“Ki Mmuomu To!”

MUENA ku New York (Etats-Unis) kampanda udi ulonda ne: “Muananyi Jonathan uvua muye kukumbula balunda mu ntanta wa kilometre mikese.

Mukajanyi Valentina, kavua musue ne: aye mu balunda bende nansha. Uvua amu ne buôwa bua njiwu ya mu njila. Kadi Jonathan uvua munange biamu bidi bienda ne nzembu, ne balunda bende bavua ne ditanda muvuaye mua kupetshila dimanya kuenza. Mvua ku nzubu mu Manhattan wa ku Ouest, mu New York. Mukajanyi uvua muye kukumbula dîku diabo ku Porto Rico. ‘Jonathan neikale apa mu tshitup’emu,’ ke mumvua ngela meji. Katupa ngonga wa ku tshiibi e kudila. ‘Awu udi’anu yeye.’ Kavua yeye nansha. Bavua bampulushi ne baminganga bambuluishi. ‘Udi mumanye muena mukanda wa bu-kanyemesha eu anyi?’ ke muakebeja mpulushi. ‘Eyowa, ngwa muananyi, ngwa Jonathan.’ ‘Tudi bapete lumu lubi buebe. Njiwu mmifume ku dienzeka, ne . . . muanebe wa balume, . . . muanebe wa balume mmushipa.’ Ngandamuinu wanyi wa kumpala uvua: ‘Ki mmuomu to!’ Lumu lubi elu luakatutapa mputa mu mitshima yetu, utshidi ututatshisha nansha kunyima kua bidimu.”

Tatu kampanda mu Barcelone (Espagne) udi ufunda ne: “Mu Espagne wa mu bidimu bia 1960, tuvua dîku dia disanka. Kuvua Maria, mukajanyi, ne bana betu basatu, David (bidimu 13), Paquito (bidimu 11), ne Isabel (bidimu 9).

“Dimue dituku mu Luabanya 1963, Paquito wakafuma mu kalasa wenda udilakana bualu mutu uvua umusama bikole. Katuvua bamanya tshiledi tshia bisama ebi​—⁠kadi kabivua bua mutantshi mule to. Mêba asatu kunyima wakafua. Dipatuka dia mashi mu bongo ke divua dikoseshe muoyo wende.

“Lufu lua Paquito luakenzeka kukadi bidimu 30. Nansha nanku, bisama bikole bia dijimij’edi bitshidi’anuku too ne lelu’eu. Baledi kabena mua kujimija muana ne kubenga kumvua ne: mbajimije tshintu tshiabo​—⁠nansha kunyima kua tshikondo tshile anyi nansha buobo mua kupeta bakuabu bana bungi kayi.”

Malu menzeke abidi aa, mudi baledi bajimije bana, adi aleja mudi mputa wa dijimija muana muondoke ne ushala matuku. Eyowa, mêyi akafunda munganga kampanda mmalelela ne: “Pa tshibidilu, lufu lua muana ludi lubungamija ne lutapa ku muoyo kupita lua muntu mukole, bualu muana mmuntu wa ndekelu udi muindila bua kufua mu dîku . . . Lufu lua muana kayi yonso ludi lumvuija dijimija dia bintu bielela meji mu matuku atshilualua, dia malanda [muana mulume, muku mukaji, bikulu], malu . . . bidi kabiyi bianji kusanka nabi.” Ne mukaji yonso udi mutula difu utu pende umvua dijimija diondoke edi.

Mukaji kampanda mufuishe udi umvuija ne: “Bayanyi Russel wakenza mudimu bu munganga muambuluishi mu muaba wa mvita mu mbuu wa Pasifike mu Mvita Mibidi ya Buloba bujima. Wakamona ne wakapanduka ku imue mvita mikole. Wakapingana mu Etats-Unis ne mu nsombelu mupole menemene. Kunyima wakenza mudimu bu ministre wa Dîyi dia Nzambi. Ku mbangilu kua bidimu biende bia 60, wakabangisha kupeta bimanyinu bia disama dia mutshima. Wakateta bua kupeta nsombelu wa dienza mudimu. Kadi dimue dituku mu Kashipu 1988 wakasama kusama kukole kua mutshima e kufuaye. Dimujimija divua bu nkuba. Tshivua nansha mumulaye. Kavua amu bayanyi to. Uvua mulunda wanyi wa pa muoyo. Tuvua bapitshishe pamue bidimu 40. Mpindieu bivua bimueneka ne: mvua ne bua kupetangana ne bunkaya bua pa buabu.”

