NSHAPITA 3
“Bakuwujibua tente ne nyuma muimpe”
Tshiakenza bayidi bobu bamane kupeta nyuma muimpe mu Pentekoste
1. Umvuija muvua malu mu Tshibilu tshia Pentekoste.
KAYUMBAYUMBA kavua kakuatakane mu njila ya mu Yelushalema.a Muishi uvua ufuima ufumina ku tshioshelu tshia mu ntempelo, eku bena Lewi bimba misambu ya Hallel (Misambu 113–118), pamuapa benda bapungulujangana. Njila ivua mipate ne benyi bafumine miaba ya kule menemene, bu mudi ku Elama, ku Mezopotamia, ku Kapadokia, ku Ponto, ku Ejipitu, ne ku Lomo.b Tshivuabu baluilamu ntshinyi? Bavua balua bua tshibilu tshia Pentekoste, udibu babikila kabidi ne: “dituku dia bintu bidi bikola bia kumpala.” (Nom. 28:26) Tshibilu tshia ku tshidimu atshi tshivua ndekelu wa dinowa dia orje ne ntuadijilu wa dinowa dia blé. Divua dituku dia disanka dia dikema!
2. Mmalu kayi a dikema akenzeka mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.?
2 Bu mu dîba dia 9 mu dinda mu muvu mutekete wa luya mu 33 P.Y., bualu buvua mua kukemesha bantu mu bidimu nkama ne nkama bitshivua bilua buakenzeka. Diakamue “mutoyi wakafuma mu diulu, muenze anu bu wa tshipepele tshikole tshituta,” anyi “tshiona . . . tshikale bu tshia tshipepele tshikole tshituta.” (Bien. 2:2; Muanda Mulenga Lelu) Nzubu uvua bayidi ba Yezu batue ku 120 badisangishile wakakuatakana ne mutoyi mukole au. Pashishe bualu bua dikema buakenzeka. Ndimi bu ya kapia yakamueneka, kuyayi kuikila pa mutu pa muyidi yonso lumue lumue.c Nunku, bayidi “bakuwujibua tente ne nyuma muimpe,” kutuadijabu kuakula mu miakulu mikuabu. Pakapatukabu mu nzubu amu, benyi bonso bakatuilanganabu nabu mu njila ya mu Yelushalema bakakema bikole, bualu bayidi bavua bayukila nabu. Eyowa yonso wa kudibu uvua ubumvua “bakula mu muakulu wende.”—Bien. 2:1-6.
3. a) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: tshibilu tshia Pentekoste wa mu 33 P.Y. mbualu bua mushinga mu ntendelelu mulelela? b) Nku tshinyi kudi muyuki wa Petelo upetangana ne dikanguila bantu tshiibi ne “nsapi ya Bukalenge”?
3 Muanda wa dikema au udi uleja bualu bua mushinga ebu mu ntendelelu mulelela: dienjibua dia tshisamba tshia Isalele wa mu nyuma anyi tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi. (Gal. 6:16) Kadi ki nkujike to. Pakakula Petelo kumpala kua musumba wa bantu dituku adi, uvua mukangule tshiibi ne ‘lusapi lua kumpala lua Bukelenge’ lua ku nsapi isatu ivua ne bua kukanguila bantu ba mishindu mishilashilangane tshiibi tshia ku mabenesha a pa buawu. (Mat. 16:18, 19) Lusapi lua kumpala alu luakakanguila bena Yuda ne bantu bavua bitabuje buena Yuda tshiibi bua kuitaba lumu luimpe ne kuedibua manyi a nyuma muimpe wa Nzambi.d Mushindu au ke uvuabu ne bua kulua bena Isalele wa mu nyuma, dîba adi bavua bapeta ditekemena dia kukokesha bu bakalenge ne bakuidi mu Bukalenge bua Masiya. (Buak. 5:9, 10) Panyima pa matuku, bena Samalea bavua bapeta pabu diakalenga adi, pashishe bantu ba bisamba bikuabu. Ndilongesha kayi didi bena Kristo ba lelu bapeta mu mianda ya dikema yakenzeka mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.?
“Bonso muaba umue” (Bienzedi 2:1-4)
4. Mmunyi mudi tshisumbu tshia bena Kristo ba matuku etu aa tshitungunuka ne mudimu uvua tshisumbu tshiakenjibua mu 33 P.Y. tshienze?
4 Tshisumbu tshia bena Kristo tshiakatuadija ne bayidi batue ku 120 bavua “bonso muaba umue” mu (nzubu wa kuulu) ne bavua bedibue manyi a nyuma muimpe. (Bien. 2:1) Dilolo dia dituku adi, bena mu tshisumbu atshi bavua babatijibue bakavua binunu ne binunu. Atshi tshivua anu ntuadijilu wa ditanta dia tshisumbu tshidi tshitungunuka ne kuya kumpala lelu eu. Eyowa tshisumbu tshia balume ne bakaji badi batshina Nzambi (tshisumbu tshia bena Kristo ba matuku etu aa) ke tshidi tshiambuluisha bua “lumu luimpe lua Bukalenge” ‘luyishibue pa buloba bujima budi bantu basombele bua luikale bujadiki kudi bisamba bionso’ kumpala kua nshikidilu wa ndongoluelu wa malu eu kulua.—Mat. 24:14.
5. Mbualu buimpe kayi buvua bena Kristo ba lelu anyi ba mu bidimu lukama bia kumpala ne bua kupeta bua didisangisha diabu pamue?
5 Tshisumbu tshia bena Kristo tshivua ne bua kuikala kabidi muaba udi benamu bapetela bukole bua mu nyuma, bua bela manyi, pashishe bua “mikoko mikuabu.” (Yone 10:16) Paulo wakaleja dianyisha diende bua muvua bena mu tshisumbu bakuatshishangana pakafundilaye bena Kristo ba ku Lomo ne: “Ndi ne dijinga dikole dia kunumona bua nnupeshe kupa kampanda kua nyuma bua nuvuijibue bashindame; anyi nansha bua tumone mua kukankamijangana muntu ne muntu ku ditabuja dia mukuabu, dienu ne dianyi.”—Lomo 1:11, 12.
6, 7. Mmunyi mudi tshisumbu tshia bena Kristo tshikumbaja mudimu uvua Yezu mufile wa kuyisha ba mu bisamba bionso lelu?
6 Lelu eu, tshisumbu tshia bena Kristo tshidi patshi ne bipatshila bia muomumue ne bia tshisumbu tshia mu bidimu lukama bia kumpala. Yezu wakapesha bayidi bende mudimu mukole wa kuenza, kadi muimpe mutambe. Wakabambila ne: “Nuvuije bantu ba mu bisamba bionso bayidi, nubabatiza mu dîna dia Tatu, dia Muana, ne dia nyuma muimpe, nubalongesha mua kutumikila malu onso andi munuambile.”—Mat. 28:19, 20.
7 Lelu mudimu au udi wenzeka ku diambuluisha dia tshisumbu tshia bena Kristo tshia Bantemu ba Yehowa. Bushuwa mbikole bua kuyisha bantu ba miakulu mishilashilangane. Kadi Bantemu ba Yehowa mbapatule mikanda ya malu a mu Bible mu miakulu mipite pa 1 000. Wewe udisangisha ne tshisumbu tshia bena Kristo pa tshibidilu, wamba lumu luimpe lua Bukalenge, ne uvuija bantu bayidi, usanke bikole, bualu udi mu bantu bakese badi ne diakalenga dia kufila bumanyishi buonso menemene budi butangila dîna dia Yehowa pa buloba lelu.
