TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w12 15/2 dib. 10-14
  • ‘Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima’

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • ‘Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima’
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2012
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • BANTEMU BAVUA NE DIKIMA MU BULONGOLODI BUBI
  • BAKALEJA MUVUABU NE DITABUJA NE DIKIMA
  • BAKAJI BA DIKIMA BAVUA BANGATE DIPANGADIKA DIMPE
  • MÊYI ETU ADI MUA KUPETESHA BAKUABU DIKIMA
  • ESETÊ UVUA NE DIKIMA
  • ‘IKALA NE DIKIMA’
  • “KOLESHA MUTSHIMA WEBE”
  • Endayi ne dikima mu njila ya Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Ikalayi ne dikima!
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • “Ikala ne dikima . . . ne ndaku wenze mudimu”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2017
  • Ikala ne dikima, Yehowa udi nebe
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2013
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2012
w12 15/2 dib. 10-14

‘Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima’

‘Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima, Yehowa Nzambi webe udi nebe.’​—YOSH. 1:7-9.

NEWANDAMUNE MUNYI?

Mmu mishindu kayi muvua Henoke ne Noa baleje dikima?

Mmunyi muvua bamue bakaji ba kale bafile tshilejilu tshia ditabuja ne dikima?

Mbilejilu kayi bia dikima bia bana bidi bikukemesha?

1, 2. a) Bitu bikengela tshinyi imue misangu bua kuenza bualu buimpe mu nsombelu? b) Netukonkonone tshinyi?

DIKIMA ndishilangane ne kuikala ne buôwa, bundu ne ditebelela. Muntu udi ne dikima udi ne bukole, muoyo mukole ne kena ne bundu. Kadi imue misangu bitu bikengela kuikala ne dikima bua kuenza bualu buimpe dituku dionso.

2 Bamue bantu badibu batele mu miyuki ya mu Bible bavua ne dikima mu nsombelu mikole. Bakuabu bakaleja dikima mu nsombelu mikole itu itulukila batendeledi ba Yehowa bonso. Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku bilejilu bia dikima bia mu Bible? Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuikala ne dikima?

BANTEMU BAVUA NE DIKIMA MU BULONGOLODI BUBI

3. Ntshinyi tshivua Henoke mumanyishe bua bantu babi?

3 Bivua bilomba dikima bua kuikala Ntemu wa Yehowa munkatshi mua bantu babi bavua pa buloba kumpala kua mvula wa kabutu wa mu matuku a Noa. Kadi Henoke ‘muntu wa muanda mutekete kunyima kua Adama’ wakamanyisha ne dikima mêyi aa: ‘Tangilayi, Mukalenge wakalua ne mbombo ya bantu bende ba tshijila bua kuenzejaye dipisha kudi bonso, ne bua kutuishaye bonso badi kabayi ba Nzambi bua midimu yabu yonso idi ibenga Nzambi, yakenzabu mu bupidia buabu bua Nzambi, ne bua malu onso makole adi bantu babi babengi ba Nzambi bamudiule nawu.’ (Yuda 14, 15) Henoke uvua muakule nunku bualu mulayi eu uvua ne bua kukumbana. Bantu babi bakabutuka ku mvula wa kabutu wakaloka pa buloba.

4. Noa ‘wakenda ne Nzambi’ nansha muvuaku nsombelu kayi?

4 Mvula wakaloka mu tshidimu tshia 2370 kumpala kua Yezu, mmumue ne: bidimu bipite pa 650 panyima pa mêyi avua Henoke muambe. Mu tshikondo etshi bakalela Noa, yeye kuenza dîku ne pashishe kuibakaye buatu ne bana bende ba balume. Banjelu babi bakavuala mibidi ya bantu, kuluabu pa buloba bua kuenda ne bana ba bakaji bimpe kumona ne kulelabu bantu ba mfiondo. Nanku malu mabi a bantu akavulangana ne buloba buakuula ntente ne tshikisu. (Gen. 6:1-5, 9, 11) Nansha muvua malu au enzeka, ‘Noa wakenda ne Nzambi mulelela’ ne uvua uyisha ne dikima bu ‘muambi wa malu makane.’ (Bala 2 Petelo 2:4, 5.) Tudi petu ne bua kuikala ne dikima dia nunku mu matuku a ku nshikidilu aa.

BAKALEJA MUVUABU NE DITABUJA NE DIKIMA

5. Mmunyi muvua Mose muleje ditabuja ne dikima?

5 Mose wakafila tshilejilu tshimpe tshia ditabuja ne dikima. (Eb. 11:24-27) Kubangila mu tshidimu tshia 1513 too ne tshia 1473, Nzambi wakakuata nende mudimu bua kupatula bena Isalele mu Ejipitu ne kubalombola mu tshipela. Mose wakadimona kayi mukumbane bua kukumbaja mudimu uvuabu bamupeshe, kadi wakawitaba. (Ekes. 6:12) Yeye ne muanabu Alona bakaya misangu ya bungi kumpala kua Palô mfumu wa tshikisu wa mu Ejipitu bamumanyisha ne dikima bua bipupu dikumi bivua Yehowa mua kukuata nabi mudimu bua kupuekeshisha nzambi ya mu Ejipitu milongo ne kusungila bantu bende. (Ekes., nshapita wa 7 too ne 12) Mose wakaleja ditabuja ne dikima bualu uvua ne bukole bua kudi Nzambi butu kabuyi bupangila, anu mutudi petu nabu.​—Dut. 33:27.

6. Banene ba mbulamatadi bobu batulumbuluisha bua ditabuja dietu, ntshinyi tshiatuambuluisha bua kuyisha ne dikima?

6 Tudi petu dijinga ne dikima bu dia Mose bualu Yezu wakamba ne: ‘Nebaye nenu ku mêsu kua bangovena ne ku mêsu kua bamfumu bua bualu buanyi ne nenuikale bu tshimanyishilu ku mêsu kuabu ne ku mêsu kua bisamba bia bende. Kadi panufilabu nunku, kanutambi kuelangana meji ne: netuambe munyi? Netuambe tshinyi? Nebanupe bualu bua kuamba pa dîba adi. Bualu bua nuenu kanuena nuamba, nyuma wa Tatu wenu udi wamba munda muenu.’ (Mat. 10:18-20) Banene ba mbulamatadi bobu batulumbuluisha bua ditabuja dietu, tumanye ne: nyuma wa Yehowa neatuambuluishe bua kuyisha mu mushindu muimpe ne ditabuja ne dikima.​—Bala Luka 12:11, 12.

7. Bua tshinyi Yoshua uvua ne dikima ne utshimuna?

7 Dilonga mikenji ya Nzambi pa tshibidilu ke divua dikoleshe ditabuja ne dikima dia Yoshua uvua mupingane Mose. Mu tshidimu tshia 1473, bena Isalele bavua badiakaje bua kubuela mu Buloba bulaya. Nzambi wakabambila ne: ‘Ikalayi ne bukole ne mutshima wa dikima.’ Pavua Yoshua utumikila mikenji, uvua ne bua kuenza malu ne meji ne kutshimuna. Yehowa uvua mumuambile ne: ‘Kutshinyi, kukuatshiki buôwa, bualu bua Yehowa Nzambi webe udi nebe kuonso kuwaya.’ (Yosh. 1:7-9) Mêyi aa avua mua kuikala makoleshe Yoshua bikole menemene. Bushuwa, Nzambi uvua nende, bualu wakatshimuna ne kuangata Buloba bulaya anu mu bidimu bisambombo patupu, mmumue ne: mu tshidimu tshia 1467 kumpala kua Yezu.

BAKAJI BA DIKIMA BAVUA BANGATE DIPANGADIKA DIMPE

8. Ntshilejilu kayi tshia ditabuja ne dikima tshitudi tupetela kudi Lahaba?

8 Mu bungi bua bidimu, bakaji ba bungi ba muoyo mukole bakangata dipangadika dimpe dia kutendelela Yehowa ne dikima. Tshilejilu, Lahaba mukaji muena tshiendenda wa mu Yeleko wakitabuja Nzambi, wakaleja dikima pavuaye musokoke batentekedi babidi bavua Yoshua mutume ne pashishe kutuma bena mudimu ba mukalenge kua tshianana. Pavua bena Isalele bakuate Yeleko, yeye ne bena mu dîku diende bakasungidibua. Lahaba wakalekela malu mabi avuaye wenza, kutuadijaye kutendelela Yehowa ne lulamatu ne kubuelaye mu mulongo wa bankambua ba Masiya. (Yosh. 2:1-6; 6:22, 23; Mat. 1:1, 5) Wakapeta mabenesha bua ditabuja diende ne dikima.

9. Mmunyi muvua Debola, Balaka ne Yaele baleje dikima?

9 Panyima pa lufu lua Yoshua mu bidimu bia 1450, balumbuluishi bakatuadija kukosa bilumbu ne buakane mu Isalele. Yabina mukalenge wa bena Kanâna wakakengesha bena Isalele mu bidimu 20 pavua Nzambi muambile muprofete wende mukaji Debola bua kuambila Balaka mulumbuluishi bua kuangata malu mu bianza. Balaka wakasangisha bantu 10 000 ku mukuna wa Tabô ne kudilongololabu bua kuluangana ne Sisela mfumu wa basalayi ba Yabina, uvua mulue mu tshibandabanda tshia Kishona ne basalayi bende ne makalu abu a mvita 900. Pavua bena Isalele benda bendela mu tshibandabanda, Nzambi wakalokesha mvula wa tshipepele tshikole uvua mukebeshe bitotshi muaba wa kuluangena mvita ne mupangishe makalu a bena Kanâna bua kuenda. Bantu ba Balaka bakatshimuna, ne ‘bantu bonso ba Sisela bakafua ku miele ya mvita.’ Sisela wakanyemena mu ntenta wa Yaele bua kusokoma, kadi Yaele wakamushipa pavuaye mulale. Mu diumvuangana ne mêyi avua Debola muambile Balaka, ‘bakatumbisha’ Yaele bua ditshimuna edi. Bu muvua Debola, Balaka ne Yaele benze malu ne dikima, bena Isalele ‘bakashala talalaa bidimu makumi anayi.’ (Bal. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Batendeledi ba Nzambi ba bungi balume ne bakaji bavua pabu baleje ditabuja ne dikima dia muomumue.

MÊYI ETU ADI MUA KUPETESHA BAKUABU DIKIMA

10. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: malu atudi tuakula adi mua kupetesha bakuabu dikima?

10 Malu atudi tuakula adi mua kupesha bena Kristo netu dikima. Mu bidimu bia 1000, mukalenge Davidi wakambila muanende Solomo ne: ‘Wikale ne bukole ne mutshima wa dikima, wenze bualu ebu; kutshinyi, kupangi bualu ebu; bualu bua Yehowa Nzambi, Nzambi wanyi mene, udi nebe; yeye kena ukupanga, kena ukulekela too ne pawajikija mudimu eu wonso wa mu nzubu wa Yehowa.’ (1 Kul. 28:20) Solomo wakenza malu ne dikima ne kuibakila Yehowa ntempelo mulenga mu Yelushalema.

11. Ntshinyi tshivua mêyi a dikima a muana mukese wa bakaji muena Isalele menzele muntu kampanda?

11 Mu bidimu bia 900 mêyi a dikima a muana mukese wa bakaji muena Isalele akapetesha muena nsudi kampanda disanka. Bavua bamukuate kudi banyengi ne kuluaye mupika kua Nâmana munene wa basalayi muena Sulia uvua ne nsudi. Bu muvuaye mumanye ne: Yehowa uvua muenze bishima ku butuangaji bua Elisha, wakambila mukaji wa Nâmana ne: bu bayende mua kuya mu Isalele, muprofete wa Nzambi uvua mua kumuondopa. Nâmana wakaya mu Isalele, bakamuondopa mu tshishima ne kuluaye mutendeledi wa Yehowa. (2 Bak. 5:1-3, 10-17) Wewe muikale nsonga udi munange Nzambi bu muana wa bakaji mukese eu, Nzambi neakupeshe dikima dia kuyisha balongeshi, balongi nebe ne bantu bakuabu.

12. Mmunyi muvua mêyi a mukalenge Hezikiya malenge bena Yuda?

12 Kukuata mudimu ne mêyi mimpe mu bikondo bikole kudi mua kupetesha dikima. Pavua bena Sulia bajuke bua kuluisha bena Yelushalema mu bidimu bia 700, mukalenge Hezikiya wakambila bena Yuda ne: ‘Nuikale ne dikima, kanutshinyi, kanukemi bualu bua mukalenge wa Ashû, ne bua bantu bonso badiye nabu; bualu bua udi netu udi umupita bunene; bualu bua yeye udi anu ne maboko a bantu, kadi Yehowa Nzambi wetu udi netu bua kutukuatshisha ne bua kutuluila mvita.’ Ntshinyi tshivua bena Yuda bumvue bua mêyi aa? ‘Bantu bakeyemena mêyi a Hezikiya.’ (2 Kul. 32:7, 8) Mêyi a buena aa adi mua kukolesha dikima dietu ne dia bena Kristo netu padi baluishi batukengesha.