Aa ngamue malu makese tshianana a ku binunu ne binunu adi akuata mêku mu buloba bujima dituku dionso. Bu mudi bantu bavule badi mu tshinyongopelu mua kukuambila padi lufu luangata muanebe, bayebe, mukajebe, muledi webe, mulunda webe, bidi amu bu muvua mufundi muena nkristo Paulo mulubikila ne: “muluishi wa ndekelu.” Misangu mivule ngandamuinu wa kumpala wa ku tshilelelu ku lumu ludi lukuatshisha buôwa udi mua kuikala divila, “Ki mmuomu to! tshiena ngitaba to.” Bu mutuamona, ngandamuinu mikuabu itu ilonda misangu ya bungi.​—⁠1 Kolinto 15:​25, 26.

Kadi, kumpala kua kutangila mishindu ya diumvua kanyinganyinga, tuanjayi kuandamuna imue nkonko ya mushinga. Lufu lutu lumvuija nshikidilu wa muntu awu anyi? Kudiku ditekemena ne: netumone banangibue betu kabidi anyi?

Kudi ditekemena dilelela

Mufundi wa Bible Paulo uvua mufile ditekemena dia disulakana ku “muluishi wa ndekelu,” lufu. Uvua mufunde ne: “Lufu ludi ne bua kuvuijibua patupu.” “Muluishi wa ndekelu udi ne bua kubutudibua kashidi ndufu.” (1 Kolinto 15:26, The New English Bible) Bua tshinyi Paulo uvua mujadike bualu ebu? Bualu wakalongeshibua kudi eu uvua mubiishibue ku lufu, Yezu Kristo. (Bienzedi 9:​3-19) Ke bua tshinyi Paulo udi ufunda kabidi ne: “Bualu lufu ndufume mu muntu umue [Adama], dibiishibua ku bafue didi padi mu muntu umue [Yezu Kristo]. Bualu anu bu mudi buonso bafua mu Adama, nunku kabidi mu Kristo buonso nebavuijibue ba muoyo.​—⁠1 Kolinto 15:​21, 22, NW.

Yezu wakanyingalala bikole pakasambakenaye ne mukaji mukamba wa mu Naina ne kumona muanende wa balume mufue. Muyuki wa mu Bible udi utuambila ne: “Bu mukavua [Yezu] ufika pabuipi ne tshiibi tshia tshimenga [Naina], kadi, mona! kuvua muntu mufue uvuabo bapatuka nende, muana mulume mulela umue kudi mamuende. Kabidi, uvua mukamba. Musumba munene ufumina mu tshimenga uvua nende. Ne Mukalenge pakamumonaye, luse luakamukuata ne wakamuambila ne: ‘Lekela kudila.’ Pashishe e kusemenaye ne kulengaye kalalu, bavua bakambule kuimanabo, e kuambaye ne: ‘Nsongalume, ndi nkuambila, juka!’ Ne muntu uvua mufue kujuka e kubangisha kuakula, ne wakamufila kudi mamuende. Mpindieu ditshina e kubakuata buonso, ne kubangishabo kutumbisha Nzambi, bamba ne: ‘Muprofete munene mmujuke munkatshi muetu,’ ne, ‘Nzambi wakutuma ntema yende kudi tshisamba tshiende.’” Mona muvua Yezu muule ne luse, biakamusaka mene bua kubiisha muana mulume wa mukamba! Ela meji tshidibi biumvuija bua matuku atshivuavua!​—⁠Luka 7:​12-16, NW.

Muaba awu, mu mesu mua bamonyi, Yezu wakenza dibiisha kadiyi kupua muoyo. Tshivua tshimanyinu tshia dibiisha dikavuaye mumane kulaya lupolo lukese kumpala kua muanda eu, dipetulula muoyo pa buloba muinshi mua “diulu dipiadipia.” Musangu awu Yezu uvua muambe ne: “Kanukemi bua muanda eu, bualu dîba didi dilua diumvua buonso badi mu nkita ya tshivulukilu dîyi diende ne nebapatukamu.”​—⁠Buakabuluibua 21:​1, 3, 4; Yone 5:⁠28, 29, NW; 2 Petelo 3:⁠13.

Ku bamonyi bakuabu ba dibiishibua kampanda kudi Petelo, pamue ne bakuabu ba ku bapostolo 12 bavua ne Yezu mu ngendu yende. Bakumvua bushuwa Yezu mubiishibue ku bafue wakula pabuipi ne Mbuu wa Ngalileya. Muyuki udi utuambila ne: “Yezu wakabambila ne: ‘Luayi, nudie biakudia bienu bia mu dinda.’ Nansha umue wa ku balongi kavua ne dikima dia kumukonka ne: ‘Udi nganyi?’ bualu bavua bamanye ne: uvua Mukalenge. Yezu kulua, e kuangata diampa ne kubapeshadi, ne mushipa kabidi. Eu uvua musangu muisatu mpindieu uvua Yezu mumuenekele balongi bende kunyima kua dibiishibua diende ku bafue.”​—⁠Yone 21:​12-14, NW.

Nunku, Petelo uvua mua kufunda ne dishindika dionso ne: “Mubeneshibue ikale Nzambi ne Tatu wa Mukalenge wetu Yezu Kristo, bualu ku luse luende lunene wakatupesha diledibua dipiadipia bua ditekemena didi ne muoyo ku dibiishibua dia Yezu Kristo ku bafue.”​—⁠1 Petelo 1:​3, NW.

Mupostolo Paulo uvua muleje ditekemena diende dikale ne dieyemena pakambaye ne: “Ndi ngitabuja malu maleja mu Mikenji ne bidi bifunda mu Baprofete; ne ndi ne ditekemena kudi Nzambi, ditekemena didi bantu aba mene kabidi nadi, ne: nekuikale dibiishibua dia bakane ne bapange buakane.”​—⁠Bienzedi 24:​14, 15, NW.

Nunku, miliyo ne miliyo ya bantu idi mua kuikala ne ditekemena dikole dia kumona banangibue babo ne muoyo kabidi pa buloba kadi mu nsombelu mishilangane bikole. Nsombelu ayi neikale bishi? Mamanyisha a pa mutu pa ditekemena dishindamene pa Bible bua banangibue betu badi bajimine neafidibue mu tshitupa tshia ndekelu tshia broshire eu, tshidi ne mutu wa bualu ne: “Ditekemena dia bushuwa bua bafue.”

Kadi bangabanga, tuanjayi kutangila nkonko yudi mua kuikala nayi biwikala unyingalala bua dijimija munangibue webe: Mbimpe bua kunyingalala mushindu eu anyi? Mmushindu kayi undi mua kusomba ne kanyinganyinga kanyi? Ntshinyi tshidi bakuabu mua kuenza bua kungambuluisha bua kukatantamena? Mmunyi mundi mua kuambuluisha badi mu tshinyongopelu? Ne nangananga: Ntshinyi tshidi Bible wamba pa ditekemena dilelela bua bafue? Tshiakumonaku kabidi banangibue banyi anyi? Ne mpenyi?

[Miaku miumvuiji ya tshimfuanyi pa dibeji 4]

‘Tudi bapete lumu lubi buebe. Njiwu mmifume ku dienzeka, ne . . . muanebe wa balume, . . . muanebe wa balume mmushipa.’

[Kazubu mu dibeji 6]

Nkonko ya kueleela meji

Ngandamuinu kayi wa ku tshilelelu utu muntu nende bua lufu lua munangibue wende?

Tshiakenza Yezu ntshinyi bua mukaji mukamba wa ku Naina?

Ndilaya kayi divua Yezu muenze bua bafue?

Bua tshinyi Petelo ne Paulo bavua bajadike ne: nekuikale dibiishibua?

Nkonko kayi idi miakanyine diandamuna?