8. Ndiambuluisha kayi ditudi tupeta mu tshisumbu tshia bena Kristo?
8 Yehowa mmutupeshe tshisumbu tshia bana betu ba buloba bujima bua kutuambuluisha bua kunanukila ne disanka mu bikondo bikole ebi. Paulo wakafundila bena Kristo ba ku Ebelu ne: “Tuelelanganayi kabidi meji bua kusakangana ku dinanga ne ku bienzedi bimpe, katuyi tulekela kudisangisha kuetu pamue, bu mudi tshilele tshia bakuabu, kadi tuikale tukankamijangana, ne tuenze nunku nangananga bu munudi numona dituku dienda disemena pabuipi.” (Eb. 10:24, 25) Tshisumbu tshia bena Kristo ndipa didi Yehowa mukupeshe bua umone mua kukankamija bakuabu ne bua bobu pabu bakukankamije. Ikala anu pabuipi ne bena Kristo nebe. Kulekedi bisangilu bia bena Kristo to.
“Yonso wa kudibu uvua [umvua] bakula mu muakulu wende” (Bienzedi 2:5-13)
“Tudi tubumvua bakula malu mimpe menemene a Nzambi mu miakulu yetu.”—Bienzedi 2:11
9, 10. Mmunyi mudi bamue badifile bua kuyisha badi bakula muakulu mukuabu?
9 Anji difuanyikijilabi disanka divua bena Yuda pamue ne bavua bitabuje buena Yuda ne bua kuikala nadi mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. Ba bungi ba ku bavuamu bavua mua kuikala bakula muakulu uvua bantu batamba kuakula, pamuapa tshiena Ebelu anyi tshiena Greke. Kadi mpindieu “yonso wa kudibu uvua [umvua bayidi] bakula mu muakulu wende.” (Bien. 2:6) Kakuyi mpata bivua bibalenge ku muoyo bikole bua kumvua lumu luimpe mu muakulu wabu wa ku dibele. Bushuwa bena Kristo lelu kabena ne tshipedi tshia kuakula miakulu mikuabu mu tshishima to. Kadi ba bungi badi badifila bua kumuangalaja mukenji wa Bukalenge mu bantu ba bisa bionso. Mushindu kayi? Bamue mbalonge muakulu mukuabu bua kuya kuambuluisha mu tshisumbu tshia muakulu au tshia pabuipi nabu anyi mene bua kuya mu ditunga dikuabu. Misangu ya bungi, mbamone ne: batubu bayukila nabu batu bakema bikole bua didienzeja diabu.
10 Tuangate tshilejilu tshia Christine. Uvua mulonge muakulu wa Gujarati pamue ne Bantemu bakuabu 7. Pakatuilanganaye ne nsongakaji mukuabu uvuabu benza nende mudimu, wakamuela muoyo mu muakulu wende wa ku dibele. Biakamukemesha bikole, kujingaye bua kumanya bua tshinyi Christine uvua udienzeja bua kumanya muakulu mukole wa Gujarati au. Christine wakamuyisha bimpe menemene. Nsongakaji au kumuambilaye ne: “Bushuwa nudi ne bualu bua mushinga bua kuamba.”
11. Mmunyi mutudi mua kudilongolola bua kuambila bantu ba miakulu mikuabu mukenji wa Bukalenge?
11 Bushuwa tuetu bonso katuena mua kulonga muakulu mukuabu to. Kadi tudi mua kudilongolola bua kuambila bantu ba miakulu mikuabu mukenji wa Bukalenge. Mushindu kayi? Umue mushindu ngua kubuela mu aplikasion wa JW Language® bua kulonga mua kuelangana muoyo mu muakulu udibu batamba kuakula muaba unudi. Udi mua kulonga kabidi biambilu ndambu mu muakulu au bua kujula badi bawakula nyota ya kumanya bulelela. Balomba babuele mu jw.org, pamuapa baleja kabidi filme ne mikanda mishilashilangane ikadiku mu muakulu wabu. Tuetu tuyisha ne bia mudimu bia nanku, tudi mua kumvua disanka dia muomumue ne divua bana betu ba mu bidimu lukama bia kumpala bumvue pavua bantu ba mu matunga makuabu bakeme bua kumvua lumu luimpe “yonso wa kudibu . . . mu muakulu wende.”
“Petelo wakimana” (Bienzedi 2:14-37)
12. a) Mmunyi muvua muprofete Yoele muleje tshivua tshienzeke mu tshishima mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.? b) Bua tshinyi bivua bikengela kuindila dikumbana dia mulayi wa buprofete wa Yoele mu bidimu lukama bia kumpala?
12 “Petelo wakimana” bua kuakula kumpala kua musumba wa bantu ba bisamba bishilashilangane. (Bien. 2:14) Wakumvuija bonso bavua bateya ntema ne: tshipedi tshia kuakula mu miakulu mishilashilangane tshivua Nzambi mufile tshivua tshia kukumbaja mulayi wa buprofete eu wa Yoele: “Nengitshikijile bantu ba mishindu yonso nyuma wanyi.” (Yoe. 2:28) Kumpala kua Yezu kubanda mu diulu, wakambila bayidi bende ne: “Nendombe Tatu, yeye neanupeshe muambuluishi mukuabu,” uvuaye mubikile ne: “nyuma.”—Yone 14:16, 17.
13, 14. Mmushindu kayi uvua Petelo udienzeja bua kulenga mioyo ya bantu? Mmunyi mutudi mua kumuidikija petu?
13 Bua kujikija, Petelo wakamba kayi mudie tshibanga ne: “Nzubu mujima wa Isalele amanye bushuwa ne: Nzambi uvua muvuije Yezu eu unuvua bashipele ku mutshi Mukalenge ne Kristo.” (Bien. 2:36) Bushuwa, ba bungi bavua bateleja Petelo abu kabavua nanshapu pavuabu bapopele Yezu ku mutshi wa makenga to. Nansha nanku, bu muvuabu ba mu tshisamba tshia Isalele bakambula pabu bujitu bua tshilumbu atshi. Kadi tudi tumona ne: Petelo wakakula ne kanemu konso kumpala kua bena Yuda nende abu bua kubasaka ku tshienzedi. Kavua ukeba bua kubapisha to, kadi uvua musue kubasaka ku dinyingalala bua tshilema tshiabu. Bakafika munda pakumvuabu mêyi ende au anyi? Tòo. Kadi “akabalenga ku muoyo.” Bobu kumukonka ne: “Tuenze tshinyi?” Mushindu muimpe uvua Petelo mubambile malu au, wakafikisha pamuapa ba bungi ba kudibu ku dinyingalala.—Bien. 2:37.
14 Tudi mua kuidikija petu mushindu uvua Petelo muenze malu bua kusaka bantu ku tshienzedi. Patudi tuyisha bantu, katuedi dîyi mu bualu buonso budibu mua kuamba budi kabuyi mu Bible to. Kadi mbimpe tuimanyine pa malu atudi mua kumvuangana. Tuetu bakebe malu adi muntu witaba atudi tuitaba petu, tudi mua kumueleshisha meji ne malu a mu Dîyi dia Nzambi. Misangu ya bungi, patudi tuyisha bantu bulelela bua mu Bible bimpe, badi bakaje mioyo yabu bimpe badi mua kubuitaba.
“Yonso wa kunudi abatijibue” (Bienzedi 2:38-47)
15. a) Mbualu kayi buvua Petelo muambe, ne ntshinyi tshiakenza bantu? b) Bua tshinyi bantu binunu ne binunu bakumvua lumu luimpe mu Pentekoste bakakumbana bua kubatijibua anu dituku dine adi?
15 Mu dituku dia dikema dia Pentekoste wa mu 33 P.Y. adi, Petelo wakambila bena Yuda ne bavua bitabuje buena Yuda bavua bamuteleja ne: “Nyingalalayi bua mpekatu, ne yonso wa kunudi abatijibue.” (Bien. 2:38) Nunku bantu batue ku 3 000 bakabatijibua, pamuapa mu majiba a mu Yelushalema anyi a pabuipi apu.e Bavuaku babatijibue kabayi badilongolole anyi? Bualu ebu budiku tshilejilu kudi balongi ba Bible ne bana ba bena Kristo bua kuzuka anu bua kubatijibua kabayi banji kudiakaja anyi? Tòo. Vulukayi ne: bena Yuda ne bavua bitabuje buena Yuda bakabatjibua mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. abu bavua balongi ba Dîyi dia Nzambi ba dilambu, ne bavua ba mu tshisamba tshikavua tshidilambule kudi Yehowa. Bakavua baleje kabidi tshisumi tshiabu, bamue bavua benza luendu lule bua kubuela mu tshibilu tshia ku tshidimu atshi. Bu mukavuabu bitabe bulelela bua mushinga budi butangila mudimu udi nawu Yezu Kristo mu dikumbaja disua dia Nzambi, bakavua pabuipi bua kutungunuka ne kuenzela Nzambi mudimu, kadi mpindieu bu bayidi ba Kristo babatijibue.
16. Mmunyi muvua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala baleje lungenyi lua didifila?
16 Bushuwa Yehowa uvua ubenesha tshisumbu atshi. Bible udi ulonda ne: “Bantu bonso bakalua bena kuitabuja bavua muaba umue ne benza malu onso pamue; bavua bapana bintu biabu ne maloba abu ne babanyina bantu bonso bivuabu bapeta bilondeshile muvua muntu nabi dijinga.”f (Bien. 2:44, 45) Bushuwa bena Kristo balelela bonso mbasue kuidikija lungenyi lua dinanga ne lua didifila alu.
17. Mbidia kayi bia mushinga bidi muntu ne bua kukumbaja bua kubatijibua?
17 Didilambula ne dibatijibua dia bena Kristo didi dilomba kuela bidia bia bungi bia mushinga bidi Bible ulomba. Mbimpe muntu anji ikale ne dimanya dia mu Dîyi dia Nzambi. (Yone 17:3) Udi ne bua kuleja kabidi ditabuja mu tshienzedi ne kunyingalala bua bienzedi biende bia kale, unyingalala nanku ne muoyo mujima. (Bien. 3:19) Pashishe udi ne bua kushintuluka ne kutuadija kuenza malu mimpe adi mu diumvuangana ne disua dia Nzambi. (Lomo 12:2; Ef. 4:23, 24) Pakadi muntu muenze malu aa udi mpindieu mua kudilambula kudi Nzambi mu disambila, pashishe kubatijibua.—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.
18. Ndiakalenga kayi didi nadi bayidi ba Kristo bakadi babatijibue?
18 Ukadi muyidi wa Yezu Kristo mudilambule ne mubatijibue anyi? Biobi nanku, ikala ne disanka bua diakalenga diudi mupete edi. Anu bu bayidi ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua buwujibue tente ne nyuma muimpe, nyuma eu udi mua kukupesha pebe bukole bua kufila bumanyishi buonso menemene budi butangila Yehowa ne kuenza disua diende.
a Tangila kazubu ka “Yelushalema, tshifuku tshia buena Yuda.”
b Tangila kazubu ka “Lomo, tshimenga tshikulu tshia bukalenge”; ne ka “Bena Yuda mu Mezopotamia ne mu Ejipitu”; ne ka “Buena Kristo mu Ponto.”
c “Ndimi” kayivua ya kapia ketu kena dîna aka to, kadi ivua “bu ya kapia,” bileja bushuwa ne: ludimi luvua lumueneka pa mutu pa muyidi yonso luvua lulakuka luikale ne tshimuenekelu tshia kapia.
d Tangila kazubu ka “Bantu bavua bitabuje buena Yuda bavua banganyi?”
e Mu mpungilu wa Bantemu ba Yehowa wa bantu bafumine mu matunga a bungi uvua muenzeke mu Kiev mu Ukraine mu dia 7/8/1993, bantu 7 402 bakabatijibua mu majiba asambombo. Dibatizangana diakenza mêba abidi ne minite dikumi ne itanu mijima.
f Bualu buvuabu balongolole bua matuku makese abu buakakumbaja majinga akamueneka bua muvua benyi bashale mu Yelushalema bua kuvudija dimanya diabu dia malu a mu nyuma. Bavua basangishe bintu biabu pamue ku budisuile; kakuena bualu bua kubuejakaja ne tshididi to.—Bien. 5:1-4.