13. Ntshilejilu kayi tshia dikima tshitudi tupetela kudi Obadaya muena mudimu wa mukalenge Ahaba?

13 Imue misangu dikima ditu dimuenekela mu malu atudi katuyi tuakula. Mu bidimu bia 900, Obadaya muena mudimu wa mukalenge Ahaba wakasokoka ne dikima dionso baprofete ba Yehowa lukama, ‘kusokokaye makumi atanu atanu mu nyongolo’ bua kababashipi muvua mukalenge mukaji mubi Izebele muambe. (1 Bak. 18:4) Anu muvua Obadaya utshina Nzambi, batendeledi ba Yehowa ba lulamatu ba bungi lelu mbapandishe ne dikima bena Kristo nabu pa kubenga kuleja baluishi babu muaba uvuabu basokome.

ESETÊ UVUA NE DIKIMA

14, 15. Mmunyi muvua Esetê muleje ditabuja ne dikima? Ntshinyi tshiakenzeka?

14 Esetê uvua mukaji wa mukalenge wakaleja ditabuja dikole ne dikima pavua bena Yuda bavua ku bulombodi bua bena Pelasa mu njiwu mu bidimu bia 400 bua tshifufu tshia kubashipa tshivua Hamana muntu mubi muele. Kakuyi mpata bakadila ne kujila biakudia, kusambila ne muoyo wabu mujima. (Ese. 4:1-3) Esetê uvua ne kanyinganyinga ka bungi. Môdekai muana wa mansebende wakamutumina dibeji divua ne mikenji ivua yanyisha bua bashipe bantu ne wakamuambila kabidi bua kuya kulombela bana babu bena Yuda kudi mukalenge. Kadi pabi pavua muntu uya kudi mukalenge pavuabu kabayi bamubikile bavua bamushipa.​—Ese. 4:4-11.

15 Môdekai wakambila Esetê ne: ‘Biwapuwa biebe, lupandu nelufume ku muaba mukuabu. Kadi nnganyi udi mumanye biwikala mubuele mu bukalenge anu bua tshikondo etshi mene?’ Esetê wakalomba Môdekai bua kusangisha bena Yuda mu Shushana bua bajile biakudia bua bualu buende. Wakamba ne: ‘Nenjile biakudia; pashishe nenye kudi mukalenge bu mudi kamuyi mu mikenji; bikalabi bua lufu, nemfue.’ (Ese. 4:12-17) Esetê wakenza malu ne dikima, mukanda udi ne dîna diende udi uleja ne: Nzambi wakasungila bantu bende. Lelu, bena Kristo bela manyi ne bena diabu badi ne dikima dia muomumue padibu mu ntatu, Yehowa ‘Mumvu wa milombu’ udi ku luseke luabu misangu yonso.​—Bala Musambu wa 65:2; 118:6.

‘IKALA NE DIKIMA’

16. Ntshilejilu kayi tshidi bana bapetela kudi Yezu?

16 Musangu kampanda mu bidimu lukama bia kumpala, bakasangana Yezu pavuaye ne bidimu 12 mu ntempelo ‘mushikame munkatshi mua bayishi, umvua mêyi abu, ubakonka malu.’ Kadi ‘bantu bonso bakadi bumvua mêyi ende bakakema bualu bua lungenyi luende ne bualu bua mêyi akabandamunaye.’ (Luka 2:41-50) Nansha mutshivuaye mupuekele, Yezu uvua ne ditabuja ne dikima dikumbane bua kuela balongeshi ba ku ntempelo nkonko. Tshilejilu tshia Yezu etshi tshidi mua kuambuluisha bana badi mu tshisumbu bua kubabidila mpunga idi imueneka bua ‘kukudimuna dîyi kudi muntu yonso udi ubakonka bua muanda wa ditekemena didi munda muabu.’​—1 Pet. 3:15.

17. Bua tshinyi Yezu wakambila bayidi bende bua ‘kukolesha mutshima’? Bua tshinyi tudi petu ne bua kuenza malu ne dikima?

17 Yezu wakakankamija bantu bakuabu bua ‘kuikala ne dikima.’ (Mat. 9:2, 22, NW) Wakambila bayidi bende ne: ‘Umvuayi, dîba nedilue, diakumana kufika mene, dianumuangalajabu, muntu kuende muntu kuende; nenunshiye nkayanyi; kadi tshiena nkayanyi bualu bua Tatu udi nanyi. Ngakunuambila malu aa bua nuenu nuikale ne ditalala munda muanyi. Pa buloba nudi ne dikenga; kadi nukoleshe mitshima yenu; ngakupita ba pa buloba bukole.’ (Yone 16:32, 33) Anu bu bayidi ba Yezu ba kumpala, bena panu mbatukine kadi katuikadi bu bobu to. Patudi tuelangana meji bua dikima divua nadi Muana wa Nzambi, bidi bitupetesha dikima dia kubenga kubuelakana mu malu a pa buloba. Wakatshimuna ba pa buloba, ne tuetu petu tudi mua kubatshimuna.​—Yone 17:16; Yak. 1:27.

“KOLESHA MUTSHIMA WEBE”

18, 19. Tshilejilu tshia ditabuja ne dikima dia Paulo tshidi tshileja tshinyi?

18 Mupostolo Paulo wakatantamena mateta a bungi. Musangu mukuabu bena Yuda bavua mu Yelushalema bavua mua kuikala bamushipe bu basalayi ba bena Lomo kabayi bamusungile. Patuakafika butuku ‘Mukalenge wakimana pabuipi nende, wakamba ne: kolesha mutshima webe; bu muwakuamba bualu buanyi mu Yelushalema, nunku buudi nabu mbua kubuamba mu Lomo kabidi.’ (Bien. 23:11) Ke tshiakenza Paulo.

19 Paulo wakabela ne dikima dionso ‘bapostolo bavua batambe bonso bunene’ bavua bakeba kunyanga tshisumbu tshia mu Kolinto. (2 Kol. 11:5; 12:11) Bishilangane nabu, uvua muleje muvuaye mupostolo muimpe bualu bakamuela mu buloko, kumukuma, kuenzaye ngendu ya ntatu, wakashala ne nzala, nyota, kayi ulala butuku ne uditatshisha bikole bua bena Kristo nende. (Bala 2 Kolinto 11:23-28.) Ditabuja ne dikima bivuaye nabi bidi bileja ne: Nzambi uvua mumupeshe bukole.

20, 21. a) Fila tshilejilu tshidi tshileja ne: tudi ne bua kuikala ne dikima dikole. b) Mmu nsombelu kayi mutudi ne bua kuleja dikima? Ntshinyi tshitudi mua kuikala bashindike?

20 Ki mbena Kristo bonso batuilangana ne buluishi bukole to. Kadi bonso badi ne bua kuikala ne dikima dikole bua kutantamena ntatu ya mu nsombelu. Tshilejilu, nsonga mukuabu wa mu Brésil uvua mu tshisumbu kampanda tshia benzavi. Pakalongaye Bible wakamona ne: bivua bikengela kushintulula nsombelu wende, kadi pa tshibidilu pavua muntu umuka mu tshisumbu etshi bavua bamushipa. Wakasambila ne kukuata mudimu ne Bible bua kuleja mulombodi wa tshisumbu atshi bua tshinyi uvua umbukamu. Bakamulekela kabayi bamutatshishe ne kuluaye muambi wa lumu luimpe lua Bukalenge.

21 Bidi bikengela kuikala ne dikima bua kuyisha lumu luimpe. Bena Kristo batshidi bansonga badi ne bua kuikala ne dikima bua kushalabu balamate Yehowa padibu mu tulasa. Bidi bikengela kuikala ne dikima bua kulomba dikisha ku mudimu bua kubuela mu mpungilu yonso mujima. Kudi malu makuabu a bungi atudi mua kuenza bua kuleja ne: tudi ne dikima. Kadi nansha mutudi tutuilangana ne ntatu, Yehowa neateleje ‘kulomba kuetu kudi ne ditabuja.’ (Yak. 5:15) Bushuwa Yehowa udi mua kutupesha nyuma wende bua tuetu kuikala ne “bukole ne mutshima wa dikima.”

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Henoke wakayisha ne dikima munkatshi mua bantu bavua kabayi batshina Nzambi

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Yaele uvua ne dikima ne muoyo mukole

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu