-
Dieyemenangana mu bulongolodi bukena bupuanganeTshibumba tshia Nsentedi—1997 | 1 ngondo 5
-
-
Dieyemenangana mu bulongolodi bukena bupuangane
‘MUANDA muimpe undi musue kuenza, tshiena ngenza, kadi muanda mubi undi tshiyi musue kuenza, eu ngundi ngenza.’ Udi umona bualu ebu bulelela kuudi anyi? Ikala mukankamijibue bua kumanya ne: mupostolo Paulo uvua ne lutatu lua muomumue; pabi uvua muntu wa muoyo-mutoke wa Buena-nkristo wa pa buawu. Edi ki ndipangakanangana anyi? Mu mukanda wende mutumina bena nkristo ba mu Roma, Paulo wakasulakaja tshilumbu nunku: ‘Kadi bingenza muanda undi tshiyi musue kuenza, ki mmeme kabidi udi wenza, kadi bubi budi buikala munda muanyi budi bungenzeja.’ Mbubi kayi budiye utela muaba eu, ne mmunyi muakabutantamenaye bua kuikala muntu wa muoyo-mutoke nenku?—Lomo 7:19, 20.
Ku mbangilu mu mukanda wende, Paulo wakafunda ne: “Bu muakalua bubi [p]a buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi.” “Muntu umue” eu uvua Adama. (Lomo 5:12, 14) Mpekatu wa mu Adama—mpekatu wa muntu wa kumpala, Adama—udi tshiledi tshia mishindu ya dipanga bupuangane mipiana kudi bukua-bantu ne udi kabingila ka nshindamenu kadi kumvuija bua tshinyi dilama muoyo-mutoke mbualu bukole bushuwa.
Mmuenenu wa Paulo bua ‘mpekatu wa ntuadijilu,’ bu muvuabu bamubikila kale, ki mmuanyishibue lelu’eu mu mushindu mualabale, bualu bena malongesha a teoloji mbabenge muyuki wa bufuki wa mu Bible ne mbasue malongesha a didimenena. “Bashikuluji mbimanshe tshitupa etshi tshionso tshia mifundu ku luseke” ke mudi diumvuija kampanda dia matuku etu aa dileja pa Lomo 5:12-14. Kukadi kupite bidimu lukama, mumvuija pa Bible akaleja misangu mivule ne: “Pakenza Adama mpekatu . . . wakambulujila ndelanganyi yende yonso mpekatu au ne bipeta biende.”a
Dijimija muoyo-mutoke dia ku ntuadijilu
Anu mudi bantu ba bungi lelu’eu bavila dikalaku dia Adama, muntu wa kumpala, ke mudi Satana Diabolo pende, muangata bu difuikakaja dia mu mianu.b Kadi muena dimanya wa kalanda musenga, Yezu Kristo, udi utuambila ne: muntu eu ‘kakimana mu bualu bulelela,’ mu mêyi makuabu, kavua wa kueyemena nansha. (Yone 8:44) Ne ku disonsola dia Satana ke pavua Adama ne mukajende Eva batombokele Yehowa ne banyange muoyo-mutoke wabu mu diteta.—Genese 3:1-19.
Bu mutudi tufumina bonso kudi Adama, tudi bonso tupiana tshinyikilu tshia kuenza mpekatu. Muena meji Solomo wakamba ne: “Kakuena muntu muakane [p]a buloba utu wenza malu makane, kayi wenza malu mabi.” (Muambi 7:20) Nansha nanku, muntu kayi yonso udi mua kuikala wa kueyemena. Mmunyi mudibi mua kuenzeka? Bualu kabiena bikengela kuikala muntu mupuangane bua kushisha kulama muoyo-mutoke.
Nshindamenu wa muoyo-mutoke
Mukalenge Davidi wa mu Izalele wakenza bilema bia bungi, kusakidila ne masandi ende ne Bath-sheba maleja bimpe mu mifundu. (2 Samuele 11:1-27) Bilema bivule bia Davidi biakambuluisha bua kuleja ne: kavua pabuipi ne kuikala muntu mupuangane. Kadi, ntshinyi tshivua Yehowa mumone munda mua muntu eu? Mu diakula ne Solomo, muana wa Davidi, Yehowa wakamba ne: ‘Wende ku mpala kuanyi bu muakenda Davidi, tatuebe, [“muoyo-mutoke wa mu mutshima,” NW] ne buakane.’ (1 Bakelenge 9:4) Nshindamenu wa dikala wa kueyemena dia Davidi uvua mumanyike kudi Yehowa nansha muvuaye ne bilema bivule. Bua tshinyi?
Davidi wakafila diandamuna pakambilaye Solomo ne: “Yehowa udi ukebakeba mitshima ya bantu bonso; udi ujingulula meji onso adibu bela munda muabo.” (1 Kulondolola 28:9) Davidi wakenza bilema, kadi uvua mudipuekeshi, ne uvua musue bua kuenza tshivua tshiakane. Misangu ya bungi wakitaba mibelu ne dimululamija—bushuwa, ke tshiakalombaye. “Tangila munda muanyi, Yehowa, untete; untete mu [“tuonyi tuanyi ne mu mutshima wanyi,” NW]” ke divua dilomba diende. (Musambu 26:2) Ne Davidi wakakezudibua. Tshilejilu, buenzeji bufumine ku mpekatu wende ne Bath-sheba buakanenga too ne ku ndekelu kua muoyo wende. Pabi, Davidi kakateta bua kubingisha tshienzedi tshiende tshibi nansha kakese. (2 Samuele 12:1-12) Bia mushinga mukole, kakapambuka nansha kakese ku ntendelelu mulelela. Bua kabingila aka, ne bua dinyingalala ne muoyo umue dia Davidi, Yehowa wakadiakaja bua kumufuila luse bua mpekatu yende ne kumuanyisha bu muntu wa muoyo-mutoke.—Tangila kabidi Musambu 51.
Dikala wa kueyemena mu mateta
Yezu wakatetshibua kudi Satana Diabolo uvua ukeba bua kunyanga muoyo-mutoke wende. Uvua ne bua kulama muoyo-mutoke wende mu ntatu ne mu makenga, bishilangane ne Adama muntu mupuangane, muena butumike buakatetshibua patoke bu muvuaye mulongeshibue bua kutumikila mukenji wa Nzambi. Kabidi, Yezu uvua ne kanyinganyinga ka kumanya ne: dipikudibua dia bukua-bantu divua dishindamene pa muoyo-mutoke wende.—Ebelu 5:8, 9.
Satana, musuminyine bua kunyanga muoyo-mutoke wa Yezu, wakaya kudiye pavuaye mu butekete bua mubidi—panyima pa yeye mumane kupitshisha matuku 40 welangana meji ne ulama tshijila mu tshipela. Wakateta Yezu misangu isatu—bua kuandamuna mabue bu mampa; bua kudiela panshi kumbukila kuulu kua tshimanu tshia ntempelo, ushindika ne: dikuatshisha dia banjelu divua mua kumusungila ne nenku bua kulejaye tshimanyinu tshia mu tshishima bua kushindika dikala Masiya diende; ne bua kuitaba bukokeshi bua makalenge onso a mu bulongolodi ebu mu dishintakaja anu ne ‘dikukuila’ Satana patupu. Kadi Yezu wakapidia diteta dionso, kulamaye muoyo-mutoke wende kudi Yehowa.—Matayo 4:1-11; Luka 4:1-13.
Muoyo-mutoke wa Yobo
Ngikadilu wa Yobo, mu dilama muoyo-mutoke mu mateta, mmumanyike bimpe. Mu mushindu udi ukemesha, Yobo kavua mumvue bua tshinyi makenga akamukuata. Kavua mumanye ne: Satana uvua mumulamike ngenyi mibi, ufila kabingila ka mafi ne: Yobo uvua usadila Nzambi bua tubingila tua buiminyi ne wamba ne: bua kupandisha muoyo wende muine, Yobo uvua mua kunyanga ku budisuile muoyo-mutoke wende. Nzambi wakanyisha bua Yobo kupitshilaye mu imue nsombelu ya mateta makole bua kuleja ne: Satana uvua muena mashimi.—Yobo 1:6-12; 2:1-8.
Balunda basatu ba mashimi bakabuela pabu mu tshialu. Ne budisuile buonso bakumvuija mu mushindu mubi mêyi-makulu a Nzambi ne malongolola ende. Nansha mene mukaji wa Yobo, kayi pende mua kumvua tshilumbu etshi, wakapanga kukankamija bayende mu tshikondo etshi tshia dikengela dikole. (Yobo 2:9-13) Kadi Yobo wakashala mushindame. ‘Too ne pa ngafua . . . tshiena ngitabuja bua mutshima wanyi mutoke umuke kundi. Nennanukile kukuata buakane buanyi ne tshiena mbulekela nansha. Mutshima wanyi kawena umpisha bua dituku dimue dia ku matuku anyi onso.’—Yobo 27:5, 6.
