DILONGA DIA 33
Kuakula ne bukalanga, kadi ne muoyo umue
BUKALANGA budi bumvuija muaba eu dimanya kuepuka bua kutapa bantu ku muoyo ku bukole ne bitudi tuamba. Budi bulomba kumanya mushindu ne dîba dia kuamba malu. Kadi kabiena bisua kumvuija ne: tubenge kuamba malu adi malelela anu mudiwu anyi tuakonyangaje to. Katubuejakaji bukalanga ne kutshina bantu nansha.—Nsu. 29:25.
Mamuma a nyuma wa Nzambi ke adi mua kutuambuluisha bikole bua kuikala ne bukalanga. Tshilejilu, muntu udi ne dinanga udi ubenga kufikisha bakuabu munda; udi ukeba kubambuluisha. Muntu mupole malu ne wa bulenga udi wenza malu ne muoyo muimpe. Muena ditalala udi ukeba mua kuikala bimpe ne bakuabu. Muena muoyo-mule udi ushala ne lutulu nansha bakuabu bamuenzela malu mabi.—Gal. 5:22, 23.
Kadi nansha tuetu bikale ne bukalanga bua bishi, bamue bantu nebafike amu tshiji, ne nebabenge kuitaba mukenji wetu. Tshilejilu, Yezu wakalua ‘dibue didi dilenduishangana, lubuebue ludi lushindishangana panshi’ kudi bena mu tshikondo tshiende, bualu bavua ne mitshima mibi. (1 Pet. 2:7, 8, MMM) Pavuaye wakula bua mudimu wa dimanyisha Bukalenge, Yezu wakamba ne: “Ngakaluila bua kutuma kapia pa buloba.” (Luka 12:49) Mukenji wa Bukalenga bua Yehowa (ne bumfumu bua Mufuki budi bantu ne bua kuitaba) ntshilumbu tshinene tshidi natshi bantu. Banga bantu batu bafika tshiji padibu babambila ne: Bukalenge bua Nzambi nebumushe makalenge adiku mpindieu. Kadi bu mutudi tunemeka Nzambi, tudi tutungunuka ne kuyisha. Tshidibi, nansha biobi nanku, katuena tupua mubelu wa Bible eu muoyo to: “Bu biobio mua kuenzeka, nuenze muenu muonso bua kusomba ne bantu bonso mu ditalala.”—Lomo 12:18, MMM.
Tuikalayi ne bukalanga patudi tuyisha. Tutu tuyisha bantu mu bikondo bishilashilangane. Nansha mututu tutamba kuyisha patudi mu buambi, tutu kabidi tukeba mushindu wa kuyisha balela, bena mudimu, ne balongi netu. Kuyisha mu nsombelu yonso eyi kudi kulomba bukalanga.
Tuetu tuyisha benze bu badi batandishangana anyi bapishangana, bantu kabakunanga mukenji wetu nansha. Padi bantu kabayi batulombe diambuluisha anyi kabayi bamona mushinga wadi, tuetu babapeshe mubelu kampanda kabakumvua bimpe to. Mpindieu tudi mua kuepuka bualu ebu munyi? Tulongayi mua kuyikila ne bulenga buonso.
Bua kutuadija kuyikila, keba tshiena-bualu tshidi muntu musue kuakula. Pikalaye mulela webe, muena mudimu nebe, anyi mulongi nebe, bumue ukadi mumanye malu adi pa muoyo wende. Wewe mupete muntu bua musangu wa nzanzanza, udi mua kuakula pa bualu kampanda buuvua mumvue mu ngumu, mu tshisalu, mu musoko, anyi mubale mu tshikandakanda. Biena-bualu bia nunku bitu pa ludimu lua bantu. Paudi uyisha ku nzubu ne ku nzubu, ikala utangila bantu ne bintu: utangile bintu bidi mu nzubu ne mu lupangu; padi bana bikalamu, webeje mudibu babike, webeje malu a tulasa tuabu bua wewe kumanya malu adi mua kusankisha muntu. Padi muntu ulua kukuitaba ku tshiibi, umuteleje padiye wakula. Malu ambaye neakuleje mmuenenu wende: bikalaye wanyisha mukenji ne mushindu uudi mua kumuyisha biakane.
Panudi nuenda nuyikila, umuambile malu a mu Bible ne a mu mikanda yetu adi umvuangana ne tshiena-bualu tshiebe. Kadi kutambi kudiakuila to. (Muam. 3:7) Keba mua kulekela muntu wakula pende pikalaye musue. Uteleje mmuenenu wende. Nanku au nebikuambuluishe bua kumanya mua kuakula ne budimu.
Kumpala kua kuamba bualu, keba bua kuanji kumanya mudi mukuteleji mua kubumona. Nsumuinu 16:23 udi utulomba bua kuakula ne ‘mukana mudi mupatuka miaku ya dimanya divule.’ (MMM) Tshiambilu “mukana mudi mupatuka miaku ya dimanya divule” mu tshiena-Ebelu tshidi tshifuanangana ne busunguluji anyi budimu. Nunku muntu udi ne miaku ya dimanya divule udi udikanda ne budimu kumpala kua kuakula bualu udi wela meji bikole kumpala kua kuamba muanda kampanda. Nsumuinu 12:18 udi utubela bua kubenga ‘kuamba mêyi a tshiakulakula adi atapa bu muele wa mvita.’ Kudi mushindu wa kuakula malu a mu Bible kutuyi tufikishangana munda to.
Kuikala ne busunguluji mu dienza mudimu ne miaku kudi mua kutuepula bilumbu bia tshianana ne bantu. Pikala tshilejilu, bantu kabayi banyisha muaku “Bible,” bua tshinyi kubenga kuenza mudimu ne mikuabu bu mudi “mifundu minsantu” anyi “mukanda udi mpindieu mu miakulu mipite pa 2 000”? Paudi usua kuakula pa Bible, udi mua kuanji kukeba kumanya mutu muntu umumona, pashishe kuyi upua mmuenenu wende eu muoyo mu diyiki dienu dijima too ne muajikadi.
Bukalanga butu bulomba kumanya tshikondo tshia kuamba malu. (Nsu. 25:11) Eyowa, malu onso adi muntu wamba kaakuikala malelela to, kadi kuelangana nende milandu pa bualu buonso budiye wamba ki nkuimpe to. Kuambidi muntu malu onso musangu umue to. Yezu wakambila bayidi bende ne: “Ntshidi ne malu a bungi a kunuambila, kadi kanuena mua kuumvua mpindiewu to.”—Yone 16:12, MMM.
Padiku mushindu, wele muntu kalumbadi ne muoyo mujima. Nansha muntu yeye ne mpata, udi anu mua kumuela tuasakidila bua mmuenenu kansanga udiye nende. Ke tshiakenza mupostolo Paulo pakapetanganaye ne bena nkindi mu Aleopago (mu Atena). Bena nkindi abu ‘bakalua kuelangana nende mpata.’ Mmunyi muvuaye mua kubayisha kadi kayi wamba malu adi abuosha ku mutshima? Ukavua mumone bioshelu bivuabu benzele nzambi yabu. Pamutu pa kupisha bena Atena bua ditendelela mpingu, wakabela kalumbadi ne budimu bua muvuabu badifile mu malu a nzambi bikole. Wakamba ne: ‘Ndi ntangila ne: Mu malu onso nudi nutamba kutshina nzambi yenu.’ Mêyi akatuadijaye nawu aa akamupetesha mushindu wa kuamba malu a Nzambi mulelela. Bu tshipeta, bamue bantu bakalua bena Kristo.—Bien. 17:18, 22, 34.
Kulubakanyi padi mandamuna mabi alua to. Shala mutukije. Angata bualu ebu bu mushindu udi mua kukuambuluisha bua kujingulula tshidi mu lungenyi lua muntu. Udi mua kumuela tuasakidila bua mmuenenu wende. Kadi tshia kuenza ntshinyi biakukosaye ku mêyi ne: “Ndi ne tshianyi tshitendelelu”? Udi mua kumuebeja ne budimu ne: “Utu utendelela Nzambi katshia ku buana anyi?” Kunyima kua yeye mumane kuandamuna, usakidile ne: “Udi wela meji ne: dimue dituku bantu bonso nebikale mu tshitendelelu tshimue anyi?” Tshiibi tshidi mua kunzuluka bua kutungunuka ne diyikila.
