Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA LWIMBO LWA ÑIMBO 1-2
Mānga ya Buswe bwa Bine
Lelo Bikokejika Kwikala na Buswe Bwampikwa Kukankalwa?
9 Busongi ke kumvwañanapo’tu nansha kwiteleka kwampikwa buswe ne kisanso. Inoko, buswe kyo kiyukeno kya busongi bwa bwine Kidishitu. Ino le buno i buswe bwa muswelo’ka? Le i buswe buludikwa na misoñanya ya mu Bible? (1 Yo. 4:8) Le kino kilomba buswe bwa bubutule—bwine bwilombolanga ba mu kisaka umo ku mukwabo? Le mu buno buswe mubadilwa kipwano kityite na kikalanga na balunda ba bine? (Yoa. 11:3) Lelo i buswe bwa kwikena? (Nki. 5:15-20) Na bubine, buswe bwa bine kadi bwa endaenda bwa bantu besonge bulomba bino byonso. Buswe buyukananga biyampe shi bulombolwa patōka. Bine, ba mulume ne mukaji kebafwaninwepo mingilo ya difuku ne difuku i badīle kitatyi kya kwilombola binenwa bya buswe! Bino binenwa bibwanya kutuntwila bininge ku mutyima-ntenke ne ku nsangaji mu busongi. Mu bibidiji muteakanibwanga busongi kadi ba mwana-mulume ne mwana-mukaji beyuka bininge kumeso kwa difuku dya kwitundaila, kuyuka kwabo amba basakilwa kwilombola buswe bwabo mu binenwa kukakwasha buswe butame ne busongi kwikala mu nsangaji.
10 Binenwa bya buswe bya ba mulume ne mukaji bidi kadi na lupusa lukwabo luyampe. Mulopwe Solomone wānene kupa uno nsongwakaji mwine Shulama “nsahabu ne mvuma ya ndalama.” Wāmutendele na kumunena’mba, i “wa būya’nka bwa kweji, utōka’nka bwa dyuba.” (Lwi. 1:9-11; 6:10) Inoko, uno nsongwakaji wāshele nyeke mulamate kudi muswe wandi mukumbi. Lelo i kika kyāmukomeje ne kumusenga mu bula bwa kino kitatyi kyobēshile? Nsongwakaji mwine witusapwila’kyo. (Tanga Lwimbo lwa Ñimbo 1:2, 3.) Byādi i bivulujo bya “busanswe” bwa mukumbi. Kwadi aye, buno busanswe bwādi “butabukile vinyu kunengela” bwine butōkeja mutyima, kadi dijina dyandi dyādi ditūkija mutyima pamo’nka bwa “māni a mpepo mapungululwe” pa mutwe. (Ñim. 23:5; 104:15) Bine, bivulujo bya nsangaji bya buswe bilombolwa, bibwanya kuningija ngikadilo ya kūminina ya buswe. I kya mvubu nakampata ba mulume ne mukaji kwilombola kitatyi ne kitatyi binenwa bya buswe umo ku mukwabo!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Lelo Bikokejika Kwikala na Buswe Bwampikwa Kukankalwa?
11 Kadi Lwimbo lwa Ñimbo luleta bufundiji ku bene Kidishitu bankunga, kupityidila ku boba bakimba benē pabo. Nsongwakaji kāsenswepo Solomone. Na kutweja bana bana-bakaji ba mu Yelusalema mu mutyipo, wānene amba: ‘Kemukilangulaipo, kemukilangulaipo [buswe], po kebwasakilepo.’ (Lwi. 2:7; 3:5) Mwanda waka? Mwanda ke biyampepo kutamija mutyima wa kusanswa muntu ense ukwiila. Nanshi mwine Kidishitu usaka kusonga nansha kusongwa, i kya tunangu elaije na kitūkijetyima muntu mwine wakasanswa bya binebine.
10-16 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA LWIMBO LWA ÑIMBO 3-5
Buya bwa Munda Bo Buyampe
Lelo Bikokejika Kwikala na Buswe Bwampikwa Kukankalwa?
8 Ke binenwapo byonso bya buswe bidi mu lwimbo bisambila pa buya bwa ngitu. Tala binena mukumbi pa binenwa bya nsongwakaji. (Tanga Lwimbo lwa Ñimbo 4:7, 11.) Milomo yandi i mitelwe bu “isūmanga bwa buki [budi mu kisa].” Mwanda waka? Mwanda buki budi mu kisa butobalanga kadi i bulumbuluke kutabuka buki budi pa bitupu. “Buki ne mabele bidi munshi mwa ludimi [lwandi],” ko kunena’mba monka mwikadile buki ne mabele, binenwa byandi nabyo i bisangaja kadi biyampe. Na bubine, kitatyi kinena mukumbi kudi uno nsongwakaji amba, “wi mupopoke konsokonso, . . . mutupu nansha kiko kine mudi abe,” kādipo wisambila’tu enka pa buya bwa ngitu yandi kete.
Mumwenine Leza Butōki bwa mu Mwikadilo
17 Muntu wa busatu wālamine bululame i nsongwakaji mwine Shulama. Uno nkasampe mupopoke bāikele kumuswa kudi mukumbi, ino ke enkapo kudi mukumbi kete, i ne kudi Solomone, mulopwe mpeta wa Isalela. Mu lusango lonso luyampe lusekunwinwe mu Lwimbo lwa Ñimbo, mwine Shulama wāshele nyeke mujike, kino kyālengeje bantu bakwabo bamupe bulēme. Solomone wāsonekele luno lusango ku bukomo bwa mushipiditu, nansha byobāmupelele kudi uno lolo. Mukumbi obādi baswele kudi mwine Shulama nandi wāmupele bulēme pangala pa kwilama kwandi. Kyaba kimo wāmulangile, kamudingakanya na “budimi bwa maluba busawe” lusao. (Lwimbo lwa Ñimbo 4:12) Mu Isalela wa kala, madimi malumbuluke ādi na bikunanwa biyampe pala pala, maluba a mwenye, ne mityi mikatampe. Madimi a uno muswelo ādi asailwa lusao nansha lubumbu lutwelelwa’nka pa kibelo kifungwa na loko. (Isaya 5:5) Ku meso a mukumbi, mwikadilo utōka ne wa buswe wa mwine Shulama wādi pamo bwa buno budimi buneñene. Wādi mujike wabinebine. Bine, bukena bwandi bonso bwādi bubikīlwe’nka mulume ukamusonga kete.
g04 22/12 p. 9 mus. 2-5
Buya bwa Mvubu Kutabuka
Le buya bwa munda bubwanya kusangaja bininge? Georgina, mukaji musongwe ke padi kintu kya myaka dikumi unena’mba: “Kintu kyonsangela bininge kudi wami mulume mu bula bwa myaka mivule i mwanda unongelanga bintu na bubine kadi pampikwa bidimbidimbi. Kusangaja Leza kyo kintu kya mvubu mpata mu bwandi būmi. Kino kyo kine kimulengejanga ante mutyima bininge ne kunsanswa. Kangilwangapo shi kakwata butyibi kampanda, kadi nemonanga bu untele mutyima bininge. Ndyukile amba i munsanswe bya bine.”
Daniel, wasongele mu 1987, unena’mba: “Mukajami i muyampe mpata kondi. I muyampe kilungi, ino ngikadila yandi miyampe yo mine inengeja musanswe bininge. Divule dine ulangilanga bakwabo kadi usakanga kulonga bintu bilengeja beivwane biyampe. Udi na ngikadila miyampe ya bwine Kidishitu. Kino i kilengeje nsangele bininge kwikala nandi.”
Mu ino ntanda ya lupito tufwaninwe kumona kulampe, pa kyaba kya kwimanina enka pa bimweka na meso. I biyampe kwivwanija’mba kebipēlapo kufikila pa bupopoke “bubwaninine” pakwabo kebibwanikapo, ne kadi ke abopo bwa mvubu kutabuka. Ino kutamija ngikadila miyampe, mine ilengeja twikale bayampe munda, ako kubwanika. Bible unena’mba: “Bupopoke bubwanya kwikala bwa bubela, kadi buya nabo bubwanya kwikala bwa mu kitatyi kityetye; ino mwana-mukaji utyina Yehova ukatendelwa.” Ino kadi Bisonekwa bidyumuna’mba: “Pamo bwa luzenze lwa olo ku mulu wa ngulube e mwikadile mwana-mukaji muyampe mpala upela ñeni.”—Nkindi 11:22; 31:30.
Kinenwa kya Leza kitukwasha tuté mutyima bininge ku “muntu mufyame wa mutyima mu kwineñenya kekubolapo kwa mushipiditu utalala ne mutūkanye, mwine wa bulēme bukatampe ku meso a Leza.” (1 Petelo 3:4) Na bubine, buya bwa munda budi na mvubu kutabuka buya bwa mpala. Kadi batwe bonso, tubwanya kwikala nabo.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Lwimbo lwa Ñimbo
2:7; 3:5—Mwanda waka abatyipija bana-bakaji ba mu kipango “pa bansunu ne tusha-tukaji ba muntanda”? Bansunu ne tusha i banyama bayukane bu bayampe ne balumbuluke. Nanshi, nsongwakaji Mwine Shulama wādi utyipija bana-bakaji ba mu kipango amba kebakilangula buswe mwadi nansha ke pa kintu’ka kiyampe ne kilumbuluke.
17-23 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA LWIMBO LWA ÑIMBO 6-8
Ikala Lubumbu, Kokekala Kibelo
it “Lwimbo lwa Ñimbo” mus. 11
Lwimbo lwa Ñimbo
Bimweka’mba Solomone wālekele mwine Shulama ajokele kwabo. Batutu wandi pa kumumona wiya, bāipangula’mba: “Lelo yewa wiya ukanda mu ntanda mutuputupu i ani, weyalele kudi muswe wandi?” (Lwi 8:5a) Batutu wandyā mwine Shulama bādi kebajingulwile amba uno mwanabo mwana mukaji udi na buswe bwa binebine uno muswelo. Myaka kunyuma, tutu wandi umo wēsambīle padi uno mwana-mukaji amba: “Tudi na nkasetu mwana-mukaji, kadi kadipo na mabele. Le tukalongela mwanetu mwana-mukaji bika difuku dyobakamunena kumusonga?” (8:8) Ebiya tutu wandi mukwabo walondolola’mba: “Shi aye i lubumbu, tukōbaka pādi kalupango ka pangala ka ndalama, ino shi i kibelo, tukamushita mbū na lubao lwa mutyi wa sedele.” (8:9) Inoko, mwine Shulama byaābwenye kukomena matompo onso, wāsangela enka muñanza wandi ne kushala ulamete kudi muswe wandi, (8:6, 7, 11, 12), wādi na bubinga bwa kunenena’mba: “Amiwa ne lubumbu, kadi mabele ami adi pamo bwa biteba. O mwanda mu meso andi naikala pamo bwa muntu watana ndoe.”—8:10.
yp p. 188 mus. 2
Le I Biyampe Kusamakena Pamo na Muntu Kumeso kwa Kwisonga Nandi?
Kushala mwana-mukaji mujike nansha mwana-mulume wampikwa kuyuka bana-bakaji, kukiñanga nkasampe ku bipa bilula, ino kadi kumukwashanga ne mu myanda mikwabo. Bible wisambila pa nsongwakaji umo mujike wālamine bujike bwandi nansha byaādi usenswe bininge mwana-mulume wādi ukimba kumusonga. O mwanda wētendēle amba: “Amiwa ne lubumbu, kadi mabele ami adi pamo bwa biteba.” Kādipo ‘kibelo kya fungula-funga’ ‘kifunguka bukidibukidi’ shi waningilwa kulonga busekese. Mu mwanda utala busekese, uno nsongwakaji wādi pamo bwa lubumbu kelubwanyapo kutabukwa kadi ludi na biteba bilampe bininge! Wādi mufwaninwe kwitwa bu “utōka tō” kadi wādi na bubinga bwa kunenena mwādi mwa kumumwena yewa wādi ukimba kumusonga amba, “O mwanda mu meso andi naikala pamo bwa muntu watana ndoe.” Ndoe ya mutyima yādi na uno nsongwakaji yēbaletele nsangaji na nsongwalume wādi usaka kumusonga.—Lwimbo lwa Ñimbo 6:9, 10; 8:9, 10.
yp2 p. 33
Mwine Shulama—Kimfwa Kiyampe kya Kwiula
Nsongwakaji mwine Shulama wādi uyukile amba kafwaninwepo kuleka buswe bumuyayule mutwe. O mwanda wāsapwidile balunda nandi amba, “Nemutyipija’mba: Kemwakilangulai, kemwakilangulai buswe mondi kufika ne byobwiya abo bwine.” Mwine Shulama wādi uyukile amba masenda abwanya kutādila muntu kakilangulukapo biyampe. Kadi wādi uyukile biyampe amba bantu babwanya kumuningila etabije mwana-mulume kamufwaninwepo. Ne amba mwiivwanino wandi ubwanya kumusaba meso wakomenwa kukwata butyibi buyampe. Mu uno muswelo, mwine Shulama wāshele bwa “lubumbu.”—Lwimbo lwa Ñimbo 8:4, 10.
Le mumweno obe mu myanda ya buswe ulombola’mba wi mutame pamo bwa mwine Shulama? Le ubwanya kulonga bintu na ñeni pa kyaba kya kwibilonga mungya mowiivwanina? (Nkindi 2:10, 11) Yuka amba bantu babwanya kukuningila mwisanswe na muntu abe papo kebyakwiile’mo. Shi kutadijepo, ubwanya’nka ne kwikuja mu buswe. Kimfwa, pomonanga ba nsongwalume ne nsongwakaji benda bekwete ku makasa, le wimonanga bu udi bunka koabila kusokola obe? Le ubwanya ne kwitabija muntu ke Kamonipo? Nsongwakaji mwine Shulama wēmwekeje bu mutame mu myanda ya buswe. Nobe ubwanya kumwiula!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Lelo Bikokejika Kwikala na Buswe Bwampikwa Kukankalwa?
3 Tanga Lwimbo lwa Ñimbo 8:6. Kishima “lubimbi lwa Yehova” i kingidijibwe mwanda wa kulombola bukatampe bwa buswe. Buswe bwa bine i “lubimbi lwa Yehova” mu buluji bwa amba Yehova ye Nsulo ya buno buswe. Wāpangile muntu mu kimfwa kyandi na bukomo bwa kusanswa. (Ngo. 1:26, 27) Kitatyi kyāletele Leza mwana-mukaji umbajinji, Eva, kudi Adama mwana-mulume mubajinji, binenwa byālupukile mu kyakanwa kya Adama byādi’nka bya kusasula. Na bubine, Eva wēivwene bu udi pabwipi na Adama, kwine ‘kwaālupwilwe.’ (Ngo. 2:21-23) Yehova byaāpele bantu bukomo bwa kusanswa, nanshi bikokejika ba mwana-mulume ne mwana-mukaji bekale na buswe bukomo ne bwampikwa kukankalwa.
24-30 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 1-2
Lukulupilo ku Boba “Balēmenenwe na Bubi”
ip-1 p. 14 mus. 8
Tata ne Bandi Bana Bana-balume Bantomboki
8 Isaya wāendeleje musapu wandi na binenwa bikomo kudi Bayuda amba: “Malwa obe, muzo wa bubi, bantu balēmenenwe na bubi, bana ba bantu babi, bana boneke! Abaleka Yehova; abapunika Mwine Ujila wa Isalela; abamwela nyuma.” (Isaya 1:4) Bubi bubwanya kungwila mulwi bwaikala bwa bulēmi bulēma bininge. Mu mafuku a Abalahama, Yehova wānenene amba bubi bwa bene Sodoma ne Ngomola “i bukatampe bya mwiko.” (Ngalwilo 18:20) Uno mwanda o wātene ne Bayuda, o mwanda Isaya wānenene amba i “bantu balēmenenwe na bubi.” Kadi Isaya wēbetyile ne bu “bana ba bantu babi, bana boneke.” Na bubine, Bayuda bādi pamo bwa bana batombokele bambutwile. Wānenene amba “abamwela nyuma,” nansha na mungya Dibuku Dijila amba “mubamuvundamina.
ip-1 p. 28-29 mus. 15-17
“Tusendulule Myanda”
15 Pano Yehova kanena na diwi ditūke kadi disenga. “‘Pano iyai, tusendulule myanda,’ i Yehova unena. ‘Nansha shi bubi bwenu budi pamo bwa bityila pyā, bukatōkejibwa pamo bwa mashika mekwate; nansha shi butyila pamo bwa kisandi kityididila pyū, bukekala pamo bwa myoya.’” (Isaya 1:18) Bavule bakomenwanga kwivwanija luno lwito ludi ku ngalwilo kwa uno vese. Kimfwa, Dibuku Dijila dinena’po amba, “Iyai twisambile pamo”—ke bidi pamo bwa Yehova ufwaninwe kulonga’po kintu, bantu nabo balonge’po kintu mwanda wa bomvwañane. Ino kebidipo nankyo! Yehova kadipo na kabi nansha kamo, kadi ketubwanyapo kumutopeka pa muswelo walongela bantu bamutombokela bintu, nansha bantu ba mapala abidi. (Kupituluka mu Bijila 32:4, 5) Ano mavese keesambilangapo pa mīsambo ya kumvwañana kwa mitamba ibidi, ino bidi pamo bwa kusambijibwa mu kidye. Pano Yehova ye wita bene Isalela mu kidye.
16 Mulangwe wa kusambijibwa na Yehova mu kidye ubwanya kuleta moyo, inoko Yehova i Mutyibi wa lusa lukatampe ne kanye. Muswelo walekelanga bubi, keubwanyapo kudingakanibwa. (Ñimbo ya Mitōto 86:5) Aye kete ye ubwanya kufundula bubi bwa bene Isalela budi pamo “bwa bityila pyā” ne kwibatōkeja, baikala pamo bwa “mashika mekwate.” I kutupu bukomo bubwanya kulonga muntu, mingilo kampanda, bitapwa kabidye, nansha milombelo kamukaya bibwanya kutalula makeme a bubi. Enka Yehova kete ye ubwanya kukenda bubi. Leza utalulanga bubi mungya misoñanya yatūdile’ko kala, mwine mubadilwa kwisasa bya binebine kadi bitamba ku mutyima.
17 Buno bubine i bwa mvubu mpata mwanda Yehova wibupituluka mu mineneno mishileshile ya kusasula—bubi budi bwa “kityididila pyū” bukekala pamo bwa myoya itōka, mipya, kadi yampikwa makeme. Yehova usaka tuyuke amba aye ye Mwine Ulekeleñanga bubi, nansha shi i bubi bukatampe namani, kikola’tu i kwisāsa bya binebine. Boba bonso balongele bubi bukatampe ino pano balanga’mba kebabwanyapo kufwilwa lusa, babwanya kubandaula kimfwa kya Manase. Wālongele bubi mu bula bwa myaka mivule. Inoko, wēsāshile Yehova wāmulekela. (2 Bilongwa bya Mafuku 33:9-16) Yehova usaka batwe bonso, kubadila’mo ne boba balongele bubi bukatampe, tuyuke amba kino kyo kitatyi kya batwe ‘kusendulula nandi myanda.’
Byabupeta bya ku Mushipiditu
ip-1 p. 39 mus. 9
Njibo ya Yehova Idi Peulu
9 Na bubine, dyalelo bantu ba Leza kebakikapwidilangapo ku lūlu lumweka na meso pobakilwe tempelo ya mabwe. Tempelo ya Yehova yādi mu Yelusalema, yāonakanibwe na basola bene Loma mu 70 Yesu ke mwiye. Inoko, mutumibwa Polo wātōkeje mwanda na kunena’mba tempelo yādi mu Yelusalema ne kisōkelo kyādi kingidijibwa kumeso kwa kūbaka tempelo, byādi’tu byelekejo. Byādi byelekeja kintu kikatampe kya ku mushipiditu, ko kunena’mba “pema wa bine, ushimikilwe na Yehova, ke na muntupo, aa.” (Bahebelu 8:2) Uno pema i mpangiko itukwasha tufwene Yehova na kumutōta kupityila ku kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu Kidishitu. (Bahebelu 9:2-10, 23) Kukwatañana na bino byanenwa, “lūlu lwa njibo ya Yehova” lutelelwe mu Isaya 2:2 lufunkila pa butōtyi butōka butōtwa Yehova dyalelo, bwine kebudipo na bobudingakanibwa nabo. Boba batwela mu butōtyi butōka kebebungilangapo pa kifuko kampanda pano pa ntanda; ino bafundanga bimo mu butōtyi bwabo.
1-7 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 3-5
Yehova Udi na Bubinga bwa Kutengela Bivule ku Bantu Bandi
ip-1 p. 73-74 mus. 3-5
Malwa ku Budimi bwa Mañanza Bwampikwa Kikōkeji!
3 Ekale Isaya wāimbīle bevwaniki bandi luno lukindi nansha kebēmbile’lo, bevwaniki bandi bātele’ko bininge mutyima. Bavule mu bādi bamuteja bādi bayukile biyampe mukuninwanga budimi bwa mañanza, o mwanda muswelo wādi ushintulula Isaya wādi upēla kadi mwivwanikwe. Pamo bwa babidimye ba mañanza dyalelo, mwinē budimi bwa mañanza kakunengapo nzé, ino ukunanga “mañanza malumbuluke atyila,”—na kuteta katyi ka ku muñanza mukwabo. Uno kidimye wādimine budimi bwa mañanza “pa mukuna wa bumeni,” pene pobubwanya kumena biyampe.
4 I kaji pa kusaka amba budimi bwa mañanza bupe bipa. Isaya ushintulula mwāingile bininge uno kidimye amba “watyimpula’bo ne kutalula’mo mabwe”! Bimweka bu ‘wāūbakile’mo kiteba’ na mabwe makatampe. Pa kala, balami bādi bafyama mu biteba mwa kulamina senene nkunwa ku bangivi ne ku banyema. Kadi, uno kidimye wāubakile ne lubumbu lwa mabwe ku madimi a mañanza. (Isaya 5:5) Babidimye bādi bavudile kulonga namino kutyina budimi bwakaseñemuka.
5 Kidimye byaāingile bininge mwanda wa kukinga bwandi budimi bwa mañanza, wādi na bubinga bwa kutengela amba busa kupa bipa bilumbuluke. O mwanda wāūbakile kala kyengelo kya kwengela’mo vinyu. Ino le mwangulo wāikele na mwawādi utengele? Aa, budimi bwāpele enka mañanza a ntanda.
ip-1 p. 76 mus. 8-9
Malwa ku Budimi bwa Mañanza Bwampikwa Kikōkeji!
8 Isaya wita Yehova mwinē budimi bwa mañanza bu, “muswedibwe wami.” (Isaya 5:1) Isaya kyāwaityile Leza namino i mwanda wādi upwene nandi bininge. (Dingakanya na Yoba 29:4; Ñimbo ya Mitōto 25:14.) Inoko, buswe bwa mupolofeto bwaādi usenswe Leza kebudingakanibwapo na bwa Leza bwaādi usenswe bwandi “budimi bwa mañanza”—ko kunena’mba muzo ‘waākunine.’—Dingakanya na Divilu 15:17; Ñimbo ya Mitōto 80:8, 9.
9 Yehova ‘wākunine’ muzo wandi mu ntanda ya Kenani ne kwibapa bijila ne misoñanya, bine byādi bwa lubumbu lwibakinga kutyina bakeula mizo mikwabo. (Divilu 19:5, 6; Ñimbo ya Mitōto 147:19, 20; Bene Efisesa 2:14) Kutentekela pa bino, Yehova wēbapele batyibi, babitobo, ne bapolofeto bakwibafundija. (2 Balopwe 17:13; Malaki 2:7; Bilongwa 13:20) Isalela paādi uzakajibwa na basola balwana, Yehova wādi wibatumina ba kwibakūla. (Bahebelu 11:32, 33) O mwanda Yehova wādi na bubinga bwa kwipangwila amba: “Le i bika bikwabo byombwanya kulongela budimi bwami bwa mañanza byonkyebulongēle?”
w06 15/6 p. 18 mus. 1
“Lama Uno Muñanza”!
Isaya wādingakenye “njibo ya Isalela” na budimi bwa mañanza bwādi bupa kyaba ne kyaba “enka mañanza a ntanda.” (Isaya 5:2, 7) Mañanza a ntanda ekalanga matyetye kupita oa akunanga babidimye kadi keekalanangapo na misunya, ekalanga na mutondo mukatampe. Ano mañanza kemayampepo kwenga vinyu nansha kwiadya. O mwanda ādi elekeja muzo mupondoke wādi upa bipa bya mpikwa mvubu na kujilula bijila pa kyaba kya kulonga byoloke. Buno budimi pobwāpele mañanza ampikwa mvubu ke kyādipo kilubo kya Kidimye wabo. Yehova wālongele byonso byaādi ubwanya mwanda wa kukwasha muzo upe bipa. O mwanda wāipangwile amba, “Le i bika bikwabo byombwanya kulongela budimi bwami bwa mañanza byonkyebulongēle?”—Isaya 5:4.
w06 15/6 p. 18 mus. 2
“Lama Uno Muñanza”!
Muzo wa Isalela mwelekejibwe na budimi bwa mañanza byokewādipo upa bipa, o mwanda Yehova wālaile kubundula lubumbu lwādi lwibakinga lwāwebobakīle. Kādipo wa kwialongolola nansha kwiasekwila. Mvula wa kutamija bikunanwa kādipo wa kunoka, kadi mu buno budimi bwa mañanza mwādi mwa kumena miba ne biyombo bityani.—Isaya 5:5, 6.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
ip-1 p. 80 mus. 18-19
Malwa ku Budimi bwa Mañanza Bwampikwa Kikōkeji!
18 Ntanda yonso ya bene Isalela yādi ya Yehova. Inoko kisaka ne kisaka kyādi na ntanda ya bupyani yēkipele Leza, bādi babwanya kukongweja’yo nansha kuluwija’yo, ino kebādi na lupusa lwa kwiipoteja bya “lonso.” (Bene Levi 25:23) Kino kijila kyēbakingile ku kuleka kwingidija ntanda bibi, pamo bwa kujamina’yo. Ne kadi kyādi kikinga bisaka bileke kuponena mu bulanda bwa tyō. Inoko Bayuda bamo, bātyumwine bijila bya Leza bitala ntanda pa mwanda wa lwiso lobādi nalo. Mika wālembele amba: “Babilanga madimi ne kwiakwata; ne mobo, kadi beayata; banyoñomona muntu njibo yandi, ne muntu bupyani bwandi.” (Mika 2:2) Inoko Nkindi 20:21 witudyumuna amba: “Bupyani bupyanwa dibajinji na makomwa-meso kebukekalapo bu dyese ku mfulo.”
19 Yehova wālaile kuyata kubukomo bintu byāselele bano bantu ku manyengenyenge. Mōbo obāselele ku manyengenyenge ādi a kwikala “pamo bwa mu ntanda mutuputupu.” Matanda obāselele ku bukomo keādipo a kupa bipa mobifwaninwe. Shako kebālombwelepo kitatyi ne muswelo wādi wa kufikidila ano mafingo. Bimweka’mba kipindi kya buno bupolofeto kifunkila pa ngikadilo yobētene’mo pobādi bu misungi mu Babiloni.—Isaya 27:10.
8-14 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 6-8
“Ami Uno! Ntume!”
ip-1 p. 93-94 mus. 13-14
Yehova Leza Udi mu Tempelo Yandi Ijila
13 Tutalei byānenene Isaya. “Ebiya naivwana diwi dya Yehova dinena’mba: “I ani le onkatuma, ne i ani uketwendela?” Nami nalondolola’mba: “Ami uno! Ntume!.’” (Isaya 6:8) Kipangujo kyāipangwile Yehova kyādi kilomba Isaya enenene, mwanda mu kino kimonwa kemudipo mupolofeto mukwabo. Luno i lwito lobeta Isaya kudi Yehova ekale musapudi wa yandi myanda. Ino mwanda waka Yehova wāipangwile amba, “I ani uketwendela?” Yehova pa kwingidija kishima “uketwendela” pa kyaba kya “ukañendela”, walunga’mo muntu mukwabo udi nandi pamo. Le i ani? Le abulwepo kwikala wandi Mwana wa bunka, mwine wāikele ne bu muntu mwenda mafuku, Yesu Kidishitu? Na bubine i enka uno Mwana obānenene kudi Leza amba, “Tulonge muntu mu kyelekejo kyetu.” (Ngalwilo 1:26; Nkindi 8:30, 31) Na bubine, Yehova udi na wandi Mwana mubutulwe bunka mu bipango bya momwa mūlu.—Yoano 1:14.
14 Isaya kātatenepo pa kulondolola! Nansha bya kāyukilepo musapu mwine obādi ba kumupa, wālondolwele amba: “Ami uno! Ntume!” Ne kadi kāipangwilepo byaādi wa kumwena’mo mu kwitabija uno mwingilo. Mutyima wandi wa kwipāna i kimfwa kiyampe ku bengidi ba Leza dyalelo, bapelwe mwingilo wa kusapula ‘myanda miyampe ya Bulopwe pa ntanda yonso ikelwe na bantu.’ (Mateo 24:14) Pamo bwa Isaya, bengilanga na kikōkeji uno mwingilo wa kusapula “bukamoni ku mizo yonso,” nansha shi bantu bavule kebetabijapo musapu. Kadi basapulanga na kusumininwa konso pamo bwa Isaya, mwanda bayukile amba mwine wibapele lupusa i wa peūlu.
ip-1 p. 95 mus. 15-16
Yehova Leza Udi mu Tempelo Yandi Ijila
15 Pano Yehova wāsokwedile patōka musapu wādi unenwe kusapula Isaya ne mwādi mwa kulongela’po bantu na kunena’mba: “Enda, kasapwile bano bantu amba: ‘Mukevwana kyaba ne kyaba, ino kemukevwanijapo; mukamona kyaba ne kyaba, ino kemukekalapo na buyuki nansha bumo.’ Lēmeja mutyima wa bano bantu, jika matwi abo, kadi pūta meso abo pamo, amba baleke kumona na meso abo ne kwivwana na matwi abo, kutyina amba mutyima wabo wakevwanija ne kwalamuka kadi babelulwe.” (Isaya 6:9, 10) Le kino kishintulula’mba Isaya wādi wa kusapwila Bayuda pampikwa bulēme kadi pampikwa bunwa ne kwibasanshija, mwanda wa bashale bapaluke kudi Yehova? Aa, ke amopo! Bano bantu i banababo na Isaya kadi wibasenswe bininge. Inoko binenwa bya Yehova bilombola mwādi mwa kwitabila bantu ku uno musapu, nansha shi Isaya wālongele bukomo bwa kuvuija mwingilo wandi na kikōkeji.
16 Bantu bo bādi na mwanda. Isaya wādi wa kwibasapwila “kyaba ne kyaba,” inoko kebādipo ba kwitabija musapu nansha kwikala na bujinguludi. Bantu bavule bādi bakūmija mityima ne kupela kwitabija musapu, pamo bwa abo bampofu ne babitwi. Isaya byaādi wa kwenda’ko kitatyi ne kitatyi, wādi wa kulengeja “bano bantu” belombole amba kebasakilepo kwivwana musapu. Bādi ba kulombola’mba bapelanga kuta mityima yabo ne ñeni yabo ku musapu wa Isaya—musapu wibatumine Leza. Mo mwikadile ne bantu dyalelo! Bantu bavule bapelanga kwivwana myanda miyampe ibasapwila Batumoni ba Yehova itala Bulopwe bwa Leza bwiya.
ip-1 p. 99 mus. 23
Yehova Leza Udi mu Tempelo Yandi Ijila
23 Yesu pa kwisambila pa myanda idi mu mukanda wa Isaya, wālombwele amba buno bupolofeto bwādi bwa kufikidila ne mu andi mafuku. Bantu ba mu andi mafuku bādi na mityima na yādi na Bayuda ba mu mafuku a Isaya. Bēsabile matwi ne meso ku musapu wandi kadi bekokela mu muswelo kampanda bonakani. (Mateo 23:35-38; 24:1, 2) Kino kyāfikidile pāile basola bene Loma bādi batangidilwe na Kalāla Titus kutamba Yelusalema mu 70 Yesu ke mwiye, bāonakanya kibundi ne tempelo yādi’mo. Shako, bamo bātejeje Yesu ne kwikala bandi bana ba bwanga. Yesu wēbetyile bu “ba nsangaji.” (Mateo 13:16-23, 51) Wēbalombwele amba shi abamone “Yelusalema wajokolokwa na bibumbo bya mavita,” bafwaninwe “kunyemena ku ngulu.” (Luka 21:20-22) Ino “lukunwa lujila” ko kunena’mba bantu bādi na lwitabijo kadi bābundile muzo wa ku mushipiditu, ke “Isalela wa Leza” kadi, bāpandile.—Bene Ngalatea 6:16.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Isaya—I
7:3, 4—Mwanda waka Yehova wāpandije Ahaza Mulopwe mubi? Balopwe ba Shidea ne Isalela bākutyile nkuku ya kubikula Mulopwe Ahaza wa Yuda ne kubikika’po muntu wabo, mwanā Tabele—kadipo nansha wa ku lukunwa lwa Davida kwine. Ino nkuku yādi iludikwa na Dyabola yādi ya kukankaja kufikidila kwa kipwano kya Bulopwe kyāsambilwe na Davida. O mwanda Yehova wāpandije Ahaza mwanda wa kulama uno musuku ukabutukila’mo “Mwana-mulopwe wa ndoe” wālailwe.—Isaya 9:6.
15-21 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 9-10
“Kitōkeji Kikatampe” Kyālailwe
ip-1 p. 125-126 mus. 16-17
Mulao wa Mfumu wa Ndoe
16 I bya bine, “kitatyi kya ku mfulo” kyālaile Isaya kyādi kitatyi kya mwingilo wa Kidishitu pano pa ntanda. Yesu wāingidile kipindi kikatampe kya mwingilo wandi pano pa ntanda mu Ngadilea. I mu kipindi kya Ngadilea mwaāshilwidile mwingilo wandi ne musapu wandi wa amba: “Bulopwe bwa mūlu bubafwena pabwipi.” (Mateo 4:17) I mu Ngadelea mwaāsapwile busapudi bwandi butumbe, Busapudi bwa ku Lūlu, mwaātongēle bandi bana ba bwanga, mwaālongēle kingelengele kyandi kibajinji, kadi mo mwaāmwekēle balondi bandi kintu kya 500 kupwa kwa aye kusanguka. (Mateo 5:1–7:27; 28:16-20; Mako 3:13, 14; Yoano 2:8-11; 1 Bene Kodinda 15:6) Mu uno muswelo Yesu wāfikidije bupolofeto bwa Isaya na kulēmekeja “ntanda ya Zebuluna ne ntanda ya Nafatale.” Inoko Yesu kāimaninepo’nka pa kusapwila bantu ba mu Ngadilea. Yesu ‘wālemēkeje’ muzo onso wa Isalela ne wa Yuda, na kusapula myanda miyampe mu ntanda yonso.
17 Le tunene bika pa “kitōkeji kikatampe” mu Ngadilea kisambīle’po Mateo? Bino nabyo i binenwa bidi mu bupolofeto bwa Isaya. Isaya wālembele amba: “Bantu badi banangila mu fukutu abamone kitōkeji kikatampe. Ne boba bekele mu ntanda ya munjiñininya mukatampe, kitōkeji kibebamunikila.” (Isaya 9:2) Mu myaka katwa kabajinji Yesu ke mwiye, kitōkeji kya bine kyāfilwe na mfundijo ya bubela ya batupondo. Bendeji ba bipwilo bya Bayuda bābipijije’ko myanda na kukulupila mu bishi byabo bya mu butōtyi, ne kino kyālengeje “kinenwa kya Leza ke kya bitupu.” (Mateo 15:6) Bantu betyepeje basuswilwe ne kulumbakanibwa, mwanda bādi balonda “batulombwe bampofu.” (Mateo 23:2-4, 16) Pa kwikala’ko kwa Yesu Meshiasa, meso a bantu betyepeje bavule āputwilwe mu muswelo wa kutendelwa. (Yoano 1:9, 12) Mwingilo wa Yesu wa pano pa ntanda ne madyese alupukile ku kitapwa kyandi, i byelekejibwe biyampe mu bupolofeto bwa Isaya bu “kitōkeji kikatampe.”—Yoano 8:12.
ip-1 p. 126-128 mus. 18-19
Mulao wa Mfumu wa Ndoe
18 Boba bāitabije kitōkeji bādi na bubinga buvule bwa kusangela. Isaya ubweja’ko na kunena’mba: “Ubavudija muzo bininge; ubeusangaja bikatampe. Basangalanga ku meso obe pamo bwa bantu basangala kitatyi kya mwangulo, pamo bwa boba beabila kitūtwa na nsangaji.” (Isaya 9:3) Mwingilo wa busapudi wa Yesu ne bandi bana ba bwanga, wālengeje ba mutyima muyampe belunge nabo, ne kulombola abo bene amba basaka kutōta Yehova na mushipiditu ne bubine. (Yoano 4:24) Mu kintu’tu kya myaka iná, bantu bavule bininge baikele ke bene Kidishitu. Bantu 3 000 bābatyijibwe mu difuku dya Pentekosa ya mu 33 Yesu ke mwiye. Kitatyi’tu kityetye pa kupita’po, “bungi bwa bana-balume bwafika ne ku kintu kya 5 000.” (Bilongwa 2:41; 4:4) Bana ba bwanga byo bādi balombola kitōkeji na bupyasakane, “bana ba bwanga badi benda bevudija bininge mu Yelusalema; kadi ne kibumbo kikatampe kya babitobo kyaitabija.”—Bilongwa 6:7.
19 Enka na mwikadilanga bantu na nsangaji kitatyi kya mwangulo nansha mwikadilanga basola na nsangaji kitatyi kya kwiabila bitūtwa kupwa kwa abo kunekenya bulwi, balondi ba Yesu bādi na nsangaji mwanda bādi bevudija bininge. (Bilongwa 2:46, 47) Kitatyi po kyābwene, Yehova wālengeje kitōkeji kimunike ne mu mizo. (Bilongwa 14:27) O mwanda bantu ba nkoba yonso bāsangele mwanda mukenga wa kufwena Yehova wēbapelwe.—Bilongwa 13:48.
ip-1 p. 128-129 mus. 20-21
Mulao wa Mfumu wa Ndoe
20 Byabuyabuya bilupukile ku mwingilo wa Meshiasa i bya nyeke, enka na mulombwela’kyo bino binenwa bya Isaya amba: “Lusonde lwa pa bipuji byabo, mukombo wa mwendeji wa mingilo, pamo bwa mu difuku dya Midyana.” (Isaya 9:4) Myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Isaya kwikala’ko, bene Midyana bēlungile na bene Moabu mwanda wa kulongeja bene Isalela bubi. (Umbadilo 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Mwenda mafuku, bene Midyana bāzakeje bene Isalela na kwibatamba bulwi mu byabo bibundi ne kwibeba bintu ne banyema mu bipombo mu bula bwa myaka isamba-ibidi. (Batyibi 6:1-6) Inoko, Yehova wēbakūdile ku basola bene Midyana kupityila kudi Ngideoni mwingidi wandi. “Difuku dya Midyana” pa kupwa, i kutupu kilombola’mba bantu ba Yehova bāsuswilwe monka na bene Midyana. (Batyibi 6:7-16; 8:28) Panopano ponka, Yesu Kidishitu, Ngideoni mukatampe, usa kukūla bantu ba Yehova ku balwana nabo bantapañani. (Kusokwelwa 17:14; 19:11-21) Penepo, “pamo bwa mu difuku dya Midyana,” bakanekenibwa fututu, ke na bukomo bwa bantupo, ino i na bukomo bwa Yehova. (Batyibi 7:2-22) Bantu ba Leza kebakasusulwapo kadi dikwabo na balwana nabo!
21 Nansha byotusa kukūlwa ku bukomo bwa Leza, kino ke kilombolapo amba bulwi i bupēla. Yesu musanguke ye Mulopwe wa ndoe, kadi usa konakanya balwana, ebiya kwikale ndoe. Pano Isaya unena’mba byabulwi byonso byobengidije bisa konakanibwa fututu mu mudilo na kunena’mba: “Kilato kilampe kyonso kijinya ntanda pokyenda ne kivwalwa kyonso kitubike mu mashi bikekala ke bya kwakija nabyo mudilo.” (Isaya 9:5) Mishindo ya bilato bya basola benda ku bulwi keikevwanikwapo dikwabo. Mateni a basola benda ku bulwi mwanda wa kukamwanga mashi keakamonwepo kadi dikwabo. Mavita keakekala’kopo monka!—Ñimbo ya Mitōto 46:9.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
ip-1 p. 130 mus. 23-24
Mulao wa Mfumu wa Ndoe
23 Mudingidi i muntu upāna madingi. Yesu Kidishitu paādi pano pa ntanda wādi ulēta madingi mayampe. Bible unena’mba: “Bibumbo kebitendela mufundijijo wandi.” (Mateo 7:28) I Mudingidi wa tunangu kadi witūla pa kyaba kya bakwabo, mwanda uyukile senene kipangila kya bantu. Kekakangapo kuleta madingi a kutopeka. Mwanda divule, madingi a uno muswelo abadilwanga mu bufundiji kadi i a buswe. Madingi a Yesu i a kutendelwa mwanda i a tunangu, mabwaninine, kadi keakankalwangapo. Shi twialonde, tukamona būmi bwa nyeke.—Yoano 6:68.
24 Madingi a Yesu keādipo’tu alombola’mba udi na ñeni. Aye mwine wānenene amba: “Byomfundija ke byamipo, ino i bya yewa wantumine.” (Yoano 7:16) Yehova enka na mwawāpedile Solomone tunangu ye mwawāpedile’to ne Yesu. (1 Balopwe 3:7-14; Mateo 12:42) Kimfwa kya Yesu kifwaninwe kukwasha boba bafundija ne baleta madingi mu kipwilo kya bwine Kidishitu, bufundiji ne madingi abo bifwaninwe kwimanina pa Kinenwa kya Leza.—Nkindi 21:30.
22-28 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 11-13
Le Meshiasa Wādi wa Kwikala Namani?
ip-1 p. 159 mus. 4-5
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
4 Myaka tutwa na tutwa kumeso kwa Isaya kwikala’ko, balembi bamo ba Bisonekwa bya Kihebelu bēsambīle pa kwiya kwa Meshiasa, Mwendeji wa bine, mwine wādi wa kutumwa na Yehova mu Isalela. (Ngalwilo 49:10; Kupituluka mu Bijila 18:18; Ñimbo ya Mitōto 118:22, 26) Pano, Yehova wabweja’ko myanda mikwabo mivule kupityila kudi Isaya. Isaya wālembele amba: “Kamusambo kakashipuka ku kitako kya Yese, kadi mutombo wa ku miji yandi ukapa bipa.” (Isaya 11:1; dingakanya na Ñimbo ya Mitōto 132:11.) “Kamusambo” ne “mutombo” byonso bibidi bilombola’mba Meshiasa ukatamba ku lutundu lwa Yese kupityila kudi wandi mwana Davida, mwine wāshingilwe māni bu mulopwe wa Isalela. (1 Samwele 16:13; Yelemia 23:5; Kusokwelwa 22:16) Meshiasa pawāile, uno “mutombo” wa mu njibo ya Davida, wāpēle bipa biyampe.
5 Yesu ye Meshiasa wālailwe. Mulembi wa Evanjile ya Mateo wādi na binenwa bidi mu Isaya 11:1 mu ñeni paānenene amba kwitwa kwa Yesu bu “mwine Nazala” kwāfikidije binenwa bya bapolofeto. Yesu byaākashikete mu Nazala, o mwanda bādi bamwita bu mwine Nazala, mobimwekela dino dijina i dikwatañane na kishima kya Kihebelu kidi mu Isaya 11:1 kifunkila pa “mutombo.”—Mateo 2:23, kunshi kwa dyani; Luka 2:39, 40.
ip-1 p. 159 mus. 6
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
6 Le Meshiasa wādi wa kwikala mwendeji wa muswelo’ka? Le wādi wa kwikala pamo bwa muludiki wa Ashidia mukalabale kadi wa kwisakila, mwine wāonakenye bulopwe bwa bisaka dikumi bya Isalela? Aa, ke amopo. Isaya wālaile bitala Meshisa amba: “Mushipiditu wa Yehova ukekala pādi, mushipiditu wa tunangu ne wa ñeni, mushipiditu wa madingi ne wa bukomokomo, mushipiditu wa buyuki ne wa kutyina Yehova; kadi ukaloelelwa kutyina Yehova.” (Isaya 11:2, 3a) Yesu kāshingilwepo māni mengwe na bantu, ino wāshingilwe’o na mushipiditu ujila wa Leza. Wāshingilwe’o paābatyijibwe, kitatyi kyāmwene Yoano Mubatyiji mushipiditu ujila wa Leza utūkila Yesu pamo bwa nkunda. (Luka 3:22) Mushipiditu wa Yehova ‘watūkila’ Yesu, o mwanda Yesu wādi na tunangu, bujinguludi, madingi mayampe, bukomo, ne buyuki. Ino i ngikadila miyampe ifwaninwe kwikala na mwendeji!
ip-1 p. 160 mus. 8
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
8 Le Meshiasa wādi wa kutyina Yehova moyo wa muswelo’ka? Na bubine Leza kakwatyijangapo Yesu moyo, Yesu katyinangapo Leza mwanda wa kutyina kutopekwa. Ino, ulēmekele Leza mwanda umusenswe kadi upelanga kumusanshija. Muntu utyina Leza usakanga kulonga “kyaba kyonso bimusangaja,” na mwādi mulongela Yesu. (Yoano 8:29) Yesu wāfundije kupityila ku binenwa ne bilongwa byandi amba kekudipo nsangaji itabukile yoya itambanga ku kutyina Yehova difuku ne difuku.
ip-1 p. 160 mus. 9
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
9 Isaya wālaile myanda mivule ilombola mwādi mwa kwikadila Meshiasa, kimfwa amba: “Kakatyibepo mambo mwendele byobya bimweka ku meso andi, nansha kudingila’tu mungya byobya bivwana matwi andi.” (Isaya 11:3b) Shi abakwite mu kidye, ubulwepo kusangala kutyibilwa mambo na mutyibi bwa Yesu? Yesu Meshiasa byadi Mutyibi wa bantu bonso, kongolwangapo na binenwa bya bubela, bunwa bwa kunena, myanda ya amba-amba, nansha mumwekelo wa panja wa muntu, kimfwa bupeta. Ujingululanga bongojani ne kumona muntu wa munda mwine kabwanyapo kubepa, umonanga “muntu mufyame wa mutyima.” (1 Petelo 3:4) Yesu i mushile boba bonso badi na kiselwa kya kutyiba mambo mu kipwilo kya bwine Kidishitu kimfwa kiyampe.—1 Bene Kodinda 6:1-4.
ip-1 p. 161 mus. 11
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
11 Bandi bana ba bwanga pobādi basakilwa bulemununi, Yesu wādi wibalemununa mu muswelo obabwanya kumwena’mo abo bonso—i mushile bakulumpe bene Kidishitu kimfwa kiyampe. Ino ku mutamba mukwabo, boba balonga bubi babwanya kutengela’mba bakatyibilwa mambo na kusumininwa. Leza pasa kutweja bantu ba ino ntanda mu kidye, Meshiasa “ukakupila ntanda” na diwi dyandi dya lupusa, na kutyibila babi bonso mambo ne kwibonakanya. (Ñimbo ya Mitōto 2:9; dingakanya na Kusokwelwa 19:15.) I kutupu muntu mubi ukashala mūmi kutyina wakōnakanya ndoe ya muzo wa muntu. (Ñimbo ya Mitōto 37:10, 11) Yesu uvwele boloke mu kifuka kadi kikōkeji i kikutwe ku mutyima wandi, kadi udi na bukomo bwa kufikidija kino.—Ñimbo ya Mitōto 45:3-7.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
ip-1 p. 165-166 mus. 16-18
Lupandilo ne Nsangaji Bikekala mu Buludiki bwa Meshiasa
16 Butōtyi butōka bwātambilwe dibajinji mu Edena pābwenye Satana kubombola ba Adama ne Eva baleke kukōkela Yehova. Kufika ne dyalelo, Satana kakōkele na kitungo kyandi kya kubombola bantu bavule kudi Leza. Inoko Yehova kakalekapo butōtyi butōka bujimine pa ntanda. Uno i mwanda utenga ku dyandi dijina, kadi utele bengidi bandi mutyima. Ne kadi, Leza wālaile kupityila kudi Isaya uno mulao wa mvubu amba: “Mu dyodya difuku muji wa Yese ukemana pamo bwa kiyukeno ku bantu. Mizo ikakimba buludiki kwadi, kadi kifuko kyandi kya kukōkolokwa kikekala kya ntumbo.” (Isaya 11:10) Mu 537 Yesu kaile, Yelusalema, kibundi kyātūdile Davida bu kité kya umbikalo, kyādi bu kiyukeno kya kwita Bayuda ba kikōkeji bāshele’ko bādi bakusankane bajoke ne kūbakulula tempelo.
17 Inoko buno bupolofeto bwisambila pa bivule kutabuka pa bino. Enka na motwamwenanga’kyo, bwisambila ne pa Meshiasa, Muludiki mwinemwine wa bantu ba mizo yonso. Mutumibwa Polo wājokēle binenwa bidi mu Isaya 11:10 mwanda wa kulombola amba mu andi mafuku, bantu ba mu mizo bādi na kifuko mu kipwilo kya bwine Kidishitu. Wālembele na kusela binenwa bya uno vese mu bwalamuni bwa Septante bya amba: “Isaya unena’mba: ‘Kukekalanga muji wa Yese, mwine ukatamba mwanda wa kubikala mizo; ne mizo ikamukulupilanga.’” (Bene Loma 15:12) Ne kadi, bupolofeto budi ne na kufikidila kukwabo—kufikidila kwa mu ano etu mafuku, mwine mulombola bantu ba mu mizo amba basenswe Yehova, na kukwatakanya bashingwe māni, banababo na Meshiasa.—Isaya 61:5-9; Mateo 25:31-40.
18 Mu kufikidila kwa mu ano etu mafuku, “dyodya difuku” disambile’po Isaya dyāshilwile mu 1914, kitatyi kyabikikilwe Meshiasa bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza bwa momwa mūlu. (Luka 21:10; 2 Temote 3:1-5; Kusokwelwa 12:10) Tamba penepa, Yesu Kidishitu ye wadi kadi bu kiyukeno kya patōkelela, kifuko kwakwibungila Isalela wa ku mushipiditu bantu ba mu mizo yonso babila buludiki boloke. Myanda miyampe ya Bulopwe isapwilwanga bantu ba mizo yonso na buludiki bwa Meshiasa, enka na mwālaile’kyo Yesu. (Mateo 24:14, Mako 13:10) Ino myanda miyampe idi na bukomo. “Kibumbo kikatampe kya bantu, kekikokejapo kubalwa na muntu nansha umo, batambile mu mizo yonso” kikōkelanga Meshiasa na kwilunga pamo na bashingwe māni bashele’ko mu butōtyi butōka. (Kusokwelwa 7:9) Bantu bavule byobakyendelela kwiluna na bashingwe māni bashele’ko mu “njibo ya milombelo” ya Yehova ya ku mushipiditu batuntwilanga ku ntumbo ya “kifuko kyandi [Meshiasa] kya kukōkolokwa,” ko kunena’mba tempelo mikatampe ya Leza ya ku mushipiditu.—Isaya 56:7; Hakai 2:7.
29 KWEJI 12–4 KWEJI 1
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA ISAYA 14-16
Balwana na Bantu ba Leza Bakapebwa Mfuto
ip-1 p. 180 mus. 16
Yehova Watūkija Kibundi kya Mītatulo
16 Kino kekyāfikidilepo kiponka na ponka mu 539 Yesu kaile. Inoko dyalelo, i kimweke patōka’mba bintu byonso byālaile Isaya bitala Babiloni i bifikidile. Mwifundi umo wa Bible unena’mba, “Tamba myaka tutwa na tutwa ku nyuma kufika ne dyalelo [Babiloni] i kiputu, kadi i mulwi wa masala.” Kadi ubweja’ko amba: “Ponso potumona kino kifuko, tuvulukanga mwāfikidile katwa pa katwa bintu byālaile ba Isaya ne Yelemia.” Kekudipo muntu nansha umo wa mu mafuku a Isaya wādi ubwanya kulaya kupona kwa Babiloni ne kushala nyeke masala. Kadi kya mvubu kutabuka, bene Mede ne bene Peleshia bākwete Babiloni myaka 200 pa kupita’po na pāpwile Isaya kulemba mukanda wandi! Kino kibundi kyāsadilwe dya mfulo myaka tutwa na tutwa pa kupita’po. Le kino kekiningijapo lwitabijo lwetu mu Bible amba i Kinenwa kya Leza? (2 Temote 3:16) Ne kadi, Yehova byawāfikidije bupolofeto pa kala, tubwanya kukulupila na kusumininwa konso amba bupolofeto bwa mu Bible kebwafikidile busa kufikidila pa kitatyi kimona Leza bu kifwaninwe.
ip-1 p. 184 mus. 24
Yehova Watūkija Kibundi kya Mītatulo
24 Bible welekeja balopwe ba ku musuku wa Davida na ñenyenye. (Umbadilo 24:17) Tamba pa Davida ke kutūka, ino “ñenyenye” yādi iludikila ku Lūlu lwa Ziona. Solomone pa kupwa kūbaka tempelo mu Yelusalema, dijina Ziona dyādi kedifunkila pa kibundi kyonso. Mungya kipwano kya Bijila, bana-balume bonso bene Isalela bādi banenwe kwenda ku Ziona misunsa isatu pa mwaka. Mu uno muswelo, Ziona yāikele ke “lūlu lwa kubungakena’ko.” Nebukaneza wādi kasake kwizunzula kupita ino “ñenyenye” mwanda wākwete butyibi bwa kutādila balopwe ba Yuda ne kwibatalula pa luno lūlu. Wākomenwe kupa Yehova ntumbo imufwaninwe pa kumukwasha anekenye bano balopwe. Ino kya bulanda, wētūla pa kyaba kya Yehova.
ip-1 p. 189 mus. 1
Madingi a Yehova ku Mizo
YEHOVA ubwanya kwingidija bantu ba mizo bape bantu bandi mfuto pa mwanda wa bubi bwabo. Ino nansha nankyo, katalangapo bitupu na meso ino mizo poisusula batōtyi ba butōtyi butōka na bukalabale pampikwa mwanda, na mītatulo, ne kwibalamina kīji. O mwanda, wāpele tamba kala Isaya mushipiditu wandi ujila alembe “musapu mubi pa Babiloni.” (Isaya 13:1) Inoko, Babiloni wādi wa kuzakaja batōtyi bandi ke mwenda mafuku. Mu mafuku a Isaya, Ashidia o muzo wādi ususula bantu ba Leza. Ashidia wāonakenye Bulopwe bwa kungala bya Isalela ne konakanya fututu kipindi kikatampe kya Yuda. Inoko bushindañani bwa Ashidia bwādi na mikalo. Isaya wālembele amba: “Yehova wa bibumbo watyipe amba: ‘Monka monasakila, kikalongeka. . . . Nkavingakanya mwine Ashidia mu yami ntanda, kadi nkamutyampa mu ngulu yami. Lupungu lwandi lukebatalulwa, kadi kiselwa kyandi kikatalulwa pa kipuji kyabo.’” (Isaya 14:24, 25) Kepāijijepo na pālaile Isaya buno bupolofeto, Yehova wakubija bene Ashidia bādi baleta moyo.
ip-1 p. 194 mus. 12
Madingi a Yehova ku Mizo
12 Le buno bupolofeto busa kufikidila kitatyi’ka? I’nka pāno. “Kino’ki kyo kinenwa kyanenene Yehova dibajinji pa mwanda wa Moabu. Ino pano Yehova wanena’mba: “Mu myaka isatu, pamo’nka bwa myaka ya muntu wa kaji, ntumbo ya Moabu ikafwijibwa bumvu na tuvutakanya twa miswelo yonso, kadi boba bashele bakekala batyetye bininge kadi batyetyetyetye.’” (Isaya 16:13, 14) Ino myanda i ya bine, mwanda kwasokwelwe bintu bya kishiyekulu bilombombola’mba mu myaka katwa ka mwānda Yesu kaile, bene Moabu bāsusukile bininge kadi bantu bāpwile mu bibundi. Tilate-pilese III wātelele Salamanu wa mu Moabu ku mulongo wa bendeji bāmupēle mulambu. Kadi Senakediba nandi bāmupele mulambu kudi Kamusunadibi, mulopwe wa Moabu. Esela-Hadone ne Ashulebanipala, balopwe ba Ashidia, nabo bānenene amba bādi batādile Balopwe ba Moabu pamo bwa Musuri ne Kamashaltu. Pano ke padi myaka tutwa na tutwa na pājimankene muzo wa bene Moabu. Kudi masala amo asokwelwe obalanga bu i a bene Moabu, inoko kufika ne dyalelo kudi tubiyukeno’tu tutyetye tulombola’mba uno muzo wādi’ko nansha byowādi walwana mukomo wa Isalela.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Isaya—I
14:1, 2—I muswelo’ka bantu ba Yehova obādi ba kuyata “bu-misungi, boba bādi bebakwete bu misungi” ne kwikala “bakususula babo bādi bebasusula”? Kino kyāfikidile kitatyi kyāikele bantu bamo, kimfwa Danyele, mu kitenta kya mingilo mu Babiloni mu bwendeji bwa Bene Mede ne Bene Peleshia; Eseta nandi wāikala ke mukaji muntwabene wa Mulopwe wa Peleshia; Modekai nandi, wātongwa ke mpingakani umbajinji mu Umbikalo wa Peleshia.