Udiku mua kuleja lutulu anyi?
YEHOWA wakambila Abrama ne: “Patuka mu ditunga dienu . . . uye ku ditunga dimbakuleja; ne nenkuvuije ditunga dinene, ne nenkubeneshe, ne nemvuije dîna diebe dinene.” (Genese 12:1, 2, NW) Tshikondo atshi Abrama uvua ne bidimu 75. Wakatumikila kabidi, ne meji wonso wakaleja lutulu munkatshi mua matuku ende wonso a muoyo, pa kuindila Yehowa.
Ku shòò, Nzambi wakalaya muena lutulu Abrahama (Abrama) ne: “Bulelela, hanasankisha, nenkusankishe wewe; hanavudija, nenkuvudije wewe.” Mupostolo Paulo udi usakidila ne: “Nunku bualu bua yeye wakananukila kuikala ne lutulu, wakaheta mulayi.”—Ebelu 6:13-15.
Lutulu ntshinyi? Nkonga-miaku idi ilumvuija bu ngikadilu wa “kuindila ne bupole buonso tshintu kampanda” anyi wa kuleja “didikanda dîba dia diyobodibua anyi dikengeshibua.” Nanku lutulu luebe ludi lutetshibua pawudi ne bua kuindila muntu kampanda anyi tshintu kansanga, anyi pawudi muyobodibue anyi pawudi ukenga. Padi malu a mushindu’eu enzeka, muena lutulu udi udikanda; kadi eu udi mupange lutulu udi ushintulula luidi luende lukasa luonso ne ufika munda.
Bulongolodi buetu bua lelu mbupange lutulu
Nangananga mu bimenga bivule bishidimuke, pa muaba wa kumpala mbapateke lubilu pamutu pa lutulu. Bua miliyo ya bantu badi basombele mu bimenga bidi ne bantu bavule, dituku dionso didi dituadija ne miadi ya mpungi. Eu nntuadijilu wa midimu ne lubilu—bua kufika muaba kampanda, bua kumona muntu kansanga, bua kukumbaja tshintu kankenga. Bidi mua kukemesha bu mudi bavule bikale bapampakana ne bapange lutulu anyi?
Utu ukuatshika tshiji padi bakuabo kabayi benza malu bu muwudi ujinga anyi? “Tshiena munange dipanga-kulua pa dîba,” ke mudi Albert wamba. Bavule nebatuishibue ne: kuindila muntu udi mumane kupitshisha dîba kudi kutonda, nangananga padidio dijadika. Pa bidi bitangila Dike wa Newcastle, muena tshididi wa mu siekele wa 18 mu Grande-Bretagne, bavua bamba ne: ‘Udi ujimija dîba dimue ne tshitupa mu dinda, pashishe ukeba mushindu wa kupetulula dîba adi ku shòò wa dituku kadi kayi ukumbana to.’ Bu malu ebe a matuku wonso mua kuikala ku bianza bia muntu wa mushindu’eu, uvua mua kuikala anu ne lutulu anyi?
Pawudi wendesha mashinyi, bidi bikutonda ne lukasa luonso, kuyi ukumbana kuindila, peshi udi pamu’apa mua kutetshibua bua kuendesha lubilu lukole anyi? Mu nsombelu ya nanku, dipanga lutulu didi pa tshibidilu dikebesha njiwu. Mu 1989, mu Allemagne wa ku est wa kale, njiwu bungi bupite pa 400 000 yakenzeka mu njila ivua ikebesha dijiwuka dinene anyi lufu. Ku njiwu eyi, umue pa isatu uvua mukebesha kudi diendesha dia pabuipi ne mashinyi adi kumpala anyi lubilu lunekesha. Bua kabingila aka, mu mushindu kampanda, dipanga-lutulu ke diakakebesha njiwu minene ne lufu bia bantu bapite pa 137 000. Mbipeta kayipu bibi bidi dipanga lutulu dipatula!
“Buanyi meme, mbikole bua kuikala anu ne lutulu padi muntu kampanda ne tshibidilu tshia kukosangana [muaku],” ke mudi Anne udiabakena, “anyi padi muntu uditambisha bikole.” Karl-Hermann udi utonda ne: lutulu luende ludi lutetshibua kudi “bansonga badi kabayi banemeka bakulumpe.”
Malu a mushindu’eu ne makuabo kabidi adi mua kukujimijila lutulu. Nanku, mmunyi muwudi mua kudima lutulu luvule?
Yehowa udi mua kukolesha lutulu luebe
Bantu bavule badi bela meji ne: lutulu ndipanga kuangata dipangadika anyi mbutekete. Kadi, bua Yehowa, ludi tshimanyinu tshia bukole. Yeye muine “udi unuleja lutulu . . . bualu, kena musue bua muntu nansha umue abutudibue, kadi, mmusue bua buonso bafike ku dinyingalala.” (2 Petelo 3:9, NW) Nanku, bua kukolesha didikanda diebe nkayebe, wikale mulamate Yehowa ne umueyemene ne muoyo webe mujima. Kushemesha malanda ebe ne Yehowa ntshiidia tshimuepele tshidi ne mushinga mukole bua kudima ngikadilu wa lutulu.
Kupita apu, bidi bia mushinga bua kumanya malongolola a Nzambi bua buloba ne bua bukua-bantu. Abrahama uvua “utekemena musoko udi ne bishimikidi [Bukalenge bua Nzambi], mulongolodi wau ne muibaki wau nNzambi.” (Ebelu 11:10) Bia muomumue, bidi bia mushinga bua kulama mmuenenu mutoke wa malaya a Nzambi ne kuikala ne disanka bua kuindila Yehowa. Neumone ne: lutulu pamutu pa kuikalalu dielakana, ludi mu matuku etu aa lufikisha bantu ku ntendelelu mulelela. Ke bualu kayi, “nubale lutulu lua Mukalenge wetu bu lupandu.”—2 Petelo 3:15, NW.
Ntshinyi tshiwudi mua kuenza bu nsombelu yebe nkayebe mua kuikala iteka mu diteta lutulu luebe mu mushindu mukole bua kudikanda? Aba badi bapange ditabuja badi bakutondesha pa kukukebela ntatu anyi? Udi ne disama dia musangu mule didi dimueneka bu kadiena mua kujika anyi? Bu biobi nanku, kupu muoyo biakafunda Mulongi Yakobo. Yeye mumane kutela tshilejilu tshiakashiya baprofete mu dileja lutulu, wakasokolola nsapi wa didikanda dîba dia dikenga dikole. Yakobo wakamba ne: “Muntu udi ne dikenga munkatshi muenu anyi? Alombe biandi Nzambi.”—Yakobo 5:10, 13.
Ne disuminyina dionso lomba Nzambi mu disambila bua kukoleshaye lutulu luebe ne kukuambuluisha mu dikuba mmuenenu webe dîba dia diteta. Kudimuka dîba dionso kudi Yehowa, neakuambuluishe bua usunguluje bienzedi anyi bibidilu bia bakuabo badi bateka didikanda diebe mu njiwu ya pa buayi. Kudianjila kusambila bua matetshibua kampanda adi mua kulua, kudi mua kukuambuluisha bua kudikanda.
Mmuenenu muimpe pa bumuntu buebe ne pa bua bakuabo
Bua kulama tshieledi tshia lungenyi mu ditalala, udi ne bua kuikala ne mmuenenu muimpe pa bumuntu buebe ne pa bua bakuabo. Bidi mua kuenzeka ku diambuluisha dia dilonga dia Bible, bualu didi dileja ne: muntu yonso mmupiane dipanga-bupuangane ne bua nanku udi ne biende bilema. Kupita apu, dimanya dia Bible nedikuambuluishe bua kukola mu dinanga. Ngikadilu eu udi ne mushinga bua kuleja lutulu kudi bakuabo.—Yone 13:34, 35; Lomo 5:12; Filipoi 1:9.
Dinanga ne dijinga dia kufuilangana luse bidi mua kukupolesha pawudi mukuate tshiji. Bu muntu kampanda mua kuikala ne bibidilu bidi bikutonda, dinanga nedikuvuluije ne: bibidilu bibi biwudi umona kudiye ke biwudi kuyi wanyisha, kadi ki mmuntu muine nansha. Anjibi kubala wewe nkayebe misangu ikadi butekete buebe buteka lutulu lua Nzambi mu diteta ne butondesha bakuabo.
Mmuenenu muimpe pa bumuntu buebe neakuambuluishe kabidi bua kuindila ne lutulu. Tshilejilu, uvua wipatshila disanka dia mudimu mu mudimu wa Yehowa, ne bualu kuena muanji kudipeta wateketshi mu maboko anyi? Udi umvua lutulu luebe luminyina bu katete ka lusenga mu tshisenga anyi? Pashishe, bu biobi nanku, vuluka ne: dipanga lutulu dionso ditu difumina ku lutambishi. “Muena lutulu mmulenga kupita eu udi ne mmuenenu wa lutambishi,” ke muakamba Solomo. (Muambi 7:8, NW) Eyowa, lutambishi ntshipumbishi tshinene tshia didima lutulu. Ki mbia bushuwa bua se: mbipepele bua mudipuekeshi kuindila ne bupole buonso anyi? Bua kabingila aka, dima budipuekeshi, ne neupete mushindu muakane wa kuanyisha lujoko ne ditalala mu tshieledi tshia lungenyi.—Nsumuinu 15:33.
Lutulu ludi lupetesha mafutu manene
Abrahama mmumanyike diambedi bua ditabuja diende. (Lomo 4:11) Kadi, lutulu luende luakakolesha ditabuja diende, kunengadi musangu mule. Difutu diende divua tshinyi bu muakindilaye Yehowa?
Abrahama wakababidila dimutekela mutshima divule dia kudi Yehowa. Dîna dia Abrahama diakavua dinene, ne ndelanganyi yende, ditunga dikole. Matunga wonso a pa buloba adi mua kubeneshibua ku butuangaji bua dimiinu diende. Abrahama wakasadila bu mutuadi wa dîyi wa Nzambi, kabidi ne bu tshimfuanyi tshidikija tshia Mutufuki. Kuvuaku difutu ditambe bunene bua ditabuja ne lutulu bia Abrahama anyi?
“Yehowa mmuwule tente ne ditabalelangana” kudi bena nkristo badi bakama mateta ne lutulu luonso. (Yakobo 5:10, 11, NW) Bantu ba mushindu’eu badi ne kuondo ka muoyo katoke bualu badi benza disua diende. Nanku, buebe wewe, bu wewe mua kuindila Yehowa pa kuakama mateta ne lutulu, bua didikanda diebe newanyishibue kudi Yehowa ne neupete mabenesha ende.
Lutulu ludi lupetesha tshisamba tshia Nzambi bipeta bilenga mu nsombelu yonso. Babidi ba ku basadidi ba Yehowa, mêna abu adi: Christian ne Agnès, bakajingulula bualu ebu pakapangadijabu kubangidilangana. Bakindija dibangidilangana diabo ku dilomba dia baledi ba Christian, bavua bajinga diambedi kumanya Agnès mu kupita kua matuku. Ngenzelu eu uvua ne buenzeji kayi?
“Tuakajingulula anu ku shòò mushinga uvua nawu lutulu luetu kudi baledi banyi,” ke mudi Christian umvuija. “Pa tuakindila ne lutulu, malanda avua pankatshi panyi ne mukajanyi kaakafua nansha. Biakambuluisha bua kuasa tshishimikidi tshikole mu malanda etu ne baledi banyi.” Eyowa, lutulu ludi lupetesha masanka manene.
Lutulu ludi kabidi lulubuluja ditalala. Dîku ne balunda bebe nebikale ne dianyisha divule bualu kuakujula matandu bua tulema tuabo tukese tuonso. Dipolesha ne diumvuila bakuabo padibo benza bilema nebiepule malu mabi. Lusumuinu lua bena Chine ludi luamba ne: “Bua lutulu luebe dîba dia tshiji, newepuke matuku lukama a dibungama.”
Lutulu ludi luvudija mushinga wa bumuntu buebe, bushuwa ludi lukuambuluisha bua kulama biakane ngikadilu mikuabo mimpe. Ludi lukolesha ditabuja, luvuija ditalala diebe dia musangu mule, ne dinanga diebe dishindamija. Kudima lutulu nekukuambuluishe bua kuikala ne disanka eku wenda uleja bulenga, buimpe, ne bupole-malu. Kuleja lutulu kudi kuibaka bukole budi bukengela bua kudima muoyo mule ne didikanda.
Indila ne lutulu luonso dikumbana dia malaya a Yehowa, nenku, newikale ne dishindika dia kulabula nsombelu mulenga mu matuku atshivuavua. Amu bu Abrahama, ‘ku ditabuja ne lutulu upiane malaya.’—Ebelu 6:12, NW.
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Malanda masheme ne Yehowa neakuambuluishe bua kuleja lutulu, bu muakenza Abrahama