BYA KULONGA SHI BINTU BIBAKANDA BEI

Ingidija Lupeto Lobe na Tunangu

Shi bintu bibakanda bei tususukanga batwe bonso. Ino kufwaninwepo kulanga’mba kekudipo kintu kibwanya kukukwasha. Kudi byobwanya kulonga mwanda wa bintu bikwendekele biyampe.

MWANDA WAKA I KYA MVUBU

Shi kwingidijapo lupeto senene ubwanya kutanwa na makambakano a misokwe mene akakulengeja uzumbije mutyima. Nansha shi udi na lupeto lutyetye, kudi bintu bivule byobwanya kulonga mwanda wa bintu bikwendekele biyampe.

BYOBWANYA KULONGA

Ikala na būmi mwendele misokwe yobe. Shi ulonge namino kukazumbijapo mutyima, kadi ukekala mwiteakanye nansha shi ubatanwa na myanda yampikwa kulaa.

Bintu bikakukwasha wikale na būmi mwendele misokwe yobe i kwikala na mpangiko—ko kunena’mba mpangiko milembe ya lupeto losokola ne lulupuka. Polonga ino mpangiko, tá mutyima ku bintu byomusakilwa binebine. Kupwa longa bukomo bwa kulēmeka ino mpangiko, ne kwiijadika ponso pashinta lupeto losokola nansha bei ya bintu. Shako shi udi na mwinē pobe, nabya kumeso kwa kukwata butyibi bonso ufwaninwe kwisambila’po bidi nandi.

Tompa kulonga namino: Pa kyaba kya kwapula bintu, ubwanya kwibipota na lupeto shi bibwanika. Bamo i bamone amba kulonga namino i kwibakwashe bengidije senene lupeto lwabo ne kuleka kwikala na mapu. Witūdile’ko ne kitatyi kya kubandaula mikanda ilombola lupeto lobe ludi ku banki. Kukazumbijapo mutyima bininge shi uyukile lupeto lodi nalo.

Bibwanya kwikala bikomo kwikala na būmi mungya misokwe yobe. Inoko mpangiko miyampe ibwanya kukukwasha mu uno mwanda. Ne kadi kukazumbijapo mutyima bininge pa bitala lupeto.

‘Bala lupeto losa kujimija.’—Luka 14:28.

Ingila bininge mwanda wa ulame kobe kaji. Le i bintu’ka byobwanya kulonga mwanda wa kulama kobe kaji? Tala bino bintu bityetye bibwanya kukukwasha: Fika kumeso kwa kitatyi. Kokimona kaji koingila bu kampikwa mvubu. Ikala muntu ukwashañana kadi wingila bininge. Ikala nyeke na bulēme. Lēmeka bijila bya ku kaji, kadi wielele’ko kuyuka mingilo senene.

Kokasupakanya lupeto. Wiipangule amba, ‘Le nsakanga kupota bintu bya lupoto luvule, ne le ngidi na kasupa?’ Bantu bavule basupakanyanga lupeto lobasusukīle, kimfwa na kutoma’lo dyamba, mfwaka ne mālwa mavule, nansha kukaya’lo makayo a kwidya lupeto. Bino bibidiji bibwanya kona bukomo bwabo bwa ngitu ne kaji.

“Wa nsangaji i yewa muntu utana tunangu . . . I kupite buya kumona ndalama.”—Nkindi 3:13, 14.

Bika’ko kalupeto. Shi bibwanika, lama’ko kalupeto kampanda mwanda wa bintu byampikwa kulaa nansha misongo ya mu kitulumukila. Kano kalupeto ko ka kukukwasha shi wa mu kisaka wabela, ubajimija kaji, nansha ke mwanda o-onso ubwanya kukutana.

“Kitatyi ne myanda yampikwa kulaa [bitufikilanga batwe] bonso.”—Musapudi 9:11.

Madingi a Mwa Kulamina Lupeto

Ikala na kibidiji kya kutēka byakudya kwinjibo.

Kudya kyaba ne kyaba ku leshitola ne kukapota’ko bitomibwa, keko kupwa lupeto. Shako, kutēka kuselanga kitatyi kadi kukōkejañananga, inoko kukakukwasha ulee’ko lupeto. Kadi kukakukwasha uyuke shi byakudya byodya kebyaonekele.

Languluka kumeso kwa kukapota byakudya.

Lemba pa papye bintu byosa kukapota, kadi kapote’nka bine’bya. Kokapota bintu mwanda’po’tu ubebimone.
Pota byakudya bivule shi ubebitana bitūke bei. Inoko, kumeso kwa kukapota byakudya bivule kebijepo kōneka, ikala bidi na kifuko mwa kwibilamina.
Shi ubatana bintu ku bei mityetye, wibipote enka shi kebyashilwile koneka.
Kyaba kimo, kupotela bintu pa Entelenete kubwanya kukukwasha uleke kupota kintu mwanda’po ubekimone, kadi kukasupakanyapo lupeto. Shi koshikatanga bantu bapotelanga bintu pa Entelenete, le nobe ubwanya kupotela’po?
Kapote bintu na kalata ka banki shi bebiloñanga kwenu. Kokipota kintu bukidibukidi, enda kepangule bei yakyo ne ku kifuko kikwabo, kadi jingulula ne bintu bikwabo byokilomba kimfwa mudilo okingidija ne bintu bilombwa pa kwikilongolweja.

Languluka kumeso kwa kushinta kintu kyodi nakyo na kya modele mupya.

Bantu bapunga matelefone ne bingidilwa bikwabo bya busendwe baloñanga bukomo bwa kulupula myodele mipya mwanda wa kukandija’ko bei. Nanshi wiipangule bidi amba: ‘Le shi napote kya modele mupya kikankwasha ku bika? Le nsakilwa bine’nka modele mupya? Kadi shi binomba kushinta modele, le mfwaninwe’nka kupota wa panopano?’

Longolola bintu byonekele mwanda wa wibingidije monka.

Kwatakanya bingidilwa byobe bya busendwe mwanda wa bīje, kadi shi kibaoneka ne kadi i kya bei bininge, nabya enda ukekilongolweje. Ubwanya ne kulangulukila pa kupota kintu kyobengidije kala.

Widimine byakudya abe mwine.

Le udi’ko na kifuko pobwanya kudima byakudya? Shi widimine’byo abe mwine nabya ukatyepeja’ko madepanse a kupota byakudya, kadi ukekala na bintu bya kwishinta na bantu, bya kupoteja, nansha bya kupāna.

“Mpango ya muntu wa kininga bine ikendeka.”—Nkindi 21:5.

“Ami ne wami mukaji twipangulanga kitatyi ne kitatyi bei ya bintu byotusakilwanga difuku ne difuku, kino kitukwashanga twingidije senene tulata twetu.”—Miles, wa mu Angeletele.

“Kumeso kwa kupota byakudya, ami ne kyami kisaka tulembanga bintu byotusakilwa.”—Jeremy, wa mu États-Unis.

“Tujadikanga mpangiko ya kyetu kisaka kitatyi ne kitatyi mwanda wa kwiikwatañanya na kukanda kwa bei, kadi tulamanga’ko kalupeto ka kwitukwasha ku myanda ya mpikwa kulaa.”—Yael, wa mu Isalela.

“Tufundijanga betu bana balongolole bintu byonekele pa kyaba kya kupota bipya. Mu bino bintu mubadilwa myotoka, njibo ne bingidilwa bya busendwe bidi’mo. Ami ne wami mukaji, twielelanga’ko kuleka kupota bintu bya myodele mipya ilupuka.”—Jeffrey, wa mu États-Unis.

“Twatyepeje’ko madepanse na kudima’ko kabudimi ne kumuna banzolo. Ne kadi, kempenga’ko ne bakwabo bya mani.”—Hono, wa mu Myamar.

Mwana-mulume wapa bikunanwa bishileshile mu kabudimi.