Tshilejilu tshilenga tshia Yobo pamue ne muoyo-mutoke wa bantu bakuabu ba bungi balume ne bakaji ba lulamatu, bu mudibi bifunda mu Bible, tshiakaleja ne: Satana mmuena mashimi.
Muoyo-mutoke ne mudimu wa Buena-nkristo
Muoyo-mutoke nngikadilu udi Yehowa wanyisha anu bua disankishibua diende nkayende anyi? Tòo. Muoyo-mutoke udi ne mushinga muimpe munda muawu buetu tuetu bantu. Bivua bua diakalenga dietu pavua Yezu mutubele bua ‘kunanga Yehowa Nzambi wetu ne mutshima wetu mujima ne anyima wetu mujima ne lungenyi luetu lujima.’ Bushuwa, edi ke “dîyi-dituma ditambe onso ne dia kumpala,” ne bidi bikengela bua mulume, mukaji, anyi muana yonso wa muoyo-mutoke aditumikile. (Matayo 22:36-38, NW) Ntshinyi tshidi tshikengedibua mu dilama dia muoyo-mutoke, ne mmafutu kayi adiku?
Muntu wa muoyo-mutoke udi mua kueyemenyibua, ki ng’anu kudi bantu nende kadi, mbia mushinga mukole kudi Nzambi. Bukezuke bua mutshima wende budi bumuenekela mu bienzedi biende; kêna ne lubombo. Kêna ne njila mikonyangale anyi minyanguke. Mupostolo Paulo udi ubiumvuija mushindu’eu: ‘Kadi babenge malu a muinshimuinshi ne a bundu. Katuena tuenza malu ne budimu, katuena tukudimuna Muaku wa [“Nzambi,” NW]. Kadi pa kuleja bulelela, tudi tupeta lumu kudi muntu yonso wa nsongo ku mesu a [“Nzambi,” NW].’—2 Bena Korente 4:2, MMM.
Bambisha ne: Paulo udi uleja mmuenenu idi itangila mudimu wa Buena-nkristo. Mmunyi mudi ministre muena nkristo mua kusadila bakuabu bikala bianza biende kabiyi bikezuke, bikalaye kayi muntu wa muoyo-mutoke? Mfumu kampanda wa malu a Nzambi wa mu tshisumbu tshia mu ditunga dia Irlande, wakalekela mudimu wende matuku adi panshi aa, udi umvuija bualu ebu patoke. Wakitaba ne: “Wakanyishila nsaserdose muendi wa masandi ne bana bua kutungunukaye ne dienza mudimu ne bana mutantshi mule panyima pa dinyanga diende dia bana dimane kumanyika,” bilondeshile tshikandakanda tshia The Independent. Muyuki wakumvuija ne: dinyanga dia bana diakatungunuka munkatshi mua bidimu 24. Nsaserdose wakedibua mu lukanu bua bidimu binayi, kadi ela meji bua makenga avua nawu bana bakakuataye ku bukole bua masandi mu bidimu ebi anu bualu mutangidi wende wakapangila muoyo-mutoke wa nsombelu wa tshitembu bua kuenza bualu buvua bukengedibua.
Muoyo-mutoke—Mafutu
Mupostolo Yone uvua muntu wa dikima. Bua musangelu wabu mukole, Yezu wakamubikila yeye ne muanabu Yakobo ne: ‘Bana ba mukungulu wa mvula.’ (Mâko 3:17) Muntu wa muoyo-mutoke wa pa buawu, Yone, pamue ne Petelo, wakumvuija bamfumu bena Yuda ne: ‘kavua mumanye mua kuenza bualu bukuabu anu kuambila bantu’ malu akamonaye ne akumvuaye pavuaye ne Yezu. Yone uvua kabidi umue wa ku bapostolo bakamba ne: ‘Butudi nabu mbua kutumikila mêyi a Nzambi kumpala kua mêyi a bantu.’—Bienzedi 4:19, 20; 5:27-32.
