Nshapita wa 13
Sumba ngolo mukezula mu kapia
LAODISÉ
1, 2. Tshisumbu tshia ndekelu tshia ku bisumbu muanda-mutekete bivua bipete mukenji wa Yezu mutumbishibue tshidi penyi, ne mbimue bimanyinu kayi bia tshimenga?
LAODISÉ ke tshia ndekelu tshia ku bisumbu muanda-mutekete bipetele mukenji wa kudi Yezu mubiishibue ku lufu. Udi ne mamanyisha adi atabeja mêsu ne asaka ku mudimu.
2 Lelu’eu, neupete bibuwa bia Laodisé pabuipi ne Denizli, mutantshi wa kilometre 90 ku sud-est wa Alasehir. Mu siekele wa kumpala, Laodisé uvua tshimenga tshia bubanji. Bu muvuatshi pa masangu a njila minene, tshivua tshikoka bantu bavule bua banka yatshi ne midimu ya bungenda-mushinga. Bubanji buatshi buvua bufumina kabidi ku dipana dia buanga bua mêsu bumanyike bikole, tshivua kabidi tshitumbe bua bilamba biatshi bia mushinga mukole bivuabo batelamu ne laine mufike mulengele. Dipangika dia mâyi divua lutatu lukole bua tshimenga etshi, luakajika pakiibakabo munkoloji uvua utuala mâyi a mpokolo a kapia avua apatuka mu buloba ku mpenge kua tshimenga. Nunku, mâyi avua ne bua kuikala a tshiuyuya pavuawo afika mu tshimenga.
3. Mmunyi mudi Yezu mutuadije mukenji wende kudi tshisumbu tshia ku Laodisé?
3 Laodisé uvua pabuipi ne Kolosai. Pavuaye ufundila bena Kolosai, Paulo udi wakula bua mukanda uvuaye mutumine bena Laodisé. (Kolosai 4:15, 16) Katuena bamanye malu avua Paulo mufunde mu mukanda eu to, kadi mukenji udi Yezu utumina bena Laodisé mpindieu udi usokolola ne: bavua mu nsombelu mubi wa mu nyuma. Kadi, bu pa tshibidilu, Yezu udi wanji kuamba tshidiye: “Ne kudi muanjelu wa tshisumbu tshidi ku Laodisé, funda ne: Mona tshidibo bamba kudi Amen, ntemu wa lulamatu ne mulelela, ntuadijilu wa bufuki bua Nzambi.”—Buakabuluibua 3:14.
4. Mmu ngumvuilu kayi mudi Yezu muikale “Amen”?
4 Bua tshinyi Yezu udi udibikila nkayende ne: “Amen”? Muanzu eu udi usakidila bujitu kampanda budi bukolesha mukenji wende. “Amen” nnkudimuinu wa muaku wa tshiena-Ebelu udi umvuija se: “mmuomu menemene,” “bikal’amu nanku,” ne batu bawambulula ku ndekelu kua masambila bua kuleja dianyisha bua ngenyi idi ifuma ku diambibua. (1 Kolinto 14:16) Yezu udi “Amen” bualu muoyo wende mutoke mupuangane ne lufu luende lua mulambu mbijadike ne mbifile dishindika dia dikumbana dia milayi yonso ya dikema ya Yehowa. (2 Kolinto 1:20) Kutuadija apu, masambila wonso mmakanyine kutumibua kudi Yehowa ku butuangaji bua Yezu.—Yone 15:16; 16:23, 24.
5. Mmushindu kayi udi Yezu “ntemu wa lulamatu ne mulelela”?
5 Yezu udi kabidi “ntemu wa lulamatu ne mulelela.” Mu milayi, udi misangu mivule musuikakaja ku lulamatu, ku bulelela ne ku buakane, bualu udi musadidi wa Yehowa muakanyine dieyemenyibua kadiyi mikalu. (Musambu wa 45:4; Yeshayi 11:4, 5; Buakabuluibua 1:5; 19:11) Udi Ntemu mutambe bunene bua Yehowa. Bu mudiye kabidi “ntuadijilu wa bufuki bua Nzambi,” wakamanyisha butumbi bua Yehowa katshia ku tshibangidilu. (Nsumuinu 8:22-30) Patshivuaye muntu pa buloba, wakafila bumanyishi pa bidi bitangila bulelela. (Yone 18:36, 37; 1 Timote 6:13) Kunyima kua dibiishibua diende ku lufu, wakalaya balongi bende spiritu munsantu ne kubambila ne: “Nenuikale bantemu banyi mu Yeruzaleme, mu Yudeya mujima ne mu Samariya, too ne mu bitupa bia kulekule bia buloba.” Bituadije ku Pentekoste wa tshidimu tshia 33 B.B., Yezu udi ulombola bena nkristo aba bela manyi mu dimanyisha dia lumu luimpe “munkatshi mua bifukibua bionso bidi muinshi mua diulu.” (Bienzedi 1:6-8; Kolosai 1:23) Bushuwa, Yezu mmukumbanyine kubikidibua ne: ntemu wa lulamatu ne mulelela. Bena nkristo bela manyi ba ku Laodisé nebapete masanka mavule biatelejabo mêyi ende.
6. (a) Mmu mêyi kayi mudi Yezu umvuija nsombelu wa mu nyuma wa tshisumbu tshia Laodisé? (b) Ntshilejilu kayi tshilenga tshia Yezu tshivua bena nkristo ba ku Laodisé balengulule bua kulonda?
6 Mmukenji kayi udi Yezu utumina bena Laodisé? Kêna ubela ka-lumbandi nansha; ne bululame buonso, udi ubambila ne: “Ndi mumanye bienzedi biebe, ndi mumanye ne: kuena mashika anyi luya. Mvua musue wikale mashika anyi luya. Nenku, bu muudi tshiuyuya, ne kuyi mashika anyi luya, mvuavua kukuluka mukana muanyi.” (Buakabuluibua 3:15, 16) Mmunyi muudi mua kuakidila mukenji wa mushindu’eu ufuma kudi Mukalenge Yezu Kristo? Kawuvua mua kuikalaku ne buenzeji bua kukukatamuja ne kukusaka ku didikonkonona tshiudi wewe muine anyi? Kabiyi mpata, bena Laodisé badi ne bua kudinyukula, bualu bakadi ne lubunga lua mu nyuma, badimona bu bakadi bapete bionso. (Fuanyikija ne 2 Kolinto 6:1.) Yezu, uvuabo mua kuikala bidikije bu bena nkristo, udi’anu udileja muteme ne kapia ka mitalu mikole bua Yehowa ne bua mudimu wende. (Yone 2:17) Kabidi, bena bupole-bukokedi batu bamusangana misangu yonso bu muntu wa kunangibua ne mupole-malu, mutukijanganyi wa mutshima amu bu musombele dikopo dia mâyi matalale dîba dia munya mukole. (Matayi 11:28, 29) Pabi, bena nkristo ba ku Laodisé kabena luya anyi mashika. Anu bu mâyi adi afika mu tshimenga tshiabo, mbavue tshiuyuya kabayi ne musangelu. Mbafuane kuimanshibua kashidi kudi Yezu, ‘pabalukaye mukana muende!’ Buetu tuetu, pa kulonda tshilejilu tshia Yezu, tudikoleshe matuku wonso ne mitalu bua kuikala mpokolo wa ditukija bakuabo mu nyuma.—Matayi 9:35-38.
“Udi wamba ne: ‘Ndi mubanji’”
7. (a) Mmunyi mudi Yezu usokolola muji wa bubi budi bunyanga bena Laodisé? (b) Bua tshinyi Yezu udi wamba ne: bena nkristo ba ku Laodisé badi ‘bafofo ne butaka’?
7 Muji wa bubi udi unyanga bena Laodisé ntshinyi? Mêyi a Yezu adi alonda adi atupesha lungenyi lujalame: “Bualu udi wamba ne: ‘Ndi mubanji, ndi mupete bubanji, ntshiena nkengela tshintu,’ kadi kuena mumanye ne: udi muena dikenga, mukuate luse, mupele, mufofo, ne udi butaka.” (Buakabuluibua 3:17; fuanyikija ne Luka 12:16-21.) Bu mudibo basombele mu tshimenga tshia bubanji, bena Laodisé badi ne mmuenenu wa disankishibua bua mabanji abo. Nsombelu wabu ukavua misangu mikuabu mushindamene pa bintu bu mudi bipalu, manaya ne tulasa tua dilonga manaya a didibidija mubidi, ke mushindu uvuabo balue “balunda ba masanka pamutu pa kuikala balunda ba Nzambi.”a (2 Timote 3:4) Kadi bena Laodisé babanji bua bintu bia ku mubidi mbavue bapele mu nyuma. Nansha mudibo ne mabanji mavule, ‘mbadiunguijile biuma bikese mu diulu.’ (Matayi 6:19-21) Ki mbalame disu dipepele pa kuteka Bukalenge bua Nzambi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wabo. Badi bushuwa mu mîdima, bafofo, bapange lumonu lua mu nyuma. (Matayi 6:22, 23, 33) Kabidi, nansha mudibo ne bilamba bilengele bisumba ne biuma biabo, ku mêsu kua Yezu badi butaka. Kabena ne bilamba bia mu nyuma bua kubasungulujabi bu bena nkristo to.—Buakabuluibua 16:15.
8. (a) Nnsombelu kayi mufuanangane ne wa ku Laodisé udiku kabidi lelu’eu? (b) Mmunyi mudi bamue bena nkristo badishima nkayabo mu bulongolodi ebu mudi lukuka luase mushimi?
8 Nnsombelu kayipu mubi nenku! Kadi katutuku tumona misangu mivule nsombelu wa mushindu’eu mu matuku etu aa anyi? Muji wa bionso ebi ntshinyi? Dishindika dikole dia kuikala mu bukubi pa kueyemena bintu bia ku mubidi. Anu bu bena Ekleziya ya bukua-buena-nkristo, bamue Bantemu ba Yehowa badi badishima pa kuela meji ne: dibuela dia mu bisangilu mu mpukapuka ndikumbane bua kusankisha Nzambi. Bakeba mua kuikala bantu banyishibue kudi Nzambi pa kuikal’anu ‘batumikidi ba dîyi ba tshidingishilu.’ (Yakobo 1:22) Nansha mudi bena mu kasumbu ka Yone bafila madimuija ku musangu ne ku musangu, badi’amu batangije mitshima yabo ku mvuadilu wa buena lelu, mashinyi ne nzubu, ne badi ne nsombelu mushindamene pa masanka ne manaya. (1 Timote 6:9, 10; 1 Yone 2:15-17) Bu tshipeta, kudi kumueneka ditshipala dia bujinguludi bua mu nyuma. (Ebelu 5:11, 12) Pamutu pa kuikala bena lumvu lukese anyi tshiuyuya, bidi bikengela bua kutemeshabo tshiakabidi “luya lua nyuma,” ne kuleja mitalu idi italaja ku muoyo pa ‘kulongesha dîyi.’—1 Tesalonike 5:19; 2 Timote 4:2, 5.
9. (a) Mmêyi kayi a Yezu avua ne bua kunyukula bena nkristo ba tshiuyuya, ne mbua tshinyi? (b) Mmunyi mudi tshisumbu mua kuambuluisha “mikoko” idi ipambuka?
9 Mmunyi mudi Yezu wangata bena nkristo ba tshiuyuya? Mêyi ende mamba buludi adi ne bua kubatabuluja: “Kuena mumanye ne: udi muena dikenga, mukuate luse, mupele, mufofo ne udi butaka.” Bua ditshipala dikole dia kuondo kabo ka muoyo, kabena bafika ku dijingulula mudibo mu nsombelu mukuate luse. (Fuanyikija ne Nsumuinu 16:2; 21:2.) Ki mbimpe kulengulula bualu ebu butambe bubi munkatshi mua tshisumbu. Biafilabo tshilejilu tshimpe tshia mitalu, ne bienzabo mudimu wa bulami ne dinanga, bakulu ne bamue bana betu basungula kudibo nebafike pamu’apa ku ditemesha tshiakabidi mu mutshima wa “mikoko” eyi mijimine disanka dia mudimu muenza ne muoyo mujima.—Luka 15:3-7.
Mubelu bua ‘kulua mubanji’
10. “Ngolo” udi Yezu ubela bena nkristo ba ku Laodisé bua kusumba ntshinyi?
10 Kudiku luondapu bua bena Laodisé anyi? Eyowa, anu bialondabo mubelu wa Yezu eu: “Ndi nkubela bua usumbe kundi ngolo mukezula mu kapia bua wewe kulua mubanji.” (Buakabuluibua 3:18a) Ngolo mulelela wa bena nkristo, mukezula mu luya ne mumbusha manyanu wonso, neabavuije “babanji ku mêsu kua Nzambi.” (Luka 12:21) Kadi, ngolo eu udi mua kusumbibua penyi? Ki nkudi balami ba mabanji ba mu tshimenga, kadi nkudi Yezu. Mupostolo Paulo wakumvuija tshidi ngolo eu pakambilaye Timote bua kutumina bena nkristo babanji dîyi bua “batumike pa kuenza malu mempe, bikale babanji mu midimu milenga, bena kupa kua kalolo, badiakaje bua kuabanyangana ne bakuabo, badiunguijile bu tshiuma tshijalame, tshishimikidi tshimpe bua matuku atshivuavua.” Anu bienzabo malu aa, ke buobo “kuikala ne dishindika dijima dia muoyo wa bushuwa.” (1 Timote 6:17-19) Bena Laodisé bavua ne bubanji bua ku mubidi bavua ne bua kulonda mubelu wa Paulo eu; nenku bavua mua kulua babanji mu nyuma.—Tangila kabidi Nsumuinu 3:13-18.
11. Mbilejilu kayi bia lelu’eu bitudi nabi bia bena nkristo badi basumba “ngolo mukezula mu kapia”?
11 Kudi bilejilu bia lelu’eu bia bena nkristo badi basumba “ngolo mukezula mu kapia” anyi? Eyowa. Nansha pakavua dituku dia Mukalenge pabuipi, kasumbu kakese ka Balongi ba Bible kakajingulula dishima divua mu malongesha mavule a bena Babilone wa bukua-buena-nkristo, bu mudi dilongesha dia Busatu-Bunsantu, dia anyima ukena-ufua, dia makenga a mu inferno, dia ditambuisha dia bana ba katoto ne dia ditendelela dia bimfuanyi (pamue ne dia nkuruse ne dia Mariya). Pa kubingisha bulelela bua mu Bible, bena nkristo aba bavua bamanyisha ne: anu Bukalenge bua Nzambi ke ditekemena dimu’epele bua bukua-bantu, ne kabidi mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu ke tshishimikidi tshia lupandu. Bidimu 40 kumpala, bakavua badianjile kumanyisha ne: tshidimu tshia 1914 ke tshidimu tshifunkuna kudi milayi ya mu Bible bu ndekelu wa bikondo bia Bampangano, ne mianda idi ikuatshisha buowa pa buloba.—Buakabuluibua 1:10.
12. Nnganyi uvua ku mutu kua bena nkristo aba batshivua batabulukilaku, ne ntshilejilu kayi tshia dikema tshivuaye mushiye pa bidi bitangila dikungija dia biuma mu diulu?
12 Ku mutu kua bena nkristo aba bavua bakatamuke ku tulu, kuvua Charles Taze Russell, wakenza tshisumbu tshia dilonga dia Bible ku ntuadijillu wa bidimu bia 1870, ku Allegheny (musoko udi lelu’eu mu ditunga dia Pittsburgh, Etats-Unis). Pakadituaye mu dikeba bulelela, Russell uvua wenza mudimu pamue ne tatuende ne ukavua pabuipi ne kulua milionere. Kadi, wakapana bivua bu biende mu mulongo wa magazin avuabo basangile, ne kutumikaye ne biuma biende bionso bua dilubuluka dia mudimu wa dimanyisha Bukalenge pa buloba bujima. Mu 1884, Russell wakalua mulombodi wa kumpala wa Société udi mumanyike mpindieu mu dîna dia Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Mu 1916, wakafuila mu kawulu, pabuipi ne Pampa, ku Texas, pavuaye uya mutangile ku New York, mupungile ne luendu luende lua ndekelu lua buambi, ku ouest wa Etats-Unis. Mmushiye tshilejilu tshia dikema tshia muntu uvua ubutshila biuma bia mu nyuma mu diulu. Ke tshilejilu tshidibo balonda kudi nkama ya binunu bia ba-ministre bampanda-njila lelu, basaka kudi mmuenenu wa didipangisha bimue bintu bia ku mubidi.—Ebelu 13:7; Luka 12:33, 34; fuanyikija ne 1 Kolinto 9:16; 11:1.
Dilabibua buanga bua mêsu bua mu nyuma
13. (a) Mmunyi muvua buanga bua mêsu bua mu nyuma mua kuakaja nsombelu wa bena Laodisé? (b) Mbilamba bia mushindu kayi bidi Yezu ulomba bena nkristo aba bua kusumba, ne mbua tshinyi?
13 Yezu udi ubela kabidi bena Laodisé aba ne dîsu dikole pa kuamba ne: “Ndi nkubela bua usumbe kundi . . . bilamba bia pa mutu bitoke bua wewe kuvuala ne bua bundu bua butaka buebe kabumueneki patoke, ne buanga bua kukulaba mu mêsu bua umone.” (Buakabuluibua 3:18b) Bivua bikengela buobo kusumba buanga bua mêsu, bua kuondopa bufofo buabo bua mu nyuma, ki mbua bondapianganyi ba mu tshimenga nansha, kadi anu buanga ebu budi Yezu nkayende mua kufila. Buanga ebu buvua ne bua kubambuluisha bua kupeta bujinguludi bua mu nyuma, bua kumonabo mua kuenda mu “njila wa bakane” ne mêsu abo engelela matangija ku dikumbana dia disua dia Nzambi. (Nsumuinu 4:18, 25-27) Nenku, badi mua kuvuala, ki mbilamba bia mushinga mukole bia laine mufike bitela mu Laodisé, kadi, “bilamba bia pa mutu ne bitoke” bilengele, bidi bileja ne: badi bulelela balongi ba Yezu Kristo.—Fuanyikija ne 1 Timote 2:9, 10; 1 Petelo 3:3-5.
14. (a) Mbuanga kayi bua mêsu bua mu nyuma buakapetshibua katshia ku 1879? (b) Pa kuamba bushuwa, nkuepi kudi Bantemu ba Yehowa bapetela diambuluisha dia ku mubidi didibo bakengela? (c) Pa bidi bitangila ditumika ne mapa adibo bapeta, mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa badisunguluja?
14 Buanga ebu bua mêsu bua mu nyuma butshidiku too ne mu tshikondo tshietu etshi anyi? Kabiyi mpata, budiku! Mu 1879, pastere Russell, ke muvuabo bamubikila kudi bavua bamunange, wakatuadija kupatula tshibejibeji tshidi tshimanyike lelu’eu pa buloba bujima mu dîna dia Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa bua kubingisha bulelela. Mu nimero muibidi, Russell uvua wamba ne: “Tudi bitabe ne: [tshibejibeji etshi] ntshitua nyama ku mikolo kudi YEHOWA, pikalabi amu nanku matuku wonso, katshiakulomba anyi kujinga diambuluisha dia bantu nansha. Pikala Eu udi wamba ne: ‘Ngolo yonso ne argent yonso bia ku mikuna mbianyi’ kayi utupetesha kabidi mfranga idi ikengedibua, netujingulule se: dîba dia kuimanyika dipatuka diatshi diakumbanyi.” Bamue bamuangalaji ba evanjeliyo ba ku televizion, mbadiunguijile biuma bivule kabiyi kubala, ne batu ne nsombelu munonoke wa bena kantu ku bianza (ne pamu’apa wa tshiendenda tshia masandi). (Buakabuluibua 18:3.) Kadi, Balongi ba Bible, badi bamanyike lelu’eu ku dîna dia Bantemu ba Yehowa, mbatumike ne mapa wonso mapeta kabiyi ku dilomba ku bukole bua kulongolola ne kulubuluja mudimu wa dimanyisha Bukalenge bua Yehowa pa buloba bujima. Bena mu kasumbu ka Yone mbalombole too ne ku lelu’eu dipatuka dia bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! bivua biabanya pamue mu 2006 kupita pa miliyo 59. Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshipatuka mu miakulu mitue ku 150. Ke tshibejibeji tshimanyike tshia tshisumbu tshia bena nkristo bapite pa miliyo isambombo badi ne mêsu matabale, ku diambuluisha dia buanga bua mêsu bua mu nyuma, bua kutandula bitendelelu bia dishima ne dikengedibua dia kuenza mudimu wa kuamba kua lumu luimpe ne lukasa luonso mu matunga wonso.—Mako 13:10.
Mabenesha adi afuma ku dikanyina, mibelu ne manyoka
15. Bua tshinyi Yezu udi upesha bena nkristo ba ku Laodisé mibelu mikole, ne mmunyi muvua tshisumbu ne bua kuandamuna ku mibelu eyi?
15 Kadi, tupingane kudi bena Laodisé. Mmunyi muandamunabo ku mibelu mikole ya Yezu? Bavua ne bua kuteketa mu maboko ne kuela meji ne: Yezu wababengi bua kuikalabo balongi bende anyi? Tòo, nansha kakese! Mukenji udi utungunuka ne mêyi aa: “Meme, aba buonso bandi munange, ndi mbakanyina, mbabela ne mbapesha manyoka. Nenku, ikala ne mitalu ne unyingalale.” (Buakabuluibua 3:19) Anu bu mudi dinyoka dia Yehowa, dia Yezu didi padi dileja dinanga diende. (Ebelu 12:4-7) Bena tshisumbu tshia Laodisé bavua ne bua kubabidila ditabalela dia dinanga divua Yezu utshileja ne kutumikila mibelu yende. Bavua ne bua kunyingalala ne kuitaba ne: tshiuyuya tshiatshi mpekatu. (Ebelu 3:12, 13; Yakobo 4:17) Bakulu babo balekele njila wa dikeba bubanji bua ku mubidi ne ‘batemeshe tshiakabidi bu kapia’ dipa didibo bapete kudi Nzambi. Ku buenzeji bua buanga bua mêsu bua mu nyuma, bena mu tshisumbu buonso batalajibue bu kudi mâyi a mpokolo mutalale!—2 Timote 1:6; Nsumuinu 3:5-8; Luka 21:34.
16. (a) Mmunyi mudi Yezu uleja dinanga diende lelu’eu? (b) Mmuenenu kayi utudi ne bua kuikala nende padibo batupesha mubelu mukole?
16 Kadi tuetu lelu’eu? Yezu mmutungunuke ne ‘kunanga bena diende badi pa buloba.’ Neabanange “matuku wonso too ne ku nshikidilu wa bulongolodi ebu bua malu.” (Yone 13:1; Matayi 28:20) Dibananga ne dibasua diende bidi bimueneka patoke ku butuangaji bua bena mu kasumbu ka Yone ka matuku aa ne dia mitoto anyi bakulu ba mu tshisumbu tshia bena nkristo. (Buakabuluibua 1:20) Mu bikondo ebi bitambe bukole, bakulu badi bakeba mua kutuambuluisha tuetu buonso ne muoyo umue, bansonga ne bakulumpe, bua kushala mu mikalu ya lupangu lua Nzambi, bua kutantamena mmuenenu wa budikadidi, wa dinanga dia bintu bia ku mubidi, ne wa bubi bua tshiendenda tshia masandi tshia bena mu bulongolodi ebu. Biatufikilabi bua kupeshibua mubelu mukole anyi dinyoka, tuvuluke ne: “dikanyina, mibelu ne dinyoka ke njila wa muoyo.” (Nsumuinu 6:23) Tuetu buonso tudi bapange bupuangane ne tudi ne bua kuleja mitalu padibi bikengela kunyingalala, mu mushindu wa kujalamijibua ne bua kushala mu dinanga dia Nzambi.—2 Kolinto 13:11.
17. Mmu ngumvuilu kayi mudi bubanji mua kuikala njiwu ya mu nyuma kutudi?
17 Katuena ne bua kupesha dinanga dia bintu, biuma peshi dibipangila muaba munda muetu bua kutuvuijabi bena tshiuyuya nansha. Bushuwa, biuma bidi mua kupetesha mishindu mivule ya kusadila, kadi bidi mua kuikala kabidi njiwu kutudi. (Matayi 19:24) Muena nkristo mubanji udi mua kuela meji ne: bu mudiye ufila mapa mavule ku musangu ne ku musangu, kabiena bikengela bua kuikalaye ne mitalu ya muomumue ne ya bana babo bakuabo mu buambi. Anyi udi mua kutshinka ne: mmukumbanyine kupeshibua muaba wa lumu ne kanemu bua biuma biende. Kabidi, babanji badi ne mushindu wa kulabula amue masanka ne kudifila mu amue manaya bidi bakuabo kabayi mua kutua munu. Kadi, mine manaya aa adi adia dîba dia bungi ne adi mua kusesuisha mupangi wa budimu kule ne mudimu wa Nzambi, kumuvuija muena nkristo wa tshiuyuya. Tudiku mua kuepuka mateyi aa wonso ne kutungunuka ne “kuenza mudimu bikole ne kuluangana” ne mutshima wetu mujima, eku mêsu matangija ku muoyo wa kashidi!—1 Timote 4:8-10; 6:9-12.
“Nendie biakudia bia dilolo”
18. Ndisanka kayi didi Yezu mutekele bena nkristo ba ku Laodisé kumpala?
18 Yezu udi utungunuka ne kuamba ne: “Monayi, ndi muimane ku tshiibi ne ndi nkokola. Biumvua muntu dîyi dianyi ne biunzululaye tshiibi, nembuele mu nzubu muende ne nendie biakudia bia dilolo pamue nende, ne yeye pamue nanyi.” (Buakabuluibua 3:20) Bu bena nkristo ba ku Laodisé mua kuakidila Yezu mu tshisumbu tshiabo, uvua mua kubambuluisha mua kutshimuna tshiuyuya tshiabo!—Matayi 18:20.
19. Yezu udi usua kuamba tshinyi padiye ulaya bua kudia biakudia bia dilolo pamue ne tshisumbu tshia Laodisé?
19 Padi Yezu utela didia dia dilolo, kabiyi mpata, abi bivua bivuluija bena Laodisé tshikondo tshivua Yezu udia pamue ne balongi bende. (Yone 12:1-8) Misangu yonso, babikidibue bavua bapeta masanka a mu nyuma. Bia muomumue, kunyima kua dibiishibua diende ku lufu, kuvua misangu ivua Yezu mudie pamue ne balongi bende, ne bakakankamijibua bikole. (Luka 24:28-32; Yone 21:9-19) Nenku, dilaya diende dia kulua mu tshisumbu tshia Laodisé ne kudia biakudia bia dilolo pamue nabo, ndilaya dia kubatuadila masanka mavule a mu nyuma, kadi, anu biamuakidilabo.
20. (a) Ku ntuadijilu wa dituku dia Mukalenge, mbipeta kayi biakafuma ku tshiuyuya tshia bukua-buena-nkristo? (b) Mbuenzeji kayi buvua nabo dilumbuluisha dia Yezu pa bukua-buena-nkristo?
20 Dikankamija dia dinanga didi Yezu utumina bena Laodisé didi ne diumvuija dia mushinga mukole bua bashadile ba bena nkristo bela manyi lelu’eu. Bamue ba kudibo badi bavuluka ne: pakatuadija dituku dia Mukalenge, bena mu Ekleziya ya bukua-buena-nkristo bavua ne tshiuyuya tshikole. Pamutu pa kusekelela dipingana dia Mukalenge wetu mu 1914, bamfumu ba bukua-buena-nkristo bavua badibuejakaje mu dishipangana dia Mvita ya Kumpala ya buloba bujima, ivua matunga 24 pa 28 maluanganyi adiamba muvuawo a bena nkristo. Mmuanda mubi kayipu nenku wa dimuangalaja mashi panshi! Mu Mvita Mibidi ya buloba bujima, ivua mipite kuenzekela mu matunga a bukua-buena-nkristo, mpekatu ya bitendelelu bia dishima “yakadikungija mushiki too ne mu diulu” tshiakabidi. (Buakabuluibua 18:5) Kabidi, bamfumu ba bitendelelu bakela nyima ku Bukalenge bua Nzambi bua kuambuluisha Nsangilu wa Matunga, Bulongolodi bua Matunga masanga, buena-ditunga ne dilomba mashintuluka ku bukole kudi bamfumu, pa kubitua nyama ku mikolo, pabi, malongolodi wonso aa kaayi nansha makumbane bua kujikija ntatu ya bukua-bantu. Yezu wakabenga bamfumu ba bitendelelu kukadi musangu mule; yeye mumane kubapiisha, wakabalekela anu bu padi mulobi usulula mu bukondo ne wimansha mushipa ukena-kudia. Nsombelu mubi wa Ekleziya ya bukua-buena-nkristo lelu’eu udi uleja ne: buakamana kulumbuluishibua. Dinyokibua diabu dia ndekelu didiku mua kutuambuluisha bu didimuija!—Matayi 13:47-50.
21. Bituadijile mu 1919, mmunyi muvua bena nkristo ba tshisumbu tshilelela bandamune ku mêyi a Yezu matumina bena nkristo ba ku Laodisé?
21 Nansha mu tshisumbu tshilelela muvua bena nkristo ba tshiuyuya, bafuanangane ne tshiakunua tshidi katshiyi ne luya bua kusanguluja mubidi, anyi katshiyi ne mashika bua kutalaja amu bu mâyi matalale. Kadi, ne musangelu, Yezu mmunange amu kunanga tshisumbu tshiende. Mmudiakaje bua kuambuluisha bena nkristo badi badileja bakididi ba benyi, ne bavule bakamuakidila, bienze amu bu bua kudia pamue nende biakudia bia dilolo. Bu tshipeta, bituadije ku 1919, mêsu abo akatabala bua kujingulula bimpe diumvuija dia milayi ya mu Bible. Mbabuele mu tshikondo tshia butoke bukole.—Musambu wa 97:11; 2 Petelo 1:19.
22. Nku didia kayi dia dilolo ditshivuavua kuvua Yezu mutume meji, ne mbanganyi bikala pabo ku didia edi?
22 Mu diakula diende ne bena Laodisé, Yezu uvua kabidi mua kuikala mutume meji ku didia dikuabo dia dilolo. Tudi tubala pabuipi ne ku ndekelu mu Buakabuluibua ne: “Ba diakalenga ng’aba badi babikidibue ku didia dia dibaka dia Muan’a mukoko, ku didia diende dia dilolo.” Ke difesto dia tuyayi tukamona dia ditshimuna bua kutumbisha Yehowa kunyima kua dikumbaja dia dilumbuluisha diende pa bitendelelu bia dishima—difesto dienzekela mu diulu, ne mu dine edi, Kristo ne mukajende mu kabujima, anyi bantu 144 000, nebikalemu pabo. (Buakabuluibua 19:1-9) Bena tshisumbu tshia kale tshia Laodisé bakandamuna bimpe—eyowa, pamue ne bana babo ne Yezu bena lulamatu badi bavuale lelu’eu bilamba bikezuke bidi bibasunguluja bu bena nkristo bela manyi balelela—buonso buabo, nebadisangishe ku didia edi dia dilolo pamue ne Bayabo. (Matayi 22:2-13) Mmuanda kayipu wa bukole udi usaka ku dikala ne mitalu ne ku dinyingalala!
Nkuasa wa bumfumu bua batshimunyi
23, 24. (a) Yezu udi wakula bua difutu kayi dikuabo? (b) Ndîba kayi diakasomba Yezu pa nkuasa wende wa bumfumu wa bu-Masiya, ne ndîba kayi diakatuadijaye kulumbuluisha aba bavua badiamba mudibo bena nkristo? (c) Ndilaya kayi dia dikema divua Yezu mulaye balongi bende pavuaye ubanjija Tshivulukilu tshia lufu luende?
23 Yezu udi wakula bua difutu dikuabo, wamba ne: “Mutshimunyi, nemmupeshe bua kusomba pamue nanyi pa nkuasa wanyi wa bumfumu, anu bu mumvua panyi mutshimune ne musombe pamue ne Tatu wanyi pa nkuasa wende wa bumfumu.” (Buakabuluibua 3:21) Mu diumvuangana ne mêyi a Davidi adi mu Musambu wa 110:1, 2, Yezu wakashala ne muoyo mutoke ne kutshimuna bena mu bulongolodi ebu, wakabiishibua ku lufu mu 33 B.B., ne kubandishibua bua kusomba pa nkuasa wa bumfumu wa mu diulu wa Tatuende. (Bienzedi 2:32, 33) Mu 1914, tshidimu tshikuabo tshia mushinga mukole, Yezu wakafika ku disomba pa nkuasa wende nkayende wa bu-Masiya, ne muanzu wa Mukalenge ne wa Nzuji. Bidi bimueneka ne: dilumbuluisha diakatuadijila kudi aba bavua badiamba mudibo bena nkristo, mu 1918. Pashishe, batshimunyi bela manyi bavua bafue diambedi bavua ne bua kubiishibua ku lufu ne kuya kupetangana ne Yezu mu Bukalenge buende. (1 Petelo 4:17) Uvua mubalaye muanda eu dîba diakabanjijaye Tshivulukilu tshia lufu luende pa kuambila balongi bende ne: “Ndi ndia nenu tshiovo, anu bu mudi Tatu wanyi mudie nanyi tshiovo, bua bukalenge, bua nudie ne nunue ku mesa anyi mu bukalenge buanyi, ne bua nusombe mu nkuasa ya bumfumu bua kulumbuluisha bisa dikumi ne bibidi bia Izalele.”—Luka 22:28-30.
24 Ndisanka kayipu dia kusomba pamue ne Mukalenge mu tshikondo tshia “difukulula,” ne bilondeshile tshishimikidi tshia mulambu wende mupuangane, tshiapamue nende, bafikisha bantu bena butumike ku bupuangane bua mu Edene! (Matayi 19:28; 20:28) Anu bu mudi Yone utuambila, Yezu udi uvuija batshimunyi aba “bukalenge, bakuidi bua Nzambi wende ne Tatu,” bua kusombabo pa nkuasa ya bumfumu minyunguluke nkuasa mutumbuke wa bumfumu wa Yehowa, mu diulu. (Buakabuluibua 1:6; 4:4) Buonso buetu—nansha bikale bela manyi peshi bena mu buloba bupiabupia badi batekemene kudisangisha mu mudimu wa diasulula Mparadizu—tulame mu mutshima wetu mêyi adi Yezu mutumine bena Laodisé.—2 Petelo 3:13; Bienzedi 3:19-21.
25. (a) Anu bu mu mikenji yende mikuabu, mmunyi mudi Yezu ujikija eu udiye utumina bena ku Laodisé? (b) Mmunyi mudi muena nkristo yonso ne bua kuandamuna ku mêyi a Yezu matumina tshisumbu tshia Laodisé?
25 Anu bu mu mikenji yashadi, Yezu udi ujikija eu ne dikankamija edi: “Eu udi ne matshi umvue pende tshidi spiritu wambila bisumbu!” (Buakabuluibua 3:22) Tukadi kule mu tshikondo tshia ku nshikidilu. Bijadiki bidiku bivule bidi bileja ne: dinanga nditalale munkatshi mua bukua-buena-nkristo. Kadi, bu mutudi bena nkristo balelela, tudiku mua kudisunguluja nende pa kuandamuna ne mitalu ku mukenji wa Yezu mutumina tshisumbu tshia Laodisé, eyowa, ku mikenji yonso muanda-mutekete ya Mukalenge mitumina bisumbu! Tudi mua kuenza nunku pa kudifila muetu muonso ku dikumbana dia mulayi munene wa Yezu udi utangila tshikondo tshietu, mulayi udi wamba ne: “Lumu luimpe elu lua bukalenge nelumanyishibue pa buloba bujima budi bantu base, neluikale tshimanyishilu bua matunga wonso; apu, ke nshikidilu kushishaye kulua.”—Matayi 24:12-14.
26. Ndîba kayi diakula kabidi Yezu ne Yone buludiludi, kadi neadisangishe mu dienza malu kayi?
26 Mibelu ya Yezu kudi bisumbu muanda-mutekete yashikidi apa. Neakule kabidi ne Yone anu mu nshapita wa ndekelu wa Buakabuluibua, kadi neamueneke wenza malu mu bikena-kumona bivule, tshilejilu, mu bikena-kumona bidi bitangila dikumbaja dia malumbuluisha a Yehowa. Bua mpindieu, tuanjayi kudisangisha kudi bena mu kasumbu ka Yone bua kukonkonona tshikena-kumona tshibidi tshia dikema tshisokolola kudi Yezu Kristo.
[Mêyi adi kuinshi]
a Makebulula a bintu bia kale biangula mu buloba mu bikulu peshi makolo a Laodisé akajadika dikalaku dia bintu ebi.
[Kazubu mu dibeji 73]
Dinanga dia bintu ndibengangane ne meji
Mu 1956, mufundi wa bikandakanda kampanda wakafunda ne: “Kukadi bidimu bitue ku lukama, muntu kansanga uvua ne nkuka 72, nkuka 16 ya kudiyo ivua yangatshibua bu majinga. Lelu’eu, tudi mua kuamba ne: udi ne nkuka 474, nkuka 94 ya kudiyo mikale yangatshibua bu majinga. Kukadi bidimu lukama, kuvua bintu bia bungenda-mushinga 200 bivuabo bapanyisha; lelu’eu, bintu 32 000 mbiuwule tente mu tshisalu. Majinga malelela a muntu adi makese menemene, kadi, nkuka yende idi bungi kabuyi kubala.” Mu matuku etu aa, batu’amu batuambila ne: bubanji ne bintu bia ku mubidi ke bintu bidi bikengedibua mu nsombelu. Nenku, bavule mbafike ku dilengulula mubelu eu wa mu Muambi 7:12: “Meji adi ambuluisha bua kukuba amu bu mudi mfranga yambuluisha bua kukuba; kadi, bulenga bua dimanya, mbua padi meji alama muenabi ne muoyo.”
[Tshimfuanyi mu dibeji 67]
Mâyi avua afika mu Laodisé avua tshiuyuya tshibi tshitambe. Bena nkristo ba ku Laodisé bavua ne mmuenenu udi kayi usankisha wa tshiuyuya