“Mmimanye dîyi diende”

“YEHOWA udi mulami wanyi.” Eyi ke miaku ya ku tshibueledi ya Musambu wa 23. Mifundu idi kabidi ifuanyikija Yehowa Nzambi bu mulami mu tshiprofete tshia Yeshaya, tshidi tshiamba ne: “Neadishe tshisumbu tshiandi tshia mikoko bu mudi mulami wa mikoko uyidisha, neambule bana ba mikoko mu maboko andi, neabatuale mu tshiadi tshiandi, ne nealombole mikoko idi imuamushila bana bitulu bitulu.”​—Yeshaya 40:11.

Bia muomumue, Yezu Kristo mmufuanyikija ne mulami. Wakamba ne: “Ndi mulami muimpe wa mikoko; mulami muimpe udi ufuila mikoko.” (Yone 10:11) Yezu wakamba ne: “Mikoko idi yunvua dî [dia mulami]; udi ubikila mikoko yandi ku mena ai, udi uhatuka wilombola.” Wakasakidila ne: “mikoko idi imulonda [mulami], bualu bua idi mimanye dî diandi. Kadi kayena ilonda muntu wa bende, neimunyeme, bualu bua kayena mimanye dî dia bantu ba bende.”​—Yone 10:2-5.

Yehowa Nzambi ne Muan’ende Yezu Kristo mbakuate mudimu amu bu mudibio bifunda mu mvese mimana kutela. Badi bangata mikoko yabo ya mu tshimfuanyi ne luse ne ntema ya dinanga. Bu tshipeta, badi bu mikoko mbadiumvue banangibue, bakubibue ne basomba talala.

Malanda aa mmafuanyikije bikole ne aa adi pankatshi pa mikoko milelela ne mulami wayi. Mu 1831, John Hartley wakafunda bivuaye mumona pa bualu ebu. Wakamona ne: mu Grèce balami bavua ne tshibidilu tshia kupa mikoko mêna. Pavuaye ubikidibua mu dîna, mukoko uvua wandamuna ku dîyi dia mulami. Bidimu 51 pashishe, mu 1882, J. L. Porter wakamona bia muomumue. Wakadiumvuila nkayende balami “bela . . . lubila lukole lua pa bualu” ne mikoko yandamuna, ilonda balami ne lumvu. Tshidimu tshimuetshimue atshi, M. Thomson wakafunda pa makebulula akenzabo akaleja ne bavua: mua kuibidija mikoko bua kulonda mulami ne kumanya dîyi diende.

Diumvuangana dijima dia nunku pankatshi pa balami ne mikoko yabo ndimueka mu matuku etu aa anyi? Eyowa. Mu nimero wa Kabitende 1993 wa National Geographic, mukaji mukebuludi muena Australie, Robyn Davidson, wakafunda bua ba-Rabari, balami ba mikoko mu nord-ouest wa Inde ne: “Mulami yonso udi ne mbikidilu mishilangane, mienzela pa mutu pa bualu bumue. Nunku, kudi mbikidilu ya mu dinda bua kupatula, mbikidilu wa kuyifila ku mâyi, ne mikuabo. Muntu yonso mmumanye mikoko yende, mikoko payi mmimumanye, ne kasumbu kende ka mikoko nekadisunguluje nkayaku ne mikuabo, ipatuka imulonda panyima mu dinda.”

Kakuyi mpata, Yezu wakamona bidi bifunda kudi bena ngendu banayi batuafumu ku ditela. Dimona diende mene didi disakidila bulelela ku tshimfuanyi tshiende tshia mikoko mimanya dîyi diende. Udi umue wa ku mikoko ya Yezu anyi? Udi mumanye dîyi diende ne udi uditeleja anyi? Bu wewe ne bua kujingulula ne kuanyisha malongesha ende bu bulelela, ne bu wewe ne bua kutumikila mêyi-matuma ende ne kumulonda bua kutendelela Yehowa, apu neusankidile bulami bua dinanga ne ntema bua Yehowa Nzambi ne Muan’ende, Yezu Kristo.​—Yone 15:10.