Mbimueneke se: pavua Yone ne bidimu bitangile ku 100, uvua mu lukanu mu Tshidiila tshia Patmose “bua diakula pa bidi bitangila Nzambi ne difila bumanyishi bua Yezu.” (Buakabuluibua 1:9, NW) Bua bukole bukavuaye, uvua mua kuikala muele meji ne: mudimu wende uvua mujike. Kadi anu muntu wa muoyo-mutoke bu wende ke uvua mua kupeshibua mudimu wa kufunda tshikena-kumona tshia mpatshi tshia Buakabuluibua. Mu dikumbaja mudimu’eu, Yone uvua muena lulamatu. Ndisankapu kayi divuaye nadi! Ne kutshivua makuabu atshivua alua. Panyima, bu pabuipi ne ku Efeso, wakafunda muyuki wende wa Evanjeliyo ne mikanda mikuabu isatu. Masanka manene a kuanyina aa akafikisha ku nkomenu muimpe mudimu wa lulamatu wa bidimu 70 ne wa kueyemena!
Dikala muntu wa muoyo-mutoke mu mushindu wa kueyemenyibua didi dipetesha disankishibua diondoke. Dikala wa kueyemena ku mêsu kua Nzambi didi dipetesha mafutu a kashidi. Lelu’eu, badi benda balongolola “musumba munene” wa batendeledi balelela bua kubuelawu mu bulongolodi bupiabupia bua ditalala ne diumvuangana, muikale ne ditekemena dia muoyo wa tshiendelele. (Buakabuluibua 7:9, NW) Tudi ne bua kusanyika muoyo-mutoke mu malu a mushinga a nsombelu wa tshitembu ne a ntendelelu, nansha padiku mateta a ndongoluelu eu wa malu ne ntatu mivule idi Satana mua kuela basadidi ba Nzambi. Ikala mushindike ne: mu bukole budi Yehowa ufila, udi mua kulubuluka!—Filipoi 4:13.
Wakula bua matuku etu aa ne bua atshilualua, mufundi wa misambu Davidi udi utukankamija buonso buetu padiye wamba mu disambila dia kusakidila nadi Yehowa ne: ‘Kadi mundi ngamba bua bualu buanyi, wewe udi unkolesha bualu bua [“muoyo-mutoke,” NW] wanyi, udi unshikika ku mesu kuebe tshiendelele. Yehowa . . . avudijibue disanka . . . Amen! Amen!’—Musambu 41:12, 13.
[Mêyi adi kuinshi]
a Diumvuija mu mukanda wa The New Testament of Our Lord and Saviour Jesus Christ, according to the Authorised Version, with a brief commentary by various authors.
b Dîna Satana didi diumvuija “Ntomboji.” “Diabolo” udi umvuija “Mushiminyinyanganyi.”
[Tshimfuanyi mu dibeji 4]
Nansha muvuaye ne bilema, Davidi wakadileja wa kueyemena
[Tshimfuanyi mu dibeji 5]
Yezu wakatushila tshilejilu tshitambe buimpe tshia dikala wa kueyemena
[Bimfuanyi mu dibeji 7]
Dikala wa kueyemena didi dipetesha disankishibua dinene
-
-
‘Tudi tukengela bantu bena bululame’Tshibumba tshia Nsentedi—1997 | 1 ngondo 5
-
-
‘Tudi tukengela bantu bena bululame’
BULULAME mbukepele bikole mu bantu ba tshikondo tshietu etshi. Kadi, mbualu bulomba bua ntaku bua bena nkristo. Paulo wakafunda ne: “Tudi tujinga bua kuenda ne bululame mu malu onso.” (Ebelu 13:18, NW) Etshi ke tshivua Wilma, Ntemu wa Yehowa wa mu Faenza, mu ditunga dia Italie, musue kuenza.
Tshikandakanda tshia Il Resto del Carlino tshidi tshilonda ne: pakasanganaye tshibuta tshikale ne mushiki wa mfranga pambelu pa magazen manene mu tshimenga tshiabu, wakatshifila kudi bampulushi “kakuyi dielakana” bua se: bikale mua kutshipingajila muenatshi.
Pakumvua mfumu wa tshimenga bualu ebu, wakatuma diakamue ka-note kakese ka diela naku tuasakidila kudi Wilma. “Mu dîna dia Tshimenga,” ke muakafundaye, “Ndi nkusakidila ne muoyo mujima bua tshienzedi tshiebe tshitambe buimpe. Tshimenga tshietu tshiende lumu tshia Faenza tshidi tshikengela bantu bimpe ne bena bululame.”
Nansha bikala bienzedi bimpe bilue kumanyika anyi kabiyi bilue kumanyika, tudi ne bua kudienzeja misangu yonso bua kuikala bena bululame. Anu bu mudi Mifundu Minsantu ibela ne: “katuena tukeba kuenza tshidi tshimpe amu ku mesu kua Mfumu, apo kabidi ne ku mesu kua bantu.”—2 Bena Korente 8:21, MMM.
-