Mfumwami, kokangoija’nka ku maulu kete, ino ngoije ne maboko ne mutwe mwine.” Petelo watulumuka pamulondolola Yesu amba: “Yewa ense oile pa ngitu kadipo kyasaka, poso koijibwa ku maulu kete, ino aye ense i utōka. Banwe mwi batōka, inoko ke banwe bonsopo.”​—Yoano 13:8-10.

Yesu waoija batumibwa bonso 12, ne Yudasa Isakadiota mwine. Yesu pa kupwa kuvwala bivwalwa byandi bya pangala washikata monka ku meza, ne kwipangula’mba: “Le mubaivwanija byonemulonga’bi? Mungitanga bu ‘Mufundiji,’ ne bu ‘Mfumwetu,’ mudi na bubinga, mwanda e byondi. Penepo shi ami Mfumwenu kadi Mufundiji, nemoija ku maulu, nenu mufwaninwe kwioija ku maulu banwe bene na bene. Mwanda nemushila kimfwa, amba monka monemulongela, nenu longelai monka. I binebine nemulombola’mba, umpika katabukilepo mfumwandi bukatampe, nansha yewa utuminwe kutabuka yewa umutumine bukatampe. Shi muyukile bino bintu, mwi ba katōkwe shi mulonga’byo.”​—Yoano 13:12-17.

Buno shabo bo bufundiji bwa kwityepeja bwalombolwa mu mwingilo mutyetye! Balondi ba Yesu kebafwaninwepo kukimba kifuko kibajinji, na kulanga’mba badi na mvubu ne bafwaninwe kwingidilwa. Ino bafwaninwe kulonda kimfwa kya Yesu, ke’nkapo mu kisela kya koija bantu ku maulu, ino i na kwikala na mutyima wa kwingila na kwityepeja kadi kwampikwa mboloji.

Pakyanza’tu kyolwa, Yesu wafundijanga batumibwa bandi kwityepeja na kwiboija ku maulu. Pano mobimwekela kupwa kwa Pashika, watela binenwa bya bupolofeto bya Davida amba: “Yewa wadi udyanga mukate wami wantulwila kapondo.” Washintulula’mba: “Umo pomudi’po usa kungaba.”​—Ñimbo ya Mitōto 41:9; Yoano 13:18, 21.

Batumibwa abetale, muntu ne muntu kaipangula’mba: “A Mfumwami, le i ami?” Ne Yudasa Isakadiota mwine waipangula nankyo. Petelo wadyobola Yoano ulondakene na Yesu ku meza, mwanda wa kuyuka shi i ani. Penepo Yoano waeyalala mu kyadi kya Yesu ne kumwipangula’mba: “A Mfumwami, le i ani?”​—Mateo 26:22; Yoano 13:25.

Yesu walondolola’mba: “I yewa onsa kupa kibese kya mukate kyombelela.” Yesu pa kupwa kubelela mukate ku meza, wape’o Yudasa kamunena’mba: “Mwanā muntu yeu wenda, monka mokilembelwe pa mwanda wandi, ino yō malwa andi yewa waba Mwanā muntu! I kipite buya kudi yao muntu shi kabutwilwepo nansha kubutulwa kwine.” (Yoano 13:26; Mateo 26:24) Ponka’po Satana ko kutwela mudi Yudasa. Uno muntu moneke kala, wasumininwa kulonga kiswa-mutyima kya Dyabola, mu uno muswelo waikala ke “mwana wa bonakani.”​—Yoano 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Yesu wasapwila Yudasa amba: “Byolonga’byo, longa’byo bukidibukidi.” Batumibwa bakwabo abalanga’mba Yudasa, byadi ye ulamine kasanduku ka lupeto, wamunena’mba, “‘Kapote bintu byotusakilwa pa masobo,’ nansha’mba akape balanda bintu.” (Yoano 13:27-30) Yudasa aye waenda kukaba Yesu.

Enka kino kyolwa kyonka kya Pashika, Yesu washilula bidibwa bipya. Watekuna mukate, walombela, watyumuna’o, ne kupa batumibwa bandi badye’o. Kanena’mba: “Uno welekeja umbidi wami, usa kupānwa pa mwanda wenu. Longai nyeke namino ke pa kumvulukila.” (Luka 22:19) Wapityija mukate mu batumibwa amba badye’o.

Kupwa Yesu watekuna kitomeno kya vinyu, walombela ne kwikipityija kobadi. Muntu ense watome mu kitomeno, kine kyanena Yesu amba: “Kino kitomeno kyelekeja kipwano kipya kya pa mashi ami, asa kumwangwa pa mwanda wenu.”​—Luka 22:20.

Mu uno muswelo Yesu watūla’ko mpangiko ya kivulukilo kya lufu lwandi kikekala kilonga balondi bandi mwaka ne mwaka mu difuku dya Nisane 14. Kikebavuluja nyeke bilongele Yesu ne Shandi mwanda wa kukwasha bantu ba lwitabijo banyongololwe mu bubi ne mu lufu. Kino i kipite kulampe Pashika wa Bayuda, mwanda kino i kya kunyongololwa kwa bine kwa bantu ba lwitabijo.

Yesu wanena’mba mashi andi “asa kumwangwa pa mwanda wa bavule, mwanda wa kulekelwa bubi.” Mu bano bavule bakalekelwa bubi mudi ne batumibwa bandi ba kikōkeji ne bantu bakwabo badi bwa abo. I abo bakekala nandi mu Bulopwe bwa Shandi.​—Mateo 26:28, 29.

Mu buno bufuku bwa mfulo na batumibwa bandi, Yesu webapanga bufundiji bulumbuluke na kwingila mwingilo wa panshi wa koija maulu abo. Mwanda waka i kyendele’mo? Mwanda wa bukōkekōke bwabo. I bepāne kudi Leza, ino bakifwila bukata. (Mako 9:33, 34; 10:35-37) Buno bukōkekōke bubamweka patōka kino kyolwa.

Batumibwa abatetula “lupata lukomo umbukata mwabo mwanda wa kuyuka i ani wadi umweka bu mukatampe kutabuka.” (Luka 22:24) Yesu ye uno waivwana bulanda pa kumona kālēle kababūka monka! Le walonga’po namani?

Yesu pa kyaba kya kufunina batumibwa pa mwanda wa mwikadilo ne bilongwa byabo, walanguluka nabo na kitūkijetyima amba: “Balopwe ba mizo bebatādilanga, kadi boba badi na lupusa pobadi bebetanga bu Banonga-biya. Ino banwe kemufwaninwepo kwikala nankyo. . . . Mwanda le mukatampe i wepi, i yewa udya’ni, i yewa umwingidila?” Kupwa Yesu webavuluja kimfwa kyaebalombwele misunsa mivule, amba: “Ino ami ngidi umbukata mwenu pamo bwa yewa wimwingidila.”​—Luka 22:25-27.

Nansha byobadi bampikwa kubwaninina, batumibwa i balamate Yesu mu makambakano mavule. O mwanda Yesu wanena’mba: “Nasamba nenu kipwano, monka mwasambile nami Tata kipwano, pa mwanda wa bulopwe.” (Luka 22:29) Bano bantu i balondi ba Yesu bamulamete. Webakulupija’mba kupityila ku kino kipwano kyaalonga nabo, bakekala mu Bulopwe ne kubikala nandi.

Nansha batumibwa byobadi na kyepelo kya kutendelwa, bakidi mu bungitu kadi ba kubulwa kubwaninina. Yesu webasapwila amba: “Satana wemulombe banwe bonso kwimupēpa pamo bwa ñano,” kwibapalakanya pamo bwa bipepele. (Luka 22:31) Webadyumuna amba: “Banwe bonso musa kukukajibwa pa mwanda wami buno bufuku’bu, mwanda kilembelwe amba: ‘Nkakupila mukumbi, ne mikōko ya mu luombe nayo ikapalakana.’”​—Mateo 26:31; Zekadia 13:7.

Petelo wapele na kikulupiji kyonso amba: “Nansha bonso bakukajibwe pa mwanda obe, ami nkikakukalapo nansha dimo!” (Mateo 26:33) Yesu wasapwila Petelo amba kumeso kwa ntombolwe kudila misunsa ibidi bufuku’bwa, Petelo usa kumutuna. Ino Yesu wabweja’ko amba: “Ino naabija mu milombelo pa mwanda obe amba lwitabijo lobe kelwakizoza; abe nobe, shi ubajoka, komeja banabenu.” (Luka 22:32) Petelo wanena na bupyasakane amba: “Nansha shi binomba kufwa nobe, nkikakutunepo nansha dimo.” (Mateo 26:35) Batumibwa bakwabo nabo abanena muswelo umo.

Yesu wasapwila bana bandi ba bwanga amba: “Nakidi nenu kitatyi kityetye. Mukankimba; monka monanenene Bayuda amba, ‘Kokwa koñenda banwe kemukokejapo kwiya’ko,’ pano nebinena ne ku banwe nenu.” Ebiya wabweja’ko amba: “Nemupe mbila mipya, amba mwisanswe banwe bene na bene; monka monemusanshilwe, nenu mwisanswei banwe bene na bene. Pa kino bonso bakayuka’mba mwi bami bana ba bwanga​—shi mudi na buswe umbukata mwenu.”​—Yoano 13:33-35.

Abo pa kwivwana Yesu unena’mba ukidi nabo mu kakitatyi katyetye’tu, Petelo waipangula’mba: “A Mfumwami, le koenda kwepi?” Yesu wamulondolola’mba: “Kokwa koñenda, kukokejapo kunonda’ko, ino ukanonda kyaba kikwabo.” Petelo wamwipangula na kitumbuzaji amba: “A Mfumwami, i kika kyonkikokejapo kukulondela’ko’nka pano? Ami nkapāna būmi bwami pa mwanda obe.”​—Yoano 13:36, 37.

Pano Yesu wesambila pa kitatyi kyaatumine batumibwa bandi kukasapula mu Ngadilea kwampikwa kusela kafuko ka lupeto nansha kafuko ka bidibwa. (Mateo 10:5, 9, 10) Waipangula’mba: “Ponemutumine kwampikwa kafuko ka lupeto ne mufuko wa byakudya ne bikwabilo, le kudi kyomwabudilwe?” Nabo amba: “Aa!” Le pano balonge namani mu mafuku āya kumeso? Yesu webasoñanya amba: “Ino pano yewa udi na kafuko ka lupeto asele’ko, ne wa mufuko wa byakudya nandi monka na monka, kadi yewa kadipo na kipete apoteje kivwalwa kyandi kya pangala apote’kyo. Mwanda nemulombola’mba kyokya kilembelwe kifwaninwe kufikidila pondi, kya’mba, ‘Wabadilwe na ba kujilula bijila.’ Mwanda kino kifikidilanga pondi.”​—Luka 22:35-37.

Yesu wisambilanga pa kitatyi kyasa kupopwa ku mutyi pamo na banonga-bibi, nansha bajilula bijila. Kupwa papo, balondi bandi basa kutanwa na kupangwapangwa kukomo. Abamone amba i beteakanye na kunena’mba: “A Mfumwetu, tala! bipete bibidi byobi.” Nandi webanena’mba: “Kubapu.” (Luka 22:38) Byobadi na bipete bibidi, kino kibape Yesu mukenga wa kwibafundija bufundiji bukwabo bwa kamweno.

Yesu ukidi mu kyumba kya pangala na batumibwa bandi pa kupwa kwa bidibwa bya kivulukilo, webakankamika amba: “Kemwakivutakanyai mityima yenu. Lombolai lwitabijo mudi Leza; lombolai lwitabijo ne mudi ami.”​—Yoano 13:36; 14:1.

Yesu wasapwila batumibwa bandi ba kikōkeji kine kyokebafwaninwepo kuvutakanibwa mutyima pa mwanda wa lwendo lwandi amba: “Mu njibo ya Tata mudi bīkalo bivule. . . . Shi naenda kukemulongolwela kifuko, nsa kwiya monka kadi nkemutambulanga kwami, amba kokwa kondi nenu mwikale konka.” Ino batumibwa kebevwanijepo byanena bya kwenda mūlu. Tomase waipangula’mba: “A Mfumwetu, ketuyukilepo koenda. Le dishinda twidiyuka namani?”​—Yoano 14:2-5.

Yesu walondolola’mba: “Ami ne dishinda ne bubine ne būmi.” Muntu ubwanya kutwela mu njibo ya mūlu ya Shandi enka shi wamwitabija ne kwitabija bufundiji bwandi kadi ne kwiula būmi bwandi. Yesu wanena’mba: “I kutupu wiya kudi Tata poso upityila padi ami.”​—Yoano 14:6.

Fidipa wateje na katentekeji, waipangula’mba: “A Mfumwetu, witulombole Shobe, nabya bitubwane.” Bimweka bu Fidipa usakanga kiyukeno kampanda kya Leza, pamo bwa bimonwa byāmwene ba Mosesa, Ediya, ne Isaya. Ino batumibwa badi na kintu kipityile bino bimonwa. Yesu watela’kyo pa kulondolola’mba: “A Fidipa, nansha byonaikala nenu kitatyi kilampe nenki, ino kwaundyukile ne pano? Yewa ense umona ami wamone ne Tata mwine.” Yesu ye umwekeje potō ngikadila ya Shandi; nanshi kwikala na Yesu ne kumutala kudi pamo bwa kutala Shandi. Nansha nankyo, Shandi i mutabuke Mwana, mwanda Yesu walombola’kyo amba: “Byobya byonemunena nkisambangapo bya ami mwine, aa.” (Yoano 14:8-10) Batumibwa abayuka’mba Yesu upanga Shandi ntumbo yonso ya bufundiji bwandi.

Batumibwa ba Yesu bamwene Yesu ulonga bilongwa bya kutendelwa ne kumwivwana usapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza. Pano webasapwila amba: “Yewa ense ulombola lwitabijo mudi ami, nandi ukaloñanga mingilo yononga’i; kadi ukalonga mingilo mikatampe kutabuka ne ino’i.” (Yoano 14:12) Yesu kanenenepo amba bakalonga bingelengele bikatampe kupita byaalongele, aa. Ino bakengila mwingilo wabo kitatyi kilampe, mu kipindi kikatampe kya ntanda, kadi ne ku bantu bavule mpata.

Shi Yesu waenda kebakashalapo bitupu, mwanda webalaya’mba: “Shi mulombe kintu kyo-kyonso mu dijina dyami, nkalonga’kyo.” Kadi wanena’mba: “Nkalomba kudi Tata nandi ukemupa mukwashi mukwabo wa kwikala nenu nyeke, mushipiditu wa bubine.” (Yoano 14:14, 16, 17) Webakulupija amba bakatambula mushipiditu ujila, mukwashi wabo mukwabo. Ne kino kyafikidile mu difuku dya Pentekosa.

Yesu wanena’mba: “Kubashala kakitatyi katyetye’tu ino ntanda keikamonepo ami monka, ino banwe mukamonanga, mwanda ne mūmi kadi nenu mukekala bōmi.” (Yoano 14:19) Yesu kakebamwekelapo’tu enka mu umbidi pa kusanguka’ye, ino, mwenda mafuku ukebasangula bakekale nandi mūlu bu bipangwa bya ku mushipiditu.

Pano yesu wanena bubine bwivwanike amba: “Yewa ense udi na mbila yami ne kulama’yo ye unsenswe. Ne kadi yewa ense unsenswe, ne Tata nandi ukamusanswa, kadi nami nkamusanswa ne kwilombola patōkelela kwadi.” Pa kino, mutumibwa Yudasa, witwa ne bu Tadeusa waipangula’mba: “A Mfumwetu, i namani kosake kwilombola patōkelela kotudi ino kwilombola ku ino ntanda mpika?” Kwivwana Yesu wamulondolola’mba: “Shi muntu unsenswe, ukalama mwanda wami, kadi Tata nandi ukamusanswanga . . . Yewa ense kansenswepo kalamangapo myanda yami.” (Yoano 14:21-24) Ntanda i mishile na balondi bandi, mwanda ayo keiyukilepo Yesu amba dyo dishinda, bo bubine, kadi bo būmi.

Shi Yesu waenda, le bana bandi ba bwanga bakabwanya namani kuvuluka bufundiji bonso bwaebafundija? Yesu washintulula amba: “Ino mukwashi, mushipiditu ujila, ukatumwa na Tata mu dijina dyami, ye ukemufundija bintu byonso ne kwimuvuluja bintu byonso byonemulombwele.” Batumibwa bamwene mwingidila bukomo bwa mushipiditu, nanshi kino kikulupiji kibebasenge. Yesu wabweja’ko amba: “Nemushila ndoe; nemupe ndoe yami. . . . Kemwakivutakanyai mityima yenu nansha kwiileka izakale moyo.” (Yoano 14:26, 27) Pano bana ba bwanga kebadipo na bubinga bwa kuvutakanibwa mutyima—basa kutambula buludiki ne bulami butamba kudi Shandya Yesu.

Panopano ponka basa kumona kilomboji kya bulami bwa Leza. Yesu wanena’mba: “Mulopwe wa ino ntanda wiyanga, kadi kadipo pa kunkwatyila.” (Yoano 14:30) Dyabola wabwenye kutwela mudi Yudasa ne kwikala na lupusa pādi. Ino mudi Yesu kemudipo bukōkekōke bwa bubi bubwanya kwingidija Satana mwanda wa kumupalula kudi Leza. Kadi Dyabola kakabwanyapo kujikila Yesu mu lufu. Mwanda waka? Yesu wanena’mba: “Noñanga monka munsoñaninye Tata kulonga.” Ukulupile amba Shandi usa kumusangula.​—Yoano 14:31.

Yesu wakankamika batumibwa bandi ba kikōkeji na binenwa bikunka mutyima. Kebwile bininge, padi abapite ne pa bukata bwa bufuku. Yesu waleta pano kyelekejo kikankamika:

Washilula’mba: “Ami ne muñanza wa bine, Tata nandi ye kidimye.” (Yoano 15:1) Kyelekejo kyandi kiifwene na kyokya kyānenenwe pa muzo wa Isalela myaka tutwa kunyuma, muzo waityilwe bu muñanza wa Yehova. (Yelemia 2:21; Hosea 10:1, 2) Inoko Yehova usa kwela uno muzo. (Mateo 23:37, 38) O mwanda Yesu watweja mulangwe mupya. Aye ye muñanza udimine Shandi tamba pashingilwe Yesu māni na mushipiditu ujila mu 29 Yesu ke mwiye. Ino Yesu walombola’mba muñanza welekeja bivule kupita ne aye mwine, wanena’mba:

“[Tata] utalulanga musambo onso ulamete kondi ino kupa bipa mpika, kadi utōkejanga owa onso upa bipa, amba upele’ko bipa bivule . . . Monka kemukokejejapo musambo kupa bipa pa ao mwine poso wikale ku muñanza, nenu kemukokejapo, poso mwikale nami nyeke umbumo. Ami ne muñanza; banwe mwi misambo.”​—Yoano 15:2-5.

Yesu walaile bandi bana ba bwanga ba kikōkeji amba aye pa kwenda, ukebatumina mukwashi, ke mushipiditu ujila kadi. Batumibwa ne bakwabo batambwile uno mushipiditu mafuku makumi atano pa kupita’po, baikala ke musambo wa muñanza. Kadi “misambo” yonso ikekala umbumo na Yesu. Mwanda wa ilonge bika?

Washintulula’mba: “Yewa ense udi nami umbumo, ami nami umbumo nandi, yao ye upanga bipa bingi; mwanda kwampikwa ami kemukokejapo kulonga kintu nansha kimo.” Ino misambo​—ke balondi bandi ba kikōkeji kadi​—bakapa bipa bivule, na kwiula ngikadila ya Yesu, na kusapwila bantu na bukankamane myanda ya Bulopwe bwa Leza, ne kulonga bana ba bwanga bavule. Le bikekala namani shi umo kashelepo umbumo na Yesu ne kupa bipa mpika? Yesu washintulula’mba: “Shi muntu kekelepo nami umbumo, welwanga panja.” Kupwa Yesu wanena’mba: “Shi mudi nami nyeke mu bumo, binenwa byami nabyo bikele nyeke momudi, nankyo lombai kintu kyonso kyomusaka, kikemulongelwa.”​—Yoano 15:5-7.

