Tshingenza ntshinyi pikalabu bakeba kungela tuntu tukese tua mu mashi anyi bakeba kungondapa ne ngondapilu idi ilomba mashi anyi meme muine?
Bible udi welela bena Kristo mukenji wa ‘kulekela mashi.’ (Bien. 15:20) Ke bualu kayi Bantemu ba Yehowa kabatu bitaba bua babele mashi onso mu kabujima kawu anyi bintu binene bidi bienza mashi bu mudi globile mikunze, globile mitoke, plakete anyi plasma to. Bobu bine kabatu nansha bafila abu mashi bua kuondopabu nawu bantu bakuabu anyi baalamisha bua kubondopabu nawu bobu bine to.—Lew. 17:13, 14; Bien. 15:28, 29.
Tuntu tukese tua mu mashi ntunganyi, ne bua tshinyi dituela muntu mbualu budi muena Kristo yonso ne bua kudiangatshila dipangadika yeye nkayende?
Tuntu tukese tua mu mashi mbintu bitubu bapatuila mu mashi padibu baatata. Tshilejilu, badi mua kutata plasma (tshimue tshia ku bintu binene binayi bidi bienza mashi) ne kupatula bintu bidi bilonda ebi: mâyi (bia pa 100 bitue ku 91); proteyine bu mudi albimine, globiline ne fibrinojene (bia pa 100 bitue ku 7); ne bintu bikuabu bitu bidisha mubidi bu mudi: hormone, kapepe, vitamine, bisote ne bintu bikuabu bia muendundu (bia pa 100 bitue ku 1,5).
Mukenji wa dilekela mashi udi kabidi utangila tuntu tukese tua mu mashi etu anyi? Mbikole bua kuandamuna ne: to anyi eyowa. Bible kêna anu uleja tshia kuenza mu bualu bua kantu ne kantu konso ka mu mashi to.a Kadi tshitudi bamanye ntshia ne: tuntu tukese tua mu mashi tua bungi ntupatuila anu mu mashi atu bamue bantu bafila bua kuondapa nawu bantu bakuabu. Muena Kristo yonso udi ne bua kudiangatshila diende dipangadika bilondeshile kondo kende ka muoyo, dia kuitaba anyi dia kubenga ngondapilu wa bamuondopa ne tuntu etu.
Paudi wangata mapangadika a mushindu eu, udiele nkonko eyi: Ndiku mumanye ne: pandi mbenga tuntu tukese tuonso tua mu mashi etu bidi biumvuija ne: ndi mbenga kabidi ne amue manga, bu mudi aa atu aluisha tuîshi kampanda (virus) ne masama anyi manga adi ambuluisha mashi bua kukuatakanawu bua kuakamisha anyi? Ndiku mua kumvuija munganga bua tshinyi ndi mbenga anyi ngitaba bua kungelabu tumue tuntu tukese tua mu mashi anyi?
Bua tshinyi ndi ne bua kudiangatshila dipangadika meme nkayanyi mu bualu bua imue ngondapilu idi ilomba mashi anyi meme muine?
Nansha mudi bena Kristo kabayi bafila mashi abu bua kuelabu bantu anyi baalamisha bua kulua kubelawu bobu bine, amue malu anyi mateta a mashi atu baminganga benza kaatu anu abengangana ne mikenji ya mu Bible to. Ke bualu kayi muntu yonso udi ne bua kudiangatshila dipangadika bilondeshile kondo kende ka muoyo, dia kubenga anyi dia kuitaba imue ngondapilu itu ilomba dienza mudimu ne mashi ende yeye muine.
Bangabanga ne kuangata dipangadika dia mushindu eu, udiele nkonko eyi: Bikalabu mua kuanji kuenza bua ndambu wa mashi anyi ikale upitshila mu biamu, pamuapa banji baimanyika katupa kîpi kaatshiyi anyunguluka abuela mu mubidi apatuka, kondo kanyi ka muoyo nekanganyishile bua kuangata mashi aa bu ne: atshidi anu mashi anyi, kabiyi bilomba nunku bua ‘baapumune panshi’ anyi? (Dut. 12:23, 24) Kondo kanyi ka muoyo kalongesha kudi Bible kadi mua kundumbuluisha bikalabu dîba divuabu bangondapa adi bankoke ndambu wa mashi, baasukule ne balue kuangelulula mu mubidi anyi? Ndiku mumanye bimpe ne: pandi mbenga ngondapilu yonso ya bangondapa ne mashi anyi meme bidi biumvuija ne: ndi mbenga ngondapilu bu mudi wa ditata mashi anyi wa dienza mudimu ne biamu pa muaba wa muoyo anyi wa bisulusulu anyi? Mvuaku musambile kumpala kua meme kuangata dipangadika edi anyi?b
Mmapangadika kayi andi mua kudiangatshila?
Tangila tuzubu tudi mu mabeji abidi adi alonda aa. Kazubu ka 1 kadi kaleja tumue tuntu tukese tua mu mashi ne mushindu utu baminganga bondopangana natu. Ku tuntu tuonso etu, enza kamanyinu ku luseke lua tuudi mua kubenga anyi kuitaba. Kazubu 2 kadi kaleja imue ngondapilu itubu batamba kuondopangana nayi ya bondopa muntu ne mashi ende yeye nkayende. Ku ngondapilu yonso eyi, enza kamanyinu ku luseke lua iudi mua kubenga anyi kuitaba. Mabeji abidi aa ki mmikanda idibu mua kunemeka mu malu a luondapu to, kadi mandamuna audi mufundapu neakuambuluishe bua wewe kuuja karte kebe ka Instructions médicales/Désignation d’une personne de confiance (DPA).
Mapangadika ebe ikale anu audi mudiangatshile wewe nkayebe, kuyi mulonde kondo ka muoyo ka muntu mukuabu to. Kabidi, muena Kristo nansha umue kêna ne bua kulumbuluisha mukuabu bua mapangadika adiye muangate to. Mu malu aa, ‘muntu ne muntu neadiambuile bujitu buende.’—Gal. 6:4, 5.
cdefghijDimanyisha: Mishindu ya diondopangana ne ngondapilu eyi itu ishilangana bilondeshile munganga ne munganga. Ebeja munganga udi ukondopa bua akumvuije bimpe tshidi ngondapilu yonso udiye usua kukuondopa nende ulomba bua wewe kumanya ni kêna utupa ku mikenji ya Nzambi anyi ubengangana ne mapangadika audi mua kudiangatshila bilondeshile kondo kebe ka muoyo.