17. (a) Mu tshimfuanyi tshiende tshia blé ne tshisonsa tshibi, ntshinyi tshivua Yezu mudianjile kumanyisha? (b) Ntshinyi tshiakenzeka mu 1918, kabidi nnganyi wakimanshibua ne nnganyi wakatekibua pa muanzu?

¹⁷ Mu tshimfuanyi tshiende tshia blé ne tshisonsa tshibi, Yezu uvua mumanyishe bua tshikondo tshia mîdima ivua ne bua kusunguluja bukokeshi bua bukua-buena-nkristo miaba yonso. Kadi, mu siekele eyi ya butontolodi, bena nkristo balelela bela manyi bavuaku muntu nkayende, bafuanyikija ne blé. (Matayi 13:24-29, 36-43) Nanku, patuadijile dituku dia Mukalenge mu Kasuamansense 1914, bena nkristo balelela batshivuaku pa buloba. (Buakabuluibua 1:10) Mbimueneke se: Yehowa wakalua mu ntempelo wende wa mu nyuma bua dilumbuluisha kunyima kua bidimu bisatu ne tshitupa, peshi mu 1918, ne Yezu “mutuadi wende wa mukenji wa tshiovo” mumutue munyima. (Malaki 3:1; Matayi 13:47-50) Tshikondo tshiakakumbana bua Mfumu kuipata bena nkristo ba dishima ne kuteka ‘mupika wa lulamatu ne wa budimu pa bintu biende bionso.’​—Matayi 7:22, 23; 24:45-47.

18. “Ndîba” kayi diakakumbana mu 1914, ne bivua tshikondo tshia kuenza tshinyi bua mupika?

¹⁸ Tshikondo tshivua kabidi tshikumbane bua mupika eu kutabalelaye ne ntema ya pa buayi ku malu avua mafunda mu mikenji ya Yezu mitumina bisumbu muanda-mutekete, anu bu mudi mine mikenji eyi ileja ne: bivua ne bua kuikala nenku. Tshilejilu, Yezu uvua wela meji ku dilua diende bua kulumbuluisha bisumbu, dilumbuluisha diakatuadija mu 1918. (Buakabuluibua 2:5, 16, 22, 23; 3:3) Udi wakula bua kukuba tshisumbu tshia ku Filadelfi “ku dîba dia diteta didi ne bua kulua pa buloba bujima budi bantu base.” (Buakabuluibua 3:10, 11) ‘Dîba edi dia diteta’ divua ne bua kulua amu ku ntuadijilu menemene wa dituku dia Mukalenge mu 1914, pashishe, bena nkristo bakatetshibua pa bidi bitangila lulamatu luabo ku mikenji bua Bukalenge bua Nzambi bujadika.​—Fuanyikija ne Matayi 24:3, 9-13.

19. (a) Lelu’eu, bisumbu muanda-mutekete bidi bileja tshinyi? (b) Mbanganyi bakadisangisha bungi buvule kudi bena nkristo bela manyi, ne bua tshinyi mubelu wa Yezu pamue ne malu malomba adiye utela adi abatangila ne bobo pabo? (c) Mmuenenu kayi utudi ne bua kuleja pa bidi bitangila mikenji ya Yezu mitumina bisumbu muanda-mutekete bia mu siekele wa kumpala?

¹⁹ Ke bualu kayi mikenji ya Yezu mitumina bisumbu yakapeta dikumbana diayi dinene bituadijile mu 1914. Mu tshimfuanyi etshi, bisumbu muanda-mutekete bidi biumvuija bisumbu bionso bia bena nkristo bela manyi mu dituku dia Mukalenge. Kabidi, munkatshi mua bidimu 50 biashadi ebi peshi kupita apu, ku luseke lua bela manyi baleja mpala kudi Yone, bakadisangisha kudi musumba munene wa bena kuitabuja badi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi mu Mparadizu pa buloba. Mibelu ya Yezu Kristo mutumbishibue ne nsombelu yakasanganaye mu bisumbu kunyima kua dikumbula diende bidi bitangila kabidi bena kuitabuja aba mushindu wa muomumue, bualu malu malomba bua kuleja buakane ne lulamatu adi mushindu umue bua basadidi ba Yehowa buonso. (Ekesode 12:49; Kolosai 3:11) Nanku, mikenji ya Yezu mitumina bisumbu muanda-mutekete bia ku Azi Minere mu siekele wa kumpala kayena bu lusombi lua patupu nansha. Idi yumvuija muoyo anyi lufu bua yonso wa kutudi. Nanku, tuteleje ne ntema yonso mêyi a Yezu.

1. Ntshisumbu kayi tshidi Yezu utumina mukenji wende wa kumpala, ne ntshinyi tshidiye uvuluija batangidi?

MUKENJI wa kumpala wa Yezu mmutumina tshisumbu tshia ku Efeso, tshimenga tshia bubanji tshia mu tshikondo atshi, ku muelelu wa mbuu, ku Azi Minere pabuipi ne tshidiila tshia Patmose. Wakatumina Yone dîyi ne: “Kudi muanjelo wa tshisumbu tshia ku Efeso funda ne: Mona tshidibo bamba kudi eu udi mukuate mitoto muanda-mutekete mu tshianza tshiende tshia balume, yeye udi wenda munkatshi mua bitekedi bia miendu muanda-mutekete bia ngolo.” (Buakabuluibua 2:1) Anu bu mu mikenji mikuabo isambombo, apa Yezu udi ukoka ntema pa tshintu tshia pa buatshi tshidi tshileja bukokeshi budiye nabu. Udi uvuluija batangidi ba ku Efeso bua se: bakulu buonso badi ku bukubi bua butangidi buende nkayende, kabidi bua se: udi ukontolola midimu ya bisumbu bionso. Too ne mu matuku etu aa, utshidi’anu mutungunuke ne bumfumu buende bua dinanga, ukuba bakulu ne udiisha ne muoyo muimpe bena mu tshisumbu buonso. Ku musangu ne ku musangu, udi wakaja mianda ya mu tshisumbu bua butoke kukenkabo biakane. Eyowa, Yezu udi mfumu Mulami wa tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi.​—Matayi 11:28-30; 1 Petelo 5:2-4.

2. (a) Mbua malu kayi mimpe budi Yezu welela tshisumbu tshia ku Efeso ka-lumbandi? (b) Mmubelu kayi wa mupostolo Paulo uvua batangidi ba ku Efeso mua kuikala balonde?

² Kunyima, Yezu udi ufila mukenji udi bu tshilejilu bua itanu ya ku mikenji yende yonso: udi utuadija ne diela ka-lumbandi ka musangelu. Bua bena ku Efeso, wakatuma mukenji eu: “Ndi mumanye bienzedi biebe, ne mudimu webe, ne dinanukila diebe; ne kuena mua kuanyisha bantu babi, ne uvua mutete aba badi badiamba mudibo bapostolo, pabo kabayi bapostolo, ne wewe kubasangana bena dishima. Udi uleja kabidi dinanukila, uvua muanyishe makenga bua dîna dianyi ne kuvua mupungile.” (Buakabuluibua 2:2, 3) Bidimu bivule kumpala, mupostolo Paulo uvua mudimuije bakulu ba ku Efeso pa bidi bitangila “mibuabua ya tshikisu,” peshi batontolodi bajudiji ba bimvundu munkatshi mua tshisumbu tshia mikoko, e kuambilaye bakulu aba bua “kushala batabale,” pa kulonda tshilejilu tshiende tshia dibenga kupungila. (Bienzedi 20:29, 31) Bu mudi Yezu ubela ka-lumbandi mpindieu bua mudimu wabo mukole ne bua dinanukila diabo, bavua ne bua kuikala balonde mubelu eu.

3. (a) Mmunyi muvua “bapostolo ba dishima” bakebe mua kushima bena lulamatu ba mu matuku etu aa? (b) Ndidimuija kayi didi Petelo mufile pa bidi bitangila batontolodi?

³ Mu dituku dia Mukalenge kabidi, nkupatuke “bapostolo ba dishima” badi “bakula bintu bitshimbakane bua kukoka balongi munyima muabo.” (2 Kolinto 11:13, Bienzedi 20:30; Buakabuluibua 1:10) Badi bamona malu mimpe mu tusumbusumbu tuonso tudi tulongesha malu mabengangane, bamba mudi Nzambi kayi ne bulongolodi, bavila mudi Yezu kayi mupete bukokeshi bua Bukalenge mu 1914. Badi bakumbaja mulayi wa mu 2 Petelo 3:3, 4 wa se: “Mu matuku a ku nshikidilu, baseki nebapatuke ne tuseku tuabu, benda bilondeshile masanka abo ne bamba ne: ‘Dikalaku diende diakalayabo diepi? Bualu, kubangila ku dituku diladile bakaku betu tulu mu lufu, malu wonso adi’anu bu muvuawu menemene ku ntuadijilu wa bufuki.’”

4. (a) Nku malu kayi kudi lutambishi ne ngikadilu wa buntomboji bia bena tuseku bimueneka? (b) Amu bu bena Efeso, ntshinyi tshidi bena nkristo ba lelu’eu benza bua kutantamena bena lukuna ba mashimi?

⁴ Baseki aba kabena banyisha lungenyi lua kumanyisha ditabuja diabo patoke nansha. (Lomo 10:10) Badi batuibua nyama ku mikolo kudi bamfumu ba bukua-buena-nkristo ne badi bapeta diambuluisha dia bikandakanda bipiabipia, tudiomba ne televizion bua kumuangalaja luapolo ya dishima pa bidi bitangila bena mudimu nabo ba kale. Bena nkristo ba lulamatu bakajingulula diakamue se: ngakuilu ne bienzedi bia bena dishima aba kabiena bileja bulelela nansha. Anu bu bena Efeso, bena nkristo ba lelu’eu “kabena mua kuanyisha bantu babi,” nanku, badi babipata mu bisumbu biabo.a

5. (a) Bilondeshile Yezu, mbufuba kayi buvua nabu bena Efeso? (b) Mmêyi kayi avua bena Efeso ne bua kuikala bavuluke?

⁵ Mpindieu, anu bu mudiye wenza bua bitanu bia ku bisumbu muanda-mutekete, Yezu udi ujula tshilumbu tshikole. Udi wambila bena Efeso ne: “Nansha bikale nanku, bualu bundi mukulamine ku muoyo, mbua pawudi mulekele dinanga diuvua nadi ku ntuadijilu.” (Buakabuluibua 2:4) Kabavua ne bua kupanga kulama dinanga diabo nansha, bualu bidimu 35 kumpala, Paulo uvua mubafundile pa bidi bitangila “dinanga dinene didi Nzambi mutunange nadi,” e kubakankamija ne: “Nunku, vuayi bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga, ne tungunukayi ne kuenda mu dinanga, anu bu muakanunanga kabidi Kristo.” (Efeso 2:4; 5:1, 2) Kabidi, mêyi aa a Yezu avua ne bua kuikala malamate kashidi mu mitshima yabo: “Yehowa Nzambi wetu udi’amu Yehowa umu’epele, ne udi ne bua kunanga Yehowa Nzambi webe ne muoyo webe wonso, ne anyima webe wonso, ne tshieledi tshiebe tshionso tshia lungenyi, ne bukole buebe buonso.” (Mako 12:29-31) Bena Efeso bavua bajimije dinanga edi dia diambedi.

6. (a) Nansha tuetu bakumbaje matuku mavule anyi makese mu tshisumbu, tudi ne bua kudilama ku njiwu ne mmuenenu kayi mibi? (b) Dinanga dietu bua Nzambi didi ne bua kutusaka ku tshinyi?

⁶ Nansha tuetu tudisangisha ne bena mu tshisumbu kukadi bidimu bivule peshi matuku makese, tudi ne bua kudikuba bua katujimiji dinanga dietu dia kumpala bua Yehowa. Mmunyi mutudi mua kujimija dinanga edi? Mpa kulekela ditabalela dietu dia mudimu wetu wa ku mubidi, dijinga dia kupeta mfranga mivule, peshi dipatshila dia masanka a mubidi kuluabi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wetu. Nanku, tshieledi tshietu tshia lungenyi netshishindamene pa bintu bia ku mubidi pamutu pa kushindamena pa bintu bia mu nyuma. (Lomo 8:5-8; 1 Timote 4:8; 6:9, 10) Dinanga dietu bua Yehowa didi ne bua kutusaka ku diumusha majinga a mushindu’eu ne ‘kutungunuka ne kukeba diambedi bukalenge bua Nzambi ne buakane buende,’ bua tuetu ‘kudibutshila biuma mu diulu.’​—Matayi 6:19-21, 31-33.

7. (a) Ntshinyi tshidi ne bua kutusaka ku disadila Yehowa? (b) Yone udi wamba tshinyi pa bidi bitangila dinanga?

⁷ Mudimu utudi tuenzela Yehowa wikale matuku wonso wenjibua ku dinanga diondoke ditudi nadi buende yeye. Tuikale ne dianyisha dikole bua bionso bidi Yehowa ne Kristo batuenzele. Anu muvua Yone nkayende mufunde pashishe ne: “Dinanga mu muanda eu didi nunku: ki ntuetu bavua banange Nzambi, kadi yeye ke uvua mutunange, e kutuma Muanende bu mulambu wa dijimija nawu mpekatu yetu.” Yone udi utungunuka pa kutuambila ne: “Nzambi udi dinanga, ne eu udi ushala mu dinanga, udi ushala mu buobumue ne Nzambi, ne Nzambi udi ushala mu buobumue nende.” Tuenze muetu muonso bua dinanga dietu bua Yehowa, bua Mukalenge Yezu Kristo, ne bua Dîyi dia muoyo dia Nzambi kaditeketshi nansha kakese! Dinanga edi tudi mua kudileja, ki ng’amu ku mudimu wa mitalu utudi tuenzela Nzambi, kadi, ne ku ditumikila ku “dîyi edi didiye mututumine ne: eu udi unanga Nzambi, anange kabidi ne muanabo.”​—1 Yone 4:10, 16, 21; Ebelu 4:12; tangila kabidi 1 Petelo 4:8; Kolosai 3:10-14; Efeso 4:15.