Nudilame ku mijiki mipange bukezuke!
“Nudimuke bua mushindu unudi nuenda, kabikadi bu bapote, kadi bu bena meji, pa kudisumbila tshikondo tshikumbanyine, bualu matuku adi mabi.”—EFESO 5:15, 16.
1. Bua tshinyi tudi mua kuamba se: mijiki “ndipa dia kudi Nzambi”?
“MIJIKI . . . ndipa dia kudi Nzambi.” Ke mufundile Lulu Rumsey Wiley mu mukanda wende wa Musique de la Bible (angl.). Katshia ku bikondo bia kalekale, balume ne bakaji batshinyi ba Nzambi badi bitaba mmuenenu eu. Ku diambuluisha dia mijiki, muntu utu umvuija ngenyi ne ngikadilu bia mu mutshima wende—disanka, dibungama, kanyinganyinga, ne dinanga. Nunku, mijiki ivua ne mushinga mukole mu tshikondo tshivua Bible ufundibua, ke tshidi mukanda munsantu ujadika mu kabujima kawu.—Genese 4:21; Buakabuluibua 18:22.
2. Mu tshikondo tshivua Bible ufundibua, mmunyi muvuabo batumika ne mijiki bua kusamuna Yehowa?
2 Mu ntendelelu wa Yehowa ke muvua mijiki ne mêyi masheme ne a tshitembu. Ku ntuadijilu, amue mêyi masheme a kutumbisha nawu Yehowa Nzambi bilenga avua asanganyibua mu mijiki. Davidi mufundi wa misambu wakafunda ne: “Nennsamune dîna dia Nzambi ku misambu.” (Musambu wa 69:30) Mu tshikondo tshia bu-nkaya, muntu uvua usakidila mijiki pa masambila ende bua kuelangana meji pa bimue bintu. “Nemvuluke mijiki ya lunzenze luanyi butuku; ne mutshima wanyi nendileje muena bivule bia kuenza, ne tshieledi tshianyi tshia lungenyi netshikebulule biakane,” ke mufundile Azafe. (Musambu wa 77:6) Mu ntempelo wa Yehowa, mijiki ivua ne muaba munene. (1 Kulondolola 23:1-5; 2 Kulondolola 29:25, 26) Imue misangu, misumba ya bimbi ba misambu ba dilambu ivua isangishibua, ke tshiakenzeka tshikondo tshia dibanjija dia ntempelo, tshiakimbabo kudi bedi ba mpungi 120. (2 Kulondolola 5:12, 13) Katuena bamanye tshiona ne mêyi bia mijiki eyi ya dikema, kadi, mukanda wa La musique de la Bible (angl.) udi ujadika ne: “Ki mbikole bua kupeta mmuenenu kampanda wa tshiona tshia mijiki ivuabo bimba mu ntempelo bikondo bia mafesto manene to . . . Lelu’eu bu umue wa kutudi mua kuambuibua too ne ku muaba eu, kavua kupanga kukemeshibua kudi bukole ne bulengele bua tshiona tshia tshibilu nansha.”a
Ditumika dibi ne mijiki
3, 4. Mmushindu kayi uvua tshisamba tshia Nzambi ne bena mutumba nabo batumike bibi ne dipa dia mijiki?
3 Kadi, mijiki kayivua misangu yonso yambuluisha anu bua kukumbaja bipatshila bilenga nansha. Ku mukuna wa Sinayi, bakatumika ne mijiki bua kusaka bena Izalele ku ntendelelu wa lupingu lua kana ka ngombe kenza ne ngolo. (Ekesode 32:18) Bavua kabidi batumika ne mijiki miaba ya dikuatshika maluvu ne didifila mu tshindumba. (Musambu wa 69:12; Yeshayi 23:15) Bampangano bena mutumba ne Izalele kabavua pabo mua kubinga ku ditumika dibi ne mijiki, dipa edi dia kudi Yehowa. Nkonga-miaku kampanda wa Bible (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) udi wamba ne: “Mu Phénicie ne mu Syrie, mivule ya ku mijiki yonso ivua mitambe kumuangalaka ivua izangika ntendelelu wa Ishtar, nzambi-mukaji mufidi wa lulelu. Nunku, misambu ivua mitambe kumuangalaka ivua yambuluisha pa tshibidilu bu kabobo ka dimanyisha ntuadijilu wa bilele bibi bia ditumika ne bitupa bia lulelu.” Bia muomumue, bena Grèce ba kale bavua batumika ne mijiki bua kudifila mu “maja a dijula nawu nkuka ya dimanyangana dia mulume ne mukaji.”
4 Eyowa, mijiki idi ne bukole bua kusonsola, kukoka ne kusaka muntu ku dienza amue malu. Kukadi makumi a bidimu, John Stainer wakafika ku dijadika (mu mukanda wende wa La musique de la Bible, angl.) ne: “Mu tshikondo tshietu etshi, kakuena musandu nansha umue udi ne buenzeji bukole nunku kudi bukua-bantu bu mijiki nansha.” Nansha lelu’eu, mijiki idi ne buenzeji bukole menemene. Ke bua tshinyi, mijiki mibi idi mua kuikala njiwu ya bushuwa bua bansonga batshinyi ba Nzambi.
Bidi bikengela budimu
5. (a) Mmuaba kayi munene udi nawu mijiki mu nsombelu wa bansonga bavule? (b) Mmuenenu kayi udi nende Nzambi pa bidi bitangila disanka dine dia bansonga?
5 Biwikala nsonga, udi mumanye bimpe bitambe bulenga bua mijiki—nangananga mishindu kabukabu ya mijiki mipite kumuangalaka ya pop peshi rock—mikale ne mushinga mukole bua bena mulongo nebe bavule. Mbafike too ne ku diamba se: mijiki “ntshintu tshia mushinga mukole mu dishidimuka dia bansonga.” Badi batshinka se: mu bidimu biende bisambombo bia ndekelu bidiye upitshisha mu kalasa, nsonga wa bidimu bishadile mu Etats-Unis neateleje mijiki ya rock mêba mapite pa anayi ku dituku! Kabiyi mpata, ebi nkunekesha ne kupanga kuleja ngikadilu wa pankatshikatshi. Bushuwa, ki mbibi bua kuenza tshintu kampanda tshilenga peshi tshidi tshisankisha nansha. Nunku, Yehowa, Mufuki wa mijiki ya disanka, kêna utekemena bua bansonga kuikalabo babungame peshi bakuate luse to. Apo, udi ulomba tshisamba tshiende ne: “Sankayi mu Yeshowa ne nuikale ne disanka, nuenu bakane; ne nuele mbila ya disanka, nuenu buonso badi ne mitshima milulame.” (Musambu wa 32:11) Dîyi diende didi diambila nsongalume ne: “Wewe nsongalume, usanke biebe mu bunsonga buebe, ne mutshima webe ukuenzela malu mimpe mu matuku a bunsonga buebe.”—Muambi 11:9.
6. (a) Bua tshinyi bansonga badi ne bua kuikala badimuke mu disungula dia mijiki? (b) Bua tshinyi mivule ya ku mijiki ya lelu mmitambe kubipa kupita ya bipungu bia kale?
6 Tshidibi, kudi mabingila mempe a nuenu kuikala badimuke mu disungula dia mijiki inudi nuteleja. Mu Efeso 5:15, 16, mupostolo Paulo mmuambe ne: “Nudimuke bua mushindu unudi nuenda, kabikadi bu bapote, kadi bu bena meji, pa kudisumbila tshikondo tshikumbanyine, bualu matuku adi mabi.” Bamue bansonga badi mua kutontolola mêyi aa, anu muenzele nsongakaji kampanda: “Patshivuabo bansonga, baledi betu bavua mua kuteleja mijiki idibo basue. Kadi, bua tshinyi katuena petu mua kuteleja yonso itudi basue?” Imue misangu, kuvua malu a kubipisha mu mijiki ivua baledi benu banange patshivuabo ne bidimu bu bienu. Bituasua kukonkonona menemene, mivule ya ku misambu ivua mimuangalake tshikondo atshi ivua ne mêyi mabubika a bungi pa bidi bitangila ditumika dibi ne bitupa bia lulelu peshi mêyi a mipinganyi avua afunkuna tshiendenda tshia masandi. Kadi, bionso bivuabo babubika peshi bamba mu mipinganyi, mbitandula patoke lelu’eu. Mufundi kampanda udi ujadika ne: “Katshia, katuvua banji kumona mu nshidimukilu yetu bana batshiokesha ne mêyi mabishi mamba ku tshiabuashi bungi buvule bu mutudi tubimona mpindieu to.”
Mijiki ya rap—mijiki ya buntomboji
7, 8. (a) Mijiki ya rap mmijiki kayi, ne dimuangalaka diayi didi difuma ku tshinyi? (b) Muidikiji wa ngikadilu ne bienzedi bia banangi ba mijiki ya rap tudi mua kumumanyina ku tshinyi?
7 Tshilejilu, tuanjibi kukonkonona mijiki ya rap idibo bapite kunanga ne mienda lumu matuku adi panshi aa. Bilondeshile tshikandakanda tshia Time, mijiki ya rap mmituale “mu mishindu yonso mashintuluka a bushuwa mu ngimbilu,” ne idi itamba kulubuluka ku ditunga dia Brésil, dia Etas-Unis, ku Mputu, ku Japon ne Russie. Mijiki eyi kayena nansha ne tshiona tshia nsongo, kabena bimba ne dîyi disheme dia musambu, kadi’anu kuakula patupu pa kulonda ngimbilu muenze bu badi batuta ne ngindu. Mbimueneke se: tshikuma etshi tshikole ke tshidi tshiangatshisha mijiki ya rap ne mushinga bua kuyisumbabo bikole. Nsongakaji kampanda muena Japon udi ulonda ne: “Pandi nteleja mijiki ya rap, ndi ndiumvua bannyungisha ne pandi nja maja, ndi ndiumvua mudikadile.”
8 Kadi, mbimueneke se: dimuangalaka dia rap didi difuma ku mêyi, pa tshibidilu, badi batutakaja miaku ya bipendu mikuate bundu ne mêyi a mineku a mu njila. Bishilangane ne mijiki ya rock ya kale, ivuabo batamba kulonda miyuki ya mananga pankatshi pa bakulumpe, rap udi misangu mivule umanyisha mukenji musunguluke ne mukumbanyine. Imue misambu ya mijiki ya rap itu ipiisha kansungasunga, disunguluja dia mekala a dikoba ne tshinyangu tshia bampulushi. Kadi, imue misangu, mapunguluja a misambu eyi mmenza ne miaku mibole idi itua ku mutshima. Mijiki ya rap idi imueneka kabidi itombokela mêyi-maludiki pa bidi bitangila mvuadilu, nkoselu wa nsuki ne bikadilu bilenga bia ditumika ne bitupa bia lulelu. Nunku, kabiena bikemesha pa kumona mijiki ya rap milue ngikadilu wa pa buende wa mu nsombelu nansha. Banangi ba mijiki eyi badi bamanyika ku luendu ne didisua, ku mineku yabu ne ku mvuadilu wabu: mipanu minene ya jeans, ketshe anyi pantufle ya makafu male kaayi kuanya nshinga, shenete ya ngolo, bifulu bia kepi ne manete mafike.
9, 10. (a) Mmalu kayi adi bansonga ne bua kutabalela bua kushindika bikala mijiki ya rap ne nsombelu idiyi ikankamija “bianyishibue kudi Mukalenge”? (b) Mmuanda kayi udi bamue bansonga bena nkristo bamueneka bangata ne mushinga mukese?
9 Mu Efeso 5:10, mbambile bena nkristo bua “kutungunuka ne kudiuwuja ne bidi bianyishibue kudi Mukalenge.” Pa kumona lumu lubi ludi nalu mijiki ya rap, udi utshinka se: bidi mua kuikala “bianyishibue kudi Mukalenge” bua wewe kudifila mu mijiki eyi anyi? Nsonga muena nkristo neanyishe bua kulonda nsombelu udi kayi muanyishibue too ne kudi bantu bavule bena bulongolodi ebu anyi? Mona muvua mufundi kampanda wa ngumu mu bikandakanda mumvuije konsere wa mijiki ya rap: “Bimbi aba bavua bapatula miaku ya bipendu, kabavua nansha bumvua bundu bua kupatula mêyi mabole pa bidi bitangila ditumika dibi ne bitupa bia lulelu; . . . mu tshialu, baji ba maja balume ne bakaji bavua bidikija mutubu benza tshikondo tshia kumanyangana kua mulume ne mukaji.” Pa bidi bitangila konsere kampanda muende lumu, umue wa ku balongolodi wakamba ne: “Pa miaku ibidi ivuaye upatula mukana, umue uvua mubole.”
10 Pabi, mijiki ivuabo bimbe dilolo adi kayivua mifuanangane menemene ne mijiki ya rap. Mona tshiakamba mulombodi wa tshibambalu: “Nudi nuteleja mijiki ya rap ivuabo bimba ku kale, mifuanangane ne eyi idi bantu basumba mu magazin.” Bidi bibungamija pa kumona se: ku bansonga bapite pa 4 000 bavua mu konsere eu, kuvua aba bavua badiamba mudibo Bantemu ba Yehowa! Mbimueneke se: bavua balengulule bua kuvuluka se: Satana ke “mfumu wa bukokeshi bua kapepa.” Yeye ke udi ulombola “bukole [peshi mmuenenu mupite kumuangalaka] budi butumika mpindieu mu bana ba bupidia.” (Efeso 2:2) Biwaditua ku diteleja mijiki ya rap peshi kulonda nsombelu idiyi ikankamija bua kuangata, neusadile bipatshila bia nnganyi? Mbia bushuwa bua se: imue misambu ya rap ki mmitambe kubipa bua kuyidiwula bu mikuabu nansha. Kadi, mbia meji bua kudima dinanga dikole bua mijiki idi ipetula mêyi-maludiki a buena nkristo mu kabujima kayi anyi?
Mijiki ya heavy Metal—Ditumika ne bitupa bia lulelu, tshinyangu ne ditendelela Satana
11, 12. Mijiki ya heavy metal mmijiki kayi, ne mmalu kayi a njiwu adi ayisunguluja?
11 Heavy metal mmushindu mukuabu wa mijiki idi mitambe kumuangalaka. Heavy metal mmijiki mipite hard rock idibo bimba ne tshikuma tshikole menemene. Mu tshikandakanda tshia The Journal of the American Medical Association tudi mua kubala ne: “Heavy metal . . . mmijiki idi ne tshikuma tshikole menemene ne mikale ne mêyi mavule adi atumbisha lukinu, bipendu, ditumika dibi ne bitupa bia lulelu, ne pamu’apa ditendelela Satana.” Nunku, mêna nkayawu a bimue bia ku bisumbu biende lumu adi ajadika bubi bua mijiki eyi ya rock. Idi ne miaku bu mudi: “lulengu,” “bingoma,” ne “lufu.” Pabi, mijiki ya heavy metal idi imueneka kayiyi milenga menemene pa kuyifuanyikija ne thrash metal ne death metal, mijiki mishadile idi ifuma ku heavy metal. Ku mêna adibio bidipesha, bisumbu bidi bitumika ne miaku bu mudi: “mudi wa minyinyi ya bantu” ne “mulongolongo wa mêna a bafue.” Bu mudi mêna aa mu muakulu wa anglais peshi muakulu mukuabu muenyi, mu matunga mavule bansonga kabena bajingulula mudiwo mabi, makuate muendi nansha.
12 Misangu mivule, mijiki ya heavy metal mmisuikakaja ku didishipa, disama dia lungenyi ne bunuavi bua bintu bia lulengu kudi bansonga. Disuikakana diayi ne tshinyangu ndifikishe mufidi wa mibelu ku tudiomba ku diyipesha dîna dikuabu dia “mijiki ya kushipa nayi baledi bebe.” Dilamata diayi ku ntendelelu wa Satana didi dipampakaja baledi bavule ne bampulushi. Bilondeshile mukontolodi kampanda, bamue bansonga badi badifila mu ntendelelu wa Satana mbafike ku buloji bua kukebulula mamanya masokome a mu mîdima ku butuangaji bua mijiki eyi. Mu nkomenu wende wakamba ne: “Ki mbamanye kudibo baya badifile.”
13. Nnjiwu kayi idiku pa kudifila mu mijiki ya heavy metal?
13 Kadi, bansonga bena nkristo kabena ne bua “kupanga kumanya malongolola a Satana.” (2 Kolinto 2:11) Ndekelu wa bionso, “yetu mvita . . . mbua kuluisha makole mabi a mu nyuma adi mu miaba ya mu diulu.” (Efeso 6:12) Mbupote kayipu bua kubueja ba-demon mu nsombelu webe pa kusungula mijiki iwudi ne bua kuteleja! (1 Kolinto 10:20, 21) Pabi, mbimueneke patoke se: bungi kampanda bua bansonga bena nkristo mbanange menemene mijiki eyi. Kudi mene bamue bena misokokelu mikole, badi batumika nayi muinshimuinshi bua kusankisha dijinga diabu. Nsongakaji kampanda wakatonda ne: “Mvua nteleja mijiki ya heavy metal bikole, pamu’apa butuku bujima. Mvua nsumba bikandakanda bia mijiki ya heavy metal ne mbisokoka baledi banyi mu tushete tua bisabata. Mvua nshima baledi banyi. Ndi mumanye ne: Yehowa kavua usanka bua ngenzelu wanyi eu to.” Tshiena-bualu kampanda tshia tshibejibeji tshia Réveillez-vous! ke tshiakamufikisha ku dilekela tshilema etshi. Mbungi kayipu bua bansonga bakuabu batshidi ku bupika bua mijiki ya mushindu’eu?
Neunowe tshiudi ukuna
14, 15. Bua tshinyi tudi mua kuikala ne dishindika dia se: kuteleja mijiki mipange bukezuke kudi ne buenzeji bubi? Fila tshilejilu.
14 Kupepeji njiwu idi mijiki ya mushindu’eu mua kukukebela to. Bulelela, imue misangu kuakufika ku dishipa muntu peshi kuenda masandi bualu udi uteleja musambu nansha. Tshidibi, Galatia 6:8 udi wamba ne: “Eu udi ukuna bua mubidi neanowe dinyanguka ku mubidi wende.” Kuteleja mijiki ya pa buloba, ya bunyama, pamue ne ya ba-demon kudi’anu mua kuikala ne buenzeji bubi kuudi. (Fuanyikija ne Yakobo 3:15.) Mulongeshi wa mijiki, Joseph Stuessy wakamba ne: “Mishindu yonso ya mijiki idi ne buenzeji kampanda pa luidi luetu, disamina dietu dia bintu muoyo, ngelelu yetu ya lungenyi, ne bikadilu bietu bidi bifumaku. . . . Eu yonso udi wamba ne: ‘Ndi mua kuteleja mijiki ya heavy metal, kadi kayena ne buenzeji kampanda kundi,’ udi udishima menemene. Bushuwa, mijiki eyi idi ne buenzeji mu bitupa bishilangane, ne bukole bushilangane, pa bantu bashilangane.”
15 Nsongalume kampanda muena nkristo wakitaba ne: “Mvua mudifile muanyi muonso mu mijiki ya thrash metal, e kumfikishayi ku dishintulula bumuntu buanyi bujima.” Diakamue, ba-demon bakatuadija kumutatshisha “Ndekelu wa bionso, ngakimansha tushete tuanyi tuvua ne tusete ne diske, ke ba-demon kushisha kunshila muaba.” Nsongalume mukuabu udi utonda patoke ne: “Mijiki imvua nteleja ivua yakula bua bumpaka-manga, peshi bua bintu bia lulengu, anyi bua ditumika dibi ne bitupa bia lulelu. Bansonga bavule badi bamba ne: abi kabiena ne buenzeji bubi kudibo nansha bumue, kadi ndishima. Pa kuamba, nkavua mulekele bulelela kule.” Kasumuinu kampanda kadi kebeja ne: “Muntu udiku mua kukongoloja kapia mu tshiadi tshiende ne bilamba biende kupangabi kupia anyi?”—Nsumuinu 6:27.
Nushale badilame
16. Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua benji ne bimbi ba mijiki bavule ba mu tshikondo tshietu etshi?
16 Paulo wakafundila bena nkristo ba ku Efeso wa kale ne: “Nunku, monayi tshindi ngamba ne njadika mu Mukalenge: kanutungunuki ne kuenda kabidi bu mudibo benda kudi bena matunga mu butshipale bua lungenyi luabu, bantu abu, bushuwa badi mu mîdima mu lungenyi luabo, ne kabena pabuipi ne muoyo wa kudi Nzambi to, amu bua dipanga didibo nadi, ne bua bupape bua mitshima yabo.” (Efeso 4:17, 18) Ki ntshidi tshikumbanyine kuamba bua benji ne ba-tungimba ba mijiki lelu’eu anyi? Kupita bikondo bikuabu bionso, mijiki—nansha ya mishindu kayi—idi’anu ku buenzeji bua “nzambi wa bulongolodi ebu bua malu,” Satana Diabolo.—2 Kolinto 4:4.
17. Mmunyi mudi bansonga mua kuteta peshi kumanya mushinga wa mijiki kampanda?
17 Pa bidi bitangila “matuku a ku nshikidilu,” Bible mmudianjile kumanyisha ne: “Bantu babi ne bena mashimi nebaye batangile amu ku malu mapite bubi.” (2 Timote 3:1, 13) Nunku, kupita bikondo bikuabo, bidi bikengela nuenu kuikala ne budimu bukole bua mijiki inudi nusungula. Misangu mivule, tshiena-bualu tshidi katshiyi tshitamba kusankisha netshibipishe kasete kajima anyi diske. Yobo 12:11 udi webeja ne: “Ditshi dine kaditu diteta miaku anu mudi tshilakalaka tshilabula biakudia anyi?” Bia muomumue, udi mua kuteta mijiki kampanda pa kuanji kuteleja tshimue tshia ku bitupa biayi bua kupima mushinga wayi. Nngenyi kayi idi mijiki eyi ijudija munda muebe? Idi ikusaka ku nsombelu mubi—mushindamene anu pa mmuenenu wa didisankisha anyi? (Galatia 5:19-21) Netuambe tshinyi bua miaku? Idi ikankamija tshiendenda tshia masandi, dinua dia bintu bia lulengu peshi bintu bikuabu bibi bidi bienza “mene bundu bua kubiamba patoke anyi?” (Efeso 5:12) Bible udi wamba ne: bintu bia mushindu’eu kabiena “nansha mua kutedibua” munkatshi mua tshisamba tshia Nzambi, peshi kubiambulula ku musangu ne ku musangu mushindu udi utua ku mutshima. (Efeso 5:3) Netuambe tshinyi bua bimfuanyi ne biena-bualu bidi pa kashete ka diske peshi ka kasete? Kadi ne biena-bualu bisuikakaja ku bilele bia spiritu mibi peshi bimfuanyi bidi kabiyi bikumbanyine bia tshiendenda tshia masandi anyi?
18. (a) Mmashintuluka kayi adi bamue bansonga ne bua kuenza pa bidi bitangila mijiki idibo ne bua kuteleja? (b) Mmunyi mudi bansonga mua kulonga mua kunanga mijiki mikezuke?
18 Pamu’apa, bidi bikengela wewe kuenza mashintuluka bua kusungula mijiki ya mushindu mukuabu. Pawikala ne diske peshi tusete bidi biakula pa bienzedi bibole bia tshiendenda tshia masandi ne biena-bualu bidi biakula bua bienzedi bia ba-demon, udi ne bua kubiumusha ne lukasa luonso. (Fuanyikija ne Bienzedi 19:19.) Abi kabiena biumvuija se: kuena ne bua kuteleja mijiki nansha; mijiki yonso idiku lelu kayen’amu mibi bua kuyibipisha nansha. Bamue bansonga mbafike kabidi ku dilonga mua kushintulula mishindu ya mijiki idibo banange, ne mpindieu, badi bateleja mijiki ya kale ya tshitembu bu mudi ya folk, ya jazz mupepele ne mishindu mikuabu kabidi. Tusete tua mélodies du Royaume ntuambuluishe bansonga bavule bua kunanga kuteleja mijiki idi ikolesha mu nyuma mimba kudi tshisumbu tshia bimbi ba misambu ya Bukalenge.
19. Bua tshinyi mbia mushinga bua kupesha mijiki muaba udi muyikumbanyine?
19 Mijiki ndipa dia kudi Nzambi. Kadi bua bavule, mmilue wabu mudimu mupange bukezuke wa dîba dionso. Mbafuanangane ne bena Izalele ba kale bavua banange ‘lunzenze, ngoma, lushiba, . . . kadi bienzedi bia Yehowa, kabavua babiangata ne mushinga nansha.’ (Yeshayi 5:12) Difundile tshipatshila tshia kupesha mijiki muaba udi muyikumbanyine ne uteke mudimu wa Yehowa pa muaba wa kumpala. Usungule ne ntema mijiki iwudi musue kuteleja. Nunku, neumanye mua kutumika bimpe—apo ki nkutumika bibi—ne dipa edi dia kudi Nzambi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mbimueneke se: ditunga dia Izalele divua ne ngimbilu mulenga wa mijiki. Bintu bizola kudi bena Assyrie bidi bisokolola ne: mukalenge Senasheribe wakalomba mukalenge Ezekiase bua kumufuta bimbi ba mijiki bena Izalele bu tshitadi. Tudi mua kubala mu nkonga miaku wa mijiki (Grove’s Dictionary of Music and Musicians) ne: “Bivua muanda wa mpukapuka . . . bua kulomba bimbi ba mijiki bu tshitadi.”
Udi uvuluka anyi?
◻ Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: mijiki ndipa dia kudi Nzambi?
◻ Mmunyi muvuabo batumika bibi ne mijiki mu bikondo bia kale?
◻ Mijiki ya rap ne ya heavy metal idi ne njiwu kayi bua bansonga bena nkristo?
◻ Mmunyi mudi bansonga bena nkristo mua kuleja budimu mu disungula dia mijiki idibo ne bua kuteleja?
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Mu tshikondo tshivua Bible ufundibua, bavua batamba kutumika ne mijiki bua kusamuna Yehowa