Bukalanga butu bulomba kabidi kuditua mushinga udi mukuakanyine. Tudi bajadike mudi njila ya Yehowa mijalame ne mudi Dîyi diende diamba bulelela. Tutu tuakula malu aa ne dishindika dionso. Kadi kumona ne: anu tuetu ke badi bakane nkubi. (Muam. 7:15, 16) Tudi ne dianyisha bua mutudi bamanye bulelela ne kabidi ne bua mudi Yehowa utubenesha, kadi tudi bamanye se: Yehowa udi utuanyisha ki mbua buakane buetu nkayetu nansha, kadi mbua bulenga buende butudi katuyi bakanyine ne bua ditabuja dietu mu Kristo. (Ef. 2:8, 9) Tudi bamanye ne: tudi ne bua ‘kudikonka tuetu bine bua kumona ni tudi ne ditaba. [Bua] kuditeta tuetu bine.’ (2 Kol. 13:5, MMM) Nunku patudi tuleja muntu mudibi bikengela bua kuenza malu adi Nzambi utulomba, tuikalayi ne budipuekeshi bua kuditeka petu mu bantu badi pabu ne tshia kuenza malu aa. Katuena ne bukokeshi bua kulumbuluisha muntu nansha. Yehowa ‘mmupe Muana bulumbuluishi buonso.’ Tudi ne bua kuimana bonso kumpala kua tshilumbuluidi tshia Kristo bua malu onso atudi tuenza.—Yone 5:22; 2 Kol. 5:10.
Ne dîku ne bena Kristo netu. Katuena mua kuleja bukalanga anu mu buambi nkayamu to. Bu mudi bukalanga buikale ngikadilu wa nyuma wa Nzambi, tudi ne bua kuikala nabu ku nzubu, patudi ne bena dîku bakuabu. Dinanga neditusake bua kuvuluka mudi bakuabu badiumvua munda muabu. Tshilejilu, nansha muvua bayende wa mukalenge-mukaji Esetê kayi utendelela Yehowa, Esetê uvua umunemeka ne uvua ne busunguluji bua bungi pavuaye umuambila malu a basadidi ba Yehowa. (Esetê, nshap. 3-8) Imue misangu, bukalanga ne bena dîku butu bulomba bua kulekela bikadilu bietu bibalongesha njila wa bulelela pamutu pa tuetu kubambila ne mukana.—1 Pet. 3:1, 2.
Bia muomumue kabidi, kumanyangana ne bena mu tshisumbu kakuena kutupesha bukenji bua kubamba mêyi makole to. Katuedi meji ne: bu mudibu bakole mu nyuma, nanku au kabiena mua kubatonda nansha. Katuena mua kudibingisha tuamba ne: “Ke muanyi muntu.” Patudi tumona se: ngakuilu wetu udi utapa bantu, tuangatayi dipangadika dia kushintuluka. ‘Dinanga dikole ditudi nadi munkatshi muetu’ didi ne tshia bua kutusaka ku ‘dienzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’—1 Pet. 4:8, 15; Gal. 6:10.
Patudi ku tshiakuilu. Aba badi ku tshiakuilu badi ne bua kuikala ne bukalanga mu diakula diabu. Bantu badi babateleja kabatu bonso mushindu umue to. Kabena bukole bumue mu nyuma to. Bua bamue, mmusangu wa kumpala wa kubuela mu Nzubu wa Bukalenge. Bakuabu badi ne malu adi mabatonde audi kuyi mumanye nansha. Tshikuambuluisha mpindieu bua kubenga kufikisha bantu tshiji ntshinyi?
Bilondeshile mubelu udi mupostolo Paulo mupeshe Tito, ikala ne kipatshila ka kubenga ‘kupenda muntu, kuepuka bilumbu, kuleja muoyo muimpe, kuikala ne bupole bua malu kudi bantu bonso.’ (Tito 3:2, MMM) Lekela ngakuilu mubi wa nsenda udi nende bantu: wa kuangata bena dikoba dikuabu, bena matunga makuabu, bena miakulu mikuabu bu bantu tshianana. (Buak. 7:9, 10) Leja patoke tshidi Nzambi ulomba, leja mudibi bia meji bua kutumikila mibelu eyi; kadi lekela kuamba malu adi mua kunyingalaja bantu badi kabayi banji kubanga kuenda bimpe mu njila wa Yehowa. Ukankamije bantu bonso bua kujingulula disua dia Nzambi ne kuenza malu adi amusankisha. Mbimpe kubela bantu kadi kubela kalumbandi ne musangelu ne muoyo umue kabidi. Ku mushindu webe uudi wakula ne mudi dîyi diebe, uleje dinanga dia bu-wetu didi bena Kristo bonso ne bua kuikala nadi.—1 Tes. 4:1-12; 1 Pet. 3:8.