Bipangujo bya batangi

I kusumininwa kwa muswelo’ka kufwaninwe mwine kidishitu kukwata nako kwikwatyila kwa kwisonga?

Kwikwatyila kwa kwisonga i mwanda wa nsangaji, ino kadi musumininwe. Mwine Kidishitu ye-yense mupye kafwaninwepo kumona kwikwatyila bu mitembwe yakokeja kuleka monso mwasakila. Kitatyi kya kwikwatyila i kitatyi kipanga ba mulume ne mukaji basaka kwisonga kyaba kya kwiyuka senene kumeso kwa kwitundaila.

Potwisamba uno mwanda, tufwaninwe kuyuka amba bibidiji bya bantu bitala pa kwisonga, pa matabula atwala ku kwisonga, i bishile mpata mungya bifuko ne mungya myaka. Bible ulombola kino patōka.

Bana babidi ba Lota bana-bakaji, nansha byobādi bakidi “bajike,” bādi bakwatyilwe na bana-balume ba mu kibundi. ‘Bako’ ba Lota bādi ‘ba kusonga bandi bana bana-bakaji,’ ino Bible ketulombwelepo mwanda waka ne i muswelo’ka obēkwatyile. Lelo bana bandi bana-bakaji bādi ke batame? Le bādi nabo na kya kunena pa kutonga wa kwibasonga? Le kudi bintu kampanda byobālongele bilombola ku meso a bantu amba abekwatyila? Ketuyukilepo. (Ngalwilo 19:8-14) Byotuyukile i bya Yakoba wētelekele na shandya Letyela amba nsa kusonga Letyela shi nakwingidila myaka isamba-ibidi. Yakoba wāityile Letyela bu “mukaji wami,” nansha byaādi kasambakene nandi pamo mu bula bwa ino myaka yonso. (Ngalwilo 29:18-21) Kifwa kikwabo i kya Davida wādi usaka kusonga mwanā Solo, ino Solo wāmulomba kushinda bidi bene Fidishitia. Davida wādi wa kusonga Mikale kupwa kwa kubwanya byālombele Solo. (1 Samwele 18:20-28) Kuno “kwikwatyila” kwādi kwishile, kadi i kwishile ne na kotumona mu matanda mavule dyalelo.

Mu Bijila bya Mosesa mwādi mbila itala pa kwisonga ne kwikwatyila. Kifwa, mwana-mulume wādi ukokeja kwikala na bakaji bavule, nansha kulubula mukaji pangala pa myanda kampanda; inoko mwana-mukaji kādipo ukokeja kulonga nabya. (Divilu 22:16, 17; Kupituluka 24:1-4) Mwana-mulume wādi ongola nkungakaji kakwatyilwe wādi ufwaninwe kumusonga shi shandya mwana waitabija, kadi kādipo ufwaninwe kumulubula. (Kupituluka 22:28, 29) Kwādi kadi bijila bikwabo bya mu busongi, kifwa bitatyi bya kuleka kusambakena pamo. (Levi 12:2, 5; 15:24; 18:19) Ino i mbila’ka yādi itala pa kwikwatyila?

Mwana-mukaji mwine Isalela mukwatyilwe wādi na kyepelo kishile na kya mwana-mukaji wampikwa kukwatyilwa; mwanda mu bintu bivule wādi umonwa bu mukaji usa kutundailwa. (Kupituluka 22:23-29; Mateo 1:18, 19) Bene Isalela kebādipo bekwatyila nansha kwisonga na muntu obabutulwa nandi. Bano divule bādi banababo ba munda mumo, ino kwikwatyila nansha kwisonga kumokumo kwādi kupelwa pa mwanda’tu wa kulonda musuku. (Levi 18:6-20; tala Kiteba kya Mulami kya 15 Kweji 6, 1978, paje 25-28, Falanse.) I kimweke patōkelela amba bengidi ba Leza kebādipo bamona kwikwatyila bu mitembwe.

Bene Isalela bādi munshi mwa mbila yonso ya Bijila, ino bene Kidishitu abo kebadipo munshi mwa bino Bijila, kubadila’mo ne mbila yabyo itala pa kwikwatyila ne kwisonga. (Loma 7:4, 6; Efisesa 2:15; Bahebelu 8:6, 13) I bine, Yesu wāfundije amba mbila ya bwine Kidishitu itala pa kwisonga i mishile kulampe na yoya ya Bijila. (Mateo 19:3-9) Inoko kāpēlwilepo kusumininwa kufwaninwe kukwata nako myanda ya kwisonga nansha ya kwikwatyila. Shi ke pano, i kusumininwa kwa muswelo’ka kotufwaninwe kukwata nako uno mwanda otubandaula pano, wa kwikwatyila mu bukata bwa bene Kidishitu?

Mu matanda mavule, muntu aye mwine ye utoñanga wasaka kwisonga nandi. Shi ba mwana-mulume ne mwana-mukaji abeitabija’mba besonge, kubapu tamba papo abekwatyila. Divule kekudipo kintu kikwabo kisakilwanga’po kilombola amba abekwatyila. Inoko mu bifuko bimo, mwana-mulume ye uvwikanga mukaji wasaka kusonga kaningamunwe kalombola amba abekwatyila. Pakwabo, mungya kibidiji, kwikwatyila kusapwilwanga bidi balongo mu bidibwa bya kisaka, nansha balunda mu kana ka masobo kebasobelwanga. Bino byonso ke bisakibwapo bya mu Bisonekwa, i kusaka kwa muntu mwine. Kwikwatyila kwinekwine i kwiitabija kwa abo bubidi.a

Mwine Kidishitu kafwaninwepo kwiyumbila kwinangila, kwikwatyila nansha kusonga. Ketudi balupule myanda mivule imanine pa Bible ikokeja kukwasha bankungulume ne bankungakaji mu kutyiba mbila na tunangu kumeso kwa kushilula kwinangila, kutabula matabula atwala ku kwikwatyila nansha ku kwisonga.b Kintu kikatampe kitupelwa ano madingi i kino, kwisonga kwa bene Kidishitu i kwa lonso.—Ngalwilo 2:24; Mako 10:6-9.

Bene Kidishitu babidi bafwaninwe kwiyuka senene abo bonso kumeso kwa kushilula mulangwe wa kwikwatyila. Umo ne umo ufwaninwe kwiipangula’mba, ‘Le njingulwile binebine būmi bwa kumushipiditu ne bwine Leza bwa onsaka kwisonga nandi? Le tubwanya kukengidila Leza pamo nandi mu būmi bwetu bonso? Lelo twiyukanyanga pambulwa kafinda tusela twa bumuntu wa twandi wa twandi? Le nkulupile amba tukomvwañana nandi nyeke? Lelo twiyukile biyampe bilongwa byetu bya pa kala ne ngikadilo yotudi’mo dyalelo?’

Bene Kidishitu babidi shi abekwatyila, i kyendele’mo kobadi abo ne kudi bantu bakwabo kutengela amba kyashala’ko i kwisonga. Yesu wādingile amba: “Kinenwa kyenu kīkale kyakunena’mba: Eyo! Eyo! Ehē! Ehē!” (Mateo 5:37) Ku bene Kidishitu bekwatyile, kifwaninwe kwikala enka nankyo. Inoko dimodimo, mwine Kidishitu mwikwatyile na mukwabo ukokeja kuyuka kintu kampanda kikatampe kyokebamulombwelepo nansha kyobamufīle kumeso kwa kwikwatyila. Kibwanya kwikala mwanda mukatampe utala pa bilongwa bya kala, bya butapani nansha bya busekese byālongele yewa obasaka kwisonga nandi. Mwine Kidishitu shi wayuka bino ufwaninwe kutyiba mbila ya kya kulonga’po. Kepabulwe padi bakesambila pamo uno mwanda ne kwiitabija kwendelela na kwikwatyila kwabo. Nansha padi abo bonso bakakwata’po mulangwe wa kufudija kwikwatyila kwabo. Kuno kunena’po kya mfulo nansha byokwibatala’nka abo bubidi—mwanda i kutupu muntu ufwaninwe kwikuja’po, na kukimba kwibabadikidila kunena, nansha kwibatyibila nsambu—i butyibi bukatampe. Ku mutamba mukwabo, yewa wayuka mwanda mukatampe ukokeja kunena amba i biyampe kwikwatyila kupwe, nansha shi mukwabo usakile kwendelele.—Tala “Bipangujo bya Batangi” mu Kiteba kya Mulami kya 15 Kweji 9, 1975, Falanse.

Kudi buluji bwinebwine bufwaninwe kupwijija ino myanda kumeso kwa kwisonga. Yesu wānene amba kintu kimo kete kimanine pa Bisonekwa kifwaninwe bantu kwilubwila ne kusonga nansha kusongwa dipya i por·neiʹa, kilubo kya munyanji kya makoji alongele mwine-pobe. (Mateo 5:32; 19:9) Yesu kānenepo amba dilubu dya bantu besongele mungya bijila dikokeja kwikala’ko shi umo wayuka mwanda mukatampe nansha kibi kyākumine mukwabo kumeso kwa kwitundaila.

Kifwa mu mafuku a Yesu bantu bādi bakokeja kusambukilwa na luba lwa makopo. Shi mulume Muyuda wayuka amba mwine-pandi (mwiyuke nansha kwiyuka mpika amba) udi na makopo aye ke mumusonge kala, lelo wādi ukokeja kumulubula pangala pa uno mwanda? Muyuda ulonda mukanda wa Bijila wādi ukokeja kumulubula, ino Yesu kānenepo amba balondi bandi bādi bafwaninwe kulonga nabya. Ivwana kifwa kya myanda imoimo ipitanga mu ano mafuku. Mwana-mulume upile kasele, kisengula, SIDA nansha luba lukwabo lukomo lusambuka ukokeja kusonga muntu pakubulwa kumusapwila’lo. Padi upile’lo ku busekese bwaalongele kumeso nansha mu mafuku obekwatyile. Nansha shi mukaji wayuka kino kibi, shi luba, shi busekese bwaālongele kala (nansha ke buñumba nansha kutyibikwa mitolo) kekukidipo kishinta, ke bapwe kala kwisonga. Bilongwa bisansa mutyima byālongelwe kumeso kwa kwitundaila ke bubingapo bwimanine pa Bisonekwa bwa kutyibila busongi nansha shi mukaji wapile luba kampanda nansha dimi dyamupele muntu ungi ino aye wafya pa kwisonga. Ke bapwe kala kwisonga, abekute mu kijimba kimo abo bonso.

Bibanengela, mwanda bintu bya uno muswelo kebilongekangapo divule, ino bino bifwa bifwaninwe kuboila’po ino ñeni: Kwikwatyila ke mwandapo wa mitembwe. Bene Kidishitu kumeso ne kitatyi kyobekwatyile bafwaninwe kulonga bukomo bwa kwipotolola byabinebine abo bonso bubidi. Banenwe kwikala bambulwa budimbidimbi mu bintu bisaka mukwabo kuyuka ne byafwaninwe kuyuka. (Mu matanda amo, Leta utūdile’ko bijila bilomba ba mulume ne mukaji bekwatyile kubadikila kwipimija ku bamuñanga kumeso kwa kwisonga. Bakwabo basakanga kwipimija mwanda’tu wa kwiyuka biyampe.) Wivwane bano babidi benda bafwena ku ditabula dine dya nsangaji, disumininwe, dya busongi bwinebwine i balonde ano madingi, nankyo nsangaji yabo ne kusumininwa kobakwete nako kwikwatyila kwabo bibafikidija kitungo kyabyo kilēme.—Nkindi 5:18, 19; Efisesa 5:33.

[Footnotes]