TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w14 1/2 dib. 5-7
  • Mukebeshi mulelela wa mvita ne makenga

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Mukebeshi mulelela wa mvita ne makenga
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2014
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • TSHIMANYINU TSHIA MATUKU A KU NSHIKIDILU
  • DIBUTUKA DIA MIDIMU YA DIABOLO
  • Bendeshi ba tubalu banayi mbanganyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia bantu bonso)—2017
  • Bena tubalu banayi mu lubilu lukole!
    Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
  • Mushindu Utudi Bamanye Se: Tudi Mu “Matuku A Ku Nshikidilu”
    Nzambi utuku uditatshisha bua bualu buetu anyi?
  • Miliyare ya makuta mmituke bua mvita-Idi itudisha makuta bungi kayi menemene?
    Biena-bualu bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2014
w14 1/2 dib. 5-7

TSHIENA-BUALU TSHINENE | MVITA IVUA MISHINTULULE MALU PA BULOBA

Mukebeshi mulelela wa mvita ne makenga

Mvita ya kumpala ya buloba bujima yakajika mu dia 11/11/1918. Bapanyi ba bintu bakakanga magazin dituku adi ne bantu kuja maja mu njila. Kadi disanka diabu edi kadiakanenga to. Disama dinene dia lufu diakashipa bantu ba bungi kupita mvita ya kumpala ya bujima ivua ifuma ku dijika.

Disama dibi dia grippe Espagnole diakakuata biluilu bia ditunga dia France mu ngondo muisambombo wa tshidimu tshia 1918. Kishi ka disama edi kakashipa bantu ba bungi be. Tshilejilu, mu ngondo mikese disama edi diakashipa basalayi ba Amerike bavua mu ditunga dia France kupita bavua bafue mu mvita. Basalayi bakaya ne disama edi mu matunga abu pakajika mvita, ke disama kutangalakadi pa buloba bujima.

Biyole bia nzala ne dipangila dia makuta biakakuata bantu mu bidimu biakalonda mvita eyi mimane kujika. Pavua bimvundu ebi bijike mu 1918, bena ku Mputu ba bungi bavua ne nzala mikole. Mu 1923 makuta a bena Allemagne kaavua kabidi ne mushinga to. Bidimu bisambombo pashishe, buloba bujima buakapeta lutatu lua malu a mpetu. Ndekelu wa bionso, mu 1939 Mvita mibidi ya buloba bujima yakatuadija ne mu mushindu kampanda bivua anu bu ne: mvita ya kumpala ayi ke ivua itungunuka. Nnganyi uvua mukebeshe malu onso mabi aa?

TSHIMANYINU TSHIA MATUKU A KU NSHIKIDILU

Mulayi wa mu Bible udi utuambuluisha bua kumanya mukebeshi wa bimvundu bia katshia ne katshia bu mudi Mvita ya kumpala ya buloba bujima. Yezu Kristo wakakula bua tshikondo tshivua ‘tshisamba mua kuluisha tshisamba tshikuabu’ ne biyole bia nzala, bipupu bia masama ne bua kuenzeka pa buloba. (Matayi 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Wakambila bayidi bende ne: ntatu ya buena eyi neyenze tshimanyinu tshia matuku a ku nshikidilu. Mukanda wa Buakabuluibua udi umvuija malu a bungi mu tshilumbu etshi bualu udi uleja dipetangana didi pankatshi pa makenga adi pa buloba ne mvita ivua mienzeke mu diulu.​—Tangila kazubu kadi ne tshiena-bualu etshi: “Mvita pa buloba ne mvita mu diulu.”

Anu mu mukanda wa Buakabuluibua emu badi bakulamu bua babandi ba pa tubalu banayi, imue misangu batu bababikila ne: babandi ba pa tubalu banayi ba mu Buakabuluibua. Basatu ba ku babandi ba pa tubalu banayi aba, badi tshimfuanyi tshia makenga avua Yezu mudianjile kuleja bu mudi: mvita, biyole bia nzala ne bipupu bia masama. (Tangila kazubu kadi ne tshiena-bualu tshia ne: “Babandi banayi ba pa tubalu badiku bulelela mu lubilu anyi?”) Bidi bimueneka patoke ne: Mvita ya kumpala ya buloba bujima mmikebeshe ntatu ivua kayiyi mianji kukuata bantu to. Bible udi uleja ne: Satana ke udi mu mushindu kampanda mukebeshe ntatu eyi. (1 Yone 5:19) Kudiku muntu udi mua kumuimanyika anyi?

Mukanda wa Buakabuluibua udi uleja kabidi ne: nkushadile Satana “tshikondo tshîpi.” (Buakabuluibua 12:12) Ke bualu kayi udi ne tshiji tshikole ne ukebela bantu ntatu mikole pa buloba. Kadi bimvundu ebi bidi bitujadikila kabidi ne: tshikondo tshia Satana tshidi tshiya lukasa ku ndekelu kuatshi.

DIBUTUKA DIA MIDIMU YA DIABOLO

Mvita ya kumpala ya buloba bujima mbualu budi bantu kabayi mua kupua muoyo to. Ivua mibueje matunga a bungi mu mvita, mikebeshe buntomboji ne misake bantu bua kubenga kueyemena balombodi babu. Mvita eyi idi kabidi ileja patoke muvuabu bipite Satana mu diulu. (Buakabuluibua 12:9) Mulombodi wa buloba udi kayi umueneka eu udi wenza malu bu tshikokesha nkaya udi mumanye ne: matuku ende adi mabala ku minu. Pafika matuku ende aa ku ndekelu kuawu, bimvundu bivua Mvita ya kumpala ya buloba bujima bikebeshe nebijike pabi.

Bilondeshile mulayi wa mu Bible, udi ne kabingila ka kueyemena Yezu Kristo, Mukalenge wetu wa mu diulu wikala mua “kubutula midimu ya Diabolo” mu katupa kîpi emu. (1 Yone 3:8) Bantu ba bungi badi basambila bua dilua dia Bukalenge bua Nzambi. Ke tshiutu pebe wenza anyi? Ku diambuluisha dia Bukalenge ebu, bena lulamatu nebashishe kumona muenzeke disua dia Nzambi pa buloba apa, kadi ki ndia Satana to. (Matayi 6:9, 10) Patuadija Bukalenge bua Nzambi kukokesha pa buloba, mvita yonso neijike, too ne ya buloba bujima kayakuikalaku kabidi to! (Musambu 46:9) Wewe mulonge malu adi atangila Bukalenge bua Nzambi ebu, neumone ne ebe abidi tshikondo tshikala ditalala mua kuikala pa buloba bujima!​—Yeshaya 9:6, 7.

Mvita pa buloba ne mvita mu diulu

Siekele mitue ku 19 kumpala kua Mvita ya kumpala ya buloba bujima kuenzeka, Satana wakaleja Yezu “makalenge onso a pa buloba.” (Matayi 4:8, 9) Yezu wakabenga diteta edi, kadi pashishe wakaleja mudi Diabolo “mukokeshi wa buloba ebu.” (Yone 14:30) Mupostolo Yone wakafunda pende ne: “ba pa buloba bonso badi ku bukokeshi bua mubi.”​—1 Yone 5:19.

Bu mudi Satana Diabolo mukokeshi wa buloba ebu, bidi bimueneka ne: yeye ke uvua mukebeshe Mvita ya kumpala ya buloba bujima ne ntatu idi mifumine ku mvita eyi. Bidi nanku, bualu mukanda wa Buakabuluibua udi uleja dipetangana didi pankatshi pa Satana ne makenga adi menzeke pa buloba katshia mu tshidimu tshia 1914. Mona malu makese tshianana adibu baleje mu Buakabuluibua nshapita wa 12:

  • Mvese 7 Mvita ivua mienzeke mu diulu pankatshi pa Mikaele (Yezu Kristo) ne dragon (Satana).

