NSHAPITA WA 11
‘Dibaka dikala dinemekibua’
‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe.’—NSUMUINU 5:18.
1, 2. Mbualu kayi butualonga mu nshapita eu? Bua tshinyi?
UKADI mubuele mu dibaka anyi? Bikalabi nanku, nudi ne disanka mu dibaka dienu anyi? Peshi mudi bilumbu? Nudi anu nukokangana anyi? Udi utantamena ntatu mu dibaka dienu idi ikupangisha disanka anyi? Bikalabi nanku, udi mua kuikala unyingalala bualu kanutshiena banangangane bu kumpala to. Kadi muudi muena Kristo, udi musue bua dibaka dienu ditumbishe Yehowa uudi munange. Ke bualu kayi ntatu inudi nayi mu dibaka dienu idi mua kuikala ikusamisha mutu bikole. Kadi kuedi meji ne: kanuena ne tshikuabu tshia kuenza to.
2 Bamue bena Kristo mbasombe bimpe mu mabaka abu lelu nansha muvuabu ne ntatu ya bungi kumpala. Mbapete mushindu wa kukolesha malanda abu. Wewe pebe udi mua kuikala ne disanka mu dibaka diebe. Mushindu kayi?
LENGEJA MALANDA EBE NE NZAMBI NE MUENA DIBAKA NEBE
3, 4. Bua tshinyi bena dibaka badi balengeja malanda abu ne Nzambi badi balengeja malanda abu? Fila tshilejilu.
3 Bua mulume ne mukaji kuikalabu mu malanda mimpe, badi ne bua kudienzeja bua kuikala mu malanda mimpe ne Nzambi. Bua tshinyi? Tuangatayi tshilejilu: Mulume ne mukaji mbimane kuinshi kua mukuna munene. Mulume mmuimane dia munemu dia mukuna ne mukaji dia muamua dia mukuna. Badi batuadija kubanda. Patshidibu kuinshi kua mukuna, ntanta udi pankatshi pabu mmule bikole. Kadi padibu benda basemena ku lusongo, ntanta eu udi wenda wipidika. Nudiku bamone tshidi tshilejilu etshi tshitulongesha anyi?
4 Tudi mua kufuanyikija mushindu unudi nudienzeja bua kuenzela Yehowa mudimu ne mushindu udi bantu badienzeja bua kubanda mukuna. Bu muudi munange Yehowa, mbienze anu bu ne: ukadi uditatshisha bua kubanda mukuna. Kadi bikalaku ntanta pankatshi pebe ne muena dibaka nebe, bidi anu bu ne: nudi nubanda mukuna, eu dia munemu mukuabu dia muamua. Ntshinyi tshidi tshienzeka panudi nutungunuka anu ne kubanda? Nekuikale ntanta mule pankatshi penu ku ntuadijilu. Kadi panudi nudienzeja bua kubanda, mbuena kuamba ne: nulengeja malanda enu ne Nzambi, nudi nulengeja kabidi malanda adi pankatshi penu. Nunku, kulengeja malanda enu ne Nzambi ke kuanuambuluisha bua kulengeja malanda enu. Kadi mmushindu kayi unudi mua kuenza bualu ebu?
5. (a) Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha bena dibaka bua kulengeja malanda abu ne Yehowa ne abu bobu bine? (b) Yehowa udi wangata dibaka bishi?
5 Bua mulume ne mukaji kulengejabu malanda abu, badi ne bua kutumikila mibelu idi Dîyi dia Nzambi dibapesha. (Musambu 25:4; Yeshaya 48:17, 18) Tukonkononayi mubelu musunguluke wa mupostolo Paulo wa ne: ‘Dibaka dikala dinemekibua munkatshi mua bantu bonso.’ (Ebelu 13:4) Uvua musue kuamba tshinyi? ‘Kunemeka’ tshintu kudi kuleja ne: tudi tutshiangata ne mushinga wa bungi. Ke mudi Yehowa wangata dibaka nanku, udi udiangata ne mushinga wa bungi.
NUTUMIKILE YEHOWA BUALU NUDI BAMUNANGE NE MUOYO MUJIMA
6. Ntshinyi tshidi mvese mikuabu idi pabuipi ne mubelu udi Paulo mufile bua dibaka ileja? Bua tshinyi tudi ne bua kumvua mubelu eu bimpe?
6 Bu muudi wewe ne muena dibaka nebe nutendelela Nzambi, nudi bamanye ne: dibaka ntshintu tshia mushinga mukole ne tshia tshijila. Yehowa ke wakenza dibaka. (Matayo 19:4-6) Kadi binuikala ne ntatu mu dibaka dienu mpindieu, kumanya patupu ne: dibaka ntshintu tshia kunemeka kakuena mua kunusaka bua kunangangana ne kunemekangana to. Kadi tshidi mua kunusaka bua kuenza nunku ntshinyi? Tangila bimpe tshivua Paulo muambe pavuaye muakule bua kunemeka dibaka. Kavua muambe ne: “Dibaka ndinemekibue” to, kadi uvua muambe ne: ‘Dibaka dikala dinemekibua.’ Paulo kavua wamba bualu buvuaye umona bantu benza to, kadi uvua ubasaka bua kuenza bualu abu.a Wewe mumvue dishilangana edi bimpe, nebikuambuluishe bua kutuadijilula kunemeka muena dibaka nebe. Bua tshinyi?
7. (a) Mmikenji kayi ya mu Bible itudi tutumikila? Bua tshinyi? (b) Ditumikila didi ditupetesha masanka kayi?
7 Ela meji mushindu uutu umona mikenji mikuabu bu mudi wa kuvuija bantu bayidi ne wa kudisangisha bua kutendelela Nzambi. (Matayo 28:19; Ebelu 10:24, 25) Kabitu bitekete bua kutumikila mikenji eyi misangu yonso to. Bantu baudi uyisha badi mua kubenga kukuteleja, anyi mudimu wa bianza udi mua kuikala ukutshiokesha bikole ne bikukolela bua kubuela mu bisangilu bia bena Kristo. Nansha nanku, udi anu utungunuka ne kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne kubuela mu bisangilu. Muntu nansha umue kena mua kukukandika bua kuenza malu aa to, nansha Satana. Bua tshinyi? Bualu dinanga diudi munange Yehowa didi dikusaka bua kutumikila mikenji yende. (1 Yone 5:3) Mmasanka kayi audi upeta bua bualu ebu? Udi upeta ditalala dia mu mutshima ne disanka paudi uyisha lumu luimpe ne ubuela mu bisangilu bualu udi mumanye ne: udi wenza disua dia Nzambi. Pashishe, ditalala ne disanka edi bidi bikuambuluisha bua kupetulula bukole. (Nehemiya 8:10) Ndilongesha kayi ditudi tupeta muaba eu?
8, 9. (a) Ntshinyi tshidi mua kutusaka bua kutumikila mubelu wa kunemeka dibaka? Bua tshinyi? (b) Mmalu kayi abidi atuakonkonona mpindieu?
8 Anu bu mudi dinanga dikole diudi munange Nzambi dikusaka bua kutumikila mukenji wa kuyisha ne wa kubuela mu bisangilu nansha padiku ntatu, dinanga diudi munange Yehowa didi kabidi ne bua kukusaka bua kutumikila mukenji wa mu Bible wa ne: ‘Dibaka dienu dikala dinemekibua’ nansha padiku ntatu. (Ebelu 13:4; Musambu 18:29; Muambi 5:4) Pashishe, anu bu mutu Nzambi ubenesha bionso biudi wenza bua kuyisha ne kubuela mu bisangilu, neamone kabidi bionso biudi wenza bua kunemeka dibaka dienu ne neakubeneshe.—1 Tesalonike 1:3; Ebelu 6:10.
9 Kadi mmushindu kayi uudi mua kunemeka dibaka dienu? Udi ne bua kulekela malu adi anyanga nsombelu mu dibaka ne kuenza adi akolesha malanda mu dibaka dienu.
LEKELA MÊYI NE BIENZEDI BIDI BINYANGA DIBAKA
10, 11. (a) Ntshienzedi kayi tshitu tshinyanga dibaka? (b) Ndukonko kayi luudi ne bua kuela bayebe anyi mukajebe?
10 Mukaji muena Kristo mukuabu wakamba ne: “Ntu ndomba Yehowa bua ampeshe bukole bua kutantamena lutatu luanyi.” Lutatu kayi alu? Udi wamba ne: “Bayanyi utu ungamba mêyi atu antapa ku muoyo. Ntshia bushuwa se: mputa eyi kayitu imueneka pambidi to, kadi mêyi atuye ungamba bu mudi a ne: ‘Udi muntondeshe nsombelu’ anyi ne: ‘Wewe ki kutupu menemene’ adi antapa ku muoyo.” Mamu eu udi wakula bua bualu bubi butambe butu buenzeka mu dibaka, tuambe ne: kupendangana.
11 Mbia dibungama bua kumona mulume ne mukaji bena Kristo bambangana mêyi mabi adi atapa mputa ku muoyo idibu kabayi mua kondapa bipepele. Nunku, padi mulume ne mukaji bapendangana kabena banemeka dibaka diabu to. Ke tshinudi nuenza mu dibaka dienu anyi? Bua kumanya ni nutu nuenza nanku, konka mukajebe anyi bayebe ne: “Ntshinyi tshitu mêyi anyi akuenzela?” Yeye mukuambile ne: misangu ya bungi mêyi ebe atu amusama ku muoyo, lengeja ngakuilu webe.—Galatia 5:15; Efeso 4:31.
12. Ntshinyi tshidi mua kufikisha Nzambi ku dibenga ntendelelu wa muntu?
12 Nuvuluke ne: ngakuilu unudi nende mu dibaka dienu udi mua kunyanga malanda enu ne Yehowa anyi kualengeja. Bible udi wamba ne: ‘Biela muntu meji ne: Ndi ndonda malu a Nzambi, padiye kayi ukanda ludimi luende, udi udinga mutshima wende, bualu bua Nzambi bua muntu eu budi tshianana.’ (Yakobo 1:26) Ngakuilu wenu ne ntendelelu wenu bitu bienda pamue anu bu mukaba ne tshilamba. Bible udi uleja ne: malu onso adi mulume ne mukaji badi batendelela Nzambi benzelangana mu dibaka diabu adi ne mushinga wa bungi ku mêsu kuende. (1 Petelo 3:7) Udi mua kuikala mumanye mua kuenza malu mimpe a bungi ne muikale ne tshisumi mu mudimu wa Nzambi, kadi paudi wamba muena dibaka nebe mêyi mabi ku bukole, udi upepeja dibaka ne Nzambi udi mua kubenga ntendelelu webe.
13. Leja mudi muntu mua kunyingalaja muena dibaka nende.
13 Mulume anyi mukaji udi ne bua kudimuka bua malu adiye wenza ne bantu bakuabu kaanyingalaji muena dibaka nende. Tuangate bilejilu bibidi ebi: Muanetu wa bakaji udi udikoleshila bana nkayende utu ubikila bikole ku telefone muanetu wa balume wa mu tshisumbu ukadi musele bua kumulomba mibelu ne batu bayukila mutantshi mule. Muanetu wa balume udi mujike utu uyisha bikole lumingu luonso ne muanetu wa bakaji ukadibu basele. Bana betu babidi badi mu dibaka batudi batele mu bilejilu ebi badi mua kuikala ne meji mimpe. Kadi bena mu dibaka nabu badi badiumvua mushindu kayi? Mukaji mukuabu uvua mupetangane ne bualu ebu udi wamba ne: “Pantu mmona bayanyi upitshisha mêba a bungi ne muanetu wa bakaji mukuabu wa mu tshisumbu, bitu binsama ku muoyo bibi be! Ntu ndimona muntu tshianana.”
14. (a) Mmukenji kayi udibu belele bena dibaka mu Genese 2:24? (b) Ndukonko kayi lutudi ne bua kudiela?
14 Muanetu wa bakaji eu ne bakuabu badi ne lutatu lua buena luende kabena banyingalala patupu to. Bena dibaka nabu ki mbatumikile mukenji udi Nzambi muelele bena dibaka wa ne: ‘Mulume neashiye tatuende ne mamuende, nealamate mukajende.’ (Genese 2:24) Ntshia bushuwa se: bantu badi baselangane badi ne bua kutungunuka ne kunemeka baledi babu, kadi Nzambi udi ubalomba bua kuanji kukumbaja majinga a bena dibaka nabu kumpala kua a baledi babu. Bia muomumue, nansha mudi bena Kristo banange bena Kristo nabu bikole, badi ne bua kukumbaja majinga a bena dibaka nabu kumpala kua a bena mu tshisumbu. Nunku, padi muena Kristo ukadi musele anyi ukadibu basele upitshisha dîba dipite bungi ne muntu udi kayi mukajende anyi bayende peshi ulamatangana nende bikole, bidi bijula bilumbu mu dibaka diabu. Ke tshidi mua kuikala tshikebesha bilumbu mu dibaka dienu anyi? Diebeja ne: ‘Ntuku nsomba ne mukajanyi anyi bayanyi, nyukila nende ne mmuenzela malu bu mudibi bikengela anyi?’
15. Bilondeshile Matayo 5:28, bua tshinyi mulume anyi mukaji muena Kristo kena ne bua kusombeshangana bikole ne muntu udi kayi mukajende anyi bayende?
15 Mulume anyi mukaji udi usomba bikole ne muntu udi kayi muena dibaka nende udi unaya ne mudilu. Diakabi, bamue bena Kristo bakadi mu dibaka mbafike ku dinangangana ne bantu badibu basomba nabu bikole. (Matayo 5:28) Mananga abu aa mmabafikishe ku dienza bualu budi bupepeja dibaka diabu bikole. Tumonayi tshidi mupostolo Paulo wamba bua bualu ebu.
“BULALU KABUNYANGUKI”
16. Mmubelu kayi uvua Paulo mufile bua dibaka?
16 Paulo mumane kubela bantu ne: ‘Dibaka dikala dinemekibua,’ wakamba kabidi ne: “Bulalu kabunyanguki; Nzambi nealumbuluishe bena masandi bajike ne bena masandi babake.” (Ebelu 13:4) Paulo wakakula bua “bulalu” bua kuleja diangatangana dia mulume ne mukaji mu dibaka. Diangatangana edi didi dishala dimpe anyi kadiena ‘dinyanguka’ anu padidi dienzeka mu dibaka. Ke bualu kayi bena Kristo badi batumikila mêyi mafundisha ku nyuma a ne: ‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe.’—Nsumuinu 5:18.
17. (a) Bua tshinyi bena Kristo kabena ne bua kumona kuenda masandi bu mudi bena panu bakumona? (b) Mmushindu kayi utudi mua kuidikija Yobo?
17 Mulume anyi mukaji udi usangila ne muntu udi kayi mukajende anyi bayende, udi uleja mudiye kayi unemeka mikenji ya Nzambi nansha kakese. Bushuwa, bantu ba bungi lelu eu badi bamona kuenda masandi bu bualu buimpe. Kadi mushindu udi bantu bakuabu bamona kuenda kua masandi kawena ne bua kufikisha bena Kristo ku dishintulula mushindu udibu bakumona to. Mbamanye ne: ndekelu wa bionso ‘Nzambi ke walumbuluisha bena masandi bajike ne bena masandi babake’ ki mbantu to. (Ebelu 10:31; 12:29) Nunku bena Kristo balelela badi bashala balamate mushindu udi Nzambi umona kuenda kua masandi. (Lomo 12:9) Tuvuluke mêyi a Yobo a ne: ‘Ngakapunga tshipungidi ne mêsu anyi.’ (Yobo 31:1) Nunku bua kuepuka bualu bonso budi mua kufikisha muntu ku dienda masandi, muena Kristo udi ukanda mêsu ende bua kashadi mutangile muntu udi kayi bayende anyi mukajende mutantshi mule mu mushindu mubi.—Bala Biena-bualu bidibu basakidile “Tshidi Bible wamba bua dishipa dia dibaka ne dilekelangana.”
18. (a) Kuenda masandi mbubi bua mushindu kayi ku mêsu kua Yehowa? (b) Ndipetangana kayi didi pankatshi pa dienda masandi ne ditendelela mpingu?
18 Kuenda masandi mbubi bua mushindu kayi ku mêsu kua Yehowa? Mikenji ya Mose idi ituambuluisha bua kumanya mudi Yehowa umona kuenda masandi. Mu Isalele, muntu uvua wenda masandi ne uvua utendelela mpingu bavua bena tshibawu tshia lufu. (Lewitiki 20:2, 10) Udiku umona dipetangana didi pankatshi pa bintu bibidi ebi anyi? Pavua muena Isalele utendelela mpingu, uvua ushipa tshipungidi tshiende ne Yehowa. Bia muomumue, pavua muena Isalele wenda masandi, uvua ushipa tshipungidi tshiende ne muena dibaka nende. Bonso babidi bavua bapange lulamatu. (Ekesode 19:5, 6; Dutelonome 5:9; Malaki 2:14) Nunku bavua bena tshibawu ku mêsu kua Yehowa Nzambi wa lulamatu ne wa kueyemena.—Musambu 33:4.
19. Ntshinyi tshidi mua kukolesha dipangadika dia muntu bua kubenga kuenda masandi? Bua tshinyi?
19 Bulelela, bena Kristo kabena balonda mikenji ya Mose to. Kadi kumanya ne: mu Isalele kuenda masandi kuvua bubi bunene kudi mua kubambuluisha bua kuepuka tshilele etshi. Bua tshinyi? Tuangate tshilejilu: Udiku mua kubuela mu tshitanda kampanda ne kutua binu kumpala kua lupingu bua kulutendelela anyi? Newandamune ne: ‘Kabiena mua kungenzekela to!’ Kadi kuenaku mua kuenza nanku bobu bakupeshe makuta a bungi anyi? Newandamune ne: ‘Nansha bia kumona lufu, tshiena mua kuitaba to!’ Padi muena Kristo mulelela uvuluka ne: kutendelela lupingu nkupanga lulamatu kudi Yehowa, kena mua kuitaba nansha kakese bua kulutendelela to. Bia muomumue, bena Kristo kabena mua kuitaba bua kunyingalaja Nzambi wabu Yehowa ne muena dibaka nabu pa kuenda masandi nansha bobu babapeshe tshinyi. (Musambu 51:1, 4; Kolosai 3:5) Katuena mua kuitaba bua kuenza bualu budi busankisha Satana, kadi bunyingalaja Yehowa ne bupepeja dibaka didi dikale tshintu tshia tshijila.
MUUDI MUA KUKOLESHA MALANDA MU DIBAKA DIEBE
20. Ntshinyi tshidi tshienzeke mu amue mabaka? Fila tshilejilu.
20 Pa kumbusha dibenga kuenza bualu budi mua kunyanga dibaka, mmalu kayi makuabu audi ne bua kuenza bua kunemeka muena dibaka nebe? Bua tuetu kuandamuna lukonko elu, tufuanyikije dibaka ne nzubu. Tufuanyikije kabidi mêyi mimpe, bienzedi bimpe ne makuabu malu mimpe anudi nuenzelangana ne muena dibaka nebe ne bintu bitubu balengeja nabi mu nzubu. Nuenu banangangane bikole ne muena dibaka nebe, dibaka dienu ndienze anu bu nzubu udibu balengeje ne bintu bimpe. Kadi pikala dinanga dienu ndikepele, bidi anu bu ne: bintu bivua bilengeja dibaka dienu mbiumbuke ku kakese ku kakese, bidishiya anu bu nzubu udibu kabayi balengeje. Bu muudi musue kutumikila mukenji wa Nzambi wa ‘kunemeka dibaka,’ udi ne bua kuenza muebe muonso bua kuakaja nsombelu. Udi ne bua kuenza nanku bualu kabatu balekela tshintu tshia mushinga tshinyanguka to. Mmunyi muudi mua kuenza bualu ebu? Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Badi bibaka nzubu ne meji, dijingulula dia mianda didi dimujadika. Lungenyi ludi luujija nzubu idi munda muende tente ne biuma bionso bia mushinga mukole ne bia disanka.’ (Nsumuinu 24:3, 4) Tumonayi muudi mua kutumikila mêyi aa mu dibaka diebe.
21. Mmushindu kayi unudi mua kukolesha malanda mu dibaka dienu ku kakese ku kakese? (Bala malu adi mu kazubu kadi kamba ne: “Ntshinyi tshindi mua kuenza bua kulengeja dibaka dianyi?.”)
21 Bimue bia ku “biuma bia mushinga mukole” bidi bipetesha bena dibaka disanka ke ngikadilu bu mudi, dinanga dilelela, ditshina dia Nzambi ne ditabuja dikole. (Nsumuinu 15:16, 17; 1 Petelo 1:7) Ngikadilu eyi idi ikolesha malanda a bena dibaka. Kadi udiku mumone tshidi tshiambuluisha bua kuuja nzubu udibu batele mu Nsumuinu eu ne biuma bia mushinga anyi? Nku diambuluisha dia “meji” anyi dimanya. Eyowa, padi mulume ne mukaji batumikila malu adibu balonga mu Bible, badi bashintulula meji abu ne bafika ku dinangangana bikole. (Lomo 12:2; Filipoi 1:9) Nunku panudi nusomba ne muena dibaka nebe bua kulonga malu a mu Bible bu mudi kukonkonona mvese wa dituku dionso, biena-bualu bia mu Tshibumba tshia Nsentedi anyi mu Réveillez-vous ! bidi biakula bua dibaka, mbienze anu bu ne: nudi nukenketa tshintu tshimpe tshinudi mua kulengeja natshi nzubu wenu. Padi dinanga dinudi banange Yehowa dinusaka bua kutumikila mibelu inudi babale, mbienze anu bu ne: nudi babueje tshintu tshia kulengeja natshi mu “nzubu idi munda” mua nzubu wenu. Dîba adi, nudi nupetulula bintu bimpe binuvua balengeje nabi dibaka dienu kumpala.
22. Ndisanka kayi ditudi mua kupeta patudi tudienzeja bua kukolesha malanda mu dibaka?
22 Bushuwa, kupingaja bintu bia kulengeja nabi mu nzubu pa muaba wabi ku tshimue ku tshimue kudi mua kuangata dîba dia bungi ne bukole bua bungi. Kadi wewe uditatshisha bua kuenza tshiudi ne bua kuenza, newikale ne disanka bualu udi utumikila mukenji wa Nzambi wa ne: ‘Mu buneme, muntu ne muntu ateke mukuabu kumpala’ kuende. (Lomo 12:10; Musambu 147:11) Malu audi wenza bua kunemeka dibaka diebe, neakuambuluishe bua kushala mu dinanga dia Nzambi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mvese mikuabu idi pabuipi ne mubelu wa Paulo bua dibaka idi ileja ne: uvua umue wa ku mibelu ivuaye ulomba bantu bua kutumikila.—Ebelu 13:1-5.
[Kazubu mu dibeji 131]
NTSHINYI TSHINDI MUA KUENZA BUA KULENGEJA DIBAKA DIANYI?
Dîyi dia kulonda: ‘Mulume ne mulume anange mukajende bu mudiye udinanga; ne mukaji anemeke bayende.’—Efeso 5:33.
Imue nkonko iudi ne bua kudiela
▪ Ngikadilu mimpe kayi idi nayi mukajanyi anyi bayanyi? Ntshinyi tshindi mua kuenza bua kuleja ne: ndi mmutua mushinga ne mmuanyisha?—Nsumuinu 14:1; 31:29; 1 Petelo 3:1, 6; 4:8.
▪ Ntuku mmunemeka pa kumuteleja bimpe padiye undeja lungenyi luende ne mudiye udiumvua anyi?—Filipoi 2:4.
▪ Ntuku mmubuikidila bilema biende anyi?—Matayo 6:14, 15.
▪ Kukadi matuku anga andi tshiyi mumuambile ne: ndi mukunange?—Musambu wa Solomo 2:9-14.
▪ Mbipatshila kayi bitudi badifundile mu mudimu wa Yehowa?—Matayo 6:33, 34; 1 Kolinto 9:24-27.
▪ Ntshinyi tshindi ne bua kuenza bua kumusaka bua tuetu kuikala tubala Bible dituku dionso ne tukonkonona mvese wa ku dituku?
[Tshimfuanyi mu dibeji 122]
Panudi nutumikila malu anudi nulonga mu Bible, nudi nukolesha malanda enu