Nshapita Wa Muanda-mutekete
Diumvuija dia tshidi Nzambi mulekele malu mabi
1, 2. (a) Bu Yehowa mushipe diakamue bantomboji ba mu Edene abu, tshivua mua kutuenzekela ntshinyi? (b) Mmalu kayi adi Yehowa mutulongoluele ne dinanga dionso?
YAKOBA wakamba ne: “Bidimu bianyi mbikese ne bia makenga kabidi.” (Genese 47:9, MMM) Yobo wakamba pende ne: muntu ‘udi ne matuku makese a muoyo ne udi muwule tente ne ntatu.’ (Yobo 14:1) Anu bu buobu, ba bungi ba kutudi mbamone ntatu ne tunsungasunga, mbapetakane mene ne njiwu. Kadi, diledibua dietu kadivua dileje ne: Nzambi mmuena kansungasunga to. Bushuwa, katuena ne lungenyi ne mubidi bipuangane to, ne katuena mu Mparadizu muvua Adama ne Eva ku ntuadijilu to. Kadi tshivua mua kuikala tshienzeke bu Yehowa mubashipe diakamue anu pakamutombokelabu apu ntshinyi? Nansha muvuaku kakuyi mua kuikala disama nansha dimue, tunyinganyinga peshi lufu, tuetu bantu katuvua mua kuikalaku petu to; katuvua mua kuikala baledibue to. Kadi bua luse, Nzambi wakanji kushila Adama ne Eva tshikondo bua kulelabu bana, nansha muakalua bana abu kupiana dipanga bupuangane. Kabidi, ku diambuluisha dia Kristo, Yehowa wakalongolola bua tupetulule tshivua Adama mujimije, tuambe ne: muoyo wa tshiendelele mu buloba bukudimuna mparadizu.—Yone 10:10; Lomo 5:12.
2 Kabienaku bituenza disanka bua kutekemena muoyo wa tshiendelele mu ndongoluelu wa malu mupiamupia mu Mparadizu, mutuikala katuyi kabidi ne masama, dibungama, tunyinganyinga ne lufu, katuyi kabidi tumona bantomboji anyi? (Nsumuinu 2:21, 22; Buakabuluibua 21:4, 5) Kadi Bible udi utumanyisha ne: nansha mudi lupandu luetu tuetu luikale ne mushinga wa bungi kutudi ne ku mêsu kua Yehowa, kudi kabidi bualu bukuabu bunene budi butangila muanda eu.
Bua dîna diende dinene
3. Malu avua Yehowa mulongolole bua buloba ne bantu avua atangila tshinyi?
3 Dîna dia Nzambi didi ne muaba munene mu dikumbana dia malu adiye mulongolole bua buloba ne bantu. Dîna diende edi: Yehowa, didi diumvuija ne: “Udi uvuija.” Nunku, dîna dia Yehowa didi difila lungenyi lua ne: yeye udi Mukalenge Mutambe Bunene, Mulongolodi wa malu ne muakumbaji, ne Nzambi wa bulelela. Bu mudi Yehowa muikale mfumu munene, dîna diende ne malu onso adi aditangila bidi ne bua kunemekibua bikole bu mudibi bikengela, kabidi bantu bonso badi ne bua kumutumikila bua ditalala ne diakalenga kuikalabi munkatshi mua bifukibua bionso.
4. Yehowa uvua mulongolole tshinyi bua buloba?
4 Kunyima kua mumane kufuka Adama ne Eva, Yehowa wakabapesha mudimu. Wakabumvuija bimpe ne: uvua ujinga bua bakokeshe buloba bujima (mmumue ne: badiundishe, balabaje Mparadizu), ne bana bavuabu ne bua kulela buwulepu tente. (Genese 1:28) Dijinga diende edi divua mua kukumbana peshi kubenga kukumbana bua mpekatu wabu anyi? Bivua mua kufuisha dîna dia Yehowa Nzambi Wa-Bukole-Buonso bundu bukole bu yeye mupange bua kukumbaja tshivuaye mulongolole bua buloba ebu ne bua bantu!
5. (a) Ndîba kayi divua bantu ba kumpala mua kufua bu buobu mua kudia tshimuma tshia mutshi wa dimanya dia malu mimpe ne malu mabi? (b) Mmunyi muvua Yehowa mukumbaje mêyi ende adi mu Genese 2:17, eku unemeka tshikavuaye mulongolole bua buloba?
5 Yehowa wakambila Adama ne Eva ne: buobu babenge kumutumikila ne badie tshimuma tshia dimanya dia malu mimpe ne mabi, bavua ne bua kufua “mu dituku” divuabu batshidia adi. (Genese 2:17) Anu mukavua Yehowa mumane kuamba, wakabapesha dinyoka anu mu dituku menemene diakenzabu mpekatu adi ne kubafundilaye tshibawu tshia lufu. Ku mêsu kua Nzambi, Adama ne Eva bakafua amu dituku adi. Kadi bua kukumbaja tshivuaye mulongolole bua buloba, Yehowa wakabalekela bua kuanjibu kulela bana ne kuenzabu dîku bangabanga ne kufuabu. Nansha nanku, bu mudi Nzambi umona bidimu 1 000 anu bu dituku dimue, pakashikila matuku a muoyo a Adama ne bidimu 930, bivua anu mu “dituku” dimue ku mêsu kua Nzambi. (2 Petelo 3:8; Genese 5:3-5) Nunku Yehowa wakaleja muvua mêyi ende malelela pa bidi bitangila dîba divua dinyoka adi ne bua kufidibua, ne lufu lua Adama ne Eva kaluakapangisha dijinga dia Yehowa bua buloba bua kukumbanadi to. Kadi bakanji kushilaku bantu bapange bupuangane, bia muomumue ne bantu babi tshikondo bule kampanda tshia kuanjibu kuikala ne muoyo.
6, 7. (a) Bilondeshile Ekesode 9:15, 16, bua tshinyi Yehowa mmulekele bua malu mabi atungunuke mu tshikondo bule kampanda? (b) Bua Palô, mmushindu kayi uvua Yehowa muleje bukole buende, ne mmunyi muvua dîna Diende dimanyishibue? (c) Tshienzeka ntshinyi pafika bulongolodi ebu bubi budiku mpindieu ku ndekelu kuabu?
6 Mêyi avua Yehowa muambile mfumu wa ditunga dia Ejipitu mu tshikondo tshia Mose adi aleja kabidi tshivua Nzambi mulekele malu mabi. Pakabenga Palô bua bena Isalele kumbuka mu Ejipitu, Yehowa kakamupesha diakamue dinyoka to. Bipupu dikumi biakakuata bantu mu ditunga adi, e kulejabi bukole budi nabu Yehowa mu mishindu ya dikema. Pakamanyisha Yehowa tshipupu tshia muanda-mutekete, wakambila Palô ne: Uvua mua kuikala mumushipe yeye ne bantu bende, mubajimije bonso pa buloba. Wakamba ne: “Kadi ndi mukulekele ne muoyo bua kukuleja bukole buanyi, bua batumbishe dina dianyi pa buloba bujima.”—Ekesode 9:15, 16, MMM.
7 Bulelela, pakasungila Yehowa bena Isalele, dîna diende diakamanyika bikole. (Yoshua 2:1, 9-11) Lelu’eu ukadiku kupite bidimu bu 3 500 bijima, bantu ki mbapue muoyo bualu buakenzaye abu to. Dîna dia Yehowa ne bulelela budi bumutangila Yeye muena dîna adi biakamanyishibua. Muanda eu wakajadika mudi Yehowa muikale Nzambi udi ukumbaja malu adiye ulaya ne usungila basadidi bende. (Yoshua 23:14) Wakaleja kabidi ne: bu mudiye ne bukole bupite bua bakuabu bonso, kakuena tshidi mua kukanda bualu budiye mulongolole bua kuenza to. (Yeshaya 14:24, 27) Nunku, mbimpe tuikale bamanye ne: mu katupa kîpi emu Yehowa neasungile basadidi bende ba lulamatu, wenza nanku pa kubutula bulongolodi bubi bua Satana buonso bujima. Bantu kabakupua muoyo bukole ebu budi bupite bua bifukibua bionso ne butumbi budi bukole ebu bupesha dîna dia Yehowa kashidi ne kashidi. Masanka neikale a tshiendelele.—Yehezekele 38:23; Buakabuluibua 19:1, 2.
‘Meji a Nzambi adi muondoke!’
8. Mmalu kayi adi Paulo utukankamija bua kukonkonona?
8 Paulo udi ujula lukonko mu mukanda uvuaye mufundile bena Lomo ne: “Malu mabi adi kudi Nzambi anyi?” Udi uluandamuna ne dishindika dionso ne: ‘Nansha kakese.’ Pashishe udi wakula bua luse lua Nzambi, uleja tshivua Nzambi muambe bua muvuaye mulekele Palô ne muoyo tshikondo bule kampanda. Paulo udi uleja kabidi ne: tuetu bantu tudi bu dima mu bianza bia mufumbi wa dima. Pashishe udi wamba ne: ‘Bikala Nzambi, pakasuaye kuleja bantu tshiji tshiende, ne kubamanyisha bukole buende, wakatukija ne lutulu lunene bivuadi bitekela tshiji tshiende bilongolodibue bua dibutuka, ne bua kumanyisha bantu bua bubanji bua butumbi buende ku bivuadi bileja luse biakadianjilaye kulongolola ku butumbi, tuetu mene, bakabikilaye kabidi, ki mba munkatshi mua Bena Yuda nkayabu, kadi ba munkatshi mua bisamba bia bende kabidi; ebu mbualu bukole anyi?’—Lomo 9:14-24.
9. (a) Mbanganyi badi ‘bivuadi bitekela tshiji bilongolodibua bua dibutuka’? (b) Bua tshinyi Yehowa mmuleje baluishi bende lutulu lua bungi, ne bua tshinyi bipeta biamueneka ku ndekelu nebikale bimpe bua badi bamunange?
9 Katshia ku buntomboji buakajuka mu Edene, bantu bonso badi batombokele Yehowa ne mikenji yende badi ‘bivuadi bitekela tshiji tshiende bilongolodibua bua dibutuka.’ Yehowa mmuleje lutulu mu tshikondo tshionso tshidi tshipite etshi katshia bualu abu buenzeka. Bantu babi mbaseke ngenzelu wende wa malu, bakengeshe basadidi bende ne bashipe mene ne Muanende. Kadi Yehowa mmudikande mudikandilemu, mmushiye tshikondo tshikumbane bua bantu bakafukaye badimuene bipeta bibi bia ku buntomboji buabu ne bidi bifumina ku dikokesha dia bantu badi bamuela nyima. Lufu lua Yezu kabidi ndufile mushindu wa kusungila bantu badi batumikila Nzambi ne mushindu wa ‘kubutula midimu ya Diabolo.’—1 Yone 3:8; Ebelu 2:14, 15.
10. Bua tshinyi Yehowa mmulekele bantu babi kukadi kupita mpindieu bidimu 1 900?
10 Munkatshi mua bidimu bipite pa 1 900 katshia Yezu wabishibua ku lufu, Yehowa mmulekele kabidi “bivuadi bitekela tshiji,” unengesha dibutuka diabi. Bua tshinyi? Mbualu udi wenda ulongolola aba badi ne bua kukokesha pamue ne Yezu Kristo mu Bukalenge buende bua mu diulu. Bantu aba badi 144 000 ne buobu ke ‘bivuadi bileja luse’ bidi mupostolo Paulo muambe. Bena Yuda ke bakabikilabu kumpala bua kuenzabu kasumbu ka bantu badi baya mu diulu aka. Pashishe, Nzambi wakabikila bantu ba mu bisamba bikuabu. Yehowa ki mmuenzeje muntu nansha umue wa kudibu ku bukole bua kumukuatshila mudimu to. Kadi munkatshi mua aba bavua baleje dianyisha bua malu avuaye mulongolole mu dinanga diende, wakapa bakuabu diakalenga dia kuikala bakokeshi pamue ne Muanende mu Bukalenge bua mu diulu. Dilongolola dia kasumbu ka mu diulu aku dikadi mpindieu bu dimane kujika.—Luka 22:29; Buakabuluibua 14:1-4.
11. (a) Ntshisumbu kayi tshia bantu tshidi tshipeta diakalenga mpindieu bua lutulu lua Yehowa? (b) Ntshinyi tshienzekele bafue bua lutulu elu?
11 Kadi tudi tuamba tshinyi bua bantu badi ne bua kusomba pa buloba? Lutulu ludi Yehowa muleje nduambuluishe kabidi bua kusangisha “musumba munene” wa bantu ba mu bisamba bionso pamue. Bakadi mpindieu bafike ku miliyo ya bungi. Yehowa mmulaye ne: tshisumbu tshia bantu aba netshipanduke ku nshikidilu wa ndongoluelu wa malu eu ne ntshitekemene bua kupeta muoyo wa tshiendelele mu mparadizu pa buloba. (Buakabuluibua 7:9, 10, NW; Musambu 37:29; Yone 10:16) Mu tshikondo tshidi Nzambi musungule, bantu ba bungi badi bafue nebabike ku lufu ne nebasombe pa buloba bulombola kudi Bukalenge bua mu diulu. Dîyi dia Nzambi didi dimanyisha mu Bienzedi 24:15 ne: “Dibika dia bafue nedikaleku, ne dia bakane ne dia babi.”—Yone 5:28, 29.
12. (a) Ntshinyi tshitudi bafike ku dimanya pa bidi bitangila Yehowa bua mudiye mulekele malu mabi? (b) Udi umona munyi bua mushindu udi Yehowa mukose mianda eyi?
12 Kuvuaku kuenzeke bualu bubi mu bionso ebi anyi? Tòo, bualu Nzambi udi uleja bantu luse bilondeshile malu adiye mulongolole bua kuenza padiye udikanda bua kubutula bantu babi peshi “bivuadi bitekela tshiji.” Muanda eu udi uleja ne: Nzambi udi ne luse ne dinanga. Kabidi, bu mutudi bapete dîba dia kumona mudi malu adiye mulongolole enda akumbana, tudi tumanya malu a bungi adi atangila Yehowa. Ngikadilu yende mishilashilangane itudi tujingulula (bu mudi buakane, luse, lutulu ne meji ende mavule) idi itukemesha bikole. Mushindu mulenga wakosa Yehowa tshilumbu etshi tshidi tshitangila bumfumu buende butambe bunene anyi bukenji buende bua kukokesha pa bionso neushale kashidi ne kashidi tshijadiki tshia se: nkokeshilu wende ke udi mutambe buimpe. Tudi tuamba anu bu mupostolo Paulo ne: “Bubanji bua [Nzambi] mbunene be! Meji ende ne dimanya diende mbiondoke! Udi mua kumvuija bidiye wenza nnganyi? Udi mua kujingulula meji adiye nawu, udiku anyi?”—Lomo 11:33, Mishonyi, MMV.
Mushindu utudi mua kuleja lulamatu
13. Patudi tukenga, tudi tupeta mushindu wa kuenza tshinyi, ne ntshinyi tshiatuambuluisha bua kuenza malu ne meji?
13 Basadidi ba Nzambi ba bungi badi mu makenga. Badi batungunuka ne kukenga nunku bualu Nzambi ki mmuanji kubutula bantu babi ne kupingaja bukua-bantu mu nsombelu mulenga udiye mulaye to. Bidi ne bua kutubungamija anyi? Peshi tudi mua kuangata makenga aa bu mishindu ya tuetu kuleja ne: Diabolo mmuena dishima? Tudi mua kuleja ne: kakuyi mpata, Diabolo mmuena mashimi bituikala bavuluke mubelu eu: “Muananyi ikala ne meji, nanku nensanke bikole. Pikala muntu unjana nemmone mua kumuandamuna.” (Nsumuinu 27:11, MMV) Satana (mujanyi wa Yehowa) wakamba ne: bantu buobu kabayi ne bintu bia kudikuatshisha nabi ta buobu bapeta masama, nebabenge Nzambi, bamuele mene mulawu. (Yobo 1:9-11; 2:4, 5) Tudi tusankisha mutshima wa Yehowa patudi tushala bamulamate padi ntatu itukuata; nenku tudi tuleja ne: malu akamba Satana kaena atukumbanyina tuetu to.
14. Tuetu beyemene Yehowa patudi mu ntatu, tudi mua kupeta masanka kayi?
14 Tuetu beyemene Yehowa patudi tupeta ntatu, tudi mua kupeta ngikadilu milenga. Tshilejilu, Yezu ‘wakalonga mua kutumikila’ Nzambi mu makenga avuaye nawu mu mushindu uvuaye kayi mudimanye kumpala. Tuetu petu ntatu idi mua kutulongesha mua kuikala ne lutulu, ditantamana anyi dinanukila; tudi mua kukolesha dianyisha bua malu makane adi Yehowa wenza.—Ebelu 5:8, 9; 12:11, MMM; Yakobo 1:2-4.
15. Mmunyi mudi ditantamena dietu dia ntatu mu lutulu mua kukuatshisha bantu bakuabu?
15 Bantu nebatangile malu atudi tuenza. Padibu bamona ntatu idi itufikila bualu tudi banange buakane, bamue ba kudibu badi mua kulua kufika ku dijingulula mutudi bena Kristo balelela mu matuku etu aa. Padibu badisangisha netu mu buobumue mu ntendelelu umue, badi pabu mua kutekemena bua kupeta muoyo wa tshiendelele. (Matayo 25:34-36, 40, 46) Yehowa ne Muanende mbasue bua bantu bapete muoyo wa tshiendelele.
16. Mmunyi mudi mushindu utudi tuangata ntatu idi itufikila ulenga tshilumbu tshia buobumue?
16 Kabienaku bualu bua disanka patudi tuangata ntatu bu mushindu wa kuleja Yehowa ne: tudi bamulamate ne kabidi ne: tudi tukumbaja petu disua diende anyi? Patudi tuenza nanku, tudi mua kufila tshijadiki tshia se: tudi bateka tuenda tuya batangile kumpala bua kuikala mu buobumue ne Nzambi ne Kristo. Yezu wakalomba Yehowa bua bena Kristo balelela bonso ne: “Tshiena nkulomba anu bua bobo [balongi bende bavua badia ne banua nende] nkayabo to, kadi ndi nkulomba kabidi bua bakuabo balua kungitabuja bua dilongesha diabo. Ndi ndomba bua buonso buabo bikale tshintu tshimue. O Tatu wanyi! Bikale tshintu tshimue munda muetu, bu muudi wewe munda muanyi ne meme munda muebe. Bobo pabo bikale tshintu tshimue.”—Yone 17:20, 21, MML.
17. Tudi ne bua kutekemena tshinyi ne dieyemena dionso bituikala balamate Yehowa?
17 Tuetu bikale balamate Yehowa, neatubeneshe ne kalolo konso. Dîyi diende didi diamba ne: ‘Nuikale bakole, nutantamane, nukumbaje mudimu wa Mukalenge misangu yonso, bualu bua nudi bamanye ne: mudimu unudi nuenza mu Mukalenge kawena patupu.’ (1 Kolinto 15:58) Dîyi edi didi diamba kabidi ne: ‘Nzambi kêna upanga buakane bua kupuaye muoyo wa mudimu wenu ne wa dinanga dinuakaleja bua dîna diende.’ (Ebelu 6:10) Yakobo 5:11 udi wamba ne: ‘Monayi bena dinanukila ke batudi tuamba ne: mba diakalenga. Nukadi bumvue balonda bua dinanukila dia Yobo, nuenu kumona kabidi meji a Mfumu, bualu Mfumu udi ne luse ne dinanga.’ (MMM) Ntshinyi tshiakapeta Yobo pashishe? ‘Yehowa wakasankisha Yobo mu matuku ende a ku nshikidilu ne disanka dipite diakadiye nadi mu matuku a ku tshibangidilu.’ (Yobo 42:10-16) Bushuwa, Yehowa udi “mufutshi wa badi bamukeba.” (Ebelu 11:6) Nenku ndiakalengapu kayi ditudi nadi dia kutekemena bua kupeta muoyo wa tshiendelele pa buloba bukudimuna Mparadizu!
18. Tshikala mua kuenzekela malu mabi onso atudi mua kuikala nawu mu mutu ntshinyi?
18 Bukalenge bua Nzambi nebumbushe malu mabi onso adi menzekele bantu mu bidimu binunu ne binunu bikadi bipite ebi. Masanka ikalaku tshikondo atshi neapite makenga onso atudi tumona mpindieu. Makenga atuvua bapete kale kaakutuluila kabidi mu lungenyi ne kutubungamija nansha. Ngenyi ne midimu mimpe bikala nabi bantu dituku dionso mu ndongoluelu wa malu mupiamupia nebikupule mu mitu ya bantu malu onso adi atonda ku muoyo. Yehowa udi wamba ne: ‘Ndi mfuka diulu dipiadipia [mbulamatadi mupiamupia wa Bukalenge bua mu diulu buakokesha bantu] ne buloba bupiabupia [bantu bakane]; malu a diambedi kaena avulukibua, ne malu aa kaena abuela mu mitshima kabidi. Kadi nuikale bienu ne disanka, nusanke tshiendelele, mu muanda eu undi mfuka.’ Bulelela, mu ndongoluelu mupiamupia wa Yehowa, bantu bakane nebambe ne: ‘Ba pa buloba bonso badi ne dikisha, badi ne ditalala, badi babisha mêyi abu mu kuimba kua musambu.’—Yeshaya 14:7; 65:17, 18.
Diambulula
• Nansha mudi Yehowa mulekele malu mabi, mmushindu kayi udiye muleje ne: udi unemeka dîna diende bikole?
• Mushindu udi Nzambi mulekele ‘bivuadi bitekela tshiji’ mmuambuluishe munyi bua luse luende kufikalu too ne kutudi tuetu?
• Mmuenenu kayi utudi ne bua kuikala nende patudi tupeta makenga?
[Bimfuanyi mu dibeji 67]
Yehowa ‘wakasankisha Yobo mu matuku ende a ku nshikidilu ne disanka dipite divuaye nadi mu matuku a ku tshibangidilu’