Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
2-8 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 1 SAMWELE 27-29
“Bunwa bwa Mwa Kulwila bwa Davida”
Akishi
Davida paādi unyema Solo wakafyeme misusa ibidi mu ntanda ya Mulopwe Akishi. Mususa mubajinji bamumwene bu i wa lwana, ebiya weenga bu kivila, kupwa wamuleka ende mwanda wāmumwene bu kivila. (1Sa 21:10-15; Ñi 34:Bilembwa bya kūlu; Ñi 56: Bilembwa bya kūlu) Mususa wa bubidi Davida waenda aye ne bantu bandi ba bulwi 600 ne bisaka byabo, ebiya Akishi webanena bakashikate mu Zikelake. Mu bula bwa mwaka umo ne myeji iná yawashikete’mo, Akishi wādi ulanga amba Davida ukatambanga bibundi bya Yuda bulwi, ino na bubine Davida ne bantu bandi bādi bakatamba’dyo ne kutūta bene Ngeshula, bene Ngileze ne bene Amaleke. (1Sa 27:1-12) Kino kyālengeje Akishi atule Davida bu muntu wandi wa kumulama. Ino kitatyi kyādi kiteakanya bene Fidishitia kukatamba Mulopwe Solo, kyo kitatyi kyāikele “bamfumu” ba bene Fidishitia kupanga Davida ne bantu bandi mu Zikelake. (1Sa 28:2; 29:1-11) Pāikele Davida ke mulopwe ne kulwa na Ngata, mobimwekela Akishi kāipailwepo. Wāikele’ko mūmi kufika ne mu umbikalo wa Solomone.—1Ba 2:39-41; tala NGATA.
A Bankasampe—Le Mukalonga Bika pa Kusaka Amba Bantu Bakwabo Bemukulupile?
8 Tulangulukilei pa kikoleja kikwabo kyātene Davida. Pa kupwa’tu kushingwa māni bu mulopwe, Davida wādi unenwe kwilaija myaka mivule kumeso kwa kubikikwa bu mulopwe wa Yuda. (1 Sa. 16:13; 2 Sa. 2:3, 4) Lelo i bika byāmukweshe elaije na kitūkijetyima mu kino kitatyi? Pa kyaba kya kutyumukwa mutyima, Davida wātele mutyima ku bintu byaādi ubwanya kulonga. Kimfwa, paādi unyemakana mu ntanda ya bene Fidishitia, Davida wākwatakenye mukenga wa kulwa na balwana na Isalela. Pa kulonga namino, wākingile mikalo ya ntanda ya Yuda.—1 Sa. 27:1-12.
Bubela
Nansha Bible byapeleja kubepa bubela, ino kino kekishintululapo amba tunenwe kusokola bubine bonso bwa myanda, ku bantu kebafwaninwepo kuyuka‘yo. O mwanda Yesu wāletele madingi amba: “Kemukipai bambwa kintu kijila, mhm, nansha kwela malungo enu ku bangulube, kutyina’mba bakatyimpatyimpa’o na mikono yabo, kupwa bemwalamukile kebemusasamuna.” (Mat 7:6) O mwanda kyaba kimo Yesu kādipo usokola bubine bonso nansha kuleta malondololo ku kipangujo kyo kyonso. Wādi ulonga namino mwanda wa kupela kukolomona myanda. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yoa 7:3-10) Emwālongele ne ba Abalahama, Isake, Lehaba, ne Edisha na kuleka kwisamba myanda yonso ku bantu kebādipo batōta Yehova.—Ngo 12:10-19; shap 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Yak 2:25; 2Ba 6:11-23.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Lelo Bafu Babwanya Kukwasha Bōmi?
Languluka’po bidi. Bible unena amba shi muntu wafu “[walukilanga] ku biloba byandi” ne amba “mifwatakanyo yandi ībaoneka.” (Mitoto 146:4) Ba Solo ne Samwele bādi bayukile amba Leza i mupeleje kwisamba na mishipiditu imbi. Shi utale biyampe, Solo ye umbajinji kwenda kukakimba bantu ba majende!—Levi 19:31.
Imana’po bityetye. Shi Samwele, muntu wa kikōkeji wādi mūmi mu bīkalo bya mishipiditu, le ulanga wādi wa kujilula kijila kya Leza ne kwingidila pamo na kilumbu mwanda wa kukemona na Solo? Yehova wāpelele kwisamba na Solo. Lelo kilumbu wādi wa kubwanya bine, kuningila Leza Mwine bukomo bonso esambe na Solo kupityila kudi Samwele wādi ke mufwe? Mhm, kijila! Na bubine uno Samwele kādipo nansha dimo yewa mupolofeto wa kikōkeji wa Leza. Wādi i mushipiditu umbi—demona wādi wiinanya bu Samwele wāfwile’wa.
9-15 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 1 SAMUEL 30-31
“Wikomeje na Bukwashi bwa Yehova Leza Obe”
Akamwa Yehova—Umone Katōkwe!
12 Kwakamwa Leza kwa Davida kwāmukweshe ku bivule, ke’nkapo ku kulonga bubi kete, mhm. Kwāmupele bukomo bwa kulonga bintu na kusumininwa ne na tunangu nansha ke paādi utanwa na bikoleja. Kintu kya mwaka mutuntulu ne makweji’mo aná, Davida ne bantu bandi bānyemene Solo, bakafyama ku Zikelake, mu ntanda ya Bene Fidishitia. (1 Samwele 27:5-7) Difuku dimo bana-balume bonso bādi patupu’bo, penepo Bene Amaleke bāiya kusōka kibundi ne kusela bakaji, bana, ne bimunanwa bya bantu ba Davida. Abo pa kujoka ne kumona byalongekele, Davida ne bantu bandi kebadila. Njia yāalamuka bukidi bonka ke bululu, bantu ba Davida kebanena amba twase Davida mabwe. Mu byonso bino Davida kātyumukilwepo mutyima. (Nkindi 24:10) Kwakamwa Leza kwāmulengeje abije Yehova, ne kadi “wekankamika aye mwine mudi Yehova Leza wandi.” Na bukwashi bwa Yehova, Davida ne bantu bandi bānekenya Bene Amaleke ne kunyongolola bintu byabo byonso.—1 Samwele 30:1-20.
Yehova Witulamanga mwa Kupandila
14 Davida wātenwe na byamalwa bivule mu būmi bwandi. (1 Sam. 30:3-6) Binenwa byandi bya ku bukomo bwa mushipiditu bilombola amba Yehova wādi uyukile milangwe yandi. (Tanga Mitōto 34:18; 56:8.) Leza uyukile biyampe milangwe yetu. Kitatyi ‘kyotutyumukilwe mutyima’ nansha kyotudi na “mushipiditu wa kwisasapo,” witufwenanga pabwipi. Kino kibwanya kwitusenga’nka na mokyāsengele Davida wāimbile amba: “Nkasangalanga ne kusepelela mu lusa lobe; ke-wi-muntu abe ubamone malwa ami, ubayūka muya wami mu tusua.” (Mit. 31:7) Ino Yehova uloñanga bivule kupitako’tu kuyuka’nka makambakano etu. Witukomejanga na kwitusenga ne kwitukankamika. Muswelo umo waloñanga namino i kupityila ku kupwila kwa bwine Kidishitu.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda Umbajinji wa Samwele
30:23, 24. Buno butyibi, bwimanine pa Umbadilo 31:27, bulombola amba Yehova ukwete na mutyika boba bengila mingilo ya bukwashi mu kipwilo. Nanshi byonso byotulonga twikale “kwibīngila ne mutyima onso monka, pamo bwa kudi Mfumwetu, kekudi bantupo, mhm.”—Kolose 3:23.
16-22 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 1-3
“Le I Bika Byotwifunda ku ‘Buta bwa Miketo’?”
Lēmekai Boba Bapelwe Lupusa Pomudi
9 Lelo Davida wādi na mutyima munyoñame pa kususulwa uno muswelo? Aye mwine wāabije Yehova amba: “Ke-bantu . . . bantu ba bikungulu abakimbe muya wami.” (Mitōto 54:3) Kupwa wāpungulwila mutyima wandi padi Yehova amba: “Nyongolole ku banshikilwe abe Leza wami, . . . Bakatampe bēbungila ami, napo ke pa mwanda wa kujilula kwamipo, mhm, nansha pa bupya-mambo bwami, mhm, abe Yehova abanyema ke bēlongolola pa kubulwa ne mwanda, languka unkwashe ubandile.” (Mitōto 59:1-4) Lelo nobe kashā kweivwene uno muswelo—kibi ke kibi kyolongēle muntu upelwe lupusa, inoko aye ukulondalonda na myanda? Nansha ke nankyo, Davida kābudilwepo kupa Solo bulēme. Solo pa kufwa, Davida kāsangelepo, ino wāimbile lwimbo lwa madilo amba: “Solo ne Yonafane badi bapopoke ne kusanshibwa mu būmi bwabo . . . Bādi batabukile mikebo lubilo; bādi batabukile bantambo bukomo. Banwe bāna bana-bakaji ba Isalela, dilai padi Solo.” (2 Samwele 1:23, 24) Bine, kino i kimfwa kilumbuluke kya bulēme bwabine padi Solo, mushingwe-māni wa Yehova, nansha aye byaādi umushikilwe mwanda ke mwanda!
Kwabañana, Kiyukeno kya Bitatyi Bilenga Moyo!
8 Kadi Bible utela bantu bavule ba dikōkeji. Twisambilei bidi pa bantu babidi ne kumona ñeni yotukokeja kuboila kobadi, na kushilula na muntu wālombwele dikōkeji dyandi kudi Davida. Yonafane, mwana umbedi wa Mulopwe Solo, wādi padi wa kwikala mpyana wa lupona lwa Isalela. Ino Yehova wātongele Davida kwikala mulopwe ulonda’ko wa Isalela. Yonafane wālēmekele butyibi bwa Leza, kākwatyilwepo Davida mukao pamo bwa kinkwa. Ino ‘muya wa Yonafane wādi mukute mubambakane na muya wa Davida’ paādi umutyipila kumukōkela. Wāpēle Davida enka ne bivwalwa byandi, kipete, muketo ne kikaya; mu uno muswelo wāmupēle ntumbo ya bulopwe. (1 Sam. 18:1-4) Yonafane wālongele kyonso kyaādi ubwanya pa ‘kukankamika kuboko kwa Davida,’ enka ne kutūla būmi bwandi mu kyaka pa kwimanina Davida ku meso a Solo. Yonafane wāsapwidile Davida na kikōkeji amba: “Kabidi ukabikalanga bulopwe bwa pa Isalela, nami nkekala wakukulonda.” (1 Sam. 20:30-34; 23:16, 17) Ke kyakutulumukapo nanshi shi pa kufwa kwa Yonafane, Davida wāmudidile mu lwimbo pangala pa buswe bwādi uswele Yonafane.—2 Sam. 1:17, 26.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Mwanetu
“Mwanetu” i kishima kingidijibwanga ne ku bantu badi mu bumo, badi na mpango imo ne bitungo bimo. Kimfwa Hilama mulopwe wa Tyila wādi wita Mulopwe Solomone bu mwanetu, ino ke pa mwandapo wa kitenta kimo kyobādi nakyo, ino bimweka’mba bādi balunda bekwasha o mwanda Hilama wāmutumine mityi ne bintu bikwabo pa kūbakwa kwa tempelo. (1Ba 9:13; 5:1-12) Davida wālembele amba “Talai! Mobikadile biyampe kadi bisangaja bana na bana kwikala pamo mu bumo!” Nanshi kubutulwa’tu ku mashi keakopo kete kubwanya kulengeja bantu babutulwa bekale mu bumo ne mu ndoe. (Ñi 133:1) Na bubine kintu kyālengeje Davida ete Yonafane bu mwanetu ke bubutulepo bwa ku mashi, ino i kwisanswa kobādi besenswe ne kwita mutyima. (2Sa 1:26) Balunda bekalanga na mumweno umo wa bintu, mpango imo, nansha shi i mibi. O mwanda bino bintu bibalengejanga beite bu mwanetu.—Nki 18:9.
23-29 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 4-6
“Tulekei Kulonga Bintu Bifityija Yehova Mutyima”
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Bubidi wa Samwele
6:1-7. Davida wādi shandi na mulangwe muyampe, ino kuvilula Dikumbo mu dikalo kwājilwile kijila kya Leza, o mwanda wātuninye. (Divilu 25:13, 14; Umbadilo 4:15, 19; 7:7-9) Kobeka kwāobekele Uza kuboko ne kutenga wātenga Dikumbo kulombola amba kwikala na milangwe miyampe kekushintangapo byobya bisaka Leza.
Yehova Uloñanga Nyeke Byoloke
20 Yuka amba Uza wādi uyukile bijila senene. Dikumbo dyādi dyelekeja kwikala’po kwa Yehova. Kadi Bijila byādi bipeleja patōkelela amba muntu wampikwa kufwaninwa kakatenga’dyo, kadi byādi binena pampikwa kafinda amba boba batenga’dyo bafwaninwe kufwa. (Umbadilo 4:18-20; 7:89) Pa kino, kuvilula dikumbo dikola kewādipo mwingilo wa kukwatyila ku nsongo ya minwe. I kimweke patōka amba Uza wādi mwine Levi (nansha byakādipo kitobo), nanshi wādi uyukile Bijila biyampe shē. Ne kadi, myaka kunyuma, Dikumbo dyātwelwe mu njibo ya shandi mwanda wa kulama’dyo biyampe. (1 Samwele 6:20–7:1) Dyālele’mo kintu kya myaka 70, kutūla ne pāsakile kuvilula’dyo Davida. Nanshi tamba ku bwanuke, Uza wādi ujingulwile bijila bitala pa Dikumbo.
Yehova Uloñanga Nyeke Byoloke
21 Monka motwanenenanga kala, Yehova uyukile bidi mu mityima. Kinenwa kyandi byokitela kilongwa kya Uza bu “kutupa,” nanshi Yehova kātuninyepo kumona mutyima wandi wa kwisakila keusonekelwe mu ino nsekununi. Pakwabo Uza wādi muntu wa mitatulo, wibidile nyeke kutabuka mikalo? (Nkindi 11:2) Le kwendeja Dikumbo dyādi dilaminwe mu kisaka kyabo kufula kwāmulengeje emone bu wa mvubu kumeso a bonso? (Nkindi 8:13) Lelo Uza wābudilwe lwitabijo na kulanga amba kuboko kwa Yehova i kwīpi kutunya kukwatyija sanduku welekeja kwikala’po Kwandi? Eyo, nansha bikale namani, ino tuyukile’tu amba Yehova wālongele byoloke. Kepabulwe wāmwene kintu kampanda mu mutyima wa Uza kyāmulengeje amuponeneje butyibi ponka na ponka.—Nkindi 21:2.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Twelei Nyeke Biselwa Byetu Kudi Yehova
Davida nansha byaādi mulopwe nandi wādi na kilubo mu uno mwanda. Kilongwa kyandi kilombola’mba nansha ke boba badi mu kipwano kiyampe na Yehova babwanya kulonga bintu bibi mu bitatyi bya makambakano. Dibajinji Davida wālobele. Kupwa wakwatwa moyo bininge. (2 Samwele 6:8, 9) Kikulupiji kyandi mudi Yehova kyātudilwe pa ditompo. Pa kukomenwa kulonda misoñanya ya Yehova, bimweka’mba mu kino kitatyi Davida wākomenwe kwela kiselwa kyandi padi Yehova. Le bino kebitufikilanga’po kyaba kimo? Le kashā ke twatopekele Yehova pa makambakano etutana pa mwanda wa kalengwa ketu ka kuleka kulonda misoñanya yandi?—Nki 19:3.
30 KWEJI 5–5 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 7-8
“Yehova Wasamba Kipwano na Davida”
“Bulopwe Bobe Bukakomejibwa”
Yehova wātengelwe na lulamato lwa binebine lwa Davida. Kupityila ku lulamato lwandi ne kukwatañana na bupolofeto, Leza wāsambile kipwano na Davida kya’amba lutundu lwa bulopwe lukatamba ku musuku wa Davida ne kubikala nyeke ne nyeke. Natana wēsambile pa mulao wa Leza kudi Davida amba: “Njibo yobe ne bulopwe bobe bikalamibwa nyeke ku meso obe; lupona lobe lukakomejibwa pototo nyeke.” (Vese 16) Le uno Mpyana wisambilwe mu kino kipwano—mwine ukabikala ne kwikala’ko nyeke i ani?—Ñimbo ya Mitōto 89:20, 29, 34-36.
“Bulopwe Bobe Bukakomejibwa”
Yesu mwine Nazala wādi wa ku lutundu lwa Davida. Mwikeulu wāsapwile kubutulwa kwa Yesu amba: “Yehova Leza ukamupa lupona lwa shandi Davida, kadi ukabikala bu Mulopwe pa njibo ya Yakoba nyeke, ne Bulopwe bwandi kebukekalapo na mfulo.” (Luka 1:32, 33) Myanda imo itala kipwano kya Davida yāfikidile padi Yesu Kidishitu. Pano imubikale, ke bantupo bamutongele ino i kupityila ku mulao wa Leza o umupele lupusa lwa kuludika nyeke ne nyeke. Tukulupilei amba, milao ya Leza ifikidilanga nyeke.—Isaya 55:10, 11.
Ikala na Lwitabijo Lwambulwa Kutelententa mu Bulopwe
14 Tulangulukilei bidi pa mulao wa Yehova waālaile Davida Mulopwe wa Isalela wa kala kupityila ku kipwano kya Davida. (Tanga 2 Samwele 7:12, 16.) Yehova wāsambile kino kipwano na Davida kitatyi kyādi kibikele Davida mu Yelusalema, wāmulaya’mba Meshiasa ukatamba ku lutundu lwandi. (Luka 1:30-33) Mu uno muswelo, Yehova wāipipije musuku wa lutundu ne kulombola’mba mpyana wa Davida wādi na ‘lupusa’ pa lupona lwa Bulopwe bwa Kimeshiasa. (Ezk. 21:25-27) Kupityila kudi Yesu, bulopwe bwa Davida ‘bukakankamijibwa nyeke.’ Na bubine, lutundu lwa Davida “lukēkalanga nyeke, kadi kipona kyandi pamo na dyuba.” (Ñim. 89:34-37) Bine, buludiki bwa Kimeshiasa kebukonwepo nansha dimo, byobukalonga bikaladila nyeke ne nyeke!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Mafuku a Mfulo
Bupolofeto bwa Balame. Kumeso kwa bene Isalela kutwela mu Ntanda ya Mulao, mupolofeto Balame walombola Balake mulopwe wa Moabu amba: “Iya nkulombole bano bantu byobakalonga bobe bantu mu mafuku a kumeso. . . . Luñenyenye lukatamba kudi Yakoba, kadi nkonto ukatamba mu Isalela. Kadi bine ukalalakanya mpala ya Moabu ne kabamba ka bana bonso ba kavutakanya.” (Umb 24:14-17) Kufikidila kubajinji kwa buno bupolofeto bwa “Luñenyenye” kunfukila padi Mulopwe Davida mwine wāonakenye bene Moabu. (2Sa 8:2) Na bubine kufikidila kwa buno bupolofeto bwa “mfulo ya mafuku” bwāshilwile kitatyi kyāikele Davida bu mulopwe. Davida wādi bu mujingininya wa Bulopwe bwa Kimeshiasa, kadi buno bupolofeto bukafikidila kitatyi kikonakanya Yesu balwana nandi.—Isa 9:7; Ñi 2:8, 9.
6-12 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 9-10
“Davida Wālombwele Buswe bwa Ndamatyidile”
w06-F 15/6 p. 14 mus. 6
Na Bubine Ubwanya Kutana Nsangaji
Davida wānenene amba “wa nsangaji i yewa utele mutyima muntu mupēlulwe”. Ne kubweja’ko amba: “Yehova ukamukūla mu difuku dya kyamalwa. Yehova ukamulamanga ne kumupandija. Ukatelwa bu wa nsangaji.” (Ñimbo ya Mitōto 41:1, 2) Davida wālombwele buswe bwa ndamatyidile kudi Mefibosheta kilema mwana Yonafane mulunda nandi wa pa mutyima. Kino i kimfwa kifike’po kya mwa kulombwela buswe ku boba bapelulwe.—2 Samwele 9:1-13.
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Bubidi wa Samwele
9:1, 6, 7. Davida wāfikidije mulao wandi. Netu tulongei buninge bwa kulonga byotunene.
Bālwile na Miba mu Ngitu Yabo
10 Myaka pa kupita’po, Mulopwe Davida wālombola Mefibosheta kanye pangala pa buswe bwaādi uswele Yonafane. Wāmwalwija bintu byonso bya njibo ya Solo ne kumupa Ziba mwingidi wa Solo amulamine ntanda. Kadi Davida wānena Mefibosheta amba: “Ukadyanga bidibwa pa mesa ami nyeke-ke.” (2 Samwele 9:6-10) I bine, kanye ka Davida bwādi busengi bukatampe kudi Mefibosheta, kadi bwātaleje’ko’nka ne kikona-mulá kya kulanga bulema bwandi. Bine, buno i bufundiji bulumbuluke kotudi! Netu tufwaninwe kulombola kanye ku boba balwa na mwiba mu ngitu.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myevu
Bantu bavule ba pa kala ba kutunduka kubadila’mo ne bene Isalela, kushiya myevu kyādi kilomboji kya bulēme ku bana-balume. Kijila kya Leza kyāpeleje kutenda ku “mfulo ya myevu,” ko kunena’mba nywene idi pa bukata bwa kutwi ne diso, ya kufula ne ku mfulo ya myevu. (Lev 19:27; 21:5) Na bubine bino byādi bisela bya mu bipwilo bya bantu kebādipo batōta Yehova.
13-19 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 11-12
“Kokaleka Bilokoloko Byampikwa Kwendela’mo Bikuludike”
Ubwanya Kwionzola mu Makinga a Satana!
10 Makomwa-meso ālengeje Mulopwe Davida elwe bintu byāmupele Yehova, kimfwa bupeta, ntumbo ne bushindañani pa balwana nandi bavule. Davida wānenene na mutyima wa kufwija’ko amba byabuntu bya Leza i “bivule pa kubanga’byo.” (Ñim. 40:5) Inoko kyaba kimo, Davida wāidilwe bintu byāmupele Yehova. Wātuninye kusangela byaādi nabyo, kasakila’ko bikwabo. Nansha Davida byaādi na bakaji bavule, inoko waābile mukaja bene mu mutyima wandi. Uno mwana-mukaji i Bafesheba, wandi mulume nandi i Udia mwine Hiti. Na kwisakila, Davida wālēle na Bafesheba, nandi wāimita. Kutentekela pa makoji aālongele, Davida wākuta ne nkuku ya kwipaija Udia. (2 Sa. 11:2-15) Le Davida wādi ulanga bika? Le wādi ulanga’mba Yehova kabwanyapo kumumona? Uno mwingidi wa kikōkeji wa Yehova wāikele na makomwa-meso, kupwa amuletela makambakano mavule. Ino na bya dyese, Davida wāitabije kilubo kyandi kupwa wesāsa. Bine, wāfwijije’ko Yehova pa kumwitabija monka!—2 Sa. 12:7-13.
Tukōkelei Yehova na Mutyima Tō—Namani ne Mwanda Waka?
15 Yehova wātongele Davida bu mutwe wa kisaka ne bu mutwe wa muzo onso wa Isalela. Byaādi mulopwe, Davida wādi na lupusa lukatampe. Kyaba kimo, wāingidije luno lupusa bibi, wālonga bilubo bikatampe. (2 Sa. 11:14, 15) Inoko wālombwele amba ukōkele Yehova na kwitabija kulemununwa. Wāpungulwidile mutyima wandi kudi Yehova mu milombelo. Kadi wālongele bukomo bwa kukōkela madingi a Yehova. (Ñim. 51:1-4) Ne kadi, wētyepeje bininge, wāitabija madingi mayampe a bana-balume ne bana-bakaji bene. (1 Sa. 19:11, 12; 25:32, 33) Davida wāboile ñeni ku bilubo byandi kupwa wāta mutyima ku kwingidila Yehova.
Leka Bijila bya Leza ne Misoñanya Yandi Biludike Mutyima Obe wa Mundamunda
7 Kebitulombepo tususuke bidi na bipa bibi bilupuka ku kutyumuna bijila bya Leza pa kusaka kuyuka kiyampe ne kibi. Tubwanya kuboila ñeni ku bilubo byālongele bantu ba pa kala. Bino bimfwa i bisonekejibwe mu Bible. Nkindi 1:5 unena’mba: “Wañeni ōmvwane ne kuvudija mu kufundijibwa.” Buno bulombodi butambanga kudi Leza kadi i bulumbuluke kutabuka! Kimfwa, langulukila pa mwāsusukile Davida paājilwile kijila kya Yehova na kulāla na Bafesheba. (2 Samwele 12:7-14) Potanga ino nsekununi, wiipangule amba: ‘Le Davida wādi ufwaninwe kulonga bika pa kwepuka ano makambakano? Nami nkalonga namani shi natanwa mu ino ngikadilo? Shi natompwa kulonga busekese, lelo nkalonga na mwālongele Davida’ni nansha na mwālongele Yosefa?’ (Ngalwilo 39:11-15) Shi tulangulukila na katentekeji pa bipa bilula bilupuka ku bubi, nabya ‘tukashikwa bibi.’
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Davida
Yehova wādi umwene byonso ne kadi wāsokwele myanda yonso patōka. Shi Yehova wāpele bantu batyibe myanda ya Davida ne Bafe-sheba mungya Bijila bya Mosesa, abo bonso bubidi bādi banenwe kwipaibwa, kadi na bubine enka ne bana ba mu makoji badi banenwe kufwa pamo na inabo. (Kup 5:18; 22:22) Yehova wāsakile kupwija uno mwanda aye mwine ne kufwila Davida lusa pa mwanda wa kipwano kya Bulopwe kyaāsambile nandi (2Sa 7:11-16), ne na bubine i mwanda Davida nandi wāfwidile bantu bakwabo lusa (1Sa 24:4-7; dingakanya ne na Yak 2:13) bubinga bukwabo bwāmulekele Leza, i mwanda Davida wēsashile bubi bwandi. (Ñi 51:1-4) Inoko bemwenine makambakano ālupukile’ko. Monka mwanenene’kyo Yehova kupityila kudi mupolofeto Natana amba: “Pano nsa kukuletela kyamalwa mu yobe njibo.”—2Sa 12:1-12.
20-26 KWEJI 6
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 13-14
“Kwisakila kwa Amenone Kwāmufikije ku Musala”
Abisalome
Lufu lwa Amenone. Buya bwa Tamala mwanabo na Abisalome bwālengeje Amenone tutu wa Abisalome wa inandi mukwabo asanswe bininge Tamala. Amenone weenga kubēla ebiya walombeja Tamala mwanda wa āye amutēkele bidibwa, Tamala pa kwiya wa lala nandi ku bukomo. Amenone pa kupwa kulāla nandi wamushikwa byamwiko ne kumwela mu dishinda. Tamala wasana nkanzo yandi ya pa bula ya bu mwana-mukaji mujike wa mulopwe ne kwituta buto pa mutwe, penepo Tamala wāenda kwa Abisalome. Bukidi bonka Abisalome waboya’po mulangwe, wemwekeja bu kadipo na mwanda na Amenone ne kwilombola bu usenswe nyeke Amenone. Abisalome wanena Tamala aleke kumusapula, ebiya wāmusela wākashikata nandi ku yandi njibo.—2Sa 13:1-20.
Ikala na Kwīfula
11 Kadi mu Bible mudi ne bimfwa bya bantu bānekenibwe na ditompo dya kulonga busekese. Bible ulombola bipa bibi bikalupuka’ko shi ketudipo na kwīfula. Shi udi mu ngikadilo na yadi’mo Kim, nabya langulukila pa nkasampe wampikwa ñeni utelelwe mu Nkindi shapita 7. Kadi, langulukila pa kimfwa kya Amenone ne pa bipa bibi byālupukile ku mwiendelejo wandi. (2 Samwele 13:1, 2, 10-15, 28-32) Bambutwile bakokeja kukwasha babo bana bekale na kwīfula ne tunangu na kwisambila pa bino bimfwa mu butōtyi bwa kisaka.
Abisalome
Myaka ibidi ibapite’po. Mu kitatyi kya kutenda mikōko myoya kino kitatyi kyadi kya nsangaji, penepo Abisalome wateakanya masobo ku Bāla-Hazole padi kintu kya makilometele 22 Kungala ne kungala kwa Kutunduka kwa Yelusalema, waityija bana ba mulopwe ne Davida mwine. Davida pa kuleka kwiya kutanwa’ko, Abisalome wamuningila atume Amenone wandi mwana umbedi pa kyandi kyaba. (Nki 10:18) Fetyi ikyendelela mutyima wa Amenone ‘usangala mu vinyu,’ Abisalome wasoñanya bengidi bandi bamwipaye. Bana bakwabo bajokela ku Yelusalema, ino Abisalome wanyemena kwa nkambo wandi mwine Shidea mu umbikalo wa Ngeshula Kutunduka kwa Dijiba dya Ngadilea. (2Sa 13:23-38) “Kipete” kyālaile mupolofeto Natana pano kibatwela mu “njibo” ya Davida kadi kyādi kya kwendelela kufika’nka ne bya kafwa.—2Sa 12:10.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Buyampe bwa Binebine
Twisambilei pa Abisalome umo wa mu bana ba Davida. Nansha Abisalome byaādi muyampe mpala ino wāikele ke muntu mubi. Bible wisambila padi amba: “Ino mu Isalela ense, kemwadipo mwana-mulume utendelwa bininge buya bwandi pamo bwa Abisalome. Tamba ku kinyantyilo kya kulu kwandi kutūla ne ku nsongo ya mutwe wandi, kekwadipo kabulema mwadi.” (2 Samwele 14:25) Nansha nankyo kukanina kubi kwa Abisalome kwāmulengeje atombokele shandi ne kukimba kumuyata lupona. Kadi wālele ku bukomo na bakaji ba pafula ba shandi. Mfulo-mfulō Abisalome wafikilwa na bukalabale bwa Leza ne kufwa lufu lusansa.—2 Samwele 15:10-14; 16:13-22; 17:14; 18:9, 15.
