TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w00 1/12 dib. 24-28
  • “Kanuena bamanye muikala muoyo wenu makelela”

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • “Kanuena bamanye muikala muoyo wenu makelela”
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2000
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mutangile kumpala pamue ne bena Kristo nanyi
  • Mbuela mu Kalasa ka Gilada pashishe meme kuya mu Côte-de-l’Or
  • “Makelela” utuvua katuyi belele meji
  • Yehowa udi usaka bantu bende bua kutuambuluisha
  • Tuakalonga mua kutantamana
  • “Makelela” mulenga
  • Yehowa utu anu usankisha badi bamulamate
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2000
  • Nsombelu wa disanka mu mudimu wa Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2024
  • Ndi ne disanka dia kuenza disua dia Nzambi muoyo wanyi mujima
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2008
  • Dianyisha bua dikuatshisha dia lulamatu dia kudi Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2000
w00 1/12 dib. 24-28

Malu a mu nsombelu

“Kanuena bamanye muikala muoyo wenu makelela”

MALONDA KUDI HERBERT JENNINGS

“Mvua mu njila mu mashinyi mpingana ku Biro bia Bantemu ba Yehowa bia mu ditunga dia Ghana ngumbukila mu tshimenga tshia Tema, meme kuimana e kuambula nsongalume uvua ukeba wa kumuambula mu mashinyi bua kufikaye munda mua tshimenga tshia Tema. Ngakatuadija kumuyisha. Mvua ngela meji se: mvua mmuyisha malu mashême. Kadi patuakafika muaba uvua nsongalume au uya, wakatumpika mu mashinyi, kuyaye lubilu lukole.”

MUANDA eu ke wakammanyisha ne: kuvua bualu kampanda bubi buvua buntatshisha. Kumpala kua meme kunulondela tshivua tshienzeke, lekelayi nganji kunuambila mumvua meme muntu wa mu ditunga dia Canada mufike ku dikala mu Ghana.

Tuvua munkantshi-nkatshi mua ngondo wa 12 mu 1949, ku mutu kua tshimenga tshia Toronto mu Canada. Tutshivua tujikijilaku diumbula dia tshina tshia mâyi tshia bule bu bua metre mujime muaba wa buloba bua mabue a mashika ku nzubu mupiamupia. Mutuvua ne mashika ne batshioke bikole, tuetu bonso bavua ku mudimu au tuakakunguila ku kapia ka nkunyi, bindile bua mashinyi alue kutuambula. Musangu umue, Arnold Lorton (umue wa ku bena mudimu), wakatuadija kuakula bualu bua “mvita ne ngumu ya mvita,” “nshikidilu wa bulongolodi ebu,” ne kutela miaku mikuabu imvua tshiyi mumanye to. Bonso bakashala bapuwe, biobi kubatonda, bakuabu mene kumufikilabu munda. Ndi mvuluka mumvua ndiambila mundamunda ne: ‘Eu muntu udi ne dikima dia bungi be! Muntu nansha umue kêna musue kumuteleja muaba eu to, kadi udi anu utungunuka ne kuakula.’ Malu avuaye wamba akantuila ku muoyo be. Kutshivua anu bidimu bikese panyima pa Mvita Mibidi ya Buloba bujima, katshia tshivuaku muanji kumvua malu a buena au mu tshitendelelu tshia ba Christadelphes (anyi Bena muntu ba mu Kristo) muvua dîku dietu kutuadijila ku bankambua betu to. Ngakamuteleja ne ntema yonso, malu avuaye wamba akansankisha bikole.

Tshiakanenga bua kuebeja Arnold malu makuabu nansha. Ndi mvuluka mushindu uvuabu yeye ne mukajende Jean bangenzela malu ne lutulu meme muana wa bidimu 19 patupu, bangangata anu bu mulunda wabu. Mvua nya ku nzubu kuabu misangu mivule bua kuyikila nabu tshiyi ndianjila kubamanyisha ne kabayi nansha bambikileku. Bakandeja mua kuenza malu bilenga, kungambuluishabu bua meme kujingulula dishilangana didi pankatshi pa mikenji ne malongesha a nsombelu bivua bimbuelakana mu lungenyi luanyi lua bunsonga. Pakapita ngondo dikumi kumbukila ku dîba dingakumvua malu a musangu wa kumpala a patuvua ku mudilu kumpenga kua njila, ngakatambula dia 22 ngondo wa dikumi mu 1950, meme kulua Ntemu wa Yehowa ne kubanga kudisangisha mu Tshisumbu tshia Willowdale mu tshimenga tshia North York tshidi mpindieu ku mikalu ya tshimenga tshia Toronto.

Mutangile kumpala pamue ne bena Kristo nanyi

Nsombelu wakatuadija kubipa ku nzubu pakamona Tatu ne: mvua mudisuike bua kushala mu tshitendelelu tshianyi tshipiatshipia. Tatu utshivua ufumina ku dipeta njiwu ku mashinyi avua matutakane, mikebesha kudi kanyemesha uvua mukuatshike maluvu; kabidi misangu mivule, Tatu uvua muntu wa malu makole. Nsombelu wakakolela Mamu ne bakunyi banyi ba balume babidi ne ba bakaji babidi. Dinanga dianyi dia bulelela budi mu Bible diakakola. Nunku, ngakamona ne: bua kushala mu ditalala ne baledi banyi ne kujalama bimpe mu “njila wa bulelela,” bivua bimpe bua meme kumbuka kumbelu.​—2 Petelo 2:2, MMM.

Pamue ne ku ndekelu kua muvu wa luya (été) wa mu 1951, ngakaya kusombela mu tshimenga tshia Coleman, mu Alberta muvua tshisumbu tshikese. Muvua Ross Hunt ne Keith Robbins, bansongalume babidi bavua mu mudimu wa buambi wa ku dîba ne ku dîba, batudi tubikila ne: mbampanda-njila ba pa tshibidilu. Bakankankamija bua kubuela mu mudimu wa budisuile awu. Dituku dia kumpala dia ngondo muisatu mu 1952, ngakalua mpanda-njila wa pa tshibidilu.

Ndi ngumvua disanka pandi mvuluka muakankankamijabu. Ntshivua ne bia bungi bia kulonga, ne anu mu mudimu awu ke mungakavudijila dimanya dianyi. Pashishe, pangakenza pabuipi ne tshidimu tshijima mu mudimu wa bumpanda-njila mu tshisumbu tshia mu Lethbridge, mu Alberta, bakandomba bua kushala mutangidi muena-ngendu, bualu bumvua tshiyi nansha muelele meji to. Mvua ne bua kuambuluisha bisumbu bia Bantemu ba Yehowa bivua ku muelelu wa ku est kua Canada kubangila ku tshimenga tshia Moncton mu Nouveau-Brunswick, too ne ku tshia Gaspé mu Québec.

Bu muntshivua anu ne bidimu 24 ne tshiyi nansha muanji kunenga mu bulelela, mvua ndimona tshiyi mukumbane, nangananga pamvua ndifuanyikija ne Bantemu bakole mu nyuma bamvua ne bua kuambuluisha. Ngakadienzeja muanyi muonso ngondo mivule ivua ilonda, kadi kuluabu kumpapula ne bukuabu bualu.

Mbuela mu Kalasa ka Gilada pashishe meme kuya mu Côte-de-l’Or

Mu 1955, ngondo wa Tshitema, bakatubikila ne balongi bakuabu batue ku lukama bua kubuela mu kalasa ka 26 ka Gilada mu Tshilongelu tshia Bible tshia Watchtower mu tshimenga tshia South Lansing, mu New York. Kutulongeshabu dikema mu ngondo itanu, anu mumvua musue menemene. Disanka dianyi dia kuenza mudimu diakavula bu mumvua munkatshi mua bantu bavua bajinga bua kuwenza bikole. Dîba dine adi, kuvua bualu bukuabu butshidi ne mushinga wa bungi mu nsombelu wanyi too ne lelu.

Munkatshi mua balongi bavua badilongolola bua kuya mu mudimu wa bu-misionere muvua muanetu wa bakaji utshivua mupuekele, diende Aileen Stubbs. Ngakamumona muikale nsongakaji wa lutulu, mukuatshi wa mudimu wa bushuwa, muena bupuekele ne muntu wa musangelu. Ndi ngela meji se: mvua mumutshinyishe pangakamuela dîyi bia lubilu lubilu. Kadi, kakambenga nansha! Patuakumvuangana dîyi dimue, Aileen wakaya mu mudimu wa bu-misionere ku Costa Rica, meme panyi ku Côte-de-l’Or (lelu Ghana) mu Afrike wa kudi dîba dibuelela.

Dimue dituku mu dinda mu ngondo muitanu mu 1956, ngakaya ku biro bia muanetu Nathan Knorr, mu nzubu wa dikumi kuulu kua etaje ku Brooklyn, mu New York. Dîba adi ukavua mulombodi wa Société Watch Tower. Bakanteka musadidi wa filiale bua kulombola mudimu wa buambi mu Côte-de-l’Or, Togoland (lelu Togo), Côte-d’Ivoire, Haute-Volta (lelu Burkina-Faso), ne mu Gambie.

Ntshidi mvuluka mêyi a muanetu Knorr anu bu mamba malaba mushala eu. Wakambela ne: “Kuanji kutuadija diakamue kulombola to. Anji tukija; utangile mudi bana betu bakadi benzenze mudimu kuntu aku bawenza, upete dilongesha. Nunku pawamona ne: wakumbanyi, apu ushishe kutuadija mudimu webe wa dilombola filiale. . . . Kuata mukanda wa dikuteka kutudi bakutume. Paudi ufika, windile matuku muanda-mutekete anji kupita nanku utuadije kulombola.”

Meme kudiambila ne: ‘Anu matuku muanda-mutekete patupu! Kadi uvua usua kuamba tshinyi bua mubelu wende wa ne: “anji tukija”?’ Tshiakumvua mêyi ende bimpe to.

Matuku e kupita anu lukasa. Abidi asatu, meme kubuela mu mazuwa a mâyi a tshiambula-majitu muimane ku muelelu kuawu, tuakalonda mâyi a musulu wa East River, tuetu kupita biro bia Société bia mu Brooklyn, kutuadija luendu lua matuku 21 mu mbuu batangile ku Côte-de-l’Or.

Meme ne Aileen tuvua tufundilangana mikanda misangu ne misangu. Tuakapetangana kabidi mu 1958, tuetu kuselangana mu dia 23 ngondo wa muanda-mukulu wa tshine tshidimu atshi. Tshitu mpua muoyo bua kusakidila Yehowa bua mukaji buimpe nunku undi mupete.

Mvua muanyishe mudimu utuvua benze ne ba-misionere netu bakuabu ne bana betu ba mu Afrike ku biro bia Bantemu ba Yehowa, bidimu 19 bijima. Dîku dia Betele divua ne bantu bakese kumpala diakadiunda kufika ku bantu 25 tshikondo atshi. Awu avua matuku etu a ntatu, a malu, ne akapatula kabidi bipeta bimpe. Kadi bua kuamba bulelela, munya, luya lukole ne mutalele, bivua buanyi meme lutatu lua dikema. Bidi bimueneka ne: mvua nkopakana dîba dionso, mubidi wanyi uvua anu mukuatakane ne bisululu, ne misangu mikuabu tshiji tshivua tshinkuata. Nansha nanku, tuvua ne disanka dia bungi bua mudimu utuvua tuenza bualu bungi butuvua bua bamanyishi ba Bukalenge 6 000 ne bia pamutu bavua bayisha mu Ghana mu 1956 buakavula kufika ku bamanyishi 21 000 mu 1975. Kabidi mbualu bua disanka dinene bua mukadimu Bantemu bapite pa 60 000 badi benza mudimu wa diyisha lelu’eu.

“Makelela” utuvua katuyi belele meji

Pabuipi ne 1970, ngakabanga kusama disama divua dikole mua kudimanya. Ngakaditetesha mubidi mujima kudi ba minganga, kadi bavua bangambila anu ne: mvua “bimpe.” Meme muikale bimpe kadi bua tshinyi mvua ndiumvua anu bibi, anu mutshioke, tshiyi ne dikisha? Malu abidi akangandamuna lukonko elu, kadi avua bu mutshi muntuta. Bushuwa, anu muakafunda Yakobo ne: “Kanuena bamanye muikala muoyo wenu makelela.”​—Yakobo 4:14, MML.

Bualu bua kumpala mbua nsongalume umvua nyisha pamvua mumuambule mu mashinyi bua kumufikisha munda mua tshimenga. Tshivua mumanye se: mvua ndiangana mukana patupu, ngakula lubilu lubilu tshiyi ngikisha to. Patuakafika muaba uvua nsongalume awu uya, wakampapula bibi pakatumpikaye mu mashinyi, kuyaye lubilu lukole. Bena mu Ghana bavule batu bantu batukijile malu, bantu ba lutulu, bamanye mua kulengulula amue malu. Kadi bualu buakenzaye kabuvua bupetangana ne ngikadilu eyi to. Ngakashala muaba awu ndiela nkonko. Meme kumona ne: mvua ne bualu. Kadi tshiakamanya ne: buvua bualu kayi to. Nansha nanku, nkavua anu mumane kuikala ne bualu.

Bualu buibidi, dituku dikuabu patuakayikila bua disama dianyi ne Aileen mu bule ne mu butshiama, Aileen wakangambila ne: “Nanku, biwikala kuyi ne disama mu mbidi, nanku didi ne bua kuikala dia mu lungenyi.” Ke meme kufunda bionso bimvua ngumvua anu muvuabi e kuya kua munganga wa masama a mpala. Pangakajikija kumubadila malu awu onso, wakamba ne: “Edi ndisama dibuelakane. Udi ne disama dia mpala (psychose maniaco-dépressive).”

Mutu wakantayika! Disama divua anu dienda dinnemenena nansha mumvua nteta mua kudikolesha bidimu biakalonda. Mvua anu mutungunuke ne kukeba buanga buvua mua kungondapa. Kadi, kakuvua muntu nansha umue uvua mujadike tshivua tshikengela kuenza to. Tshivua mvita mipite bukole menemene!

Meji etu misangu yonso avua a kutungunuka anu ne kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba bu wetu mudimu wa kashidi, kabidi mudimu eu utshivua wa bungi menemene. Ngakasambila ne muoyo mujima njila ne njila ne: “Yehowa, biwasua, ‘nengikale ne muoyo, nengenze kabidi bualu ebu.’” (Yakobo 4:15) Kadi kabiakakumbana to. Nunku, bu muvuabi anu bikole, tuakumbuka mu Ghana kushiya balunda betu bavule ba pa muoyo e kupingana mu Canada mu ngondo muisambombo mu 1975.

Yehowa udi usaka bantu bende bua kutuambuluisha

Ngakamona diakamue ne: tshivua kabidi ne mushinga to, kabidi ne: tshivua anu meme nkayanyi uvua mu dikenga dia nunku to. Ngakajingulula mushinga udi nawu mêyi adi mu 1 Petelo 5:9 (MMM) a se: “Numanye ne: bana benu badi batangalake pa buloba badi bakenga muomumue.” Bu mumvua ne mêyi aa mu lungenyi, ngakabanga kujingulula muvua Yehowa utuambuluisha bushuwa, nansha muakatukuata mianda ituvua katuyi tujinga. Bulelela, ‘bana betu’ bakatuambuluisha mu mishindu yonso mimpe!

Nansha mutuvua katuyi ne bintu bia bungi, Yehowa kavua mutulekele to. Wakasaka balunda betu ba mu Ghana bua kutuambuluisha ne bintu, kutuambuluisha kabidi ni mu malu makuabu. Tuvua ne majiya ne dibungama bivule patuakashiya bantu batuvua banange bikole, tuetu kubanga kukeba mutuvua mua kupita ne malu a “makelela” atuvua katuyi nansha belele meji.

Lenora, yayende wa Aileen, ne bayende Alvin Friesen bakatupesha nzubu ne kutuambuluisha ne dinanga dionso munkatshi mua ngondo mivule. Munga munganga wa masama a mpala muende lumu wakandaya ushindika ne: “Neutue makasa panshi mu ngondo isambombo.” Pamu’apa uvua wamba nanku bua kunkolesha ku muoyo, kadi dilaya diende kadiakakumbana to, nansha mene pakapita bidimu bisambombo. Too ne lelu, ntshidi anu ne disama adi dikadibu babikila mu bukalanga lelu bu disama dia mu lungenyi (trouble bipolaire). Bushuwa, edi ndîna dipepeja, kadi badi ne disama edi mbajadike mutudi, dîna ditekesha kadiena ditalaja disama dikole edi nansha musangu umue.

Tshikondo atshi, muanetu Knorr ukavua mutuadije kusama disama diakamufikisha ku lufu mu ngondo muisambombo mu 1977. Nansha nanku, uvua anu umfundila mikanda mile ivua inkankamija ne ivua ne mibelu ne mêyi a dinsamba nawu. Ntshidi anu mulame mikanda ayi. Mêyi ende akangambuluisha bua kubenga kudiangata bu muntu uvua kayi ne mushinga bu mumvua ndimona misangu yonso.

Ku ndekelu kua 1975, tuakashiya masanka etu a mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba e kubanga kuluangana bua kujikija bubedi buanyi. Butoke buonso bua padi butuku butshia buvua bunsamisha mêsu. Mitoyi mikole ya mu lupitapita ivua impapula bu miadi ya bingoma. Mutoyi wa makasa utu umvuika padi bantu bakunguile pa muaba umue uvua untonda be. Tshivua mvita ya bushuwa bua meme kubuela mu bisangilu bia Tshisumbu. Nansha nanku, mvua mujadike mushinga udi nawu bisangilu bietu bia malu a mu nyuma bimpe menemene. Bua kubikokesha, mvua ne tshibidilu tshia kubuela mu Nzubu wa Bukalenge pakavua bantu bonso basombe, ne kupatukamu kumpala kua buobu kubanga kupatuka ku ndekelu kua bisangilu.

Lutatu lukuabu lukole luvua lua kuya mu mudimu wa buambi. Imue misangu, nansha meme mumane kufika ku nzubu kampanda, mvua mpangila too ne dikima dia kudidisha ka-ngonga ka ku tshiibi bua kunzululabu. Kadi tshivua mpingana tshianyima to, bualu mvua mujadike se: mudimu wetu udiku bua lupandu luetu tuetu ne lua muntu yonso udi umvua mukenji utudi tumuambila. (1 Timote 4:16) Pashishe, mvua mpeta muoyo mukole, nya ku tshiibi tshikuabu nteta kabidi mua kuyisha. Mumvua mutungunuke ne mudimu wa diyisha, ngakashala ne bukole bua mu nyuma bukumbanyine, kumvudijilabi bukole bua kutantamena disama dianyi.

Bu mudi disama dia mu lungenyi (trouble bipolaire) edi dikale dia munanunanu, ndi mufike ku dimona se: pamu’apa nedishale nanyi kashidi mu ndongoluelu wa malu udiku lelu’eu. Mu 1981 kuvua biena-bualu bitambe buimpe biakapatuka mu Réveillez-vous!a Biakangambuluisha bua kutuadija kumvua tshidi disama edi bimpe ne kumanya mishindu mimpe mishilangane ya kuditantamena.

Tuakalonga mua kutantamana

Malu onso aa akasaka mukajanyi bua kukenga nanyi ne bua kushintuluka kabidi mu amue malu. Wewe muikale ulama mubedi udi bu mundi emu, pamu’apa newanyishe mêyi akamba mukajanyi aa:

“Disama dia mu lungenyi didi dimueneka bu ditu dishintulula bumuntu bua muntu musangu umue. Mu mêba makese, muntu udi udisama udi mua kukudimuka, kulekela mpala wa musangelu wa muntu mukankamijanganyi udi ne malu ne ngenyi bipiabipia bidiye wipatshila, ulua muzengele, kayi ne budiye wanyisha, ulua too ne muntu wa biji bikole. Bakuabu buobu kabayi bajadike malu aa bu disama, adi mua kubajula tshiji ne kubapampakaja. Bushuwa, mbimpe kushintulula malu lukasa, nunku utuadije kuluisha diteketa ku muoyo peshi didiumvua bu mulekelela.”

Buanyi meme, pantu ndiumvua ne makanda mavule a mubidi, ntu mbanga kumvua buôwa. Nkadi mumane kumanya mu lungenyi luanyi ne: pajika “musangelu” undi ngumvua eu, “dibungama” dipite bukole nedinkuate. Bua kuanyi kusama, “dibungama” ndimpe pamutu pa “musangelu” bualu ditu pa tshibidilu dinteka panshi munda mua matuku ndambu tshiyi ngenda, pamu’apa tshiyi mpeta kabidi dîba dia kuenza malu a mukodikodi to. Aileen utu ungambuluisha bikole patuye umbela bua tshitambi kuenza disalu ne patuye unkolesha ku muoyo, unkuatshisha padi dibungama dimpite bukole.

Kutu njiwu mikole padi mubedi udisombela nkayende kayi ne muntu tshikondo tshidi disama edi dimujuke. Mubedi udi mua kubenga ne muoyo mujima bua kumona muntu padi dibungama dimukuata peshi kupanga kuangata bualu nansha bumue budi bakuabu bajinga anyi bamba ne mushinga padi mpala mumujuke. Kumpala, bivua bikole bua meme kuitaba ne: mvua ne disama dia mu lungenyi ne mpeta malu ku muoyo. Ndi muluangane ne meji bikole bua kumanya ni kuvua tshinga tshintu, bu mudi dipangila mua kukumbaja bualu kampanda peshi ni kuvua muntu mukuabu uvua munkebele disama edi. Nkavua misangu ne misangu ndiambila anu ne: ‘Kakuena tshidi tshishintuluke pambidi panyi to. Disama didi munda muanyi, ki mpambidi to.’ Kakese kakese, ndi mufike ku dikala ne lungenyi luimpe pa bualu ebu.

Mu bungi bua bidimu, tudi bafike ku dimanya mua kuikala tulejangana meme ne muena kuanyi ne bantu bakuabu kabidi malu adi atangila disama dianyi mu bulelela katuyi tusokoka kantu nansha kamue. Tudi tudienzeja bua kushala anu bakoleshe muoyo katuyi tulekela disama edi ditutekela panshi to.

“Makelela” mulenga

Masambila atudi tuenza ne muoyo mujima ne ditamba kudienzeja dietu mbitupeteshe dibenesha ne dikuatshisha dia Yehowa. Meme ne mukajanyi tukadi mpindieu bakulakaje. Ndi ndonda manga, luondapu ndutshintshikila, manga adi ndambu mukumbanyine, nunku ndiku ne makanda a mubidi ndambu. Tutu tusanka bua kuenza midimu ya mishindu yonso itudi tupeta. Ntshidi anu mukulu mu tshisumbu. Tudi tudienzeja misangu yonso bua kukuatshisha bakuabu mu ditabuja.

Mêyi adi mu Yakobo 4:14 (MML) a se: “Kanuena bamanye muikala muoyo wenu makelela” mmalelela. Mêyi aa neatungunuke ne kukumbana too ne patua ndongoluelu wa malu eu ku tshibungubungu. Kadi mêyi adi mu Yakobo 1:12 adi pawu malelela, adi amba ne: ‘Muntu udi utantamana mu mateyi udi ne disanka; bualu bua pakamanabu kumujadika, neangate tshifulu tshia butumbi tshia muoyo tshiakalaya Mukalenge badi bamunanga.’ Tushalayi tuetu buonso bakankamane lelu, batangile ku mabenesha adi Yehowa mutulamine bua kutupesha malaba.

[Mêyi adi kuinshi]

a Tangila biena bualu ebi: “Vous pouvez surmonter vos problèmes,” mu Réveillez-vous! wa dia 8 Kasuabanga 1981; “Vos armes contre la dépression,” mu wa dia 8 Tshisua-munene 1981; ne “Traitements médicaux contre la dépression grave,” mu wa dia 22 Tshiongo 1982.

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Musokome pa nkaya mu ditanda dianyi

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Meme ne mukajanyi Aileen

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Mu mpungilu wa “Lumu luimpe lua tshiendelele” wakenzeka mu Tema, mu Ghana mu 1963

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu