Ndi ne bua kusomba makuta kudi muanetu anyi?
MUANA wa mukala wa Simon udi usama ne udi ukengela buanga pa lukasa. Kadi Simon mmupele wa dikema ne kêna ne mua kubupeta to. Ntshinyi tshidiye mua kuenza? Muena nkristo nende diende Michael utu yeye umonaku dikuta. Pamu’apa Michael neamusombeshe makuta. Kadi mu muoyo wende Simon mmumanye se: imue misangu kakuikala ne mushindu wa kupingaja mfranga ayi to.a
Padi Simon umonangana nende, Michael udi udimona kumpala kua tshilumbu tshikole. Udi ujingulula ne: kudi dijinga dia bushuwa, kadi udi wela meji ne: Simon kakuikala ne mushindu wa kupingaja makuta aa to, bualu kudisha patupu dîku diende nkumukolele. Ntshinyi tshidi Michael ne bua kuenza?
Mu matunga a bungi, bantu badi mua kujimija mpetu yabu mu tshimpitshimpi ne kudimona kabayi kabidi ne makuta anyi ne mushindu wa kufuta faktire ya manga. Pamu’apa kabatu basomba makuta ku banke anyi bitu bikengela kuyipingaja ne bia kasombela bivule. Padi bualu bua lukasa bumueneka, mushindu umuepele wa kubujikija udi mua kuikala wa kusomba makuta. Kadi kumpala kua kusomba makuta, kudi amue malu a mushinga a kukonkonona.
Bala mushinga
Mifundu idi ifila mêyi-malombodi bua musombeshanganyi ne musombi wa makuta. Tuetu bateleje mubelu eu, tudi mua kuepuka makokangana ne tunyinganyinga tua bungi.
Tshilejilu, Bible udi utuvuluija ne: katuena ne bua kupepeja disomba makuta nansha. Mupostolo Paulo wakabela bena nkristo ba mu Roma ne: ‘Kanuikadi ne muntu dinga dibanza anu dia kunangangana; bua wananga mukuabu wakashikija mikenji.’ (Lomo 13:8) Bilondeshile lungenyi elu, dibanza dimuepele didi muena nkristo ne bua kufuta bakuabu ndinanga. Kadi tshia kumpala tudi mua kudikonka ne: ‘Kusomba makuta kudi ne mushinga bushuwa anyi?’
Biwandamuna ne: eyowa, nenku mbia meji bua kukonkonona bipeta bia dibuela dibanza. Yezu Kristo wakaleja ne: mapangadika a mushinga adi alomba diela meji a bungi ne dilongolola kampanda. Wakebeja bayidi bende ne: “Biasua umue wenu kuibaka tshibumba, diambedi udi usomba panshi ne udi ubala mushinga watshi, bua kumona bikaleye ne makuta makumbane bua kujikija mudimu.” (Luka 14:28, MML) Tudi mua kuenza mudimu ne dîyi-diludiki edi patudi tukeba bua kusomba makuta kudi muanetu. Kubala mushinga bua makuta masomba kudi kumvuija kulonga mushindu ne dîba dituâfuta.
Musombeshanganyi wa makuta udi ne bukenji bua kumanya mushindu ne dîba diwikala ne bua kufuta makuta makusombesha. Tuetu bakonkonone malu bimpe menemene, netumupeshe mandamuna masunguluke. Tudi batshinke tshidibi mua kutulomba bua kufuta makuta masomba mu lupolo luakanyine anyi? Bushuwa, bidi mua kuikala bitekete bua kuambila muanetu ne: “Nenkufute pa lukasa. Tekemena kundi mu bualu ebu.” Kadi katuena ne bua kuenza malu aa mu mushindu mutambe kuikala wa meji anyi? Anu ku ntuadijilu kua malu tudi ne bua kuikala bapangadije bua kufuta makuta atudi basombe, bualu ke tshidi Yehowa utulomba. Musambu 37:21 udi wamba ne: “Muntu mubi udi usomba bintu, kena ubifuta kabidi.”
Pa kulonga mushindu ne dîba dituafuta makuta masomba, bidi bituvuluija dilaya dinene ditudi tuenza. Bualu ebu budi bukepesha difuana kubuela dibanza tshianana. Nebikale bimpe bu tuetu mua kuepuka dibuela mabanza. Nsumuinu 22:7 udi udimuija ne: ‘Musombi wa bintu udi mupika wa mumusombeshi.’ Nansha musombeshanganyi ne musombi bikale bena nkristo, disombeshangana makuta didi mua kunyanga malanda abu, nansha mu bualabale kampanda. Makokangana a makuta masomba mmanyange too ne ditalala dia bimue bisumbu.
Umvuija tshiudi ukebela makuta
Musombeshanganyi wa makuta udi nangananga ne bukenji bua kumanya mutuikala ne bua kukuata mudimu ne makuta atudi basombe. Pa kumbusha makuta adiye utusombesha, tudi tusomba kabidi manga makuta kudi bantu bakuabu anyi? Bikalabi ne: eyowa, tudi ne bua kutokesha muanda eu, bualu udi ne buenzeji pa bukokeshi buetu bua kufuta makuta atudi basombe.
Bidi nangananga bia mushinga bua kuleja dishilangana pankatshi pa makuta masomba bua kuenda mushinga ne aa masomba bua kujikija bualu kampanda bua lukasa. Mifundu kayena yenzeja muanetu kansanga bua kusombeshangana makuta adi mafuane kujimina mu mushinga nansha. Kadi imue misangu udi mua kudiumvua musakibue bua kuambuluisha muanetu mukuabu biamumonaye kayi ne mushindu wa kupeta bintu bidiye nabi dijinga bu mudi: biakudia, bilamba anyi luondapu ludi lukengedibua; ne bionso ebi kabiyi ku tshilema tshiende to. Dileja malu patoke ne kuamba bulelela pa mianda eyi nebituambuluishe bua kuepuke makokangana.—Efeso 4:25.
Nuenze mikanda ya diumvuangana
Kuenza mikanda ya diumvuangana ntshidia tshia mushinga mukole bituasua kuepuka makokangana adi mafuane kujuka. Mbipepele bua tuetu kupua malu masunguluke atuvua bumvuangane muoyo, nanku mbimpe kuenza mikanda. Tudi ne bua kufunda bungi bua makuta masomba ne dîba ditudi ne bua kuapingaja. Nebikale bia meji bua musombi ne musombeshanganyi wa makuta kutuabu tshiala pa mikanda ya diumvuangana ne bua yonso wa kudibu kulamaye wende kopi. Bible udi uleja ne: bidi bikengela kufunda malu a makuta pa mikanda. Katupa kakese kumpala kua bena Babilone kubutulabu Yeruzaleme, Yehowa wakambila Yelemiya bua kusumba katupa ka buloba kudi mulela wende kampanda. Tudi mua kupeta dikuatshisha mu dikonkonona bualu ebu.
Yelemiya wakamba ne: ‘Ngakasumba budimi buakadi mu Anatota kudi Hanamele, muana wa manseb’anyi, ngakamuidikijila bitupa bia argent, bu nshekele ya argent dikumi ne muanda-mutekete. Ngakafunda dîna dianyi ku mukanda, ngakatekaku tshimanyinu, ngakabikila bamanyi ba bualu, ngakamuidikijila biuma mu tshiamu tshia kuidikija natshi bujitu. Pashishe ngakangata mikanda ya kula kua budimi, wowu wakadi muvunga ne muteka ne tshimanyinu bu muakadi mikenji ne tshilele, ne mukuabu wakadi muvungulula. Ngakafila mikanda ya kusumba kua budimi mu bianza bia Baluka, muana wa Neliya, muana wa Mâseya, ku mêsu kua Hanamele, muana wa manseb’anyi, ne ku mêsu kua bamanyi bakadi bafunda mêna abu mu mikanda ya kusumba kua budimi, ne ku mêsu kua bena Yuda bonso bakadi bashikama mu tshiendelu tshia bansentedi ba mukalenge.’ (Yelemiya 32:9-12) Nansha mudi tshilejilu etshi tshitangila disumba pamutu pa disomba, tshidi tshileja mushinga wa kuenza malu onso a makuta adi atangila bantu babidi mu mushindu mutoke ne muololoke.—Tangila Tshibumba tshia Nsentedi, 1 Tshimungu 1973, mabeji 479-480 (Mfual.).
Padi ntatu ijuka, bena nkristo badi ne bua kukeba bua kuyijikija mu diumvuangana ne mubelu wa Yezu mufunda mu Matayo 18:15-17. Kadi mukulu kampanda wakakeba bua kufila diambuluisha mu mianda eyi udi wamba ne: “Mu tshilumbu kana tshionso, kabavua benze mikanda ya diumvuangana to. Bu tshipeta, kakuvua diumvuangana difunda ditoke pankatshi pa bantu babidi bua mushindu wa kufuta makuta masomba to. Ndi mutuishibue ne: kufunda malu aa pa mikanda ntshimanyinu tshia dinanga, ki ntshia dipanga dieyemena nansha.”
Tuetu bamane kumvuangana, bushuwa tudi ne bua kudienzeja bua kukumbaja mêyi etu. Yezu wakabela ne: ‘Dîyi dienu pikaladi dia ne: eyo, dikale anu eyo; diodi dia ne: to, dikale anu to. Dîyi dinudi nusakidila, didi difuma kudi muena bubi.’ (Matewuse 5:37, MMM, disendamija miaku ndietu.) Bikala amue malu kaayi malongolola atupangisha bua kufuta makuta masomba pa dîba, diakamue tudi ne bua kumvuija mutusombeshi wa makuta nsombelu eu. Pamu’apa neatuanyishile bua kufuta makuta aa ku bitupa ku bitupa mu lupolo lule.
Kadi katuena mua kudingidila ku nsombelu idi kayiyi miakane bua kubenga kukumbaja majitu etu nansha. Muntu udi utshina Yehowa udi wenza muende muonso bua kukumbaja mêyi ende. (Musambu 15:4) Nansha mudi malu kaayi mua kuenzeka bu mutuvua batekemene, tudi ne bua kuikala badilongolole bua kuenza madikolela bua kufuta mabanza, bualu mbujitu buetu bua bena nkristo.
Ikala ne budimu mu disombeshangana makuta
Bushuwa, ki ng’anu musombi wa makuta udi ne bua kukonkonona malu bimpe menemene nansha. Muanetu udibu basomba makuta udi kabidi ne bua kubala mushinga. Kumpala kua kusombesha muntu makuta, mbia meji bua kuangata dîba dia kukonkonona malu bimpe menemene ne mu mushindu muololoke. Bible udi ulomba bua kuikala ne budimu, wamba ne: “Kuikadi ku tshisumbu tshia bantu badi badia lupiku, badieyeka bua mabanza.”—Nsumuinu 22:26, MMM.
Kumpala kua wewe kuitaba, konkonona tshidi mua kuenzeka bu muanetu eu mua kupangila mushindu wa kufuta makuta aa. Neupete ntatu mikole mu malu a makuta anyi? Nansha mudi muanetu mua kuikala ne meji matambe buimpe, nsombelu idi mua kushintuluka anyi udi mua kuenza tshilema mu makumi ende. Yakobe 4:14 (MMM) udi utuvuluija tuetu buonso ne: “Kanuena bamanye munuikala maloba, nudi bu muishi udi umueneka katupa, pashishe ujimina.”—Fuanyikija ne Muambi 9:11.
Nangananga bua disomba makuta a dienda nawu mushinga, nebikale bia meji bua kukonkonona lumu ludi nalu musombi wa makuta. Mbamumanye bu muntu wa kutekela muoyo ne wa kueyemena, peshi katu mumanye kuenza mudimu ne makuta? Udi ne tshilele tshia kunyunguluka mu tshisumbu wenda ulomba makuta kudi bantu bashilangane anyi? Mbia meji bua kuvuluka mêyi aa: ‘Mutshimbakanyi udi witabuja dîyi dionso, kadi muena budimu udi utangila kudiye uya.’—Nsumuinu 14:15.
Imue misangu, kusomba makuta kakuena mua kuikala kutambe buimpe bua muasombi to. Mbipepele bua dibanza kumunemenadi bujitu, kumupangisha disanka. Tudi basue bua muanetu alue ‘mupika’ wetu anyi? Dimusombesha makuta didi mua kunyanga malanda etu, dimusaka ku dilubakana peshi mene ku dikuatshika bundu bikalaye mupangile mua kuafuta.
Bikalaku dijinga dia bushuwa, tudi mua kuela meji bua kumupesha makuta bu dipa pamutu pa kumusombeshawu, nansha bikalawu makese anyi? Mifundu idi itukankamija bua kuikala ne luse patudi tumona muanetu ukenga. Mufundi wa misambu wakimba ne: ‘Muntu muakane udi uleja bantu luse, udi ubapa bintu.’ (Musambu 37:21) Dinanga didi ne bua kutusaka bua kuenza muetu muonso bua kufila diambuluisha diakanyine kudi bana betu badi bakenga.—Yakobo 2:15, 16.
Konkonona ngenzelu yebe ne ntema
Bu mudi disomba makuta dikale muanda udi ulela bilumbu, tudi mua kudiangata bu mushindu wa ndekelu, pamutu pa kunyemenaku ne lukasa. Anu bu mutudi baleje ku ntuadijilu, musombi wa makuta udi ne bua kuambila mumusombeshi malu patoke, kufunda mushindu ne dîba diafutaye makuta mamusombesha. Ne kuoku lutatu lukole menemene, dipa didi mua kuikala mushindu mutambe buimpe wa kujikija malu.
Michael kakasombesha Simon makuta avuaye ulomba to. Pamutu pa nanku, Michael wakamupesha makuta makese bu dipa. Simon uvua ne dianyisha bua diambuluisha edi bua kusumbilaye muanende buanga. Ne Michael uvua ne disanka bua muvuaye muleje dinanga dia bu-wetu mu mushindu muakanyine. (Nsumuinu 14:21; Bienzedi 20:35) Michael ne Simon mbindile tshikondo tshikala Kristo mua ‘kupandisha mukengedi wa bintu padilaye’ mu bukokeshi bua Bukalenge ne tshikala muntu nansha umue kayi mua kuamba ne: “Ndi ne disama.” (Musambu 72:12; Yeshaya 33:24) Mu dindila tshikondo atshi, tukonkononayi ngenzelu yetu ne ntema bituamona se: tudi benzejibue bua kusomba makuta kudi muanetu.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mbatumike ne mêna mashintulula muaba eu.
[Tshimfuanyi mu dibeji 25]
Kuenza mikanda ya disombeshangana makuta ntshimanyinu tshia dinanga, ki ntshia dipanga dieyemena nansha