Kulonda mututu tumona malu kutu misangu yonso kuimpe anyi?
Tshitu tshisaka ba bungi bua kuangata mapangadika
Bantu pa kuamba bonso mbamanye ne: amue malu atu mimpe, muakuabu mmabi. Tshilejilu, ba bungi mbamanye ne: kushipangana, kulala ne muntu ku bukole, ne kunyanga bana nkubi. Mbamanye kabidi ne: kubenga kusungulujangana, kuenzelangana malu mimpe, ne kuditeka pa muaba wa bakuabu nkuimpe. Kadi bua malu makuabu bu mudi a dimanyangana dia mulume ne mukaji, kuamba bulelela, anyi kukolesha bana, bantu ba bungi badi bela meji ne: badi ne bua kuenza tshidibu basue, bamona ne: malu pa kuamba onso adibu mua kuenza mmanyishibue. Bantu batu batamba kuenza malu balonda muoyo wabu anyi ngelelu wa meji wa bantu ba muaba udibu. Kuenza nanku nkuimpe anyi?
MUTUTU TUMONA MALU
Pa tshibidilu, tutu tuenza malu bilondeshile mututu tumona malu bua tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. (Lomo 2:14, 15) Nansha bana betekete mbamanye mua kutapulula malu adi mimpe ne adi mabi, ne batu mene babungama patubu benza bibi. Padi muntu wenda ukola, udi umanyina malu makuabu a tshidi tshimpe ne tshidi tshibi mu malu adi anzeka muaba udiye anyi kudi bena mu dîku diabu, bena mulongo nende, balongeshi bende, bena mu kartshie, ne bena mu tshitendelelu tshiabu. Patudi tupangadija tshia kuenza, kondo ketu ka muoyo katu katuambila ni ntshimpe anyi tshibi.
Dimanya dia tshidi tshimpe ne tshidi tshibi didi mua kutusaka ku diumvua mudi bakuabu bumvua, ku dikala bena dianyisha, ku dibenga kusungulujangana, ne ku diumvuilangana luse. Didi kabidi mua kutukanda ku dienza malu adi mua kunyingalajangana anyi adi mua kututonda, kutufuisha bundu, peshi kutunyingalaja.
Kulonda mututu tumona malu kutu misangu yonso kuimpe anyi? Patshivua Garrick nsonga, uvua wenza tshionso tshivua muoyo wende musue. Kadi wakalua kumona ne: kuenza tshivua muoyo wende umuambila bua kuenza kuvua anu kuya nende kubi. Udi uleja ne: uvua ne nsombelu mubi mutambe bualu uvua muditue “mu tshiendenda, mu dinua bintu bidi binyungulula mutu, mu dikuatshika dia maluvu, ne mu dienza malu a bungi a tshikisu.”
MUDI BAKUABU BAMONA MALU
Pa kumbusha kulonda mututu tumona malu bua kuangata mapangadika, tutu tupita kulonda mmuenenu ya bantu bakuabu. Kuenza nanku kudi mua kutupetesha dimonamona diabu dia malu ne meji abu. Patudi tuenza tshidi bena mu mêku etu, balunda betu, ne bantu ba muaba utudi basombele bamona ne: ntshimpe, nebatuadije kutunemeka.
Kulonda mutu bakuabu bamona malu kutu misangu yonso kuimpe anyi? Patshivua Priscila nsonga, uvua wenza malu avua balunda bende ba bungi benza, uvua kabidi wenda masandi bikole. Kadi wakalua kumona ne: pavuaye wenza malu avua bantu bakuabu bamona bu mimpe kavua anu upeta disanka to. Wakamba ne: “Kuenza tshidi bantu bonso benza kakuvua kumpetesha disanka to. Kuakamfikisha ku dienza malu a buana akankebela njiwu.”
KUDI TSHIA KUENZA ANYI?
Patudi tujinga kuangata mapangadika a tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, mbimpe kutabalela mututu tuetu ne bantu bakuabu tumona malu. Kadi kuenza nanku nkayaku kakutu anu kupatula bipeta bimpe to. Kudi misangu itudi mua kunyingalala anyi kunyingalaja bakuabu bualu katuvua bele meji a bipeta bivua malu atuvua bapangadije bua kuenza mua kupatula to. (Nsumuinu 14:12) Nansha tuetu ne bantu bakuabu tuela meji ne: bualu kampanda buimpe, kubuenza kudi anu mua kutuenzela bibi ne pamuapa bidi anu mua kutulomba bua tushintulule meji atudi tuela au. Tuamba eku tuela eku, amue malu avua bantu bamona kale mabi bakadi baamona mimpe lelu, eku makuabu avuabu bamona mimpe mmalue mabi.
Kulonda mutu bakuabu bamona malu kutu misangu yonso kuimpe anyi?
Kudiku tshintu tshimpe tshidi mua kutuambuluisha bua kutapulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi anyi? Kudiku mukenji wa malu a bikadilu utudi mua kutumikila lelu eu kawuyi ulua kutuela mâyi ku makasa matuku atshilualua anyi?
Bualu bua disanka budi ne: kudi tshintu tshidi mua kuambuluisha bantu ba miaba yonso tshitudi mua kueyemena mu malu a bikadilu. Mu tshiena-bualu tshialonda, netuakule bua kutudi mua kupetela mibelu mimpe ya mua kutapulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.