Pano Yesu wajokela ku byanenene misunsa ibidi​—bitala kulama mbila yandi. (Yoano 14:15, 21) Washintulula kilomboji kikalombola amba bana ba bwanga balamanga mbila yandi, amba: “Shi mulame mbila yami, mukekala nyeke mu buswe bwami, monka mondamine mbila ya Tata ne kwikala nyeke mu buswe bwandi.” Ino kudi bivule bilombwa kupita’ko’tu kusanswa Yehova Leza ne wandi Mwana. Yesu wanena’mba: “Ino’i yo mbila yami, amba mwisanswe banwe bene na bene monka monemusanshilwe. I kutupu wa buswe bukatampe kutabuka buno’bu, amba muntu apāne būmi bwandi pa mwanda wa balunda nandi. Mwi balunda nami shi mulonga byonemusoñanya.”​—Yoano 15:10-14.

Mu mansá matyetye’tu, Yesu usa kulombola buno buswe na kupāna būmi bwandi ku boba bonso balombola lwitabijo mwadi. Kimfwa kyandi kifwaninwe kutonona balondi bandi belombole nabo buswe bwa kwipāna abo bene na bene. Buno buswe bo bukebayukanya, enka na mwanenenanga Yesu ku ngalwilo amba: “Pa kino bonso bakayuka’mba mwi bami bana ba bwanga​—shi mudi na buswe umbukata mwenu.”​—Yoano 13:35.

Batumibwa bafwaninwe kuvuluka’mba Yesu au wibeta bu “balunda.” Walombola kyaebetyila bu balunda amba: “Nemwite bu balunda, mwanda nemuyukija bintu byonso byonaivwene kudi Tata.” Bine kino i kipwano kilumbuluke’po kashā—kya kwikala balunda ba Yesu ba pa mutyima ne kuyuka byobya bimulombola Shandi! Inoko pa kwikala mu buno bulunda, bafwaninwe nyeke “kupa bipa.” Shi bape’byo, Yesu wanena’mba, “Nansha mulombe kika kudi Tata mu dijina dyami, ukemupa’kyo.”​—Yoano 15:15, 16.

Buswe bwisenswe ino “misambo,” ke bana bandi bwanga kadi, bukebakwasha bōminine byobya bīya kumeso. Webadyumuna’mba ntanda isa kwibashikwa, inoko webasenge amba: “Shi ino ntanda ibemushikwe, muyukile amba yanshikilwe bidi amiwa kumeso kwa kwimushikwa banwe. Shi mwadi ba ino ntanda, ntanda yadi ya kusanswa bayo. Inoko byokemudipo ba ino ntanda, ino nemutongele mu ino ntanda, o mwanda ntanda imushikilwe.”​—Yoano 15:18, 19.

Yesu pa kushintulula kine kikebashikilwa ntanda, wabweja’ko amba: “Ino bakemulonga bino byonso’bi pa mwanda wa dijina dyami, mwanda kebayukilepo Yewa wantumine.” Yesu walombola’mba bingelengele byaalongele bibaponeja boba bamushikilwe, wanena’mba: “Shi nkyalongelepo umbukata mwabo mingilo keyalongelwe na muntu mukwabo, longa kebadipo na bubi; ino pano abaumone ne kunshikwa ami ne Tata mwine kumo.” Na bubine, mushikwa wabo ubafikidija bupolofeto.​—Yoano 15:21, 24, 25; Ñimbo ya Mitōto 35:19; 69:4.

Yesu walaya kutuma monka mukwashi, ke mushipiditu ujila. Buno bukomo bukapebwa balondi bandi bonso ne kwibakwasha bape bipa, ke “kukasapula bukamoni” kadi.​—Yoano 15:27.

Yesu ne batumibwa bandi kebatambe mu kyumba kya pangala mobadi badīla Pashika. Yesu kemwibape bidyumu bivule, ino wabweja’ko amba: “Nemunena bino’bi kutyina’mba mwakakukala.” Mwanda waka kino kidyumu i kifwaninwe? Webasapwila’mba: “Bantu bakemupanga mu shinankonka. Kadi nsá īyanga ikalanga muntu ense wimwipaya’mba waingidila Leza mingilo ikola.”​—Yoano 16:1, 2.

Uno musapu padi ubavutakanya mityima ya batumibwa. Nansha Yesu byawebalombwele kala amba ntanda ikebashikwa, ino kebalombwelepo patōkelela amba bakepaibwa. Mwanda waka? Aye amba: “Nkyemulombwelepo bino bintu dibajinji, mwanda nadi nenu.” (Yoano 16:4) Ino pano wibateakanyanga pakaendele. Kino kisa kwibakwasha baleke kukukala mwenda mafuku.

Yesu wabweja’ko amba: “Keñenda kudi Yewa wantumine, ino i kutupu nansha umo pomudi’po wangipangula’mba, ‘Le koenda kwepi?’” Enka mu kyolwa’kya badi kebamwipangule kala kwine kwaenda. (Yoano 13:36; 14:5; 16:5) Ino pano, byobatengwa na byaanena pa mwanda utala kupangwapangwa kwabo, abalēmenenwa na njia. O mwanda kebakimwipangwile monka pa bitala ntumbo imutengele ne mobikekadila ku batōtyi ba bine. Yesu webamone kanena’mba: “Ino byonemulombola bino’bi, mityima yenu ibayula njia.”​—Yoano 16:6.

Kupwa Yesu washintulula’mba: “Ñendanga pa mwanda wa kamweno kenu. Mwanda shi nkyendelepo, mukwashi kasapo kwiya komudi nansha dimo; inoko shi naenda, nkemutumina’ye.” (Yoano 16:7) Enka shi Yesu wafu ne kwenda mūlu, ebiya bana ba bwanga ke babwanya kutambula mushipiditu ujila, mwine wakatuma bu mukwashi ku bantu bandi bonso pano pa ntanda.

Mushipiditu ujila “ukapa ino ntanda bukamoni bwa patōkelela pa mwanda wa bubi ne pa mwanda wa boloke ne pa mwanda wa butyibi.” (Yoano 16:8) Bine ntanda yakomenwa kwitabija Mwanā Leza ikasokolwa patōka. Kukanda kusa kukanda Yesu mūlu kusa kuleta bukamoni kebupatanibwa bwa boloke bwandi ne kulombola mwanda waka Satana, “mulopwe wa ino ntanda,” ufwaninwe kutyibilwa butyibi.​—Yoano 16:11.

Yesu wabweja’ko amba: “Nakidi na bintu bingi bya kwimusapwila, inoko kemukokejapo kwibivwanija pano.” Ino pasa kupungulula mushipiditu ujila, ukebaludika bevwanije “bubine bonso,” ne kubwanya kwiendeja mungya buno bubine.​—Yoano 16:12, 13.

Batumibwa ababezemunwa na bino binenwa bikwabo bya Yesu bya amba: “Mu kakitatyi katyetye, kemukamonepo ami monka, kadi monka, mu kakitatyi katyetye mukamona dikwabo.” Abeipangula mobishintulwila. Yesu wamone amba kebasake kumwipangula pa uno mwanda, washintulula’mba: “I binebine nemulombola’mba, mukadila ne kuyoyokota miyoa, inoko ino ntanda ikasangala; mukekala na njia, inoko njia yenu ikālamuka ke nsangaji.” (Yoano 16:16, 20) Yesu pasa kwipaibwa mu kyolwa kilonda’ko, bendeji ba bipwilo basa kusangala ino bana ba bwanga mu njia. Njia yabo ikalamuka ke nsangaji pasa kusangulwa Yesu! Nsangaji yabo isa kwendelela kufika ne byobasa kupungulwilwa mushipiditu ujila wa Leza.

Yesu wadingakanya ngikadila idi’mo batumibwa na bisanso bya mwana-mukaji ubutula, wanena’mba: “Mwana-mukaji pa kubutula, wikalanga na njia, mwanda nsá yandi ibabwana, ino shi wabutula mwana, kavulukangapo monka malwa mwanda wa nsangaji ya amba kudi muntu wabutulwa mu ino ntanda.” Yesu wakankamika batumibwa bandi amba: “Banwe nenu pano mudi na njia; inoko nkemumona dikwabo, kadi mityima yenu ikasangala, ne kadi i kutupu muntu ukemuyata nsangaji yenu.”​—Yoano 16:21, 22.

Kufika na pano, batumibwa badi kebalombele mu dijina dya Yesu. Pano wanena’mba: “Mu dyodya difuku mukalomba Tata mu dijina dyami.” Mwanda waka? Ke mwandapo amba Shandi wijanga pa kulondolola. Yesu mwine wanena’mba: “Ke-muntu Tata mwine wimusenswe kisanso kikatampe, mwanda banwe mubaunsanswa kisanso kikatampe . . . bu mwimaniji wa Leza.”​—Yoano 16:26, 27.

Binenwa bya Yesu bibakankamika batumibwa bafula ku kunena’mba: “Pa kino tubaitabija’mba watambile kwa Leza.” Kino kikulupiji kisa kutūlwa’nka panō pa ditompo. Yesu webalombola bibatengele kumeso amba: “Talai! Nsá īyanga, kadi bine ke mīye kala, yomukapalakena muntu ne muntu ku yandi njibo kadi mukanshiya bunka.” Ino webakulupija amba: “Nemusapwila bino’bi amba kupityila kondi mwikale na ndoe. Mu ino ntanda mukamona byamalwa, inoko kankamanai! Ami nanekenya ino ntanda.” (Yoano 16:30-33) Yesu kasapo kwibela, mhm. Ukulupile amba nabo babwanya kunekenya ino ntanda, pamo bwa aye, na kufikidija kiswa-mutyima kya Leza nansha bikimba Satana ne ntanda yandi kwibatyumwina bululame.

Yesu pa kutononwa na buswe bukatampe bwasenswe batumibwa bandi, webateakanya pa mwanda wa lwendo lwandi lwafwena. Watulula meso mūlu kalombela kudi Shandi amba: “Tumbija mwanobe amba mwanobe nandi akutumbije, monka mowamupedile lupusa pa ngitu yonso, amba ape boba bonso bowamupele būmi bwa nyeke.”​—Yoano 17:1, 2.

Na bubine, Yesu uyukile amba kupa Leza ntumbo kyo kintu kya mvubu mikatampe. Ino kino kyatela Yesu nakyo kileta busengi​—ke būmi bwa nyeke kadi! Yesu byapelwe “lupusa pa ngitu yonso,” bantu bonso babwanya kumwena mu kinkūlwa kyandi. Ino bamo kete bo bakamwena’mo dino dyese. Mwanda waka babo? Mwanda Yesu ukapāna byabuyabuya bya kinkūlwa kyandi enka ku boba balonga mungya bino byaanena’mba: “Buno’bu bo būmi bwa nyeke, bendelele kukuyuka abe, Leza umo kete wa bine, ne yewa owatumine, Yesu Kidishitu.”​—Yoano 17:3.

Muntu ufwaninwe kuyuka Tata ne Mwana senene, apwane nabo bininge. Ufwaninwe kumona bintu enka mobebimwena. Kadi ufwaninwe kulonga bukomo bwa kwiula ngikadila yabo mu muswelo waikele na bantu. Kadi ufwaninwe kuyuka’mba ntumbo ya Leza idi pa kifuko kibajinji, ebiya kutambula būmi bwa nyeke ke kulonda. Yesu pano wajokela ku mwanda amba:

“Nakutumbija pano pa ntanda, byonavuya mingilo yowaumpele kwingila. Shi ke pano, abe Tata, ntumbije ku mutamba obe ntumbo yonadi nayo kubwipi nobe kumeso kwa ino ntanda kwikala’ko.” (Yoano 17:4, 5) Bine Yesu walombe bamujokejeje kupityila ku lusangukilo ntumbo yaadi nayo mūlu.

Ino Yesu kedilwepo byaalongele mu mwingilo wandi. Walombe amba: “Nasokola dijina dyobe ku bantu bowayete mu ino ntanda waumpa’bo. Badi bobe, waumpa’bo, kadi nabo abalama kinenwa kyobe.” (Yoano 17:6) Yesu walongele bivule mu mwingilo wandi, ke’nkapo kutela dijina dya Leza, Yehova. Wakweshe batumibwa bandi bayuke bine bishintulula dino dijina​—ngikadilo ya Leza ne muswelo waikele na bantu.

Batumibwa i bayuke Yehova, mwingilo wa wandi Mwana, ne bintu byafundije Yesu. Yesu wanena na kwityepeja amba: “Nebape binenwa byowampele, nabo abebitabija kadi abayuka bine amba naile bu mwimaniji obe, ne kadi abaitabija’mba i abe wantumine.”​—Yoano 17:8.

Yesu walombola kwishila kwishidile balondi bandi ne ntanda ya bantu mu kikonge amba: “Nombelanga pa mwanda wabo; nkilombelangapo pa mwanda wa ino ntanda, aa, ino i pa mwanda wa boba bowampele, ke-bantu i bobe . . . Abe Tata ujila, wibalame pa mwanda wa dyobe dijina dyowampele, amba bekale umo monka motwikadile umo. . . . Nebakingile, kekudipo nansha umo onekele poso enka mwana wa bonakani,” ke Yudasa Isakadiota kadi, mwine pano wendele kukimba mwa kwabila Yesu.​—Yoano 17:9-12.

Yesu waendelela na kulombela’mba: “Ntanda ibebashikwe. . . . Nkilombangapo amba wibatalule mu ino ntanda, aa, ino i amba wibalame mwanda wa yewa mubi. Abo ke ba ino ntandapo, monka monkikadilepo wa ino ntanda.” (Yoano 17:14-16) Batumibwa ne bana ba bwanga bakwabo bashikete mu ino ntanda, ntanda ya bantu baludikwa na Satana, inoko bafwaninwe kwisansanya nayo ne bibi byayo bine. Namani?

Bafwaninwe kwikala bajila, batūlwe pafula mwanda wa kwingidila Leza, na kulonda bubine budi mu Bisonekwa bya Kihebelu ne bubine bwebafundije Yesu aye mwine. Yesu walombela’mba: “Wibapandule na bubine; kinenwa kyobe i bubine.” (Yoano 17:17) Mwenda mafuku, batumibwa bamo bakalemba mikanda ya ku bukomo bwa mushipiditu ibadilwa mu “bubine” bukakwasha bantu bekale bapandulwe.

Ino kudi bakwabo baketabija “bubine.” O mwanda Yesu walombela ke’nkapo “pa mwanda wa bano’ba kete [badi nabo], ino i ne pa mwanda wa boba bakekala na lwitabijo mudi [aye] kupityila ku kinenwa kyabo.” Le i bika bilomba Yesu pangala pa bano bonso? Aye amba: “Bekale umo, enka moikadile abe, Tata, udi nami umbumo kadi ami nami ngidi nobe umbumo, amba abo nabo bekale netu umbumo.” (Yoano 17:20, 21) Yesu ne Shandi ke umopo ku ngitu. I umo mu buluji bwa amba beitabije mu byonso. Yesu walombela’mba balondi bandi bekale nabo mu buno bumo.

Kinondanonda na bino byaanena, Yesu wasapwidile Petelo ne bakwabo amba kaenda kukebalongolwela kifuko, ko kunena’mba mūlu. (Yoano 14:2, 3) Pano Yesu wajokela ku byaanenanga mu milombelo amba: “Abe Tata, nsaka boba bowampele nabo bakekale nami kokwa kondi, amba batale ntumbo yami yowampele, mwanda waunsenswe kumeso kwa ñanjilo ya ino ntanda.” (Yoano 17:24) Walombola’mba tamba kala​—kumeso kwa Adama ne Eva kubutula bana​—Leza wāsenswe wandi Mwana wa bunka, waikele ke Yesu Kidishitu.

Yesu wavuya milombelo yandi na kukomeneja pa dijina dya Shandi ne buswe busenswe Leza batumibwa ne bakwabo baketabija “bubine” mwenda mafuku amba: “Nayukanya dijina dyobe kobadi kadi nkediyukanya, amba buswe bowaunsenswe bwikale mobadi kadi ami nami umbumo nabo.”​—Yoano 17:26.

Yesu wapu kulombela na batumibwa bandi ba kikōkeji. Abo ‘pa kupwa kwimba mitendelo, abatambe kebenda ku Lūlu lwa Impafu.’ (Mako 14:26) Abaenda dya kutunduka kwa budimi bwitwa bu Ngesemani, kwine kwadi kwibidile kwenda Yesu.

Abo pa kufika pantu pamo nenki mu mityi ya impafu, Yesu washiye batumibwa 8. Padi kwadi kubwipi na kwa kutwelela mu budimi, mwanda webalombola’mba: “Shikatai pano ami ñende bidi kokwa kukalombela.” Yesu wapaika ne batumibwa basatu, ba Petelo, Yakoba, ne Yoano, waenda nabo dya kulampe mu budimi. Mutyima ubamuvutakana bininge, wasapwila bano basatu amba: “Nafītwa nakampata bya lufu. Shalai pano kadi keshai’nka kukesha pamo nami.”​—Mateo 26:36-38.

Yesu pa kwibasonsoloka bityetye, ‘wapona panshi kalombela.’ Le i bika byalombela kudi Leza mu kino kitatyi kikomo? Walombela’mba: “Tata, bintu byonso bibwanikanga kodi; mfundule kino kitomeno. Inoko, ke kyonsakapo ami, aa, ino i kyosaka abe mwine.” (Mako 14:35, 36) Le i bika byasaka kunena? Le ukimba kwepuka mwingilo wandi wa bu Mukūdi? Mhm!

Yesu wādi umona tamba mūlu masusu ādi asusulwa bantu bepaibwa na bene Loma. Pano byadi bu muntu, wa kinyenye ne ubwanya kwivwana misanshi, Yesu katelepo mutyima ku bisa kumufikila. Ino kya mvubu mpata, i kuyoyokota kwayoyokota mwanda wa lufu lwasa kufwa bwa nonga-bibi lusa kulengeja dijina dya Shandi difutululwe. Mu mansá matyetye usa kuyeyekwa ku mutyi pamo bwa aye watuka Leza.

Yesu pa kulombela bininge wajoka ne kutana batumibwa bandi basatu balēle. Yesu wanena Petelo amba: “Le mwabulwa’po kukesha nami nansha’tu nsá imo? Keshai’nka kukesha ne kulombela kyaba kyonso, kutyina’mba mwakatwela mu kutompibwa.” Yesu wamone amba batumibwa nabo badi mu njia, ne kadi nsá ke myende. Wabweja’ko amba: “Mushipiditu shao usakanga, ino ngitu i mikōkekōke.”​—Mateo 26:40, 41.

Yesu waenda monka musunsa wa bubidi ulomba Leza amutalule “kino kitomeno.” Aye pa kujoka, watana monka batumibwa basatu balēle, abo badi bafwaninwe kulombela mwanda wa kutyina kutwejibwa mu kutompibwa. Yesu paesamba nabo, “kebayukilepo kya kumulondolola.” (Mako 14:40) Musunsa wa busatu, Yesu waenda, wabandika mutwe pa manwi pa kulombela.

Yesu ukambakenanga dijina dya Shandi disa kufutululwa pa kufwa’ye pamo bwa nonga-bibi. Yehova waivwana milombelo ya wandi Mwana, o mwanda wamutumina mwikeulu amukomeje. Nansha nankyo, Yesu kalekelepo kwabija Shandi, ino aye “kalombela’nka kulombela na kininga.” Udi na njia mingi. Bine kiselwa kilēma kidi pa mapuji a Yesu! Būmi bwandi bwa nyeke ne bwa bantu betabija budi mu kyaka. ‘Byanga byandi bibaikala bwa mano a mashi anokela pa nshi.’​—Luka 22:44.

Yesu pa kujokela musunsa wa busatu kudi batumibwa bandi, webatana monka balēle. Wanena’mba: “Mu kitatyi kya uno muswelo, banwe mulēle mōlolokwa! Talai! Nsá ibafwena ya Mwanā muntu kwabwa’ye mu makasa a babipya-mambo. Imanai, twendei. Talai! Yewa wa kungaba wafwena pabwipi.”​—Mateo 26:45, 46.

Pa bukata bwa bufuku ke papite. Babitobo i bapwe kumvwañana kupa Yudasa bibese bya ndalama 30 ebabile Yesu. Ebiya Yudasa watangidila kibumbo kya babitobo bakulu ne Bafadiseo, benda kukakimba Yesu. Abaenda ne na kibumbo kya basola bene Loma ne komanda wabo.

Bimweka bu Yesu pa kutambija Yudasa mu bidibwa bya Pashika, Yudasa waendelele ku babitobo bakulu. (Yoano 13:27) Abaite bampulushi babo ne kibumbo kya basola. Padi Yudasa wakebatwele bidi ku kyumba kwadi kudīla Yesu ne batumibwa bandi Pashika. Pano kibumbo kibaabuka Musanza wa Kidelone kyenda ku budimi. Kutentekela pa byabulwi byobadi baselele, abasela ne binanu ne bimuni, basumininwe kukwata Yesu.

Yudasa pakanda nabo ku Lūlu lwa Impafu, ukulupile na kusumininwa’mba uyukile kwa kutana Yesu. Mayenga kunyuma padi Yesu ne batumibwa bandi pobadi benda bajoka ku Betani ne ku Yelusalema, badi bavudile kwimana pa budimi bwa Ngesemani. Ino pano ke bufuku, Yesu ubwanya kwikala mu kivwidima kya mityi ya impafu idi mu budimi. Le basola badi kebamwene Yesu kashā, basa kumuyuka namani? Pa kusaka bamuyuke, Yudasa webape kiyukeno. Wanena’mba: “Yewa’tu onakafifya’wa, ye aye; mukutei, mwende nandi mumulamine.”​—Mako 14:44.

Yudasa paenda na kibumbo mu budimi wamone Yesu ne batumibwa bandi, waendelela kwadi. Yudasa wanena’mba: “Tubaimuna Labi!” Kupwa wafifye Yesu bya bulunda. Yesu walondolola’mba: “A mukwetu, kyowaila kuno i kika?” (Mateo 26:49, 50) Yesu walondolola kipangujo kyandi aye mwine amba: “Yudasa, koaba Mwanā muntu na kumufifya?” (Luka 22:48) Bino byo bya mfulo kwisamba na mwine wamwaba!

Yesu wapityila pa kitōkeji kya bimuni ne binanu ne kwipangula’mba: “Le i ani omukimba?” Abamulondolola mu kibumbo amba: “I Yesu mwine Nazala.” Yesu walondolola na bukankamane amba: “Ami uno.” (Yoano 18:4, 5) Pa kumona kilongwa kyokebadipo balangila, bana-balume’ba abapone pa nshi.

Pa kyaba kya kulanga’mba pano po pa kunyema muno mu mfindi, Yesu waipangula monka mwine obakimba. Abo abanena monka amba, “I Yesu mwine Nazala,” webanena na kitūkijetyima’mba: “Nemulombola’mba ami uno. Nanshi shi i ami omukimba, lekai bano bantu bende.” Enka ne mu kino kitatyi kya makambakano, Yesu uvulukile byaanenene amba kajimijepo nansha umo. (Yoano 6:39; 17:12) Yesu i mulame batumibwa bandi ba kikōkeji kadi kekudipo nansha umo wajimine ‘poso’nka yewa mwana wa bonakani’​—ke Yudasa kadi. (Yoano 18:7-9) O mwanda webalombe amba bebaleke balondi bandi ba kikōkeji bende.

Basola pa kwenda kudi Yesu, batumibwa abajingulula bilongeka. Abaipangula’mba: “A Mfumwetu, le twibakese kipete?” (Luka 22:49) Yesu kalondolwele, Petelo wayata kipete kimo pa byobya bibidi byadi na batumibwa. Wateme’kyo Makusa, umpika wa kitobo mukatampe, wamukete kutwi kwa lundyo.

Yesu watenga kutwi kwa Makusa ne kumubelula kilonda. Kupwa wafundija bufundiji bwa kamweno na kusoñanya Petelo amba: “Aluja kipete pokyadi, mwanda boba bonso batekuna kipete bakafwa ku kipete.” Yesu witabije bamukwate, mwanda washintulula’mba: “Shi bikale nankyo, le Bisonekwa byadi bya kufikidila namani abyo binena’mba kifwaninwe kulongeka namino?” (Mateo 26:52, 54) Wabweja’ko amba: “Le nkifwaninwepo kutoma kitomeno kimpele Tata?” (Yoano 18:11) Yesu waitabija kiswa-mutyima kya Leza padi, nansha shi bilomba kufwa.

Yesu waipangula kibumbo amba: “Le mubaiya na bipete ne mipebwe kunkwata pamo bwa kabwalāla? Difuku ne difuku nadi nshikatanga mu tempelo mfundija, ino kemwankutyilepo. Bino byonso bibalongeka mwanda wa kufikidija bilembwa bya bapolofeto.”​—Mateo 26:55, 56.

Kibumbo kya basola, mukatampe wabo, ne bampulushi ba Bayuda abakwata Yesu ne kumukuta. Batumibwa pa kumona namino, abanyema. Ino “nsongwalume umo”​—padi i Mako, mwanā bwanga​—washala mu kibumbo mwanda wa kulonda Yesu. (Mako 14:51) Uno nsongwalume abamuyuka, kibumbo kibatompa kumukwata, ino washiye na bukomo bonso bivwalwa byandi bya bukonge, wekipe mudilo.

Yesu upwa’tu kukutwa bwa nonga-bibi, abamutwala kwa Anasa, wadi kitobo mukatampe padi Yesu bu nkasampe ne paatulumwine bafundiji mu tempelo. (Luka 2:42, 47) Bana bamo ba Anasa nabo baingile mwenda mafuku bu kitobo mukatampe, pano muko wandi Kaifasa ye ke kitobo mukatampe.

Anasa paadi wipangula Yesu, Kaifasa wabungija kitango kya Sanedini. Kino kidye kidi na bantu 71 kubadila’mo ne kitobo mukatampe pamo ne boba baingile’bo kala.

Anasa waipangula Yesu “myanda ya bandi bana ba bwanga ne ya bufundiji bwandi.” Yesu walondolola’tu amba: “Nadi nesamba patōkelela na ino ntanda. Nadi mfundijanga nyeke mu shinankonka ne mu tempelo, mwibungilanga Bayuda bonso, nkyadipo nena mwanda nansha umo kufula. Kyoungipangwila i kika? Ipangula boba badi bateja byonadi nebasapwila.”—Yoano 18:19-21.

Mpulushi umo wimene’po wakupila Yesu lupi mu mpala ne kunena bya kumutopeka’mba: “Le ye molondolwela kitobo mukulu nankyo?” Ino Yesu, pa kuyuka’mba kalongelepo kibi, walondolola’mba: “Shi nanena bibi, nombole kibi kyonanena; ino shi nanena bya bine, kyowankupidila i kika?” (Yoano 18:22, 23) Anasa wasoñanya batwale Yesu kwa muko wandi Kaifasa.

Na pano kala boba babundile Sanedini yonso—kitobo mukatampe, bakulumpe ba bantu, ne basonekeji—abebunge. Abetanina kwa Kaifasa. Mungya bijila, ke kyendele’mopo kusambija muntu dya Pashika bufuku, ino abo abapumpunya’byo mwanda wa kulondalonda nkuku yabo mibi.

Kino i kisumpi kya bantu ba mutyima mūmu ne kasumalomo. Pasangwile Yesu Lazalasa, Sanedini yakwete butyibi amba ufwaninwe kufwa. (Yoano 11:47-53) Papita’tu mafuku matyetye, ba lupusa ba bipwilo bakwata nkuku ya kukwata Yesu ne ya kumwipaya. (Mateo 26:3, 4) Kumeso kwa kidye kushilula, Yesu wadi kala’nka na mutyibilwe kala lufu!

Kutentekela pa kwibunga kutyumuna bijila, babitobo bakulu ne bakwabo mu Sanedini abakimbe bantu ba kuleta bukamoni bwa bubela bwa kubepela Yesu. Abatana bavule, ino bano bonso bukamoni bwabo kukwatañana mpika. Ku mfulo, kubaiya babidi kebanena’mba: “Twamwivwene unena’mba, ‘Nsa kubundula ino tempelo ilongelwe na makasa’i kadi mu mafuku asatu nsa kūbaka mikwabo yampikwa kulongwa na makasa.’” (Mako 14:58) Nansha ke bano bene bukamoni bwabo kebukwatañenepo.

Kaifasa waipangula Yesu amba: “Abe kutentululapo nansha dimo? Le umwene namani bikulambika bano bantu?” (Mako 14:60) Yesu waube’nka nyā kumeso a bano bamubepela bya bubela na myanda yampikwa kukwatañana. O mwanda Kaifasa, Kitobo Mukatampe waingidija manwa makwabo.

Kaifasa uyukile amba Bayuda bafītwanga bukidi shi muntu witela bu Mwanā Leza. Mafuku kunyuma Yesu paanenene amba Leza ye Shandi, Bayuda basakile kumwipaya abo amba “widingakanya pamo na Leza.” (Yoano 5:17, 18; 10:31-39) Kaifasa byayukile mwiivwanino wabo, waipangula Yesu na bunwanwa amba: “Nakutyipija ne Leza mūmi witulombole shi abe ye Kidishitu, Mwanā Leza!” (Mateo 26:63) Na bubine, Yesu witabije amba i Mwanā Leza. (Yoano 3:18; 5:25; 11:4) Shi apele, nabya watune amba kakidipo Mwanā Leza kadi ke Kidishitupo. O mwanda Yesu wanena’mba: “En-en i ami; kadi banwe mukamona Mwanā muntu ushikete ku kuboko kwa lundyo kwa bukomo kadi wiya na makumbi a mūlu.”—Mako 14:62.

Ponka’po, Kaifasa wajina ne kusana bivwalwa byandi kaela lubila amba: “Watuke Leza! Le kudi kadi kyotusakila batumoni bakwabo? Mubamone! Pano mubaivwana mutonko watuka Leza. Le mulanga’po namani?” Nabo balondolola’mba: “Yao ufwaninwe kufwa.”—Mateo 26:65, 66.

Penepo bashilula kutuka Yesu ne kumukupila bikoni. Bakwabo nabo bamukupila mapi mu mpala ne kumupelela mata. Abo pa kumukuta mu mpala, bamukupila lupi ne kunena bya kibengo amba: “Polofeta! Le i ani wakukupila?” (Luka 22:64) Uno i Mwanā Leza obasusula bibi ne kumusambija bufuku na kutyumuna bijila!

Yesu pa kukwatwa mu budimi bwa Ngesemani, batumibwa abamushiye, abanyema na moyo. Ino babidi abaimana kobadi banyema. I ba Petelo “ne mwanā bwanga mukwabo,” padi i mutumibwa Yoano. (Yoano 18:15; 19:35; 21:24) Padi abamone paselelwa Yesu kwa Anasa. Anasa paatumine Yesu kwa Kitobo Mukatampe Kaifasa, Petelo ne Yoano badi balonda katonyuma. Baselele mutyima kūlu pa mwanda wa būmi bwabo ne pa mwanda wa bintu bisa kufikila Mfumwabo.

Yoano byayukene kwa kitobo mukatampe, abamutweja mu kipango kya njibo ya Kaifasa. Petelo washala panja pa kibelo kufika ne byaiya Yoano kumunenena kudi mwingidi mwana-mukaji wadi ulama pa kibelo. Penepo watweja Petelo.

Kudi mashika buno bufuku, o mwanda boba badi mu kipango botanga mudilo ulakuka lubimbi. Petelo washikata nabo kaote pailaija ‘atale musa kupityila’ kisambo kya Yesu. (Mateo 26:58) Ino, mwana-mukaji wadi ulama pa kibelo’wa wamone Petelo senene na kitōkeji kya mudilo. Wamunena’mba, “Mwene nobe wi umo wa mu bana ba bwanga ba uno muntu?” (Yoano 18:17) Kadipo bunka kujingulula Petelo ne kumunena bu wadi na Yesu.​—Mateo 26:69, 71-73; Mako 14:70.

Kino kibalobeja Petelo bininge. Ukimba aleke kuyukana, watompa ne kwikokela ku kibelo kikatampe. Pano Petelo watune amba kadipo na Yesu, wafule ne ku kunena’mba: “Nkimuyukilepo kadi ne byonena’byo bine nkibivwenepo.” (Mako 14:67, 68) Kadi “washilula kufinga koku utyipa” ko kunena’mba usaka kulombola na mutyipo amba byanena i bya bine, ne amba shi ke bya binepo nankyo apebwe mfuto.​—Mateo 26:74.

Papo kisambo kya Yesu kyendelela kwa Kaifasa pa kipango kya pangala. Petelo ne bakwabo belaije munshi babwanya kumona bilongeka ne penda’ko bantu kukaleta bukamoni bwa bubela.

Muneneno wa Petelo wa bu mwine Ngadilea ulombola’mba kwikañanya kwandi i kwa bubela. Ino mu kisumpi mudi muntu umo mubutule wa Makusa, mwine waketwanga kutwi na Petelo. Pano myanda ibamubaila Petelo, muntu’wa wamunena’mba: “Mwene nadi nakumone nandi mu budimi?” Petelo pa kupela musunsa wa busatu, ntombolwe wadila enka mokyalailwe.​—Yoano 13:38; 18:26, 27.

Pano Yesu udi pa lukūngu lwa pangala utala mu kipango. Mfumwetu waalamuka watale Petelo, kino kibatyumuna Petelo mutyima. Wavuluka byamunenene Yesu mansá matyetye pobadi pa kyumba kya pangala. Langa’po mweivwanina Petelo pa kufwatakanya byawalonga! Petelo watambe panja ne kudila bya malwa.​—Luka 22:61, 62.

Le bino bibalongeka’tu namani? Le Petelo wadi wimona bu mukomo ku mushipiditu kadi wa lulamato watune’tu namani Mfumwandi? Bantu abanyengakanya bubine, kadi Yesu wamonwe bu nonga-bibi wa mu meso fututu. Mu kino kitatyi kyadi kifwaninwe Petelo kubingija uno muntu wampikwa mambo, ino aye wamwela nyuma, Mwine udi na “binenwa bya būmi bwa nyeke.”​—Yoano 6:68.

Mwanda watana Petelo ulombola’mba nansha ke muntu wa lwitabijo kadi mwipāne ubwanya kujimija bujalale shi keteakenyepo senene ku bikoleja ne ku matompo ampikwa kulaya. I biyampe bengidi bonso ba Leza badyumukile ku kino kintu kyatana Petelo!