Yesu watambe mu Yelusalema Dya Mwanzo kyolwa, wajokela ku Betani dya ku matelo a kutunduka kwa Lūlu lwa Impafu. Padi walāla bufuku ku balunda nandi ba Lazalasa, Madia ne Mata.

Pano ke lubanga lwa Nisane 11. Yesu ne bandi bana ba bwanga abeela monka mu dishinda, abajokela mu Yelusalema, kupwa waenda ku tempelo musunsa wandi wa mfulo. I difuku dyandi dya mfulo kusapula ku meso a bantu kumeso kwa aye kulonga Pashika, kushilula Kivulukilo kya lufu lwandi, kutanwa na matompo ne kwipaibwa.

Pobadi mu dishinda batamba ku Betani abafika pa Lūlu lwa Impafu benda ku Yelusalema, Petelo wamone kikuyu kyafingilwe na Yesu lubanga. Watulumuka’mba: “A Labi, tala! kikuyu kyowafingile’kya kibaume tē.”​—Mako 11:21.

Mwanda waka Yesu walengeje kikuyu kyūme? Watela bubinga palondolola amba: “I bine nemulombola’mba, shi mudi na lwitabijo ne kutatana mpika, kemukalongapo enka kino kyonalonga ku kikuyu kete, ino nansha shi mwanena luno lūlu amba, ‘Tekuka wiele mu dijiba,’ nakyo kikalongeka. Kadi byonso byomulomba mu milombelo, koku mwikele na lwitabijo, mukebitambula.” (Mateo 21:21, 22) Wapituluka mwanda waanenene dikwabo utala kwikala na lwitabijo lubwanya kutundulula lūlu.​—Mateo 17:20.

Yesu pa kulengeja kikuyu kyūme, waleta bufundiji mu muswelo muyampe bulombola mvubu ya kwikala na lwitabijo mudi Leza. Wanena’mba: “Bintu byonso byomulombela ne byomulomba, ikalai na lwitabijo amba mubebitambula kala, nankyo mukebimona.” (Mako 11:24) Bine buno i bufundiji buyampe’po kashā ku balondi bonso ba Yesu! I bufundiji bwa pa bula ku batumibwa mwanda panopano ponka basa kutanwa na matompo makomo. Padi kukwatañana pa bukata bwa kūma kwa kikuyu ne mwikadile lwitabijo.

Pamo bwa kino kikuyu, muzo wa Isalela umwekanga bya bubela. Bantu ba mu uno muzo badi mu kipwano na Leza, kadi bamwekanga panja bu balamine Bijila. Inoko muzo mu kikonge i mwilombole bu keudipo na lwitabijo mwikadile mutyi muyampe wa kubulwa bipa. I bapele’nka ne kupela Mwana wa Leza mwine! Nanshi Yesu pa kulengeja kikuyu kyampikwa kupa kyūme, walombola mfulo ikafikila uno muzo wampikwa kupa bipa kadi wampikwa lwitabijo.

Kupwa papo, Yesu ne bana bandi ba bwanga abatwela mu Yelusalema. Mungya kibidiji kyandi, Yesu waenda ku tempelo kukafundija. Babitobo bakulu ne bakulumpe ba bantu, padi bakivulukile byalongele Yesu kensha ku boba badi bashinta lupeto, abamwipangula’mba: “Le uloñanga bino bintu na lupusa’ka? Nansha le i ani mwine wakupele luno lupusa lwa kulonga bino bintu’bi?”​—Mako 11:28.

Yesu walondolola’mba: “Nsa kwimwipangula kipangujo kimo. Munondolole, nabya nkemulombola i na lupusa’ka lononga nalo bino bintu. Le lubatyijo lwa Yoano lwatambile mūlu’ni, i ku bantu? Nondololei.” Pano balwana nandi abakolelwa. Babitobo ne bakulu abesambe abo bene mwa kulondolwela’mba: “Shi tunene amba, ‘I mūlu,’ usa kunena’mba, ‘Penepo mwanda waka kemwamwitabijepo?’ Ino le tusomonwe kunena’mba, ‘I ku bantu’?” Abalanguluka uno muswelo mwanda batyinanga kibumbo, “mwanda bano bonso badi bamwene Yoano amba i mupolofeto binebine.”​—Mako 11:29-32.

Bano balwana na Yesu abakomenwa kutana kilondololwa kifwaninwe. O mwanda abalondolola’mba: “Ketuyukilepo.” Yesu nandi webanena’mba: “Nami nkisapo kwimulombola i na lupusa’ka lononga nalo bino bintu.”​—Mako 11:33.

Yesu padi ku tempelo, watambe mu kukutakanya babitobo bakulu ne bendeji ba bantu badi bamukambakanya pa kwine kutambile bukomo bwalonga nabo bintu. Kilondololwa kya Yesu kibebobija. Kupwa waleta kyelekejo kisokola patōka mwine mobekadile.

Yesu wanena’mba: “Muntu umo wadi na bana babidi. Waenda kudi mubajinji wamunena’mba, ‘A mwana, enda ukengile dyalelo mu budimi bwa mañanza.’ Nandi wamulondolola’mba, ‘Nkisapo kwenda,’ ino kupwa, wealakanya waenda’ko. Wafwena wa bubidi, wamunena’nka nabya. Nandi wamulondolola’mba, ‘Biyampe Mfumwami, nsa kwenda,’ ino kaendele’kopo. Le pa bano babidi’ba, i ani walongele kiswa-mutyima kya shandi?” (Mateo 21:28-31) Kilondololwa kidi patōka​—i mwana mubajinji wafula ku kulonga kiswa-mutyima kya shandi.

Ebiya Yesu wasapwila balwana nandi amba: “I bine nemulombola’mba basonkeji ba musonko ne bandumba abemubadikidila mu Bulopwe bwa Leza.” Basonkeji ba musonko ne bandumba kebadipo bengidila Leza. Ino, pamo bwa mwana mubajinji, abesāsa pano kebengidila Leza. Kwishila na bendeji ba bipwilo badi bwa mwana wa bubidi, betelanga bitupu bu bengidilanga Leza, ino kumwingidila kwine mpika. Yesu wanena’mba: “Yoano [Mubatyiji] waile komudi mu dishinda dya boloke, ino banwe kemwamwitabijepo. Inoko, basonkeji ba musonko ne bandumba bamwitabije, banwe’ko, nansha byomwamwene kino, ino kemwealakenyepo amba mumwitabije.”​—Mateo 21:31, 32.

Yesu walondakanya’po kyelekejo kikwabo. Pano, Yesu walombola’mba bendeji ba bipwilo kebemaninepo’nka pa kusūla kwingidila Leza. I babi bya binebine. Yesu wanena’mba: “Muntu umo wadimine budimi bwa mañanza ne kwibujokoloja mu lupango kadi wakola’mo kīna kya kyengelo kya vinyu ne kushimika’mo kiteba; penepo washila’bo babidimye kupwa waenda ku ntanda ingi. Ebiya, kitatyi pa kubwana watuma umpika umo kudi babidimye kukakongakanya bipa bimo bya mu budimi bwa mañanza kobadi. Ino abo bamukwata, bamukupila ne kumujokeja makasa bitupu. Kadi webatumina umpika mukwabo, uno nandi bamulala mitotole ku mutwe ne kumufutulula. Penepo watuma’ko mukwabo, ne aye mwine bamwipaya, kadi watuma’ko ne bavule bakwabo, bamo bebakupila, bangi nabo bebepaya.”​—Mako 12:1-5.

Le boba bevwana Yesu abaivwanija kyelekejo? Bakokeja padi kuvuluka binenwa bya Isaya bibatopeka’mba: “Budimi bwa mañanza bwa Yehova wa bibumbo i njibo ya Isalela; bantu ba Yuda i budimi bwaadi usenswe bininge. Wadi nyeke utengele boloke, ino tala! mwadi bukondame.” (Isaya 5:7) Kyelekejo kya Yesu kibeifwana na uno mwanda. Mwinē budimi i Yehova, budimi bwa mañanza i muzo wa Isalela ukingilwe na lupango lwa Bijila bya Leza. Yehova wādi utuma bapolofeto mwanda wa kufundija bantu bandi ne kwibakwasha bape bipa biyampe.

Ino, “babidimye” abasusula ne kwipaya “bapika” bebatuminwa. Yesu washintulula’mba: “[Mwinē budimi bwa mañanza] wadi ukidi na mukwabo umo, mwana muswedibwe. Webatumina’ye wa mfulo, kanena’mba, ‘Basa kulēmeka wami mwana.’ Ino boba babidimye kebanena abo bene na bene amba, ‘Uno’u ye mpyana. Iyai, tumwipayei, ne bupyani bukekala ke bwetu.’ Penepo bamukwata, bamwipaya.”​—Mako 12:6-8.

Ebiya Yesu waipangula’mba: “Le mwinē budimi bwa mañanza ukalonga bika?” (Mako 12:9) Bendeji ba bipwilo balondolola’mba: “Byobadi babi, usa kwibonakanya bya malwa ne kushila budimi bwa mañanza’bwa babidimye bakwabo, bene bakamupa bipa pa kitatyi kyabyo.”​—Mateo 21:41.

Abetyibila butyibi abo bene pa kubulwa kuyuka, mwanda babadilwa mu “babidimye” ba “budimi bwa mañanza” bwa Yehova, ke muzo wa Isalela kadi. Mu bipa bisaka Yehova ku bano babidimye mubadilwa ne kwikala na lwitabijo mudi wandi Mwana, Meshiasa. Yesu watadidila bendeji ba bipwilo kanena’mba: “Lelo kashā kemwatangile kino kisonekwa’mba: ‘Dibwe dyapelelwe na bōbaki, e dyo dyaalamuka ke dibwe dinedine dya difinko. Kino kitamba kudi Yehova, kadi i kya kutendelwa mu meso etu’?” (Mako 12:10, 11) Kupwa Yesu watōkeja mwanda amba: “O mwanda nemunena’mba, Bulopwe bwa Leza bukemuyatwa ne kupebwa ku muzo upa bipa byabo.”​—Mateo 21:43.

Basonekeji ne babitobo bakulu abamone amba “i abo bawanena mu kyelekejo.” (Luka 20:19) Pano po pene kebasake kumwipaya, aye “mpyana” mwine. Ino abatyina kumwipaya’nka pene’pa mwanda wa kibumbo kimumwene bu mupolofeto.

Mwingilo wa Yesu powenda ufwena ku mfulo, waendelela kwingidija byelekejo mwanda wa kusokola patōka bilonga basonekeji ne babitobo bakulu. Abo’ko bakimba’nka kumwipaya. (Luka 20:19) Ino Yesu ukibasokwela’ko patōka. Waleta kyelekejo kikwabo amba:

“Bulopwe bwa mūlu bubwanya kudingakanibwa na mulopwe watēkeje masobo a butundaile bwa wandi mwana mwana-mulume. Ebiya watumine bandi bapika kukēta boba betyilwe ku masobo a butundaile, ino kebasakilepo kwiya’ko.” (Mateo 22:2, 3) Yesu washilula kyelekejo kyandi na kutela “Bulopwe bwa mūlu.” Mungya buluji, nanshi “mulopwe” i Yehova Leza. Le mwanā mulopwe ne boba betyilwe ku masobo a butundaile nabo i bāni? Pano napo, ke bikomopo kujingulula mwanā mulopwe, i Mwanā Yehova, mwine unena kino kyelekejo, kadi kino kitukwasha tuyuke boba betyilwe, bene bakekala na Mwana mu Bulopwe bwa mūlu.

Le i bāni babajinji kwitwa? Le i ku bāni kusapula Yesu ne batumibwa myanda ya Bulopwe? Mwene i ku Bayuda. (Mateo 10:6, 7; 15:24) Uno muzo waitabije kipwano kya Bijila mu 1513 Yesu kaile, enka nenki bāikala bwa babajinji kubunda “bulopwe bwa babitobo.” (Divilu 19:5-8) Ino le i kitatyi’ka kyobaityilwe ku “masobo a butundaile”? Mungya buluji, luno lwito lwashilwile mu 29 Yesu ke mwiye, pashilwile Yesu kusapula myanda ya Bulopwe bwa mūlu.

Le bene Isalela bavule bāitabile luno lwito? Monka mwānenene’kyo Yesu, “kebasakilepo kwiya’ko.” Bendeji bavule ba bipwilo ne bantu kebamwitabijepo bu Meshiasa ne bu Mulopwe utongelwe na Leza.

Ino Yesu walombola’mba Bayuda bakapebwa mukenga mukwabo amba: “Kadi [mulopwe] watuma bapika bakwabo, amba, ‘Kalombolei boba betyilwe amba: “Talai! Natēka byakudya byami bya dyuba, bami bañombe balume ne banyema banune abapu kutapwa, kadi bintu byonso i bilongololwe kala. Iyai ku masobo a butundaile.”’ Ino abo basūla’ko baenda, au ku budimi bwandi, mukwabo nandi mu bya busunga byandi; ino bakwabo, bakwata bapika bandi, bebamwesha malwa ne kwipaya bebepaya.” (Mateo 22:4-6) Kino kibadikangakana na byobya bikalongeka pakashimikwa kipwilo kya bwine Kidishitu. Mu kine kitatyi’kya, Bayuda bakekala bakidi na mukenga wa kutwela mu Bulopwe, ino nansha nankyo bavule bakasūla luno lwito, bakamwesha malwa ne ‘bapika ba mulopwe.’​—Bilongwa 4:13-18; 7:54, 58.

Le uno muzo ukafikilwa na bika? Yesu amba: “Mulopwe wakalabala, watuma bibumbo byandi bya basola nabyo byaipaya boba bantapañani ne kibundi kyabo bekisōka mudilo.” (Mateo 22:7) Bayuda bāfikilwe na kino kintu mu 70 Yesu ke mwiye, pāile bene Loma konakanya “kibundi” kyabo kya Yelusalema.

Le kupela kobapelele lwito kulombola’mba i kutupu nansha umo witabije’lo? Kyelekejo kya Yesu kilombola’mba badi’ko. Wabweja’ko amba: “Penepo [mulopwe] wanena bapika bandi amba, ‘Masobo a butundaile i malongololwe kala, ino bene betyilwe i bampikwa kufwaninwa. Nanshi, endai mu bilayi byenda panja pa kibundi, itai ense omwakatana āye ku masobo a butundaile.’ Ebiya, bapika’ba batambila mu bilayi kebabungakanya bonso bobatene, ne babi ne bayampe bene kumo; kadi mu njibo ya masobo a butundaile mwayula bā boba badi badya.”​—Mateo 22:8-10.

I bine, mutumibwa Petelo washilwile mwenda mafuku kukwasha Bajentaila​—boba ke Bayudapo ba kibutwila nansha ba kwalamuka​—bekale ke bene Kidishitu ba bine. Mu mwaka wa 36 Yesu ke mwiye, Konilusa mudyavita wa basola bene Loma pamo ne kisaka kyandi batambwile mushipiditu wa Leza, baikala mu mulongo wa ba kutwela mu Bulopwe bwa mūlu bwatelanga Yesu.​—Bilongwa 10:1, 34-48.

Yesu walombola’mba ke bonsopo baile ku masobo betabijibwe na “mulopwe.” Wanena’mba: “Mulopwe pa kutwela kutala betwa, wamona’mo muntu umo wampikwa kuvwala kivwalwa kya pa butundaile. Penepo wamunena’mba, ‘A mukwetu, le ubatwelanga namani kwampikwa kuvwala kivwalwa kya pa butundaile?’ Nandi ne kya kunena kyamubulwa. Byobiya mulopwe wanena bengidi bandi amba, ‘Mukutei maboko ne maulu mene, kamwelei mu mfindi panja. Mo mwakadila madilo ne kwishenkenya meno.’ Mwanda kudi bangi bene betyilwe, ino batyetye bo batongelwe.”​—Mateo 22:11-14.

Bendeji ba bipwilo bateja Yesu padi kebevwanijepo buluji nansha myanda ifyeme mu byonso byanena. Nansha nankyo, abo po pene abafītwa kebasake’nka kwipaya yewa mwine wibatuluja’wa.

Ba bipwilo balwana na Yesu abalobe. Yesu wapu kusekununa kyelekejo kilombola patōka mutyima wabo mubi. Bafadiseo abamute kidiba. Bakimba anene kintu kampanda kilengeja bamusambile kwa mbikavu wa Loma, kadi abafuta babo bana ba bwanga mwanda wa kumutompa.​—Luka 6:7.

Abanena’mba: “A Mufundiji, tuyukile amba wisambanga ne kufundija bya bine kadi kudipo na mboloji, ino ufundijanga dishinda dya Leza mu bubine: Lelo kufuta Kesala musonko wa muntu ne muntu i kijila’ni, ke kijilapo kotudi?” (Luka 20:21, 22) Yesu kongwelwepo na lushiñanya lwabo, mwanda kunyuma kwa byobanena kudi buzazangi ne bunwanwa. Shi anene’mba, ‘Aa, ketufwaninwepo kufuta musonko,’ nabya basa kumusambila’mba utononanga bantu batombokele Loma. Kadi shi anene amba, ‘Eyo, futai musonko,’ nabya bantu bashikilwe kubikalwa na Loma, basa kumumona bibi ne kumwalamukila. Penepa le walondolola namani?

Yesu walondolola’mba: “Kyomuntompela i kika le, banwe banzazangi? Nombolei bidi kityele kya musonko.” Nabo bamuletela ndenadi imo. Webanena’mba: “Le kino kifwatulo ne kilembwa i bya ani?” Nabo amba: “I bya Kesala.” Ebiya webanena’mba: “Nanshi, futai bintu bya Kesala kudi Kesala, ino bintu bya Leza nabyo kudi Leza.”​—Mateo 22:18-21.

Bantu abatulumuka byanena Yesu. Abo pa kubulwa kya kunena, abataluka. Ino difuku kedyapwile, bakilonga bukomo bwa kumuta dikinga. Bafadiseo pa kukomenwa bya kumutompa nabyo, kisumpi kikwabo kya bipwilo kibaiya kudi Yesu.

I kya Basadusea, bene banenanga’mba i kutupu lusangukilo, abamwipangula kipangujo kitala myanda ya lusangukilo ne ya busongi bwa kwipyana. Abaipangula’mba: “A Mufundiji, Mosesa wānenene amba: ‘Shi muntu wafu kwampikwa kubutula bana, mwanabo ufwaninwe kusonga mukaji wandi’wa ne kulangwila mwanabo lutundu.’ Inoko, twadi na bana-balume basamba-babidi ba munda mumo, umbajinji wasonga kupwa wafwa, ino byakadipo na lutundu, washila mwanabo mukajandi. Byapita’nka nabya ku wa bubidi ne ku wa busatu mwine kufika ne byapwile bonso basamba-babidi. Mfulo mfulō, ne mwana-mukaji’wa wafwa. Penepo ku lusangukilo, le ukekalanga mukaja ani pa bano basamba-babidi? Mwanda bonso baikele nandi bu mukaji.”​—Mateo 22:24-28.

Yesu wesambila pa bilembwa bya Mosesa, bine bitabije Basadusea, amba: “Mwene ye papo pomwitupile’byo, mwanda kemuyukilepo ne Bisonekwa ne bukomo bwa Leza bwine? Mwanda shi abasanguka mu bafwe, bana-balume kebasoñangapo nansha bana-bakaji kusongwa, ino badi pamo bwa bamwikeulu momwa mūlu. Inoko pa mwanda utala kusanguka kwa bafwe, lelo kemwatangile mu mukanda wa Mosesa, mu nsekununi ya kimuna kya miba, amba Leza wāmunenene amba: ‘Ami ndi Leza wa Abalahama, Leza wa Izake, ne Leza wa Yakoba’? Aye i Leza wa bōmi, ke wa bafwepo, aa. Mwi betupe’byo mpata.” (Mako 12:24-27; Divilu 3:1-6) Bibumbo bibatendela malondololo andi.

Yesu waūbija Bafadiseo ne Basadusea, o mwanda bano ba bipwilo balwana abekute umbumo ne kwiya kumutompa monka. Musonekeji umo waipangula’mba: “A Mufundiji, lelo i mbila’ka itabukile bukatampe mu Bijila?”​—Mateo 22:36.

Yesu walondololamba: “Mibajinji i ino, ‘Teja’po, a Isalela, Yehova Leza wetu i Yehova umo kete, kadi sanswa Yehova Leza obe na mutyima obe onso, na muya obe onso, na ñeni yobe yonso, ne na bukomo bobe bonso.’ Ya bubidi i ino, ‘Sanswa mukwenu mowisanshilwe abe mwine.’ Kekudipo mbila mikwabo mikatampe kutabuka ino’i.”​—Mako 12:29-31.

Musonekeji pa kwivwana kilondololwa, nandi watentulula’mba: “Mufundiji ubanena biyampe, kukwatañana na bubine, ‘Aye i Umo kete, kadi kekudipo mukwabo poso’nka aye’; kadi kumusanswa na mutyima onso, na lūku lonso, ne na bukomo bonso kadi muntu kusanswa mukwabo mwaesanshilwe aye mwine i kupite buya kutabuka byamulambu bisōkwe bituntulu ne bitapwa byonso.” Ponkapo, Yesu pa kujingulula’mba musonekeji walondolola bya ñeni, wamunena’mba: “Kudipo kulampe na Bulopwe bwa Leza.”​—Mako 12:32-34.

Yesu wafundija mu tempelo mu mafuku asatu (Nisane 9, 10, ne 11). Bantu bamo, mwikadile uno musonekeji, i bevwane Yesu na nsangaji. Ino bendeji ba bipwilo kutupu, pano ababulwe “bukankamane bwa kumwipangula.”

Ba bipwilo balwana abakomenwa pa kufutulwila Yesu nansha kumupija mu dikinga mwa kumupānina ku bene Loma. (Luka 20:20) Ne pano Yesu ukidi ku tempelo mu kweji wa Nisane 11, webālamwina mwanda ne kwilombola kwine kwatambile. Wakwata mulangwe wa kwibepangula’mba: “Le mulanga namani myanda ya Kidishitu? Le i mwanā ani?” (Mateo 22:42) Bantu bayukile amba Kidishitu nansha Meshiasa ufwaninwe kutamba ku musuku wa Davida. O malondololo obaleta.​—Mateo 9:27; 12:23; Yoano 7:42.

Yesu waipangula’mba: “Penepo, i namani Davida pa kuludikwa na mushipiditu umwita bu Mfumwami, panena’mba, ‘Yehova wanenene Mfumwami amba: “Shikata ku kuboko kwami kwa lundyo enka ne byontūla balwana nobe munshi mwa maulu obe”’? Nanshi shi Davida umwita bu Mfumwami, le penepa i wandi mwana namani?”​—Mateo 22:43-45.

Bafadiseo abaūbe’tu nyā, mwanda badi batengēle muntu wa ku lutundu lwa Davida āye ebanyongolole mu bupika bwa Loma. Yesu pa kutela binenwa bya Davida bidi mu Ñimbo ya Mitōto 110:1, 2, walombola’mba Meshiasa i mupite ne pa bu muludiki wa mashi ne mema. I Mfumwandya Davida, kadi ukekala na lupusa lukatampe shi washikata ku lundyo lwa Leza. Malondololo a Yesu abamumija byakanwa bya balwana.

Bana ba bwanga ne bakwabo bavule badi bateja. Pano Yesu waalamukila kobadi ne kwibadyumuna ku basonekeji ne Bafadiseo. Bano bantu i “bashikate abo bene pa kityi kya Mosesa” kufundija Bijila bya Leza. Yesu walombola bevwaniki bandi amba: “Bintu byonso byobemulombola, longai’byo ne kwibilama, inoko kemwakilongai mungya bilongwa byabo, mwanda abo banenanga ino kulonga byobanena mpika.”​—Mateo 23:2, 3.

Yesu waleta bimfwa bilombola buzazangi bwabo amba: “Babaijanga tumambukulu tudi’mo bisonekwa tobavwalanga bu twa kwibakinga.” Bayuda bamo bādi bavwala pa mpala nansha ku maboko tumbukulu tudi’mo bilembwa bīpi bya mu Bijila. Bafadiseo babaijanga twabo mwanda wa kutulumuna bantu amba bapyasakenine Bijila. Kadi “balepejanga manyamvwa a bivwalwa byabo.” Bene Isalela belanga manyamvwa ku bivwalwa byabo, ino Bafadiseo abo balepejanga mpata manyamvwa. (Umbadilo 15:38-40) Bino byonso bebilongelanga “mwanda’tu wa kumonwa na bantu.”​—Mateo 23:5.

Enka ne bana ba bwanga ba Yesu badi kebasambukilwa na mutyima wa kukimba ntumbo, o mwanda webadingila’mba: “Ino banwe, kemwakitwai bu Labi, mwanda Mufundiji wenu i umo enka, nanshi banwe bonso mwi bana na bana. Ne kadi, kemwakitai muntu bu tata pano pa ntanda, mwanda Shenu i umo enka, Yewa udi mūlu. Nansha kwitwa bu batangidiji, mwanda Mutangidiji wenu i umo enka, Kidishitu.” Penepa i muswelo’ka ufwaninwe kwimona bana ba bwanga? Le balonge’po bika? Yesu webasapwila’mba: “Ino yewa utabukile bukata momudi ufwaninwe kwikala mwingidi wenu. Yewa wizunzula ukatūkijibwa, ino yewa witūkija ukazunzulwa.”​—Mateo 23:8-12.

Kupwa Yesu watela malwa mavule adi pa basonekeji ne Bafadiseo banzazangi amba: “Malwa enu, basonekeji ne Bafadiseo, banwe banzazangi! mwanda mushityilanga bantu Bulopwe bwa mūlu; ke-pantu banwe bene kemutwela’mopo, kadi ne boba basaka kutwela’mo bene mwibakankaja.”​—Mateo 23:13.

Yesu watopeka Bafadiseo pa kubulwa kulēmeka bintu bya ku mushipiditu, kumwekele mu kōminija ka kwishiañanya na bakwabo. Kimfwa, banenanga’mba: “Shi muntu watyipe amba ne tempelo, kekudipo mwanda; ino shi muntu watyipe amba ne olo ya mu tempelo, nabya ufwaninwe kulongela monka.” Abamwekeja bupofu bwabo, mwanda batanga’ko mutyima ku olo ya ku tempelo kupita’ko kulēmeka bintu bya ku mushipiditu bilomba Yehova pa kifuko kyandi kya kumutōtela’po. Kadi bapēlulanga’ko “bintu bilēme kutabuka mu Bijila, kimfwa boloke ne lusa ne kikōkeji.”​—Mateo 23:16, 23; Luka 11:42.

Yesu waite bano Bafadiseo bu ‘batulombwe bampofu, basāsanga kamwe ino bamina’ko ngamedia kubyu!’ (Mateo 23:24) Basāsanga kamwe mu vinyu amba mwanda i keshi ka disubi. Ino muswelo obapēlula bintu bilēme bya mu Bijila udi pamo na kumina ngamedia, nandi kadi i’nka nyema wa disubi mwine mutabuke bukata.​—Levi 11:4, 21-24.

Yesu waendelela kutuluja buzazangi bwa basonekeji ne Bafadiseo mu difuku dyandi dya mfulo ku tempelo, webete patōkelela bu banzazangi. Wanena mu muneneno wa kyelekejo amba: “Mutōkejanga panja pa kitomeno ne pa nsāni, ino munda mwabyo muyule bā makomwa-meso ne kubulwa kwibeja. Abe Mufadiseo mpofu, tōkeja bidi munda mwa kitomeno ne mwa nsāni, mwanda wa panja pakyo napo patōke tō.” (Mateo 23:25, 26) Bafadiseo batele mutyima bininge ku kwitōkeja mungya kisela ne ku mumwekelo wa panja, ino i basūle’ko muntu wabo wa munda ne kukomenwa kutōkeja mutyima wabo wa kyelekejo.

Buzazangi bwabo i bumweke ne ku kuyenga kobayenga ne kulongolola bibundu bya bapolofeto. Ino monka mwekilombwela Yesu, abo i “bana ba boba bāipaile bapolofeto.” (Mateo 23:31) Buzazangi bwabo i bumwekele mu bukomo bobalonga bwa kwipaya Yesu.​—Yoano 5:18; 7:1, 25.

Kupwa Yesu walombola bikafikila bano bendeji ba bipwilo shi bapele kwisāsa amba: “Banwe banyoka, lutundu lwa bampidi, lelo mukanyema namani butyibi bwa Ngehena?” (Mateo 23:33) Musanza wa Hinome i kyala kitēma mudilo, kyelekeja senene konakanibwa kwa lonso kukafikila basonekeji ne Bafadiseo.

Bana ba bwanga ba Yesu bo bakekala bu “bapolofeto ne ba tunangu ne bafundiji ba bantu.” Le bakamonwa namani? Yesu pa kusapwila bendeji ba bipwilo wanena’mba: “[Bami bana ba bwanga] bamo mukebepaya ne kwibapopa ku mityi, bakwabo nabo mukebakupila nsonde mu mashinankonka enu ne kwibapangapanga, mwadi mu kyoki kibundi ke mu kyoki, amba mulambikwe mashi a boloke bonso amwangilwe pano pa ntanda, tamba pa mashi a Abele moloke kufika ne ku mashi a Zekadia . . . omwāipaile.” Webadyumuna’mba: “I bine nemulombola’mba, bino bintu byonso bikalambikwa luno lukongo.” (Mateo 23:34-36) Kino kyafikidile mu 70 Yesu ke mwiye, paile bibumbo bya divita bya bene Loma konakanya Yelusalema kadi Bayuda bavule bafwile.

Kulangulukila pa ino ngikadilo ya nzuba kubavutakanya Yesu milangwe. Wanena bya bulanda’mba: “Yō, Yelusalema, Yelusalema, mwine wipayanga bapolofeto ne kwasa mabwe boba batumwa mwadi​—i misunsa inga le yonadi nsaka kubungakanya bobe bana mubungakenyanga nzolo bandi bana mu mapapa andi! Ino banwe kemwasakilepo. Tala! Njibo yenu ibemushilwa.” (Mateo 23:37, 38) Boba baivwana bino binenwa ye bano abeipangula pa mine “njibo” shi i njibo’ka. Le i tempelo milumbuluke ya mu Yelusalema, imweka bu mikingwe na Leza?

Kupwa Yesu wabweja’ko amba: “Nemunena’mba, kemukamonepo ami dikwabo tamba pano kufika ne pomukanena’mba: ‘Eselwe dyese yewa wiya mu dijina dya Yehova!’” (Mateo 23:39) Watela binenwa bya bupolofeto bidi mu Ñimbo ya Mitōto 118:26 bya amba: “Mweselwe dyese i yewa wiya mu dijina dya Yehova; tubakwesela dyese tamba ku njibo ya Yehova.” I bine, shi ino tempelo ya ku ngitu ibaonakanibwa, i kutupu mukwabo ukāya’mo mu dijina dya Leza.

Yesu pano watundulukila ku kipindi kikwabo kya tempelo mudi kilambwilo. Bantu batūlanga’mo byabuntu pa kakipunzu kadi pangala. Yesu wamone Bayuda bavule batūla’mo, ne bampeta “bavule badi bela’mo bityele bingi.” Ebiya Yesu wamone wa kishala mulanda wela’mo “tubityele tubidi twa bulēme butyetye bininge.” (Mako 12:41, 42) Yesu wamone mwasangela Leza pa kyandi kyabuntu.

Yesu waite bandi bana ba bwanga, kanena’mba: “I bine nemulombola’mba uno mukaji wa kishala mulanda waela’mo kutabuka bonso baela lupeto mu bilambwilo.” Muswelo’ka? Washintulula’mba: “Mwanda bonso abaela’mo bya musubu byabo, ino aye, mu bufudile bwandi, waela’mo tonso twaadi nato, tonso twa kumukwasha mu būmi.” (Mako 12:43, 44) Bine milangwe ne bilongwa byandi bibeshila kulampe na bya bendeji ba bipwilo!

Penda papwa difuku dya Nisane 11, Yesu watambe mu tempelo musunsa wa mfulo. Mwanā bwanga umo watulumuka’mba: “A Mufundiji, tala! ano mabwe ne byubakwa i bya kutendelwa kashā!” (Mako 13:1) Na bubine, mabwe amo a lubumbu lwa tempelo i makatampe bininge atulumuna bantu ne kulengeja tempelo ikale mikome nkē. Byanena Yesu bibamweka bu bikwabo, amba: “Le umwene bino byubakwa bikatampe’bi? I kutupu dibwe nansha dimo dikashala ditentamine pa dibwe dikwabo kwampikwa kubundwilwa panshi.”​—Mako 13:2.

Yesu pa kupwa kunena bino bintu, aye ne bandi batumibwa abatyibuluka Musanza wa Kidelone ne kukanda ku Lūlu lwa Impafu. Kitatyi kimo washala pa bunka na batumibwa baná​—Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano. Na pobadi, babwanya kumona biyampe dya munshi tempelo milumbuluke.

Tudi Dya Bubidi kyolwa, difuku dya Nisane 11 ke didi ku mfulo. Kadi ne mafuku a Yesu a mingilo yandi mivule pano pa ntanda ke kufula’o. Mu dyuba wadi ufundija mu tempelo, ino bufuku wakalāla panja pa kibundi. Bantu bavule basangela musapu, “badi bāya lubanga bwē kumuteja mu tempelo.” (Luka 21:37, 38) Bino pa kupwa, Yesu waenda ku Lūlu lwa Impafu na batumibwa baná​—ba Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano.

Bano baná abamufwena kufula. Mwanda wa tempelo’wa i mwibatenge, mwanda Yesu webasapwidile amba kekudipo dibwe dikashala ditentamine pa dikwabo. Ino kukidi bibakambakanya. Yesu wadi ke mwibadyumune kala amba: “Mwilongololei nyeke, mwanda Mwanā muntu wiyanga pa nsá yokemulangidijapo.” (Luka 12:40) Kadi ke mwisambile ne pa difuku “dikasokolwa Mwanā muntu.” (Luka 17:30) Le bino bintu i bikwatañane na byaebasapwila bitala tempelo? Batumibwa basaka kuyuka. Abamunena’mba: “Witulombole’po bidi, i kyaba’ka kikekala’ko bino bintu, ne i kika kikekala kiyukeno kiketuyukija kitatyi kya kwikala’po kobe ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu?”​—Mateo 24:3.

Padi abalangulukila pa konakanibwa kwa tempelo yobamwene kyaba nabya. Kadi abaipangula pa mwanda utala kwikala’po kwa Mwanā muntu. Babwanya padi ne kuvuluka kyelekejo kya Yesu kya “muntu umo wa ku kisaka kilēme waendele lwendo ku ntanda ya kulampe kukakimba bamupe lupusa lwa kubikala ebiya kajoka.” (Luka 19:11, 12) Kadi pano, beipangula mushintulwila mine “mvuyo ya ngikadilo ya bintu.”

Yesu walondolola na kunena bivule bilombola kiyukeno kya kuyukila’po kitatyi kikafula ngikadilo ya bintu ya Bayuda ikidi’ko ne tempelo mine. Ino wanena bivule. Kino kiyukeno kikakwasha bene Kidishitu ba mu mafuku a kumeso bakayuke kitatyi kya “kwikala’po” kwandi ne kufwena kwa mfulo ya ngikadilo yonso ya bintu ya ntanda.

Myaka ipwa ipunguluka, batumibwa abemwena kufikidila bityebitye kwa bupolofeto bwa Yesu. Bine bintu bivule byaalaile bibashilula kumweka abo bakidi bōmi. O mwanda, bene Kidishitu baikele’ko kupwa kwa myaka 37, ko kunena’mba mu 70 Yesu ke mwiye kebalēlepo, bajingulwile kufwena kwa bonakani bwa ngikadilo ya bintu ya Bayuda ne tempelo yayo. Inoko ke bintupo byonso byanena byafikidila mu myaka itwala ku mvuyo ya mwaka wa 70 Yesu ke mwiye. Penepa i bika bikayukanya kwikala’po kwandi bu Mulopwe mubikikwe? Yesu wasokwela’byo batumibwa bandi.

Yesu walaya amba kukekalanga “mavita ne myanda ya mavita” kadi “muzo ukatamba muzo mukwabo ne bulopwe nabo bulopwe bukwabo.” (Mateo 24:6, 7) Wanena kadi amba “kukekala kutenkana kukatampe kwa ntanda, kadi ne bimpengele bya nzala ne bipupo bya misongo byadi koku kebidi koku.” (Luka 21:11) Yesu wadyumuna bandi bana ba bwanga amba: “Bantu bakemukwata ne kwimupangapanga.” (Luka 21:12) Kukatamba bapolofeto ba bubela ne kongola bavule. Kujilula kwa bijila kukavudila’ko kadi buswe bwa bavule bukatalala. Wabweja’ko kadi amba “ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo keiya shayo.”​—Mateo 24:14.

Nansha bupolofeto bwa Yesu byobwāfikidile mu myanda imo myaka kunyuma mu kitatyi kyāonakanibwe Yelusalema na bene Loma, le Yesu i mutweje’mo ne bikwabo byadi bya kufikidila mwenda mafuku, bitala kufikidila kukatampe? Le umwene bukamoni bulombola’mba bupolofeto bukatampe bwa Yesu bwendanga bufikidila bininge mu kino kyetu kitatyi?

Kintu kikwabo kyatweja Yesu mu kiyukeno kya kwikala’po kwandi i kumweka kwa “kya munyanji kileta musala.” (Mateo 24:15) Mu 66 Yesu ke mwiye, kino kintu kya munyanji kyamwekele bu “bibumbo bya mavita” bya Loma, na butōtyi bwabo bwa bankishi nansha byelekejo. Bene Loma abajokoloka Yelusalema ne kupomona mumbu yabo imo. (Luka 21:20) Enka nenki, “kya munyanji” kibaimana pokekifwaninwepo, pamonwa na Bayuda bu “kifuko kijila.”

Yesu walaya monka amba: “Kukekala kyamalwa kikatampe kekyaikele’ko kashā tamba ku ngalwilo ya ino ntanda kufika ne pano, aa, kadi kekikekala’kopo monka.” Mu 70 Yesu ke mwiye, bene Loma baonakanya Yelusalema. Kuno kukwatwa ne konakanibwa kwa ‘kibundi kijila’ kya Bayuda, kubadila’mo ne tempelo yakyo, kyo kyamweka bu kyamalwa kikatampe, kyapitula tununu ne tununu twa bantu. (Mateo 4:5; 24:21) Buno i bonakani bukatampe bwa kibundi kupita bonso bwadi ke bumone Bayuda, kadi bo bwafudije bulongolodi bwa mutōtelo wa Bayuda, bobadi balonda tamba tutwa na tutwa twa myaka. Nanshi kufikidila kukatampe kupita kuno kwa binenwa bya bupolofeto bya Yesu, kukekala kuleta nzuba binebine.

KUSHIMATYIJA MU MENE MAFUKU ALAILWE’A

Mīsambo ya Yesu na batumibwa bandi itala pa kiyukeno kya kwikala’po kwandi bu Mulopwe mubikikwe ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu keyapwile. Pano webadyumuna baleke kulonda “Bakidishitu ba bubela ne bapolofeto ba bubela.” Wanena’mba bakakimba kongola “enka ne batongwe bene.” (Mateo 24:24) Inoko bano batongwe kebakongolwapo. Mwanda Bakidishitu ba bubela bakamweka patōka. Ino kwikala’po kwa Yesu kekukamwekapo na meso.

Yesu pa kwisambila pa kyamalwa kikatampe kya kutetuka ku mfulo ya ngikadilo ya bintu idi’ko’i, wanena’mba: “Dyuba dikafītyijibwa, kweji nandi kakaletapo kitōkeji kyandi, ñenyenye nayo ikapona mūlu ne bya bukomo bya momwa mūlu bine bikatenkanibwa.” (Mateo 24:29) Batumibwa abateje bino binenwa bilenga moyo ino kebayukilepo bine bikalongeka. Nansha nankyo, abamone amba bikaleta nzuba.

Le bino binkumenkume bibi bikatwala bantu kwepi? Yesu amba: “Bantu bakapungila moyo ne kutengela bintu bisa kwiya pa ntanda ikelwe na bantu, mwanda bya bukomo bya momwa mūlu bikatenkanibwa.” (Luka 21:26) Na bubine, Yesu washintulula byobya bikamweka mu kitatyi kibi mpata mu mānga ya muntu.

Yesu wakankamika pa kulombola patōka bandi batumibwa amba ke bonsopo bakadila ‘pa kwiya kwa Mwanā muntu pa makumbi a mūlu na bukomo ne ntumbo mikatampe.’ (Mateo 24:30) Walombwele kala amba Leza ukalonga’po kintu “pa mwanda wa batongwe.” (Mateo 24:22) Penepa i bika bifwaninwe kulonga bana ba bwanga ba kikōkeji pasa kufikidila bintu bibi byalaya Yesu? Yesu wakankamika balondi bandi amba: “Ino shi bino bintu pa kushilula kulongeka, imanai nshinkidingi ne kubandula mitwe yenu, mwanda kunyongololwa kwenu kubafwena pabwipi.”​—Luka 21:28.

Le penepo, bana ba bwanga ba Yesu bakekala’ko mu kino kitatyi bakabwanya namani kuyuka’mba mfulo ibafwena bininge? Yesu waleta kyelekejo kya kikuyu amba: “Popa’tu pepinga musambo wakyo mwana ne kushipuka mani, muyukanga’mba ke pabwipi na ku dikumbi. Mo monka, nenu shi mubamone bino bintu byonso, yukai amba kadi pabwipi ponka pa bibelo. I bine nemulombola’mba luno lukongo kelukapitepo nansha dimo enka ne bilongeka bino byonso’bi.”​—Mateo 24:32-34.

Nanshi shi bana ba bwanga abamone bino bintu palapala bya mu kiyukeno bifikidila, bafwaninwe kuyuka’mba mfulo keidi mu bisuku. Yesu wadyumuna bandi bana ba bwanga bakatanwa bōmi mu kino kitatyi kya kasekuseku amba:

“Pa mwanda wa dyodya difuku ne nsá mine, i kutupu nansha umo wibiyukile, nansha bamwikeulu ba mūlu nansha Mwana, poso’nka Tata kete. Mwanda monka mwādi mwikadile mafuku a Noa, ne kitatyi kya kwikala’po kwa Mwanā muntu nakyo kikekalanga’nka nabya. Mwanda monka mobādi bekadile mu oa mafuku a kumeso kwa Dilobe, badya batoma, bana-balume basonga, bana-bakaji nabo basongwa, kufika ne difuku dyātwelele Noa mu safina, kadi kebātele’kopo mutyima enka ne byāile Dilobe dyēbakomba bonso, ne kitatyi kya kwikala’po kwa Mwanā muntu nakyo kikekalanga’nka nabya.” (Mateo 24:36-39) Binkumenkume byadingakanya Yesu​—bya mānga ya Dilobe dya mu mafuku a Noa​—byālongekele ntanda yonso.

Batumibwa bevwana Yesu pa Lūlu lwa Impafu abamone na bubine mvubu ya kutengela nyeke. Yesu amba: “Ino dyumukai banwe bene kutyina’mba mityima yenu yakalēmenenwa na mudīlo-mpata, na mutomeno-mpata, ne na kuzumbija mutyima kwa mu būmi, kadi dyodya difuku dyakemuponena bukidi bonka mu kitulumukila pamo bwa dikinga. Mwanda dikāya pa boba bonso bashikete pa ntanda yonso. Nanshi kemwakilālai, abijai kyaba kyonso mu milombelo amba mumone mwa kupandila ku bino bintu byonso bifwaninwe kulongeka ne kwimana ku meso a Mwanā muntu.”​—Luka 21:34-36.

Pano Yesu walombola monka’mba byawalaya kebikalongekapo mutamba umo. Nanshi kalayangapo’tu binkumenkume bisa kulongeka mu makumi a myaka kete, bya kufikila’tu enka kibundi kya Yelusalema nansha muzo wa Bayuda. Mhm, ino watela myanda ikafikila “boba bonso bashikete pa ntanda yonso.”

Wanena’mba bana bandi ba bwanga bafwaninwe kukekala belongolole, batengele, kadi batala nyeke. Yesu wakomeneja kidyumu kyandi na kyelekejo kikwabo amba: “Ino yukai kino’ki: Shi mwinē njibo wadi uyukile kilo kine kīya ngivi, longa kadipo wa kulāla ne kadipo wa kuleka batūte yandi njibo. O mwanda nanshi, banwe nenu ikalai belongolole mwanda Mwanā muntu wiyanga pa nsá yokemulangidijapo amba yo ayo.”​—Mateo 24:43, 44.

Yesu wape bandi bana ba bwanga bubinga bwa kuleka kutuyukila. Webakulupija amba pakafikidila bupolofeto bwandi, kukekala “umpika” mutengele wingila’nka kwingila. Yesu wanena mwanda ubwanya kuvuluka batumibwa bandi bukidibukidi amba: “Na bubine, le umpika mukōkele ne mudyumuke i ani le, utongelwe na Mfumwandi kulama bengidi bandi ba mu njibo, kwibapa byakudya byabo pa kitatyi kifwaninwe? I wa katōkwe yao umpika shi Mfumwandi pa kwiya amutane ulonga namino! I bine nemulombola’mba, ukamutonga kulama bintu byandi byonsololo.” Inoko shi “umpika” atamije mutyima mubi kasusula bakwabo, mfumwandi “ukamupa mfuto na bulobo bya malwa.”​—Mateo 24:45-51; dingakanya na Luka 12:45, 46.

Ino, Yesu kakimbengapo kunena’mba kisumpi kya balondi bandi kikatamija mutyima mubi, aa. Penepo, i bika bisaka kufundija Yesu mu bandi bana ba bwanga? Usaka bekale nyeke batengele kadi bengila, monka mweekilombwela mu kyelekejo kikwabo.

Yesu walondolola kipangujo kya batumibwa bandi kitala pa kiyukeno kya kwikala’po kwandi ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu. Byakivulukile uno mwanda, webape kidyumu kiyampe kupityila ku kyelekejo kikwabo. Boba bakekala’ko mu kitatyi kya kwikala’po kwandi bakemwena kuno kufikidila.

Washilula kyelekejo amba: “Ebiya Bulopwe bwa mūlu bubwanya kudingakanibwa pamo na bajike dikumi baselele binanu byabo kebenda kukatundaila musoñañani. Batano badi bendalale, ne batano bakwabo badyumuke.”​—Mateo 25:1, 2.

Yesu kakimbengapo kunena’mba kipindi kimo kya bana bandi ba bwanga bakapyana Bulopwe bwa mūlu i bendalale ne kipindi kikwabo i kya badyumuke, aa. Ino ukimba kunena’mba pa mwanda utala Bulopwe, mwanā bwanga yense udi na bwanapabo bwa kutonga kutengela nansha kulabikwa. Yesu ukulupile amba bengidi bandi bonso bakokeja kulama kikōkeji ne kutambula madyese a Shandi.

Bajike bonso ba mu kyelekejo abatambe kukatundaila musoñañani amba batanwe’po papita masobo. Mwanda shi wafika, bajike bakamumunikila mwishinda na binanu byabo, ne kumulēmeka paselela musongwa wandi kwinjibo yamuteakaninye. Penepa myanda ibaikala namani?

Yesu ushintulula’mba: “Boba bendalale baselele binanu byabo ino kebaselelepo māni, ino boba badyumuke baselele māni mu tutyibi twabo pamo ne binanu byabo. Musoñañani byawaijije, bonso badi ke bakunuka, ebiya balāla.” (Mateo 25:3-5) Musoñañani kafikilepo pa kitatyi kyobadi bamutengele. Wamweka bu waije bininge, bajike abalāla ne kulāla. Batumibwa ye bano abavuluka byebanenene Yesu bya muntu umo wa ku kisaka kilēme waendele lwendo, “mwenda mafuku pa kupwa kupebwa lupusa lwa kubikala, wajoka.”​—Luka 19:11-15.

Mu kyelekejo kya bajike, Yesu washintulula byalongeka pafika musoñañani amba: “Ke pa bukata’tu bwa bufuku, kwatamba lubila’mba: ‘Au keye musoñañani! Tambai mumutundaile.’” (Mateo 25:6) Le bibaikala namani ku bajike mu mwanda utala kwilongolola ne kutengela?

Yesu wabweja’ko amba: “Penepo bajike bonso balanguka ne kuteakanya binanu byabo. Boba bendalale kebanena badyumuke amba, ‘Mwitupei’ko māni mu enu’mo mwanda binanu byetu kebisa kubula.’ Badyumuke balondolola’mba: ‘Padi keasapo kwitubwana batwe ne banwe kumo. Nanshi endai ku boba bapotejanga’o mukapote enu.’”​—Mateo 25:7-9.

Nanshi bajike batano balembakane kebadipo batengele kadi kebadipo beteakanye ku kufika kwa musoñañani. Kebadipo na māni mabwane mu binanu byabo kebenda kukakimba’o. Yesu usekununa’mba: “Abo bakyenda’tu kukapota, musoñañani waiya. Ebiya boba bajike badi belongolole batwela nandi mu masobo a butundaile, ne kushita bashita ku kibelo. Kupwa, bajike bakwabo’ba baiya kebanena’mba, ‘A Mfumwetu, Mfumwetu, witushitwile’po!’ Nandi walondolola kanena’mba, ‘Nemusapwila binebine amba, ami nkimuyukilepo.’” (Mateo 25:10-12) Bine kuleka kwiteakanya ne kutengela kyaba kyonso kuleta bulanda!

Batumibwa abamone amba musoñañani watela Yesu i aye mwine. Mafuku kunyuma wetelele aye mwine bu musoñañani. (Luka 5:34, 35) Le bajike badyumuke nabo le? Yesu paadi wisambila myanda ya “kaluombe katyetye” kakapebwa Bulopwe, waingidije bino binenwa bya amba: “Ikalai bavwale kadi belongolole ne binanu byenu nabyo bikale byake.” (Luka 12:32, 35) Nanshi mu kyelekejo kya bajike, batumibwa abaivwanija amba Yesu wisambilanga pobadi. Penepa i musapu’ka waleta Yesu mu kino kyelekejo?

Yesu kashilepo bantu mu kitonto. Wavuya kyelekejo kyandi na kunena’mba: “Nanshi, keshai’nka kukesha mwanda kemuyukilepo difuku nansha nsá mine.”​—Mateo 25:13.

Na bubine, Yesu wadyumuna balondi bandi ba kikōkeji amba pa mwanda utala kwikala’po kwandi, basakilwa ‘kukesha’nka kukesha.’ Ukāya bine, nanshi basakilwa kwikala beteakanye ne batengele​—pamo bwa bajike batano badyumuke​—kutyina ba kabulwa kubambila meso ku lukulupilo lwabo lulēme ne kujimija mpalo ibabīkilwe.

Yesu ukidi na batumibwa baná pa Lūlu lwa Impafu, webasapwila kyelekejo kikwabo. Mafuku matyetye kunyuma pobadi mu Yediko, waletele kyelekejo kya mina kilombola’mba Bulopwe bukidi kumeso. Kyelekejo kyakasekununa pano kidi na myanda iifwene nakyo. Kibadilwa mu malondololo andi atala pa kwikala’po kwandi ne mvuyo ya ngikadilo ya bintu. Kilombola’mba bana ba bwanga bafwaninwe kwikala na kininga mu mingilo yaebapa.

Yesu washilula’mba: “Bidi pamo’nka bwa mwana-mulume umo wadi kaenda ku ntanda ingi, waita bapika bandi webashila bintu byandi.” (Mateo 25:14) Pa kino Yesu wadi kala ke mwidingakanye bu muntu waendele ku ntanda ya kulampe “kukakimba bamupe lupusa lwa kubikala,” nanshi batumibwa kebakolelwepo kwivwanija’mba Yesu ye “muntu” wisambilwa pano.​—Luka 19:12.

Uno muntu wa mu kyelekejo, kumeso kwa kwenda ku ntanda ya kulampe, washila bapika bandi bintu byabulēme. Mu bula bwa myaka isatu ne kipindi ya mwingilo wandi, Yesu watele mutyima ku kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza, ne kufundija bandi bana ba bwanga bengile uno mwingilo. Pano kaenda koku ukulupile amba bakalonga bintu byaebafundije.​—Mateo 10:7; Luka 10:1, 8, 9; dingakanya na Yoano 4:38; 14:12.

Le muntu wa mu kyelekejo wapāna namani bintu byandi? Yesu wanena’mba: “Yeu umo wamupa talenta itano, mukwabo ibidi, ungi nandi imo, muntu ne muntu mwendele bukomo bwandi, penepo waenda ku ntanda ingi.” (Mateo 25:15) Le bano bapika bakalonga bika na byobebapa? Le bakengidija na kininga bintu bya mfumwabo? Yesu wasapwila batumibwa mba:

“Ponka na ponka yewa watambwile talenta itano waenda, wakasungulula’yo ne kumwena’mo itano mikwabo. Ne yewa watambwile ibidi nandi monka, wamwena’mo ibidi mikwabo. Ino umpika watambwile imo kete waenda, wakola pa nshi wafya lupeto lwa mfumwandi.” (Mateo 25:16-18) Le bikekala namani shi mfumwandi wajoka?

Yesu unena’mba: “Kitatyi kilampe pa kupita’po, mfumwandya bano bapika waiya kubala nabo lupeto.” (Mateo 25:19) Babidi babajinji balongele byonso byobabwanya, “muntu ne muntu mwendele bukomo bwandi.” Bonso babidi badi na kininga, baingila bikomo, ne kutubulula bintu byobebapele. Yewa watambwile talenta itano wavudija’yo pabidi ne wa ibidi mwine. (Mu kine kitatyi’kya, muntu wadi ufwaninwe kwingila kintu kya myaka 19 pa kutambula lupeto ludingakene na talenta imo.) Mfumwabo webafwija’ko muntu ne muntu amba: “Ubalonga biyampe, umpika muyampe kadi mukōkele! Wadi mukōkele mu bintu bityetye. Nsa kukutonga kulama bintu bivule. Twela mu nsangaji ya mfumobe.”​—Mateo 25:21.

Ino kudi kwishila na uno umpika watambwile talenta imo. Umpika’wa wanena’mba: “A Mfumwami, nayukile amba wi muntu mukutakane, wangulanga ne pokukushilepo kadi ukongakanyanga ne pokupēpelepo. O mwanda nakwetwe moyo naenda kukafya talenta yobe panshi. Tala, kintu kyobe kyoki.” (Mateo 25:24, 25) Kakatūdilepo lupeto ku bengidi ba ku banki amba mfumwandi amwene’mo musubu. Na bubine waipaya tumweno twa mfumwandi.

Mfumwandi udi na bubinga bwa kumwityila bu “umpika umbi kadi muzoze.” Wamuyata byadi bimupēlwe ne kupa’byo umpika udi na mutyima wa kwingidija’byo na kininga. Mfumwandi watūla’po musoñanya’mba: “Ense udi na kintu, ukapebwa’ko ne bikwabo, kadi ukekala na bingibingi. Ino yewa kadipo na kintu, ne kyokya kyadi nakyo kine kikamuyatwa.”​—Mateo 25:26, 29.

Bana ba bwanga ba Yesu badi na bintu bivule bya kulangulukila’po, kubadila’mo ne kino kyelekejo. Abayuka bine bibapa Yesu​—ke mwingilo wa kulonga bana ba bwanga kadi​—mwingilo wa mvubu mpata. Kadi wibasakilanga bengile na kininga uno mwingilo. Yesu kalañangapo bu bonso bafwaninwe kwingila na bukomo bwa muswelo umo mwingilo wa busapudi waebapa. Monka mokilombwedilwe mu kyelekejo, muntu ne muntu ufwaninwe kulonga “mwendele bukomo bwandi.” Kino ke kilombolapo amba ukasangela muntu “muzoze” ukomenwa kulonga bukomo bwandi bonso mwanda wa kutubulula bintu bya Mfumwandi.

Uno mulao bine keubudilwepo kusangaja batumibwa, waebakulupija amba: “Ense udi na kintu, ukapebwa’ko ne bikwabo”!

Yesu wasekununa pa Lūlu lwa Impafu byelekejo bya bajike ne ntaleta. I muswelo’ka waalondolola kipangujo kya batumibwa kitala kitatyi kya kwikala’po kwandi ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu? Webalondolola na kyelekejo kya mfulo kya mikōko ne bambuji.

Yesu washilula myanda idi’mo na kwibalombola’mba: “Pakāya Mwanā muntu mu ntumbo yandi, ne bamwikeulu bonso pamo nandi, ebiya ukashikata pa lupona lwandi lwa ntumbo.” (Mateo 25:31) Yesu kashilepo myanda mu kivwidima, aye ye mwine wisambilwa mu kino kyelekejo. Wadi witela misunsa mivule bu “Mwanā muntu.”​—Mateo 8:20; 9:6; 20:18, 28.

I kitatyi’ka kikafikidila kino kyelekejo? I Yesu “pakāya . . . mu ntumbo yandi” na bamwikeulu ne kushikata “pa lupona lwandi lwa ntumbo.” Kemwisambile kala pa “Mwanā muntu wiya pa makumbi a mūlu na bukomo ne ntumbo mikatampe” pamo na bamwikeulu bandi. Le i kitatyi’ka kyakyo? I “kupwa’tu kwa kyamalwa.” (Mateo 24:29-31; Mako 13:26, 27; Luka 21:27) Nanshi kino kyelekejo kikafikidila kumeso pakāya Yesu mu ntumbo. Le penepa ukalonga bika?

Yesu ushintulula’mba: “Pakāya Mwanā muntu, . . . mizo yonso ikakongakanibwa ku meso andi, penepo ukasansanya bantu, baba koku baba koku, pamo’nka na mukumbi usansanya mikōko mu bambuji. Ebiya ukatūla mikōko ku kuboko kwandi kwa lundyo ino bambuji ku lunkuso lwandi.”​—Mateo 25:31-33.

Yesu wanena pangala pa mikōko ikatūlwa ku mutamba muyampe amba: “Penepo Mulopwe ukanena boba badi ku lundyo lwandi amba: ‘Iyai, banwe ba kweselwa na Tata, pyanai Bulopwe bwimulongolwedilwe tamba ku ñanjilo ya ino ntanda.’” (Mateo 25:34) Mwanda waka Mulopwe waitabija ino mikōko?

Mulopwe unena’mba: “Nadi na nzala, mwaumpa bya kudya; nadi na kyumwa, mwaumpa bya kutoma. Nadi mweni, mwauntambula na kizaji; nadi mutaka, mwaumvwika. Nadi mbela, mwaunkwasha. Nadi mu kifungo, mwaiya kumpempula.” Ino mikōko, ke “boloke” kadi, abaipangula kitatyi ne muswelo obamulongele biyampe, aye amba: “Monka momwalongēle’byo umo wa mu batyetyetyetye wa mu bano banabetu, i amiwa omwalongēle’byo.” (Mateo 25:35, 36, 40, 46) Ke mūlupo mobalongele bintu biyampe, mwanda amo i mutupu ubela ne wa nzala. Bino i bilongwa bilongēlwe banababo na Kidishitu pano panshi.

Le bidi namani ku bambuji batūdilwe ku lunkuso? Yesu wanena’mba: “Ebiya [Mulopwe] ukanena boba badi ku lunkuso lwandi amba: ‘Ntalukei papo, banwe bafingwe mafingo, endai mu mudilo wa nyeke ulongolwedilwe Dyabola ne bamwikeulu bandi. Mwanda nadi na nzala, ino kemwampelepo bya kudya; nadi na kyumwa, ino kemwampelepo bya kutoma. Nadi mweni, ino kemwantambwilepo na kizaji; nadi mutaka, ino kemwamvwikilepo; nadi mbela kadi mu kifungo, ino kemwankweshepo.’” (Mateo 25:41-43) Bano bambuji i bafwaninwe buno butyibi mwanda kebadipo na kanye ku banababo na Kidishitu pano panshi, kintu kyobadi bafwaninwe kulonga.

Batumibwa abaivwanija amba bikalupuka ku buno butyibi bwa kumeso bikekala bya lonso, bya nyeke. Yesu webasapwila’mba: “Penepo [Mulopwe] ukebalondolola’mba: ‘I bine nemulombola’mba, monka mokemwalongēle’byopo umo wa mu bano batyetyetyetye, i amiwa okemwalongēle’byopo.’ Bano bakenda mu kutyibwa’ko kwa nyeke, ino boloke mu būmi bwa nyeke.”​—Mateo 25:45, 46.

Kilondololwa kya Yesu ku kipangujo kya batumibwa kibape balondi bandi bintu bivule bya kulangulukila’po ne kwibakwasha babandaule mwikadilo wabo ne bilongwa byabo.