Makenga onso akadi pa kujika!
Pamuapa ukadiku mudiebeje ne: ‘Bua tshinyi makenga onso aa adiku?’ Kukadi bidimu bivule bidi mvita, bupele, bipupu, buenzavi, kansungasunga, masama ne lufu bikengeshe bantu bikole. Mu bidimu lukama bishale ebi, makenga mmavule kupita ne muvuawu kumpala. Makenga onso aa neajikaku dimue dituku anyi?
Eyowa, akadi pa kujika! Bible udi wamba ne: ‘Muntu mubi kakuikalaku kabidi. Kadi badi ne mitshima mipuekele nebapiane buloba, mioyo yabu neyisanke mu ditalala dikumbane.’ Mbua matuku anga? Bible udi wandamuna ne: ‘Bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamepu tshiendelele.’—Musambu 37:10, 11, 29.
Padi Nzambi ujikija kumbusha bantu babi ne makenga onso, nebakudimune buloba mparadizu. Apu ke bantu kushisha kusomba kashidi ne kashidi mu masanka bikale ne bukole bua mubidi bukumbane. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu; ne lufu kaluena luikalaku kabidi; madilu kaêna ikalaku kabidi, nansha muadi, nansha kanyinganyinga kabidi; malu a kumudilu akumuka.’—Buakabuluibua 21:4.
Mu bulongolodi bupiabupia abu, nansha bafue nebajuke bua kupetabu pabu masanka au. ‘Dibika dia bafue nedikaleku, ne dia bakane ne dia badi kabayi bakane.’ (Bienzedi 24:15) Ke bualu kayi Yezu Kristo wakambila muenji wa malu mabi mukuabu uvua munyingalale bua mibi yende ne mumuitabuje ne: ‘Newikale nanyi mu Mparadizu.’—Luka 23:43.
Makenga akatuadija bua tshinyi?
Bua tshinyi Nzambi wakalekela makenga atuadija pende mulongolole bua bantu kuikalabu ne nsombelu mulenga wa nunku? Mmualekele bidimu bungi nunku bua tshinyi?
Pakafuka Nzambi Adama ne Eva, mibidi yabu ne lungenyi luabu kabivua ne kalema. Wakabateka mu mparadizu mulenga, e kubapesha mudimu muimpe wa dikema. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi wakamona bintu bionso biakenzeye ne: biakadi bimpe be!’ (Genese 1:31) Bu bobu benze tshivua Nzambi mubambile, bavua mua kuikala balele bana ba kabayi kalema, ne buloba bujima buvua mua kuikala mparadizu uvua bantu mua kusomba mu ditalala ne mu masanka bua kashidi.
Katshia anu ku tshifukidi, Nzambi wakapesha Adama ne Eva tshipedi tshia mushinga mukole tshia didisunguila malu. Kabavua bu biamu bia robo bitu kabiyi biela meji to. Kadi bua kutungunukabu ne kuikala ne disanka, bavua ne bua kunemeka mikenji ya Nzambi bua kuenza mudimu bimpe ne tshipedi tshiabu tshia kudisunguila malu. Nzambi udi wamba ne: ‘Meme ndi Yehowa Nzambi webe, udi ukuyisha bua wewe wikale ne diakalengele, udi ukulombola mu njila uudi ne bualu bua kuendelamu.’ (Yeshaya 48:17) Bu muvua bantu bafukibue bua kuikalabu anu bakokela Nzambi, dienza mudimu bibi ne tshipedi etshi divua mua kubakebela njiwu mibi. Bible udi wamba ne: ‘Njila wa muntu kêna munda muende; muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’—Yelemiya 10:23.
Diakabi, baledi betu ba kumpala bakamona ne: bavua mua kushala anu bilenga nansha kabayi bakokela Nzambi. Kadi pakabengabu bumfumu bua Nzambi, yeye pende wakalekela dibakuatshisha, bobu kunyangukabu. Mibidi yabu e kutuadija kunyanguka, ne ndekelu wa bionso kukulakajabu ne kufuabu. Tudi bapiane mibi ne lufu kudibu bualu bobu ke bakatulela.—Lomo 5:12.
Tshilumbu menemene ntshia bumfumu
Bua tshinyi Nzambi kakashipa Adama ne Eva diakamue ne kufuka mulume mukuabu ne mukajende? Bualu bavua bele bukenji buende bua kuikala Mfumu wa diulu ne buloba mpata. Tshilumbu tshivua ne: Nnganyi udi ne bukenji bua kuikala mfumu, ne nnganyi udi mua kukokesha bimpe? Bantu bavua mua kuendesha malu abu bimpe kabayi balombola kudi Nzambi anyi? Nzambi mmubashile ntanta mule bua banji kudilombola mu budikadidi buonso bua kukosa tshilumbu musangu umue bua kashidi, bua kumanya ni bavua mua kuikala bimpe padibu ku bukokeshi buende anyi padibu badikokesha nkayabu. Ntanta eu uvua ne tshia bua kuikala mukumbane bua bantu kupimabu mishindu yonso ya bididi, ya malu a nsombelu wa bantu, ya malu a mabanji ne ya ditendelela kabayi ku bulombodi bua Nzambi.
Tshidi tshienzeke ntshinyi? Malu akadi menzekele bantu mu binunu ne binunu bia bidimu adi aleja ne: makenga adi enda anu avula. Mu bidimu lukama bishale ebi, bantu mbapete makenga a katshia ne katshia. Bakashipa bantu bungi tshianana mu Mvita Mibidi ya Buloba bujima. Bantu bapite pa miliyo 100 mbafue mu mvita. Dishipa dia mikenji ne tshikisu mbitule bipuwe. Banu ba diamba ne bikuabu bintu bia muomumue badi miaba yonso. Ba bungi badi bapia masama a mu bilamba. Nzala ne masama bidi bishipa bantu bapite bungi tshidimu tshionso. Nsombelu wa mu dîku ne bikadilu bilenga mbinyanguke bikole miaba yonso. Kakuena mbulamatadi wa pa buloba apa udi mua kujikija malu aa to. Kakuena nansha umue ukadi mujikije bukulakaje, masama ne lufu to.
Nsombelu wa bantu lelu udi anu muvua Bible mumanyishe. Dîyi dia Nzambi didi dibikila tshikondo tshietu etshi ne: ‘Mmatuku a ku nshikidilu’ a ‘malu makole.’ Anu muvua Bible muambe, ‘bantu babi ne badingi ba bakuabu nebadiundadiunde mu malu mabi abu matuku onso, badingangana, ne badingibua.’—2 Timote 3:1-5, 13.
Makenga akadi pa kujika
Malu onso adi aleja mukadi makenga adi bantu badikebele padibu babenge bumfumu bua Nzambi pa kujika. Bionso mbidimuenekele ne: bantu bobu badilombola kabayi ku bumfumu bua Nzambi, kakuena bua nsongo budibu mua kuenza. Anu bumfumu bua Nzambi ke budi mua kubueja ditalala, kusankisha bantu, kubapesha makanda a mubidi makumbane ne muoyo wa tshiendelele. Bushuwa, dilekela didi Yehowa muanji mulekele malu mabi ne makenga dikadi pa kujika. Mu katupa emu, Nzambi neadikuatshile malu a bantu mu bianza pabutulaye ndongoluelu mubi wa malu eu.
Bible udi wamba ne: ‘Mu matuku a bakalenge aba [mamfumu a bantu adiku lelu] Nzambi wa mu diulu neajadike bukalenge bukuabu [bua mu diulu] budi kabuyi bubutudibua tshiendelele. Nebuabutule [mamfumu adiku lelu], ne buobu nebujalame tshiendelele.’ (Danyele 2:44) Dibingisha dia bumfumu bua Yehowa anyi bukenji buende bua kukokesha ku diambuluisha dia Bukalenge buende bua mu diulu ke tshintu tshinene tshidi Bible ulongesha. Pavua Yezu wakula bua tshimanyinu tshinene tshia ‘matuku a ku nshikidilu,’ wakamba ne: ‘Nebambile bantu bonso ba pa buloba lumu luimpe elu lua bukalenge, neluikale tshimanyishilu ku bisamba bionso; pashishe, nshikidilu nealue.’—Matayo 24:14.
Palua nshikidilu, washala ne muoyo nnganyi? Bible udi wandamuna ne: ‘Badi ne mitshima miakane nebashikame mu buloba, badi ne mutshima umue mutoke nebajalame. Kadi nebajimije bantu babi pa buloba, nebumushepu bena tshitungu.’ (Nsumuinu 2:21, 22) Bantu bakane ng’aba badi balonga ne benza disua dia Yehowa. Yezu Kristo wakamba ne: ‘Eu udi muoyo wa tshiendelele, bua bobu bakumanye wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uwakatuma, Yezu Kristo mene.’ (Yone 17:3) Bulelela, ‘bia panu bidi bijimina; kadi muntu udi wenza mudi Nzambi musue, udi ushala kashidi.’—1 Yone 2:17, Mukanda wa Mvidi Mukulu.
Padiku kakuyi kamanyinu, mvese yonso mmiangatshila mu Mukanda wa Nzambi.