Udi mumanye anyi?
Mmudimu kayi uvua nawu balami bikondo bia kale?
KALE, mulami uvua muntu uvua utangidila mukuabu ba mu nzubu anyi bintu. Muaku wa mu tshiena Ebelu ne wa mu tshiena Greke idibu bakudimune ne: “mulami” idi mua kumvuija mutangidi anyi muntu muteka bua kutangila bena mu nzubu kampanda.
Pavua Jozefe muana wa Yakoba mupika mu Ejipitu, mfumuende wakamuteka mutangidi wa nzubu wende. Ke bualu kayi, mfumuende muena Ejipitu au “wakashiya bintu biende bionso mu bianza” biende. (Gen. 39:2-6) Pakapita matuku, Jozefe wakateka pende mulami ku mutu kua nzubu wende pakaluaye mfumu wa bukole mu Ejipitu.—Gen. 44:4.
Mu matuku a Yezu, bantu bavua ne bitupa bia maloba bavua batamba kusombela mu bimenga bivua kule ne madimi abu. Nunku bavua bateka balami bua kutangila babidima bavua babadimina miaba ayi ku dituku ne ku dituku.
Nnganyi uvua ukumbana bua kuikala mulami? Columella mufundi muena Lomo wa mu bidimu lukama bia kumpala wakafila lungenyi lua ne: mupika uvuabu bateka mutangidi anyi mulami uvua ne bua kuikala “muntu [uvuabu] batete bua kumanya ne: mmumanye mudimu.” Uvua ne bua kuikala muntu uvua “udimona ne: udi mua kulombola kayi ulengulula malu, kayi tshikisu.” Wakamba kabidi ne: “Bualu bunene budibu bamulomba budi ne: kedi meji ne: mmumanye bidiye kayi mumanye to, ne ikale ne luzuku lua kumanya malu makuabu.”
Dîyi dia Nzambi ditu difila tshilejilu tshia mulami ne mudimu wende bua kuleja imue midimu idi yenzeka mu tshisumbu tshia bena Kristo. Tshilejilu, mupostolo Petelo udi ukankamija bena Kristo bua kukuata mudimu ne bipedi bidi Nzambi mubapeshe “bua kukuatshishangana bu balami bimpe ba ngasa wa Nzambi.”—1 Pet. 4:10.
Yezu mene wakafila tshilejilu tshia mulami mu mufuanu udi mu Luka 16:1-8. Bualu bukuabu, mu dîyi dia buprofete dia tshimanyinu tshia dikalaku diende bu Mukalenge, wakajadikila bayidi bende ne: uvua ne bua kuteka “mupika wa lulamatu udi mudimuke,” anyi “mulami wa lulamatu.” Mudimu munene wa mulami au uvua ne bua kuikala wa kupesha bayidi ba Kristo biakudia bia mu nyuma tshikondo tshia matuku a ku nshikidilu kayi utshioka. (Mat. 24:45-47; Luka 12:42) Tudi ne disanka dia bungi dia kuikala munkatshi mua bantu badi bapeta mikanda idi ikolesha ditabuja idi mulami wa lulamatu ufunda ne wenza bua bantu bonso pa buloba bayipete.