TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • re nshap. 26 dib. 171-176
  • Bualu bunsantu busokoka bua Nzambi—Nkomenu wabu wa butumbi!

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bualu bunsantu busokoka bua Nzambi—Nkomenu wabu wa butumbi!
  • Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Yehowa udi wangata butumbi buende
  • Diakabi kudi banyangakaji!
  • Monayi mushete wa tshiovo tshiende!
  • Bipupu bia Yehowa pa bukua-buena-nkristo
    Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
  • Malu manene a mu mukanda wa Buakabuluibua—Tshitupa tshia 1
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2009
  • Mukenji musheme ne wa bululu
    Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
  • Bukalenge bua Nzambi ntshinyi?
    Bible utu ulongesha tshinyi menemene?
Tangila bikuabu
Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
re nshap. 26 dib. 171-176

Nshapita wa 26

Bualu bunsantu busokoka bua Nzambi​—Nkomenu wabu wa butumbi!

1. (a) Mmunyi mudi Yone utumanyisha ne: bualu bunsantu busokoka bua Nzambi budi bukumbana? (b) Bua tshinyi biluilu bia banjelu bidi biakula ne dîyi dikole?

UTSHIDI muvuluke miaku ya ditshipa nayi tshieleka miamba kudi muanjelu wa bukole mifunda mu Buakabuluibua 10:1, 6, 7 anyi? Udi umanyisha ne: “Kakuakunenga kabidi lupolo to; kadi, mu matuku a diela mpungi kudi muanjelu wa muanda-mutekete, pikalaye pa kuela mpungi wende, ke pakumbana bualu bunsantu busokoka bua Nzambi, bilondeshile lumu luimpe luakamanyishaye bapika bende baprofete.” Dîba difunda kudi Yehowa diakumbanyi didi mpungi eu wa ndekelu wa muanda-mutekete ne bua kuedibua. Kadi, mmunyi muakumbana bualu bunsantu busokoka? Yone udi utuambila bualu ebu ne disanka divule. Udi ufunda ne: “Ne muanjelu wa muanda-mutekete wakela mpungi wende. Ne mêyi makole akumvuika mu diulu amba ne: ‘Bukalenge bua pa buloba buakulua bukalenge bua Mukalenge wetu ne bua Kristo wende, ne neakokeshe kashidi ne kashidi.’” (Buakabuluibua 11:15) Biluilu ebi bia banjelu bidi ne kabingila kashindame bua kuakula ne dîyi dikole, eyowa, nansha ne dîyi dia dikubakuba, bualu miaku eyi ikena kupua muoyo idi ne mushinga munene mu diulu ne pa buloba bujima. Idi ne mushinga wa difila muoyo peshi lufu kudi bukua-bifukibua bionso bidi ne muoyo.

2. Ndîba kayi ne nku muanda kayi kudi bualu bunsantu busokoka bua Nzambi bufikishibua ku dikumbana dia ditshimuna?

2 Bualu bunsantu busokoka buafiki ku nkomenu wabu wa disanka! Ne butumbi ne bulengele, mbufikishibue ku dikumbana dia ditshimuna mu 1914, pavua Mukalenge Yehowa mubanjije Kristo wende bu Mukalenge tshindondi. Pa kutumika mu dîna dia Tatuende, Yezu Kristo udi utuadija kukokesha munkatshi mua bulongolodi bua bantu bena buluishi. Bu mudiye Dimiinu dilaya, udi upeta bukokeshi bua bukalenge bua kubutula Nyoka ne ndelanganyi yende, ne kupingaja ditalala dia mparadizu pa buloba. (Genese 3:15; Musambu wa 72:1, 7) Bu mudiye Mfumu Masiya, nenku, Yezu neakumbaje Dîyi dia Yehowa ne neabingishe Tatuende, “Mukalenge wa tshiendelele,” udi ne bua kukokesha “kashidi ne kashidi” bu Mfumu Munene.​—1 Timote 1:17.

3. Nansha mutuye Mukalenge mu bikondo bionso, bua tshinyi Yehowa Nzambi wakalekelela dikalaku dia mishindu mikuabo ya bukokeshi pa buloba?

3 Kadi, mmushindu kayi udi ‘bukalenge bua pa buloba . . . bulue bukalenge bua Mukalenge wetu,’ Yehowa? Yehowa Nzambi katupu Mukalenge mu bikondo bionso anyi? Kabiyi mpata, bualu muena Lewi Azafe wakimba ne: “Nzambi ng’wanyi Mukalenge katshia ku bikondo bia kalekale.” Ne mukuabo mufundi wa misambu wakamanyisha ne: “Yehowa nkayende walu mukalenge! . . . Nkuasa webe wa butumbi mmujadika bikole katshia ku bikondo bia kalekale; udiku katshia ku bikondo kabiyi kumanya.” (Misambu 74:12; 93:1, 2) Kadi, ku meji ende, Yehowa wakalekelela bua makokeshi a mishindu mikuabo kuikalawu pa buloba. Nenku, tshilumbu tshijula mu Edene, tshia kumanya bikala muntu mua kudikokesha nkayende kabiyi ku diambuluisha dia Nzambi, tshiakafidibua ku diteta bua kujikija mpata. Bukokeshi bua muntu mbupangile bikuate ne luse. Ke tshidi tshijadika bulelela bua mêyi aa a muprofete wa Nzambi wakamba ne: “O Yehowa, ndi mumanye bimpe ne: muntu mupatula ku buloba kêna ne bukenji bua kuludika njila wende. Muntu udi wenda kêna ne bukokeshi bua kulombola dikasa diende.” (Yelemiya 10:23) Katshia ku mpekatu wa baledi betu ba kumpala, buloba bujima budi bantu base budi ku bukokeshi bua “nyoka wa kale,” Satana. (Buakabuluibua 12:9, Luka 4:6) Dîba diakumbanyi dia kutuala mashintuluka manene! Bua kubingisha bulelela bua butumbi buende ku mutu kua bionso, Yehowa udi utuadija kukokesha pa buloba mu mushindu mupiamupia, mbuena-kuamba ne: ku butuangaji bua Bukalenge buende bua Masiya.

4. Pakatuadija kumvuika miadi ya mpungi mu 1922, ntshinyi tshiakazangikibua? Umvuija.

4 Pakatuadija kumvuika miadi ya mpungi muanda-mutekete mu 1922, mpuilu wa Balongi ba Bible muenza ku Cedar Point, mu Etats-Unis, wakazangika muyuki wa J. F. Rutherford, mushindamene pa mvese eu wa Mifundu: “Bukalenge bua mu diulu bukadi pabuipi.” (Matayi 4:17, Mukenji Mulenga) Muyuki eu wakajika ne mêyi aa: “Pikalabi nanku, pinganayi mu budimi, ô nuenu bana ba Nzambi muena-kuulu! Vualayi biamvita bienu! Ikalayi bena bupuekele, batabale, benji ba mudimu, bena bukitu! Ikalayi bena lulamatu ne bantemu balelela ba Mukalenge. Ndayi batangile kumpala mu mvita too ne palua Babilone tshipela. Manyishayi mukenji mu miaba yonso. Bukua-bantu buonso badi ne bua kumanya ne: Yehowa udi Nzambi ne Yezu Kristo udi Mfumu wa bamfumu ne Mukalenge wa bakalenge. Edi ndituku dia matuku wonso. Monayi, Mukalenge udi ukokesha! Nudi bambi-baseleshi bende. Ke bua tshinyi: Manyishayi, manyishayi, manyishayi Mukalenge ne bukalenge buende!” Bukalenge bua Nzambi bulombola kudi Kristo Yezu buvua buteka kumpala, ke tshivua tshitamba kutungunuja mudimu wa kumanyisha Bukalenge, uvua kabidi ne malumbuluisha mamanyisha dîba diakela banjelu mpungi yonso muanda-mutekete.

5. Mu 1928, ntshinyi tshiakenzeka mu mpuilu wa Balongi ba Bible uvua muzangike diedibua dia mpungi wa muanda-mutekete?

5 Muadi wa mpungi wa muanjelu wa muanda-mutekete wakumvuika tshiakabidi mu bikondo binene bia mpuilu wa Balongi ba Bible muenza ku Detroit, Michigan, mu Etats-Unis mu dia 30 Kashipu​—dia 6 Tshimungu 1928. Musangu awu, bakatumika ne station ya tudiomba 107 tusuikakaja. Tshikandakanda tshia The New York Times tshiakakula bua tudiomba tusuikakaja etu bu ‘tshiabanyi tshia ngumu tshia katshia ne katshia ne tshitudishi tshia mfranga ya bungi.’ Bateleji bakanyisha ne musangelu “Dipangadika dikole bua diakabi dia Satana, kadi bua butumbi bua Yehowa,” divua dimanyisha dikuluka dia Satana ne bulongolodi buende bubi ku Armagedon, ne dipikudibua dia banangi buonso ba buakane. Ne disanka, bakokeshibue ba Bukalenge bua Nzambi batumikidi ba mikenji bakapeta mukanda wa mabeji 368 uvua ne tshiena-bualu tshia Government (Mbulamatadi). Mukanda eu uvua utuala bijadiki bishindame menemene bia se: “Nzambi mmuteke Mukalenge muela manyi wende mu nkuasa wende wa butumbi mu 1914.”

Yehowa udi wangata butumbi buende

6. Mmunyi mudi Yone ulonda dimanyisha dia dibanjija dia Kristo mu Bukalenge bua Nzambi?

6 Kristo mmubanjija bu Mukalenge mu Bukalenge bua Nzambi​—ndisanka kayipu didi lumu elu lutuala! Yone udi ulonda ne: “Ne bakulu makumi abidi ne banayi bavua basombe kumpala kua Nzambi mu nkuasa yabo ya bumfumu bakatua mpala panshi ne kutendelela Nzambi, bamba ne: ‘Tudi tukusakidila, Yehowa Nzambi Wa-Bukole-Buonso, Eu udiku ne uvuaku, bualu wangatshi bumfumu buebe bunene ne watuadiji kukokesha bu mukalenge.’”​—Buakabuluibua 11:16, 17.

7. (a) Mmunyi muvua bashadile ba ku bakulu 24 ba mu tshimfuanyi batshivua pa buloba bêle Yehowa Nzambi tuasakidila? (b) Mmumyi muvua aba ba ku bakulu 24 bavua babiishibue ku lufu bua kupiana miaba yabo mu diulu benze pabo muomumue?

7 Bakulu 24 ke badi bela Nzambi tuasakidila mushindu’eu; badi tshimfuanyi tshia bana babo ne Kristo bela manyi mu mianzu yabu ya mu diulu. Bituadije ku 1922, bashadile ba ku bela manyi aba 144 000 mbaditue ne kasuki mu mudimu wakatuadija ne diela dia mpungi. Bakafika ku dijingulula menemene mushinga wa tshimanyinu tshitela mu Matayi 24:3-25:46. Kadi, ku ntuadijilu wa dituku dia Mukalenge, bena nkristo nabo bela manyi bakavua bamane ‘kudileja bena lulamatu, too ne ku lufu,’ bakabiishibua ku lufu bua kupiana mianzu yabo mu diulu, nunku, mpindieu bavua mua kuleja mpala wa kasumbu kajima ka bela manyi 144 000 pa kutua mpala panshi, bua kupa Yehowa lumu. (Buakabuluibua 1:10; 2:10) Ndianyisha kayipu didibo baleja buonso buabo Mfumu wabo Munene bua mudiye kayi munengeshe dikumbana dia bualu buende bunsantu busokoka!

8. (a) Diedibua dia mpungi muitanu divua ne buenzeji kayi pa matunga? (b) Matunga avua makuatshile banganyi tshiji?

8 Ku lukuabu luseke, diela dia mpungi wa muanda-mutekete kadiena dituadila matunga disanka nansha dikese. Tshikondo tshiakumbanyi bua wowo kumanya tshidi tshiji tshia Yehowa tshiumvuija. Ke tshidi Yone umvuija ne: “Kadi, matunga akafika munda, ne tshiji tshiebe tshiakalua, ne tshikondo tshijadika tshiakumbanyi bua kulumbuluisha bafue, bua kupesha bapika bebe baprofete difutu diabo, ne bansantu, ne aba badi batshina dîna diebe, bakese ne banene, ne bua kubutula aba badi banyanga buloba.” (Buakabuluibua 11:18) Bituadije ku 1914, matunga a mu bulongolodi ebu mmaleje patoke tshiji tshiawu, amue kudi makuabu, kabidi ne kudi Bukalenge bua Nzambi, ne nangananga kudi bantemu babidi ba Yehowa.​—Buakabuluibua 11:3.

9. Mmushindu kayi udi matunga manyange buloba, ne ndipangadika kayi didi Nzambi muangate mu muanda eu?

9 Mu kupita kua bidimu, matunga mmanyange buloba ku mvita yawu ya munanunanu ne ku bukubi bubi bua bintu bidipu. Kadi, bituadije ku 1914, dinyangakaja edi diakadiunda bikole bikuate ne buowa. Lukuka lua kupeta bia bungi ne kunyanga kua bidi pa buloba mbifikishe ku didiunda dia bipeela ne ku diatula dia bitupa bia buloba bia bufuke. Kuloka kua mamata a manga a acide ne mabungi a manga a lulengu adi amuangalajibua mu kapepa mbinyuke bitupa binene bia buloba. Madimi a biakudia mmanyanguke ne manga mabi. Kapepa ne mâyi mbiuwule tente ne bukoya budi bukebesha lufu ne masama. Bishadila bia mu biapu ne matanda mbilue njiwu ya lufu bua bionso bidi ne muoyo pa buloba ne mu mâyi. Tshimue tshikondo, matunga avua ne bingoma bia bombe atomike akateka bukua-bantu bujima mu njiwu ya dibutudibua ne dishidisha buloba. Diakalenga, Yehowa ‘neabutule aba badi banyanga buloba’; neakumbaje dilumbuluisha diende pa bantu aba babi ne bena lutambishi badi bakebesha nsombelu eu mubipe wa tshisombedi tshietu. (Dutelonome 32:5, 6; Musambu wa 14:1-3) Nenku, Yehowa udi wenza bua se: diakabi disatu difikishe bantu babi aba ku difutshibua bilondeshile bubi buabu.​—Buakabuluibua 11:14.

Diakabi kudi banyangakaji!

10. (a) Diakabi disatu ntshinyi? (b) Mmu ngumvuilu kayi mudi diakabi disatu dituale bipeta bibi kupita kukengeshibua?

10 Monayi diakabi disatu. Didi dilua ne lukasa luonso! Ke mushindu mulongolola kudi Yehowa bua kujimija aba badi banyanga “tshidiatshilu tshia makasa” ende, buloba ebu bulengele budi tshisombedi tshietu. (Yeshayi 66:1) Diakabi edi ndikeba kudi Bukalenge bua Masiya, bualu bunsantu busokoka bua Nzambi. Bena lukuna ba Nzambi, ne nangananga bamfumu ba bukua-buena-nkristo, bakakengeshibua kudi makenga a diakabi abidi a kumpala malondangane, dia mpasu ne dia biluilu bia bena tubalu; kadi, diakabi disatu difila kudi Bukalenge bua Yehowa yeye nkayende didi ne bipeta bibi bidi bitamba kukengesha. (Buakabuluibua 9:3-19) Nedikume ne mukumu wa lufu pa kubutula nsangilu wa bantu bena tshinyangu ne bamfumu babo. Nebikale bu tshipeta tshia nkomenu wa dilumbuluisha dia Yehowa ku Armagedon. Bidi’amu bu muakabimanyisha Danyele se: “Ne mu matuku a bakalenge abu [balombodi badi banyanga buloba], Nzambi wa mu diulu neateke bukalenge budi kabuyi mua kubutudibua tshiendelele. Ne bukalenge ebu kabuakuya kudi tshisamba tshikuabo. Nebuboze makalenge aa wonso ne nebuatue tshisaala, ne buobu buine nebushaleku bua bikondo bikena-kujadika.” Amu bu mukuna munenanenayi ne mutumbuke, Bukalenge bua Nzambi nebukokeshe pa buloba buvuijibue muaba wa butumbi, pa kubingisha butumbi bua Yehowa ne pa kutuadila bantu disanka dia kashidi.​—Danyele 2:35, 44; Yeshayi 11:9; 60:13.

11. (a) Mmulongolongo kayi wa mianda ya disanka idi mulayi umvuija? (b) Mbuimpe kayi bukena-butuakanyine budi bupeshibua bantu, ne mmu mushindu kayi ne nkudi nganyi?

11 Diakabi disatu nditua munyima kudi mulongolongo wa mianda ya disanka yenzeka ku kakese ku kakese mu dituku dia Mukalenge. Dîba diakumbanyi ‘bua kulumbuluisha bafue, ne bua Nzambi kupesha bapika bende baprofete difutu, ne bansantu, ne aba badi batshina dîna diende.’ Abi bidi biumvuija dibiishibua ku bafue. Bua bansantu, bela manyi bakavua balale mu lufu, dibiishibua edi didi dienzeka ku ntuadijilu wa dituku dia Mukalenge. (1 Tesalonike 4:15-17) Pakumbana tshikondo, bashadile ba ku bansantu aba badi baya kupetangana nabu ku dibiishibua dia mu mubunyi wa dîsu. Bakuabo bantu nebafutshibue pabo, pamue ne bapika ba Nzambi, baprofete ba mu bikondo bia kale ne bantu bakuabo buonso bakafika ku ditshina dîna dia Yehowa, nansha bikale bena mu musumba munene wapanduka ku dikenga dinene peshi ba ku “bafue, banene ne bakese,” bapingajibua ku muoyo mu Bukokeshi bua bidimu tshinunu bua Kristo. Bu mudi Mukalenge Masiya wa Nzambi muikale ne nsapi ya lufu ne ya Hadès, bukokeshi buende bua Bukalenge budi bumupetesha mushindu wa kufila muoyo wa kashidi kudi aba buonso badi bajinga kupeta dipa edi dia mushinga mukole. (Buakabuluibua 1:18; 7:9, 14; 20:12, 13; Lomo 6:22; Yone 5:28, 29) Nansha bikale bua muoyo ukena-ufua mu mawulu anyi bua muoyo wa kashidi pa buloba, dipa edi dia muoyo mbuimpe bukena-butuakanyine bua kudi Yehowa, ne bapetshi ba disanka edi badi ne bua kusakibua ku dileja dianyisha diabo bua kashidi.​—Ebelu 2:9.

Monayi mushete wa tshiovo tshiende!

12. (a) Bilondeshile Buakabuluibua 11:19, ntshinyi tshidi Yone umona mu diulu? (b) Mushete wa tshiovo uvua tshimfuanyi tshia tshinyi, ne ntshinyi tshiakawufikila payile Izalele ku bupika ku Babilone?

12 Yehowa udi ukokesha! Ku butuangaji bua Bukalenge buende bua Masiya, udi ukokesha bukua-bantu mu mushindu wa dikema. Ke tshidi tshijadikibue ku bidi Yone umona pashishe: “Ne ntempelo sanktuere wa Nzambi udi mu diulu wakunzuludibua, ne mushete wa tshiovo tshiende wakamonyibua mu ntempelo sanktuere wende. Ne kuakenzeka mipenya ne mêyi ne makubakuba ne tshikumina ne mvula mukole wa mabue.” (Buakabuluibua 11:19) Eu ke muaba umuepele udibo batele mushete wa tshiovo tshia Nzambi mu mukanda wa Buakabuluibua. Mushete uvua tshimanyinu tshidi tshimueneka tshia dikalaku dia Yehowa munkatshi mua tshisamba tshiende, Izalele. Mu tabernakle, ne pashishe mu ntempelo muibaka kudi Solomo, mushete uvua mulama mu Muaba Mutambe-Bunsantu. Kadi, pakaya Izalele mu bupika ku Babilone mu 607 K.B.B., Yeruzaleme wakabutudibua ne mushete wa tshiovo wakajimina. Muanda eu wakenzeka tshikondo tshivua baleji-mpala ba nzubu wa Davidi balekele ‘kusomba mu nkuasa wa butumbi wa Yehowa bu bakalenge.’​—1 Kulondolola 29:23.a

13. Dimueneka dia mushete wa tshiovo tshia Nzambi mu ntempelo sanktuere wa mu diulu wa Nzambi didi dileja tshinyi?

13 Mpindieu, kunyima kua bidimu bipite pa 2 600, mushete udi umueneka kabidi. Kadi, mu tshikena-kumona tshia Yone, mushete eu kawena mu ntempelo kampanda pa buloba to. Udi mu sanktuere wa ntempelo wa mu diulu wa Nzambi. Yehowa udi ukokesha tshiakabidi ku butuangaji bua mukalenge wa ku ndelanganyi ya dîku dia butumbi dia Davidi. Kadi musangu’eu, Mukalenge Kristo Yezu mmubanjija mu Yeruzaleme wa mu diulu​—muaba muzangame ne mulengele udiye ukumbaja, biangatshile ku muine muaba eu, malumbuluisha a Yehowa. (Ebelu 12:22) Ke tshiatulongesha nshapita idi ilonda ya Buakabuluibua.

14, 15. (a) Mu Izalele wa kale, nnganyi nkayende uvua mua kumona mushete wa tshiovo, ne mbua tshinyi? (b) Mu ntempelo sanktuere wa Nzambi, mbanganyi badi bafika ku dimona mushete wa tshiovo?

14 Mu Yeruzaleme wa kale wa pa buloba, Mushete uvua musokoka ku mêsu kua bena Izalele mu tshi-bungi tshiabu, nansha kua bakuidi bine bavua basadila mu ntempelo, bualu uvua mu Muaba Mutambe-Bunsantu, ne tshilamba tshikudika tshivua tshitapulula muaba eu ne Muaba Munsantu. (Nomba 4:20; Ebelu 9:2, 3) Amu muakuidi munene ke uvua mua kuumona pavuaye ubuela mu Muaba Mutambe-Bunsantu musangu umue ku tshidimu, mu Dituku dia Dibuikidila. Nansha nanku, padibo bunzulula ntempelo sanktuere mu diulu, mushete wa mu tshimfuanyi udi umueneka, ki ng’amu kudi Muakuidi Munene wa Yehowa, Yezu Kristo, apo ne kudi bakuidi-bindondi bende 144 000, pamue ne Yone.

15 Ba kumpala ku dibiishibua mu diulu badi bamuena mushete eu wa mu tshimfuanyi pabuipi menemene, bualu, bu mudibo ba ku bakulu 24, mbamane kusomba pa miaba yabo banyunguluke nkuasa wa butumbi wa Yehowa. Pa bidi bitangila bena mu kasumbu ka Yona badi pa buloba, spiritu wa Yehowa wakabapesha butoke bua kusungulujabo dikalaku Diende mu ntempelo Wende wa mu nyuma. Kuvua kabidi bimanyinu bivua bikoke ntema ya bukua-bantu mu tshi-bungi tshiabu pa muanda eu wa dikema. Mu tshikena-kumona tshia Yone, badi bakulamu bua mipenya, mêyi, makubakuba, tshikumina ne mvula wa mabue. (Fuanyikija ne Buakabuluibua 8:5.) Abi ntshimfuanyi tshia tshinyi?

16. Mmunyi muvuaku kuenzeke mipenya, mêyi, makubakuba, tshikumina ne mvula mukole wa mabue?

16 Bituadije ku 1914, kuakenzeka dikondakana dinene mu mianda ya bukua-bitendelelu. Kadi, diakalenga, “tshikumina” etshi tshivua tshilonda munyima kudi mêyi malamika Nzambi, avua amanyisha mukenji mumvuike bimpe pa Bukalenge buende bukadi bubanjija mpindieu. ‘Makubakuba a kudimuija nawu’ mafume mu Bible akatuadija kutayika. Anu bu mipenya, bukenke buakamueka ne kumuangalajibua, e kutualabo bujinguludi pa Dîyi dia buprofete dia Nzambi. “Mvula mukole wa mabue,” tshimfuanyi tshia malumbuluisha a Nzambi, wakadituta pa bukua-buena-nkristo ne bitendelelu bia dishima mu tshi-bungi tshiabi. Bionso ebi bivua mua kukoka ntema ya bantu. Diakabi, amu bu bantu ba mu Yeruzaleme mu tshikondo tshia Yezu, bavule bakapanga kusunguluja dikumbana dia bimanyinu ebi bia mu Buakabuluibua.​—Luka 19:41-44.

17, 18. (a) Diela mpungi kudi banjelu muanda-mutekete ndituadile bena nkristo baditshipe kudi Nzambi bujitu kayi? (b) Mmushindu kayi udi bena nkristo bakumbaja mudimu wabo?

17 Banjelu muanda-mutekete mbatungunuke ne kuela mpungi yabo, bamanyisha mianda ikena kupua muoyo idi yenzeka pa buloba. Bena nkristo baditshipe kudi Yehowa badi ne bujitu bunene bua kutungunuka ne kumanyisha ngumu eyi kudi bena mu bulongolodi ebu. Ndisanka kayipu didibo badifila nadi mu mudimu’eu! Bu tshijadiki: anu mu bidimu 20, bituadije mu 1986 too ne mu 2005, mêba mapitshisha mu mudimu tshiapamue ku tshidimu tshionso mmavule misangu isua kutua ku ibidi​—kumbuka ku mêba 680 837 042 e kufika ku 1 278 235 504. Bushuwa, “bualu bunsantu busokoka bua Nzambi pa bidi bitangila lumu luimpe,” mbumanyishibue “too ne ku mfudilu kua buloba budi bantu base.”​—Buakabuluibua 10:7; Lomo 10:18.

18 Bikena-kumona bikuabo mbituindile mpindieu, bualu malongolola a Bukalenge bua Nzambi adi atungunuka ne kusokolodibua.

[Mêyi adi kuinshi]

a Mushikuluji-mufundi wa mianda ya kale, muena Roma, Tacite, udi ulonda ne: pakakuatabo Yeruzaleme mu 63 K.B.B. ne pakabuela Cneius Pompeius mu sanktuere wa ntempelo, wakamusangana mutupu. Mushete wa tshiovo kawutshivuamu to.​—History, mukanda wa Tacite, 5. 9.

[Kazubu mu dibeji 173]

Malu manene a bumanyishi bua dilumbuluisha dia Yehowa mafuane diedibua dia mpungi

1. 1922, Cedar Point, Etats-Unis: Kuyobola kua bamfumu ba bukua-buena-nkris­to mu malu a Nzambi, a tshididi ne mu bungenda-mushinga, babalomba bua kubingisha dipangika diabo pa bidi bitangila kufila ditalala, dilubuluka ne diakalenga. Bukalenge bua Masiya ke ditekemena dia ndekelu..

2. 1923, Los Angeles, Etats-Unis: Muyuki wa patoke udi ne tshiena-bualu tshia “Matunga wonso adi enda matangile ku Armagedon, kadi, miliyo ya bantu badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha kakese,” udi ubikila “mikoko” minangi ya ditalala bua kumbuka mu mbuu wa lufu wa bukua-bantu.

3. 1924, Columbus, Ohio, Etats-Unis: Bamfumu ba bitendelelu badi baditumbisha ne babenga bua kumanyisha Bukalenge bua Masiya mbateka ku tshilumbu. Bena nkris­to balelela badi ne bua kumanyisha didisombuela dia Nzambi ne kusamba bukua-bantu budi mu dibungama.

4. 1925, Indianapolis, Etats-Unis: Mukenji wa ditekemena, mubengangane ne mîdima ya mu nyuma ya mu bukua-buena-nkris­to, udi umanyisha dilaya dia mpatshi dia ditalala, dia dilubuluka, dia makanda a mubidi malenga, dia muoyo, dia budikadidi ne dia diakalenga dia kashidi ku butuangaji bua Bukalenge.

5. 1926, Londres, Angleterre: Tshipupu tshifuane kuitshikila kua mpasu tshidi tshidituta pa bukua-buena-nkris­to ne bamfumu babu; tshidi tshitandula dimansha diabo dia Bukalenge bua Nzambi ne tshimanyisha diledibua dia mbulamatadi eu wa mu diulu.

6. 1927, Toronto, Canada: Dibikila, dienza bu kudi biluilu bia bena tubalu, didi disaka bantu ku dipatuka mu bukua-buena-nkris­to ne ku dikokela ne muoyo umue Yehowa Nzambi, Mukalenge wende ne Bukalenge buende.

7. 1928, Detroit, Michigan, Etats-Unis: Dipangadika diangata bua kumanyisha diakabi diafikila Satana ne bua kubingisha Yehowa didi dileja patoke se: Mukalenge muela manyi wa Yehowa mubanjija mu 1914 ukadi pa kubutula bulongolodi bubi bua Satana ne kupikula bukua-bantu.

[Kazubu mu dibeji 175]

Dinyanga dia buloba

“Ku minute isatu yonso, kudi kujimina tshitupa tshia diitu difunfule mu rejon idi mvula iloka bunene bua tshipalu tshia ndundu. . . . Dijimina dia diitu dia kalekale didi difikisha ku dijimina dia binunu ne binunu bia mishindu ya nyama ne mitshi.”​—Illustrated Atlas of the World (Rand McNally).

“Mu bidimu nkama ibidi bia dishidimuka, [Majiba Manene (a ku Amerike)] mmalue pawu diala dia bukoya ditambe bunene dia pa buloba.”​—The Globe and Mail (Canada).

Mu Tshisanga 1986, Ditayika dia tshingoma mu tshiapu kampanda tshia bingoma bia nikleere ne kapia kakalaluka pashishe ku Tchernobyl, ku Union Soviétique [wa kale], “divua muanda mutambe bunene mu ditayisha dia bingoma bia nikleere . . . katshia tshimenga tshia Hiroshima ne tshia Nagasaki biedibua bombe.” Dimuangalaka dia “manga a acide a lulengu mu kapepa, mu mâyi ne pa buloba divua dipite ne kule bungi bua manga wonso a acide mamiamina kudi bingoma bia nikleere pa kuteta bukole buabi ne pa kutayika kuabi.”​—JAMA; The New York Times.

Ku Minamata, Japon, tshiapu kampanda tshia manga tshiakapongolola lulengu lua méthylmercure mu mâyi. Kudia kua mishipa ne binkomfi bikisa ne manga aa kuakakebela bantu disama dipiadipia dia Minamata (MD), “kusama kua tujilu tua mutu kua munanunanu. . . . Mu 1985, bantu 2 578 bakapia disama edi ku ditunga dia Japon.”​—International Journal of Epidemiology.

[Kazubu mu dibeji 176]

Mamanyisha a bujitu a mu Buakabuluibua 11:15-19 adi mbangilu bua bikena-kumona bidi bilonda ebi. Buakabuluibua nshapita wa 12 udi upingana tshianyima pa kusulakaja menemene mamanyisha manene menza mu Buakabuluibua 11:15, 17. Nshapita wa 13 udi ne mumvuija a nshindamenu bua Buakabuluibua 11:18, bualu, udi umvuija ntuadijilu ne dikola dia bulongolodi bua tshididi bua Satana budi bunyangishe buloba. Nshapita wa 14 ne wa 15 idi ituala mumvuija malabale pa bidi bitangila malumbuluisha a Bukalenge masuikakaja ku diedibua dia mpungi wa muanda-mutekete ne ku diakabi disatu.

[Bimfuanyi mu dibeji 174]

Yehowa “neabutule aba badi banyanga buloba”

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu