Mua kukebulula malu
MUKALENGE SOLOMO ‘wakelangana meji, wakakebakeba ne wakalondolola nsumuinu ya bungi.’ Bua tshinyi? Bualu uvua musue kufunda ‘mêyi makane ne malelela.’ (Muam. 12:9, 10) Luka ‘wakafunda malu malondolola biakane’ bua kulonda malu a Kristo mushindu uvuawu menzeke. (Luka 1:3) Luka ne Solomo bavua bakebulule malu.
Kadi kukebulula malu nkuenza tshinyi? Nkukeba mamanyisha adi atangila bualu kampanda. Bidi bikengela kubala, kulonga ne kuyikila anyi kuela bantu bakuabu nkonko.
Ntshinyi tshidi mua kutufikisha ku dikebulula malu? Tshilejilu: paudi ulonga anyi ubala Bible, malu audi ubala au adi mua kujula nkonko mu mutu. Muntu uudi uyisha udi mua kukuela lukonko ludi lukukolele ndambu. Peshi udi mua kuikala ne mudimu wa kuenza mu bisangilu.
Tuambabi ne: udi ne mudimu wa kuenza mu tshisangilu. Malu adibu bakupeshe adi akula bua bantu bonso tshianana. Mmunyi muudi mua kubuejamu aa adi atangila bena mu tshisumbu tshienu? Enza makebulula. Wewe mufile bungi bua bintu anyi bua bantu, peshi tshilejilu tshiakanyine tshiena-bualu ne tshikale tshilenga bena mu tshisumbu, nansha bualu butubu bamanye kuonso eku budi mua kubalongesha ne kubasankisha. Pikala malu a mu mukanda audi mubale avua mafundila bantu bonso, udi mua kusakidila makuabu, kufila bilejilu, kuenza bua ne: alenge muntu unudi nende anyi tshisumbu tshienu tshijima. Mpindieu neubangile penyi?
Anji manya bantu bawambila malu. Ntshinyi tshikadibu bamanye? Badi bakengela kumanya tshinyi? Mpindieu keba tshiudi wipatshila. Mbua kumvuija anyi? kutuisha anyi? kubenga bualu anyi? peshi mbua kusaka bantu ku dienza bualu kampanda? Bua kumvuija bidi bikengela kusakidila malu mu tshiena-bualu bua kupepelatshi. Nansha mudi bijadiki mua kuikala biumvuika, mbimpe kuleja dîba ne mushindu wa kutumikila malu au. Bua kutuisha bidi bikengela kuleja bua tshinyi malu adi nanku, ne kufila kabidi malu adi ashindika biudi wamba. Bua kubenga bidi bikengela kumanya bimpe menemene nseke ya tshilumbu yonso ibidi ne kukonkonona bimpe bimpe malu adi ashindika biudi witaba. Eyowa, kukeba malu adi ajadika bitudi tuamba bikole nkuimpe, kadi kuamba malu aa ne bulenga buonso nkupite kuoku. Bua kusaka bantu ku dienza bualu, bidi bikengela kulenga mitshima yabu. Mmumue ne: kusonsola ne kukolesha dijinga diabu dia kutumikila malu audi wamba. Bilejilu bia bantu bavua batumikile malu au nansha muvuabu mu ntatu bidi mua kulenga ku muoyo.
Ukadi pa kutuadija anyi? Anji indila. Udi dijinga ne malu bungi kayi? Dîba didi ne mushinga. Newakule mutantshi bule kayi? Minite itanu anyi? Minite 45 anyi? Dîba ndikukosela (bu mudi mu bisangilu) anyi? Peshi kakuena bualu, bu mudi patudi tulonga Bible ne bantu anyi padi bakulu benza mudimu wa kukumbula bena tshisumbu tshiabu?
Bua kujikija, mmikanda kayi yudi nayi? Pa kumbusha yudi nayi kumbelu, kudi mikuabu ku Nzubu wa Bukalenge anyi? Bana betu bakadi bele bidimu mu bulongolodi badi mua kuitaba bua wewe kubala mikanda yabu anyi? Mu musoko wenu mudiku nzubu wa kuya kubadila ne kusomba mikanda anyi?
Mua kukuata mudimu ne Bible, mukanda wetu munene
Wewe ukeba diumvuija dia mvese kampanda, anji angata Bible nkayende.
Tangila mvese idi pabuipi nende. Udiebeje ne: ‘Bavua bakula apa bua nganyi? Ntshinyi tshidi mvese idi pabuipi ne eu ileja tshidi tshifikishe ku mêyi anyi ku ngikadilu wa bantu aba?’ Misangu mivule malu a nunku adi mua kutuambuluisha bua kumvua mvese bimpe ne kuvuija malu atudi tuamba malenga.
Tshilejilu, tutu tutela Ebelu 4:12 pa tshibidilu bua kushindika bukole budi nabu Dîyi dia Nzambi bua kulenga mitshima ne nsombelu wa bantu. Mvese idi pabuipi nende idi ituambuluisha bua kumvua bimpe mudi dîyi edi ne bukole ebu. Idi yakula bua malu akenzekela bena Isalele bidimu 40 bionso biakenzabu mu tshipela kumpala kua kubuelabu mu buloba buvua Yehowa mulaye Abalahama. (Eb. 3:7–4:13) ‘Dîyi dia Nzambi’ (anyi dibalaya diende bua kubuelabu muaba wa kuikishila bilondeshile tshipungidi tshivuaye mudie ne Abalahama) kadivua difue to, divua ne muoyo ne divua dienda dikumbana. Kakuvua tshintu tshivua mua kupangisha bena Isalele bua kuitabuja dîyi edi to. Kadi bakapangila ditabuja misangu mivule pavuabu mu njila (bumbukila mu Ejipitu batangile ku Mukuna wa Sinai, ne ku Buloba Bulaya). Nenku, malu avuabu benza pavua dîyi dia Nzambi dienda dikumbana akaleja tshivua mu mitshima yabu. Dîyi dia Nzambi didi dipatula patoke malu adi mu muoyo wa bantu lelu’eu kabidi.
Bala mvese ya kufuanyikija. Kudi Bible idi ne mvese ya kufuanyikija. Webe udi nayi anyi? Yeye muikale nayi, neikuambuluishe. Tuangatabi tshilejilu tshia Bible wa Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau. Petelo wa kumudilu 3:6 udi wamba ne: Sala ntshilejilu tshilenga tshidi bakaji bena Kristo mua kulonda. Badi batutuma mu Genese 18:12. Mvese eu udi uleja ne: Sala uvua ubikila Abalahama ne: mukalenge “munda munda.” Nenku, ditumikila diende divua difumina mu mutshima. Mvese eyi idi kabidi mua kuikala ileja dikumbana dia mulayi peshi dia bualu bua mu tshipungidi tshia Mikenji ya Mose. Kadi ki mvese yonso idi ifila mumvuija a mushindu eu to. Mikuabu itu ileja bualu bua muomumue, muoyo wa muntu, peshi ileja muaba.
Tshikebelu tshia Bible. Mu tshikebelu tshia Bible tudi tusangana miaku ya mu Bible milonga kubanga ku A too ne ku Z. Tshidi mua kukuambuluisha bua kupeta mvese idi ne malu adi mu tshiena-bualu tshiebe. Mvese eyi neyikumanyishe makuabu malu mimpe. Neumone bimpe ‘tshidikijilu’ tshia bulelela budi mu Dîyi dia Nzambi. (2 Tim. 1:13) Bible wa Traduction du monde nouveau udi ne liste wa miaku (“Index des mots bibliques”). Mukanda wa Concordance complète udi wowu ne miaku mipite. Wowu mu muakulu uudi mumanye, neukuambuluishe bua kupeta mvese yonso udi ne muaku munene wonso wa mu Bible.
Mua kukeba malu mu mikuabu mikanda
Kazubu kadi mu dibeji dia 33 kadi ne mikanda ya “mupika wa lulamatu ne wa budimu” yakuambuluisha kabidi. (Mat. 24:45-47, NW) Ya bungi idi ne tshikebelu tshia biena-bualu, ya bungi idi ne liste wa miaku ne mvese (anyi endekse) ku ndekelu bua kukuambuluisha bua kupeta malu musangu umue. Ku ndekelu kua tshidimu tshionso, mu Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! mutu mupatuka liste wa biena-bualu bia tshidimu tshijima.
Kuibidilangana ne malu atu mu mikanda ya kulonga nayi Bible kudi mua kutupepejila mudimu. Tshilejilu, malu bu mudi: milayi, malongesha manene, ngikadilu wa muena Kristo, anyi mushindu wa kutumikila mikenji ya mu Bible, adi mu Tshibumba tshia Nsentedi. Malu ne ntatu bidi pa buloba, malu a bitendelelu, malu a siyanse, ne a bantu adi mu Réveillez-vous! Malu adi mu Matayo, Mâko, Luka, ne Yone adi mu mukanda wa Muntu mutambe bunene wa katshia ne katshia ne mmalonda bilondeshile tshikondo tshiakenzekawu. Mbakonkonone imue mikanda ya mu Bible mvese ku mvese mu mikanda bu mudi: Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi ne wa Tutumayi ntema ku mulayi wa Danyele ne mu mikanda ibidi ya La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains. Neupete mandamuna mimpe a nkonko mivule itubu batuela mu buambi mu mukanda wa Comment raisonner à partir des Écritures. Bua kumanya bimpe muakabanga bitendelelu bikuabu ne malongesha abi, bala mukanda wa L’humanité à la recherche de Dieu. Malu a Bantemu ba Yehowa mmalonda mu broshire wa Mu buobumue bua kuenza disua dia Nzambi ne mu mukanda wa Les Témoins de Jéhovah: Prédicateurs du Royaume de Dieu. Bua malu a mudi mudimu wa buambi wenda, bala mukanda wa Annuaire des Témoins de Jéhovah wa ndekelu anyi mu nimero wa ndekelu wa mu dia 1 Tshiongo wa Tshibumba tshia Nsentedi. Wewe musue kumanya bantu, bintu, miakulu, miaba ne amue malu a kale adi mu Bible, ubale Étude perspicace des Écritures.
“Index des publications de la Société Watch Tower.” Mukanda eu (mu miakulu mipite pa 20) udi ukutuma mu mikanda yetu mikuabu. Udi ne bitupa bibidi: tshia miaku ne tshia mvese. Mu tshia kumpala, bidi bikengela kukeba muaku munene udi mu tshiena-bualu tshiebe. Mu tshibidi, udi ukebamu mvese uudi musue kumvua bimpe. Pikalabu bakule pa tshiena-bualu anyi pa mvese au mu mukanda kampanda mu muakulu uudi mumanye, neupete malu aa mu Index wa bidimu abi. Anji tangila dibeji didi ne mêna a mikanda. (Tshilejilu w99 1/3 15 mmumue ne: Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu 1999, nimero wa dia 1 Luabanya, dibeji dia 15.) Biena-bualu binene bu mudi “Ministère du champ, rapports” ne “Biographie de Témoins de Jéhovah” bidi mua kukuambuluisha bua kulengeja muyuki webe.
Kadi bu mutu kukebulula malu kulua muenya ne kukoka dikoka dia dikema, nanku wadimuka! Ukebe anu bintu biudi nabi dijinga. Padi Index ukutuma bua kutangila mukanda kampanda, uwangate, ukebe dibeji (anyi mabeji), ubale pashishe tu-biena-bualu ne biambilu bionso bia kumpala bua kupeta muaba wa kuangatshila malu audi nawu dijinga menemene. Wewe ukeba diumvuija dia mvese kansanga, anji keba muaba udiye mu dibeji didibu bafile. Kunyima, ubale malu adi pamue nende.
“Watchtower Library” pa CD-ROM. Biwikala ne ordinatere, udi mua kukebela malu a mu mikanda yetu mu ka-ditadi aka. Mudi programe udi ukuambuluisha bua kupeta malu audi ukeba ne lukasa. (Udi mua kukeba muaku, miaku, ne mvese idi mu mikanda idi mu ka-ditadi aka.) Wewe mumanye miakulu idi ditadi edi dienzela, nedikuambuluishe.
Mikanda yetu mikuabu
Mu mukanda muibidi uvua Paulo mutumine nsonga Timote, wakamuambila bua kumutuadila ‘mikanda, [nangananga] biseba bidi ne mêyi mafundapu’ ku Lomo. (2 Tim. 4:13) Paulo uvua munange mikanda kampanda bikole ne uvua muyilame. Londa tshilejilu tshiende. Ikala ulama Tshibumba tshia Nsentedi, Réveillez-vous!, Mudimu wetu wa Bukalenge ne mikanda yetu mikuabu. Neikuambuluishe bua kukeba amue malu. Bisumbu bia bungi bitu bilama mikanda yetu ku Nzubu wa Bukalenge. Mikanda eyi itu yambuluisha bena tshisumbu bonso, bualu badi mua kuyibadila ku Nzubu wa Bukalenge.
Ikala ulama malu
Ikala utabalela malu adi mua kukuambuluisha bua kulongesha bimpe. Tshilejilu, wewe musangane tshikandakanda tshikale ne ngumu mimpe, tshifila bungi bua bintu anyi bua bantu kampanda, peshi mene muikale tshilejilu tshidi mua kukuambuluisha mu buambi, ukose dibeji diatshi adi anyi utentule malu aa. Ufunde matuku a ngondo, dîna diatshi ne dîna dia muenatshi peshi dia mufundi wa tshiena-bualu atshi. Udi mua kufunda ngenyi ne bilejilu bilenga (bia mu bisangilu) biakuambuluisha bua kulongesha pebe. Paudi upeta mufuanu anyi tshilejilu tshimpe kadi kuyi umona mua kukuata natshi mudimu, utshifunde diakamue pa kaba. Ikala ulama mabeji a midimu yebe yudi wenza mu Kalasa ka Mudimu wa Nzambi. Neikuambuluishe dimue dituku!
Yikila ne bantu
Kupu muoyo ne: bantu batu ne malu a bungi mu mitu yabu. Tshilejilu, a bungi a ku malu avua Luka mufunde, uvua muapetele kudi bantu bavua badimuenenawu. (Luka 1:1-4) Bumue, muanetu kampanda udi mua kumvuija bimpe bualu butukavua basue kukebulula. Bilondeshile Efeso 4:8, 11-16 (NW), Kristo udi wenza mudimu ne “mapa mu bantu” bua tuetu kukola mu “dimanya dijalame dia Muana wa Nzambi.” Ela bantu bakadi basadile Nzambi bidimu bivule nkonko, neupete ngenyi milenga. Yikila ne bantu, neumanye meji adibu nawu. Nenku biwalongesha nebibalenge ku mutshima.
Konkonona bipeta biudi mupete
Tudi bamanye ne: batu banji kutoya tumbele tua bizubu kumpala kua kutudia. Ke mudibi kabidi bua malu atudi tukebulula. Kumpala kua kuashila bantu muyuki wetu, bitu bikengela kuanji kuteka malu adi ne mushinga ku lumue luseke ne a tshianana ku lukuabu.
Kumpala kua kuela bualu mu muyuki, wanji kudiebeja ne: ‘Bualu ebu nebulengeje muyuki bulelela anyi? Peshi, nansha mudibu buimpe, kabuakumbusha lungenyi lua bantu ku tshiena-bualu anyi?’ Paudi musue kuakula bua malu adi enda enzeka anyi ashintuluka (bu mudi a luondapu ne a siyanse), wikale mujadike se: ki mmashintuluke to. Wavuluka kabidi ne: malu adi mu mikanda yetu mipiamipia atu mashilangane imue misangu ne a mu ya kale. Mbimpe wuatangile mu ya mipiamipia.
Bidi bikengela kuikala ne budimu bua bungi paudi ukeba malu mu mikanda idi kayiyi yetu. Kupu muoyo ne: Dîyi dia Nzambi ke bulelela. (Yone 17:17) Yezu ke udi ne muaba munene mu malu adi Nzambi mulongolole. Ke bualu kayi Kolosai 2:3 udi wamba ne: ‘Munda muende mudi musokoka bibutshidibue bionso bia meji ne bia lungenyi.’ Malu audi upeta ikale mu diumvuangana ne mêyi aa. Paudi usua kubala mikanda idi kayiyi yetu, udiele nkonko eyi: ‘Malu adimu mmanekesha anyi? ng’a muntu anyi? peshi kaena aya kule? Bavua baafunde ne tshipatshila tshibi peshi anu bua kukeba makuta anyi? Adi umvuangana ne adi mikuabu mikanda idi mimanyike yamba anyi? Mu tshikoso: adi umvuangana ne bulelela bua mu Bible anyi?’
Nsumuinu 2:1-5 udi utulomba bua kukeba dimanya ne meji ne dijingulula dia mianda bu mutubu bakeba ‘tshiamu tshitoke, ne tshiuma tshia mushinga mukole.’ (MMM) Bidi bitulomba kuditanta bua kupeta masanka alua panyima. Makebulula adi alomba didienzeja, kadi neatuambuluishe bua kumanya meji a Nzambi pa malu kampanda, kumbusha ngenyi mibi, ne kukuata bulelela ne manza abidi. Neupete malu makuabu alengeja muyuki webe. Neumvue disanka, ne badi bakuteleja nebikale pabu nadi.