  • Mvese 9 Diabolo “udi upambuisha ba pa buloba bujima,” bakamuimansha panshi pa buloba.

  • Mvese 12 “Diakabi kudi buloba ne mbuu, bualu Diabolo mmupueke kunudi, muikale ne tshiji tshikole, mumanye ne: udi ne tshikondo tshîpi.”

Dilondangana dia malu a mu Bible ne malu adi enzeka pa buloba bidi bileja ne: mvita ivua mienzeke mu diulu eyi yakenzeka kunyima kua bamane kujadika Bukalenge bua Nzambi mu diulu mu tshidimu tshia 1914.a Nunku anu mu tshidimu tshimue tshimue atshi ke muvua mvita mienzeke mu diulu pashishe pa buloba.

a Bala nshapita wa 8 mu mukanda wa Bible utu ulongesha tshinyi menemene? mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

Babandi banayi ba pa tubalu badiku bulelela mu lubilu anyi?

Kabalu katoke ne mukalenge wa mu diulu udi mubandapu

Kabalu katoke, udi musombapu mmukalenge wa mu diulu. Mukalenge Yezu Kristo yeye nkayende udi upatuka naku bua kujadika buakane. (Musambu 45:4) Mudimu wende wa kumpala uvua wa kuipata Satana ne bademon bende mu diulu.​—Buakabuluibua 6:2; 12:9.

Kabalu kakunzubile ne basalayi mu mvita

Kabalu ka dikala dikunze kunzuu, udi musombapu udi ne bukokeshi bua “kumbusha ditalala pa buloba.” (Buakabuluibua 6:4) Katshia ku tshidimu tshia 1914 mvita idi mu bantu bikole. Bidimu 21 Mvita ya buloba bujima mimane kujika, Mvita mibidi ya buloba bujima wakenzeka ne kushipa bantu bapite bungi. Badi batshinka ne: bantu batue ku miliyo 60 bavua bafue mu Mvita mibidi ya buloba bujima. Katshia mu 1945, mvita mmienzeke miaba ya bungi. Bamue bamanyi ba malu a kale badi batshinka ne: miliyo nkama ya bantu mbafue mu mvita idi mienzeke mu bidimu bia 1901-2000.

Kabalu kafike ne bana ba bungi bafua ne nzala

Kabalu kafike, udi musombapu udi ne tshipimu mu tshianza tshiende tshidi tshileja biyole bia nzala. (Buakabuluibua 6:5, 6) Mu tshikondo tshia Mvita ya kumpala ya buloba bujima, bantu batue ku 750 000 bakafua mu ditunga dia Allemagne bua nzala. Bantu bapite pa miliyo ibidi ba mu ditunga dia Russie bakafua bua nzala mu tshidimu tshia 1921, ne malu a mushindu eu mmenzeke miaba yonso. Badi batshinka ne: bantu miliyo 70 mbafue bua nzala mu bidimu bia 1901-2000. Tshidimu tshionso etshi didia dibi didi difuisha bana bapite pa miliyo isatu ba bidimu muinshi mua bitanu.

Kabalu katokoloke ne bantu basama

Kabalu katokoloke, udi musombapu udi ulua ne lufu ku diambuluisha dia disama dia lufu. (Buakabuluibua 6:8) Disama dikole divua dikuate bantu mu bidimu bia 1901-2000 divua disama dia Grippe espagnole. Nansha mudi bungi bua bantu badi bafue bua disama edi bushilangane, kadi mumanyi kampanda udi utshinka ne: disama edi ndishipe bantu batue ku miliyo 50. Mukanda kampanda udi wakula bua Muntu ne Mikrobe (Angl.) udi wamba ne: “Disama edi ndimue dia ku masama makole adi mashipeshe bantu ba bungi. Nansha disama dia Bubonique (didi difumina ku nyama) kadivua dishipeshe bantu bapite bungi nunku lukasa to. Kantembela, malariya ne tshiadi mmasama adi pawu mashipeshe bantu miliyo ne miliyo mu bidimu bia 1901-2000.”

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu