MUKANDA WA YAKOBO
1 Yakobo,+ mupika wa Nzambi ne wa Mukalenge Yezu Kristo, kudi bisa 12 bidi bitangalake:
Muoyo wenu au!
2 Bana betu, panudi nutuilangana ne mateta mashilashilangane, nuangate bualu ebu bu disanka dilelela,+ 3 bamanye panudi nuenza nunku ne: mushinga wa ditabuja dienu udi mutetshibue eu udi upatula dinanukila.+ 4 Kadi dinanukila dikumbaje mudimu wadi, bua nuenu nuikale bakumbane kanuyi kalema mu malu onso, kanuyi nupangila mu bualu nansha bumue.+
5 Nunku bikala umue wa kunudi mupangile meji, atungunuke ne kualomba kudi Nzambi,+ bualu yeye udi upesha bantu bonso ne tshianza tshilekelela, kayi ubatobolola,*+ ne nebamupeshawu.+ 6 Kadi atungunuke ne kulomba ne ditabuja,+ kayi welakana nansha kakese,+ bualu muntu udi welakana udi anu bu mavuala a mbuu adibu basaka kudi lupepele atua eku ne eku. 7 Bulelela, muntu au katekemenyi ne: neapete tshintu kudi Yehowa* to; 8 mmuntu muena mioyo ibidi+ udi kayi mushindame mu njila yende yonso.
9 Kadi muanetu udi mupuekele asanke* bua dibandishibua diende,+ 10 ne udi mubanji asanke bua dipuekeshibua diende,+ bualu neajimine anu bu tshilongo tshia mu mpata. 11 Bualu anu bu mudi dîba dibanda ne luya lukole ne diumisha tshikunyibua, ne tshilongo tshiatshi tshidi tshimata ne bulenga buatshi bua pambelu bujimina, ke muikala kabidi muntu mubanji mua kujimina munkatshi mua dienza malu ende.+
12 Muntu udi utungunuka ne kunanukila mu diteta ngua diakalenga,+ bualu padiye ulua muntu muanyishibue, neapete tshifulu tshia butumbi tshia muoyo+ tshivua Yehowa* mulaye bantu badi batungunuka ne kumunanga Yeye.+ 13 Padi muntu mu diteta kambi ne: “Badi banteta kudi Nzambi.” Bualu Nzambi kena mua kutetshibua ne malu mabi ne yeye muine kena uteta muntu nansha umue nanku to. 14 Kadi muntu yonso udi utetshibua padi dijinga diende dimukoka ne dimulobesha.*+ 15 Pashishe dijinga edi, pakadibu badikoleshe,* didi dilela mpekatu; ne mpekatu pende padibu bamuenza, udi ulela lufu.+
16 Bana betu bananga, kanupambuki to. 17 Dipa dionso dimpe ne dipa dionso dipuangane didi difuma muulu,+ difumina kudi Tatu wa butoke bua mu diulu+ udi kayi ushintuluka anyi ukudimuka bu mindidimbi idi ishintulukangana.*+ 18 Disua diende divua dia ne: tuledibue ku dîyi dia bulelela,+ bua tulue mushindu kampanda wa mamuma a kumpala a bifukibua biende.+
19 Bana betu bananga, numanye ne: Muntu yonso udi ne bua kuikala ne lukasa ku diteleja, ne lujoko ku diakula,+ ne lujoko ku dikuata tshiji,+ 20 bualu tshiji tshia muntu katshiena tshikebesha buakane bua Nzambi to.+ 21 Ke bualu kayi, umbushayi bukoya buonso ne bualu bubi buonso,*+ ne itabayi ne bupole buonso dibueja dia dîyi munda muenu didi mua kunupandisha.*
22 Kadi nulue benji ba dîyi,+ kanuyi anu bateleji patupu, nudishima nkayenu ne meji a dishima. 23 Bualu bikala muntu anu muteleji wa dîyi kayi mudienji,+ muntu eu udi anu bu muntu udi utangila mpala wende* mu lumuenu. 24 Bualu udi uditangila, umbuka ne diakamue udi upua mushindu udiye muoyo. 25 Kadi muntu udi utangila mu mukenji mupuangane+ wa budikadidi ne meji onso ne udi utungunukamu, ki mmulue muteleji udi upua muoyo, kadi udi ulua muenji wa mudimu; ne neikale ne disanka mu malu adiye wenza.+
26 Bikala muntu wela meji ne: mmutendeledi wa Nzambi,* kadi kayi ulama ludimi luende bikole,*+ udi udinga muoyo wende, ne ntendelelu wende udi patupu. 27 Ntendelelu* udi mukezuke ne kayi munyanguke ku mêsu kua Nzambi wetu ne Tatu udi nunku: kutangila bana ba nshiya+ ne bakaji bakamba+ mu makenga abu,+ ne kudilama katuyi katoba ka malu a panu.+
2 Bana betu, nudi bakuate ku ditabuja dia Mukalenge wetu wa butumbi Yezu Kristo, kadi eku nuenda nusunguluja bantu anyi?+ 2 Bualu muntu udi ne mpeta ya or ku minu ne muvuale bilamba bilengele yeye mubuele mu bisangilu bienu, ne mupele udi ne bilamba bia manyanu mubuelamu pende, 3 nudiku nuakidila bimpe muntu udi muvuale bilamba bilengele, numuambila ne: “Wewe somba muaba muimpe eu,” ne nudiku nuambila mupele ne: “Wewe shala muimane,” peshi ne: “Somba muaba wawa, kumpenga kua kabasa kanyi ka kutekela makasa” anyi?+ 4 Binuikala nuenza nanku, kanuena nusungulujangana munkatshi muenu,+ ne kanuena balue balumbuluishi badi bakosa bilumbu bibi anyi?+
5 Bana betu bananga, telejayi. Nzambi kavua musungule bantu bapele ku mêsu kua bena panu bua kuikalabu babanji mu ditabuja+ ne bapianyi ba Bukalenge buvuaye mulaye bantu badi bamunange anyi?+ 6 Kadi nuenu, nudi bapetule bapele. Ki mbabanji badi banukengesha+ ne baya nenu ku tubadi anyi? 7 Kabena bapenda dîna dimpe divuabu banupeshe anyi? 8 Nunku binuikala nutumikila mukenji wa bumfumu* udi mu Mifundu wa ne: “Udi ne bua kunanga mukuebe bu muudi mudinange,”+ nudi nuenza bimpe. 9 Kadi nuenu nutungunuka ne kusunguluja bantu,+ nudi nuenza mpekatu, ne mukenji udi unupisha* bu bashipi ba mikenji.+
10 Bualu muntu yeye utumikila Mikenji yonso kadi upanga kukumbaja bualu bumue, mmulue mushipi wayi yonso.+ 11 Bualu yeye uvua muambe ne: “Kuena ne bua kuenda masandi,”+ uvua muambe kabidi ne: “Kuena ne bua kushipa muntu.”+ Mpindieu biwikala kuyi wenda masandi kadi ushipa muntu, udi mulue mushipi wa mikenji. 12 Tungunukayi ne kuakula ne kuenza malu mushindu eu anu bu bantu baluabu kulumbuluisha kudi mukenji wa bantu badi ne budikadidi.*+ 13 Bualu muntu udi kayi ufuilangana luse, nebamulumbuluishe kakuyi luse.+ Luse ludi lupita dilumbuluisha bukole.
14 Bana betu, muntu yeye muambe mudiye ne ditabuja kadi kayi ne bienzedi, bidi ne dikuatshisha kayi?+ Ditabuja adi didiku mua kumusungila anyi?+ 15 Bikala bana betu ba balume anyi ba bakaji bapangile bilamba* ne biakudia bikumbane bua dituku, 16 kadi umue wa kunudi udi ubambila ne: “Ndayi mu ditalala; nuote kapia, nudie bimpe,” kadi kanuyi nubapesha bidibu nabi dijinga bua mibidi yabu, bidi ne dikuatshisha kayi?+ 17 Nunku bia muomumue, ditabuja nkayadi kadiyi ne bienzedi, ndifue.+
18 Nansha nanku, muntu mukuabu neambe ne: “Wewe udi ne ditabuja, meme ndi ne bienzedi. Ndeja ditabuja diebe kakuyi bienzedi, meme nenkuleje ditabuja dianyi ku bienzedi bianyi.” 19 Udiku witabuja ne: kudi Nzambi umue anyi? Udi wenza bimpe. Nansha bademon pabu badi bitabuja ne badi bazakala.+ 20 Kadi wewe muntu tshianana, udiku musue kumanya ne: ditabuja didi kadiyi ne bienzedi kadiena ne dikuatshisha anyi? 21 Kabavuaku babale Abalahama tatu wetu ne: mmuntu muakane bua bienzedi, yeye mumane kufila muanende Izaka pa tshioshelu anyi?+ 22 Udi mumone ne: ditabuja diende divua dienza mudimu pamue ne bienzedi biende ne ditabuja diende divua divuijibue dipuangane ku bienzedi biende,+ 23 ne dîyi dia mu Mifundu didi diamba ne: “Abalahama wakitabuja Yehowa,* ne bakamubadila bualu ebu bu buakane”+ diakakumbana; nunku bakalua kumubikila ne: mulunda wa Yehowa.*+
24 Nudi numona ne: badi babala muntu muakane bua bienzedi, ki mbua ditabuja nkayadi to. 25 Bia muomumue, kabavuaku babale Lahaba mukaji wa ndumba pende ne: mmuakane bua bienzedi, yeye mumane kuakidila bamanyishi ba mukenji bimpe ne mubatume mu njila mukuabu anyi?+ 26 Bushuwa, anu bu mudi mubidi udi kawuyi ne nyuma* mufue,+ ke mudi ditabuja didi kadiyi ne bienzedi difue padi.+
3 Bana betu, bantu ba bungi munkatshi muenu kabalu balongeshi to, bualu tudi bamanye ne: netupete dilumbuluisha dikole* dipite dia bakuabu.+ 2 Bualu tuetu bonso tutu tulenduka* misangu ya bungi.+ Bikala muntu kayi ulenduka mu diakula, yeye mmuntu mupuangane udi mumanye kabidi mua kukanda mubidi wende mujima. 3 Tuetu bele mionji ya ku mbanga ya tubalu mukana mua tubalu bua kuenza bua tuotu tututumikile, tudi tuludika kabidi mubidi watu wonso. 4 Tangilayi kabidi mazuwa: Nansha mudiwu manene bikole ne baapusa kudi bipepele bikole, badi baaludika ne kantu kakese ka dibaya bua aye muaba wonso udi muntu udi ku mutu kuawu musue kuya.
5 Nunku bia muomumue, ludimi nkatupa kakese ka mubidi, kadi ludi luditambisha bua malu manene. Tangilayi mudi kapia kakese mua kuosha ditu dinene! 6 Ludimi palu nkapia.+ Ludimi ludi luleja nsangilu wa malu adi kaayi makane munkatshi mua bitupa bia mubidi wetu, bualu ludi lunyanga mubidi mujima+ ne ludi lutemesha matuku onso a muoyo* ne kapia, ne kapia kalu kadi kafuma mu Ngena.* 7 Bualu bantu badi mua kukokesha mishindu yonso ya nyama ya tshisuku ne ya nyunyi ne ya nyama idi ilamba ikoka tshiadi panshi* ne ya bifukibua bia mu mâyi, ne bakadi bayikokeshe. 8 Kadi muntu nansha umue kena mua kukokesha ludimi to. Ntshintu tshidibu kabayi mua kukanda tshidi tshienzelangana bibi, tshiuwule tente ne lulengu ludi lukebesha lufu.+ 9 Tudi tutumbisha nalu Yehowa,* Tatu, kadi eku tuela nalu bantu badi bafukibue “mu tshimfuanyi tshia Nzambi” mulawu.+ 10 Mukana mumue mumue amu mudi mupatuka dibenesha ne mulawu.
Bana betu, ki mbimpe bua malu enzeke mushindu eu to.+ 11 Mpokolo udiku mua kupatula mâyi mimpe* ne mâyi a bululu kaba kamue anyi? 12 Bana betu, mutshi wa mfigi udiku mua kukuama tumuma tua olive, peshi muonji wa tumuma tua mvinyo kukuama mfigi anyi?+ Mâyi adi ne mukele kaena pawu mua kupatula mâyi mimpe to.
13 Nnganyi udi ne meji ne dijingulula dia malu munkatshi muenu? Ku diambuluisha dia bikadilu biende bimpe, aleje bienzedi biende bienza ne bupole budi bufumina ku meji. 14 Kadi bikala mukawu mukole+ ne dijinga kukokangana*+ bikale mu mioyo yenu, kanuditambishi+ ne kanushiminyinyi bulelela. 15 Aa ki mmeji adi afumina muulu to; nga pa buloba, a bunyama,+ a bademon. 16 Bualu muaba wonso udi mukawu ne dijinga kukokangana* newikale kabidi tshimvundu ne malu mabi a mishindu yonso.+
17 Kadi meji adi afumina muulu adi tshia kumpala makezuke,+ pashishe nga ditalala,+ kaena ne malu makole,+ mmadiakaje bua kutumikila, mmuwule tente ne luse ne mamuma mimpe,+ kaena ne kansungansunga,+ kaena ne lubombo.+ 18 Bualu bukuabu, dimuma dia buakane didi dikunyibua mu ditalala+ bua* bantu badi bakeba ditalala.+
4 Mvita ne diluangana bidi munkatshi muenu bidi bifumina penyi? Kabiena bifumina ku majinga enu a mubidi adi aluishangana munda muenu* anyi?+ 2 Nudi nujinga, kadi kanuena nupeta. Nudi nutungunuka ne dishipangana ne dialakana, kadi kanuena mua kupeta. Nudi nutungunuka ne kuluangana ne kuenza mvita.+ Kanuena nupeta bualu kanuena nulomba to. 3 Panudi nulomba kanuena nupeta bualu nudi nulomba ne meji mabi, bua kubitulakaja ku majinga enu a mubidi.
4 Nuenu bakaji bena masandi,* kanuena bamanye ne: bulunda ne malu a panu budi lukuna ne Nzambi anyi? Ke bualu kayi, muntu yonso udi musue kuikala mulunda wa malu a panu udi udivuija muena lukuna wa Nzambi.+ 5 Peshi nudi nuela meji ne: mbua tshianana padi dîyi dia mu Mifundu diamba ne: “Lungenyi ludi lusombe munda muetu ludi lutungunuka ne kualakana ne lubabu luonso” anyi?+ 6 Kadi ngasa udiye Yeye ufila mmutambe bunene. Nunku didi diamba ne: “Nzambi kena wanyisha badibandishi,+ kadi udi upesha bantu badi badipuekesha ngasa.”+
7 Ke bualu kayi, kokelayi Nzambi;+ kadi kandamenayi Diabolo,+ ne yeye neanunyeme.+ 8 Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu.+ Tokeshayi bianza bienu, nuenu benji ba mpekatu,+ ne lengejayi mioyo yenu,+ nuenu bena mioyo ibidi. 9 Ikalayi ne kanyinganyinga, buelayi mu madilu ne dilayi muadi.+ Tuseku tuenu tuandamuke madilu, ne disanka dienu diandamuke dishikila. 10 Dipuekeshayi ku mêsu kua Yehowa,*+ ne yeye neanubandishe.+
11 Bana betu, lekelayi kuakula bibi bua umue ne mukuabu.+ Muntu yonso udi wakula bibi bua muanabu anyi udi ulumbuluisha muanabu udi wakula bibi bua mikenji ne udi ulumbuluisha mikenji. Mpindieu biwikala ulumbuluisha mikenji, kuena muenji wa mikenji to, kadi udi mulumbuluishi. 12 Kudi anu muntu umue udi Muedi wa mikenji ne Mulumbuluishi,+ eu udi mua kupandisha ne kubutula.+ Kadi wewe udi nganyi bua kulumbuluisha mukuebe?+
13 Mpindieu umvuayi nuenu badi bamba ne: “Lelu anyi malaba netuye mu tshimenga etshi, netuenzamu tshidimu tshijima, netuende mushinga ne netupete makasa,”+ 14 penu kanuyi bamanye tshikala muoyo wenu malaba.+ Bualu nudi dibungi didi dimueneka bua tshitupa tshîpi, pashishe dijimina.+ 15 Kadi nudi ne bua kuamba ne: “Biasua Yehowa,*+ netuikale ne muoyo, ne netuenze bualu kampanda anyi kansanga.” 16 Kadi mpindieu nudi nudisua mu diditumbisha dienu dia diambu. Diditumbisha dionso dia nunku ndibi. 17 Ke bualu kayi, bikala muntu mumanye mua kuenza tshidi tshimpe kadi kayi utshienza, udi wenza mpekatu.+
5 Mpindieu umvuayi nuenu babanji, dilayi ne elayi mbila bua makenga adi alua kunudi.+ 2 Bubanji buenu mbubole, bilamba bienu mbidia kudi bishi.+ 3 Or yenu ne biamu bienu bia arjan mbikuate dimoma, ne dimoma diabi nedinutuishe ne nedidie mibidi yenu. Bintu binudi balame nebikale anu bu kapia mu matuku a ku nshikidilu.+ 4 Tangilayi! Difutu dia bena mudimu bavua banowe mu madimi enu dinudi balame didi ditungunuka ne kuela mbila, ne mbila idi banowi bela bakeba diambuluisha mmifike ku matshi a Yehowa* wa biluilu.+ 5 Nudi ne nsombelu wa bintu bimpe bia mushinga mukole ne wa didisankisha pa buloba. Nudi badiishe mioyo yenu milue manyi dituku dia dishipibua.+ 6 Nudi bapishangane; nudi bashipe muntu muakane. Yeye kena unukandamena anyi?
7 Nunku bana betu, ikalayi ne lutulu too ne ku dikalaku dia Mukalenge.+ Tangilayi! Tshidime udi utungunuka ne kuindila bintu bimpe biapatula buloba, ubindila ne lutulu too ne padi mvula ya mbedi ne mvula ya ndekelu iloka.+ 8 Nuenu penu ikalayi ne lutulu;+ nushindamije mioyo yenu, bualu dikalaku dia Mukalenge dikadi disemene pabuipi.+
9 Bana betu, lekelayi kunungana* bua umue ne mukuabu, bua kabanulumbuluishi to.+ Tangilayi! Mulumbuluishi mmuimane kumpala kua biibi. 10 Bana betu, bua dikenga bua malu mabi+ ne dikala ne lutulu,+ londayi tshilejilu tshia baprofete bavua bakule mu dîna dia Yehowa.*+ 11 Tangilayi! Tudi tuangata bantu badi bananukile bu bena diakalenga.*+ Nudi bumvue lumu lua dinanukila dia Yobo+ ne bamone muvua Yehowa* mumuenzele malu ku ndekelu,+ ne bamone mudi Yehowa* muikale ne dinanga dikole menemene* ne luse.+
12 Bana betu, kumpala kua malu onso, lekelayi kuditshipa ni mmu dîna dia diulu, ni ndia buloba anyi ne mutshipu kayi wonso. Kadi “Eyowa” wenu ikale anu eyowa, ne “Tòo” wenu ikale anu tòo,+ bua kanukumbanyinyi dilumbuluisha.
13 Muntu udiku mu lutatu munkatshi muenu anyi? Atungunuke ne kusambila.+ Muntu udiku ne disanka anyi? Imbe misambu.+ 14 Muntu udiku usama munkatshi muenu anyi? Abikile bakulu+ ba mu tshisumbu, ne bobu bamusambidile bamulaba manyi+ mu dîna dia Yehowa.* 15 Nunku disambila dia ditabuja nedienze bua muntu udi usama* umvue bimpe, ne Yehowa* neamujule. Kabidi bikalaye muenze mpekatu, neafuidibue luse.
16 Ke bualu kayi, tondelanganayi mpekatu yenu patoke+ ne sambidilanganayi, bua nuondopibue. Disengelela dia muntu muakane didi diambuluisha bikole.*+ 17 Eliya uvua muntu uvua udiumvua anu bu mututu tudiumvua petu, kadi pavuaye musambile ne muoyo mujima bua mvula kaloki, mvula kakaloka mu buloba abu munda mua bidimu bisatu ne ngondo isambombo.+ 18 Pashishe wakasambila kabidi, diulu kulokesha mvula ne buloba kupatula biakudia.+
19 Bana betu, bikala muntu wa munkatshi muenu mupambuke mu bulelela ne mukuabu udi umupingaja, 20 numanye ne: muntu yonso udi umbusha muenji wa mpekatu mu njila wende uvuaye mupambukile+ neamupandishe* ku lufu ne neabuikile mpekatu ya bungi.+
Anyi “utulangana bilema.”
Tang. Tshis. A5.
Ku mua.: “aditumbishe.”
Tang. Tshis. A5.
Anyi “dimukuata bu ne tshilobeshi.”
Ku mua.: “pakadidi dimite.”
Anyi “kudi kakuyi dikudimuka dia dishintuluka dia mundidimbi.”
Anyi pamuapa: “ne divulangana dia malu mabi.”
Anyi “kupandisha anyima yenu.”
Anyi “tshimuenekelu tshiende tshia kuonso eku.”
Anyi “udi ulonda malu a Nzambi.”
Anyi “kayi wela ludimi luende mionji.”
Anyi “tshitendelelu.”
Anyi “wa bukalenge.”
Anyi “unutandisha.”
Ku mua.: “mukenji wa budikadidi.”
Ku mua.: “bikale butaka.”
Tang. Tshis. A5.
Tang. Tshis. A5.
Anyi “mupuya.”
Anyi “dishile.”
Anyi “tuenza bilema.”
Ku mua.: “nkata wa diledibua (ntuadijilu).”
Tang. Diumv.
Anyi “bintu bidi bidikoka panshi.”
Tang. Tshis. A5.
Anyi “matalale.”
Anyi pamuapa: “dilumbila malu a budinangi.”
Anyi pamuapa: “dilumbila malu a budinangi.”
Anyi pamuapa: “kudi.”
Ku mua.: “mu bitupa bienu bia mubidi.”
Anyi “Nuenu badi bapange lulamatu.”
Tang. Tshis. A5.
Tang. Tshis. A5.
Tang. Tshis. A5.
Anyi “kutua mikemu; kudiabakena.” Ku mua.: “kuela bikuwa.”
Tang. Tshis. A5.
Anyi “babeneshibue.”
Tang. Tshis. A5.
Tang. Tshis. A5.
Anyi “uditeka pa muaba wa bakuabu bikole.”
Tang. Tshis. A5.
Anyi pamuapa: “udi mutshioke.”
Tang. Tshis. A5.
Ku mua.: “didi ne bukole bua bungi padidi dienza mudimu.”
Anyi “neapandishe anyima wende.”