Le ubakokwe na buyampe bwa Abisalome? Padi ubalondolola’mba aā. Mwanda kādipo muntu ulumbwa na bantu. Buyampe bwandi bwa panja kebwāmukingilepo ku mitatulo yandi ne ku kubulwa lulamato nansha ke kupandija būmi bwandi. Kadi mu Bible mudi bimfwa bivule bya bantu ba tunangu, ba ngikadila miyampe, inoko Bible kesambidilepo pa buya bwabo bwa mpala. Nanshi tubamone amba buyampe bwa bine i bwa munda.
27 KWEJI 6–3 KWEJI 7
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 SAMWELE 15-17
“Mitatulo ya Abisalome Yāmulengeje Atomboke”
Banyemi Babadikilanga kumeso
Mungya kishi kya kutunduka, banyemi bādi babadikila kumeso kwa dikalo dya mulopwe mwanda wa kusapwila bantu amba mulopwe yao wiya. (1Sa 8:11) Mo mwālongele ne ba Abisalome ne Adoniya kitatyi kyobātombokele. Pa kusaka kulēmekibwa ne kumwekeja’mba kubikala kwabo i kwa mungya bijila, bābadikije banyemi 50 batentamine pa tubalwe kumeso abo.—2Sa 15:1; 1Ba 1:5; tala BANYEMI.
Ingidila Leza wa Bwanapabo
5 Mu Bible mudi bimfwa bivule bya bantu bādi na lupusa lubi pa bakwabo. Kimfwa kimo bidi i kya Abisalome, mwanā Mulopwe Davida. Abisalome wādi mupopoke kutabuka. Inoko kyaba kimo, pamo bwa Satana, Abisalome wālekele lwiso lutama mu mutyima wandi, penepa washilula kwabila lupona lwa shandi lwākadipo unenwe kutentama’po. Pa kutompa na bunwanwa kusompola bulopwe, Abisalome wātonwene bana babo Bene Isalela balange amba mulopwe kebatelepo mutyima. Bine, pamo bwa Satana mu budimi bwa Edena, Abisalome wēmwekeje aye mwine bu muntu ulonga biyampe koku uvubila shandi bubela buleta lufu.—2 Sam. 15:1-5.
Hebelona
Myaka kampanda pa kupita’po Abisalome mwana Davida wājokela ku Hebelona ne kukwata mpango ya kuyata shandi bulopwe inoko yakankalwa (2Sa 15:7-10) Wātongele Hebelona mwanda, mungya mānga, mu kitatyi kampanda kino kibundi kyāikele bu mwipata mwa Yuda ne kadi ye kwaābutwidilwe. Abisalome wātongele kino kibundi bu kwa kwitēngela mwa kukayatyila shandi lupona. Mwenda mafuku Mulopwe Lehaboma munkana Davida wāubakulwile kino kibundi, ke Hebelona kadi. (2Bi 11:5-10) Kibundi kya Yuda pa kupwa konakanibwa na bene Babiloni ne pa kupwa kwa kujokejibwa kwa bamisungi mu Yuda, bamo mu bājokejibwe bākashikete mu Hebelona (Kidiata-Alāba).—Neh 11:25.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Le Udi na Bubinga Bulombola’mba I Myanda ya Bine?
11 Kyaba kimo bibwanya kwitusansa shi bantu abetuzambaleja myanda mudi bubinebine bwa kipindi. Kino kyo kyātene ne Mefibosheta. Mulopwe Davida wāmupele ntanda yonso yādi ya nkambo wandi Solo. (2 Samwele 9:6, 7) Ino mwenda mafuku Davida wāivwana myanda mibi padi Mefibosheta. Kābandawilepo bidi shi myanda’ya i ya bine, ino wāyata kala bintu byonso bya Mefibosheta. (2 Samwele 16:1-4) Inoko Davida pa kwisamba nandi, Davida wājingulula’mba walongele kilubo. Penepa waālwija Mefibosheta bintu bimobimo. (2 Samwele 19:24-29) Shi Davida wētūdile’ko kitatyi kya kubandaula myanda pa kyaba kya kulonga bintu bukidibukidi, longa Mefibosheta kāsusukilepo na buno bukondame nansha dimo.